تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1833444366
اخلاق ورزش و مسئله دوپینگ با تأکید بر آموزه‌های اسلامی
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
اخلاق ورزش و مسئله دوپینگ با تأکید بر آموزه‌های اسلامی
دوپینگ از دیدگاه اخلاق کاربردی و از منظر اسلام، روشی نادرست برای افزایش کارآیی ورزشکاران است. دیدگاه اخلاقی اسلام را می‌توان با توجه به منابع اسلامی و براساس اصول مشخص تصویر نمود که این مقاله عهده‌دار آن است.
بخش دوم و پایانی ادله موافقان(1) 1. بسیاری از ورزش‌ها خطرناک هستند و گاهی خطراتی بیش از دوپینگ دارند. دبلیو ام. براون می‌نویسد: اگر خطرات استفاده از مواد نیروزا کاملاً هم ثابت شده باشند، اما بسیاری از فعالیت‌های ورزشی وجود دارند که خود برای سلامتی بسیار خطرناک هستند و باعث مصدومیت می‌شوند و حتی در بعضی از ورزش‌ها چون اتومبیل‌رانی یا صخره‌نوردی، خطر مرگ نیز وجود دارد. پس اگر تهدیدِ سلامتی، دلیل اصلی جلوگیری از مواد نیروزا است، با این حساب اکثر ورزش‌ها باید تعطیل شوند. (هایلند، 1386: 16) برخی ادعا می‌کنند نتایج تأثیرات نابهنجار دارو، به‌مراتب کمتر از صدمات جبران‌ناپذیر یا مهلکِ تمریناتِ صرف ورزشی است. این امر فقط یک ادعا است؛ چراکه بسیاری از ورزش‌ها هیچ خطر جسمی برای ورزشکار ندارند. علاوه بر این، تنها خطرات جسمی، دلیل بر منع استفاده از دوپینگ نمی‌باشد. 2. برخی معتقدند رقابت با دیگران چیزی کمتر از میدان جنگ نیست و در میدان جنگ برای غلبه بر حریفان باید از هر روشی استفاده کرد و در میدان مسابقه نیز باید از هر روشی برای پیروزی بر رقیبان بهره برد: بسیاری اصرار دارند ورزش در دنیای امروز، نقش مبارزه را بر عهده دارد. میادین المپیک صحنه جنگ و کارزار است. بنابراین ممکن است که قوانین جنگ را به کار برده و هر چیزی که به سمت حمایت و پشتیبانی از پیروزی گام برمی‌دارد، مطلوب و پسندیده باشد. (میری، 1384) گاهی چند سانتیمتر، چند کیلو، چند گرم و چند ثانیه اختلاف می‌تواند یکی را قهرمان و دیگری را مغلوب سازد. به همین جهت، شعارِ «پیروزی به هر قیمت» هدف ورزشکاران قرار می‌گیرد. (حبیبی‌نیا، 1382: 12) براساس این شعار (پیروزی به هر قیمت)، «هدف در مسابقات ورزشی، رسیدن به پیروزی است و حریفان به‌عنوان دشمن هستند، فریب دادن آنها با استفاده از مواد نیروزا و دوپینگ کردن، مجاز است.» (ندایی و دیگران، 1387: 202) این دیدگاه شبیه همان ایده مشهوری است که «ماکیاولی» برای شهریاران مطرح کرده است که «هدف وسیله را توجیه می‌کند.» (ماکیاولی، 1375: 111) در پاسخ به این گروه باید متذکر شد که ورزش و رقابت‌های ورزشی را در هر سطحی نمی‌توان ذاتاً غیر اخلاقی دانست و نیازی نیست که به حریفان به چشم دشمن نگریسته شود. (ندایی و دیگران، 1387: 202) بوکسیل معتقد است: شکل ایدئال ورزش هرچند رقابتی باشد، می‌تواند به دوستی بینجامد؛ با این نگاه که «رقیب من تنها به‌عنوان یک مبارز به من نگاه می‌کند و قصد تخریب من را ندارد و من هم وی را دشمن خود تلقی نمی‌کنم.» (جمعی از نویسندگان، 1388: 425 ـ 424) علاوه بر این در میدان جنگ (از منظر اخلاقی) نمی‌توان از هر روشی برای غلبه بر دشمن بهره برد.(2) یکی از اهداف برگزاری مسابقات حتی در عالی‌ترین سطح آن (مثل المپیک) ایجاد حس نوع‌دوستی و انس و الفت بین ورزشکاران و کشورها شمرده شده است.(3) فلسفة «بردن به هر قیمت» از ویژگی‌های اصیل رقابت به حساب نمی‌آید (همان: 425) و با روح ورزش سازگار نیست. علاوه بر این، استفاده از روش‌های نادرستِ دوپینگ، سبب نابودی ورزشکار از نظر جسمی نیز خواهد شد. از نظر اخلاقی هم شاید درست نباشد که فرد برای بهره گرفتن از ثمرات پیروزی به جسم خویش آسیب برساند. 3. بسیاری از ورزشکاران معتقدند استفاده از مواد نیروزا حجم عضلات را بیشتر می‌کند و فرد قوی‌تر می‌شود. (رولر، 1386: 43) براساس یک تحقیق که روی ورزشکاران پرورش اندام در شهرستان سبزوار انجام شده، بیشتر اندام‌پرورها معتقدند مکمل‌ها باعث حجیم‌تر شدن و قوی‌تر شدن عضلات می‌شوند (به‌ترتیب 6/68 و 7/61 درصد). بیشتر آنها معتقدند استفاده از این داروها باعث زیباتر شدن بدن می‌شود؛ ولی این مواد بدون تغذیه و ورزش صحیح قادر نیستند قدرت و اندازه عضلات را افزایش دهند (به‌ترتیب 3/72 و 4/80 درصد). (حامدی‌نیا، 1384: 31) البته این مواد به صورت مقطعی ممکن است چنین فوایدی دربر داشته باشند؛ اما این در برابر مضرات استفاده از آنها که متخصصان بر آنها تأکید دارند، بسیار ناچیز است. علاوه بر این در خصوص مضرات استفاده از این مواد، استناد به ادعاهای ورزشکاران نمی‌تواند مورد پذیرش باشد و باید دید متخصصان و پزشکان درباره ضررهای استفاده از این مواد چه می‌گویند. 4. استفاده از روش‌های دوپینگی برای درمان ورزشکاران یا کاهش دردهای ورزشی لازم است. این ادعا بیشتر در دوپینگ ژنتیکی مطرح است. موافقان این امر می‌گویند: با روش‌های درمانی جدید سعی می‌شود فرآیند ترمیم را با فاکتورهای رشدی تسریع بخشند. یکی از این روش‌ها، ژن‌درمانی است که امکان درمان آسیب‌های شدید و در برخی مواقع غیر قابل برگشت ورزشی را به وجود آورده است. اخیراً پژوهشگرانِ ژن‌درمانی توانسته‌اند از طریق تزریق فاکتورهای رشد به بافت‌های آسیب‌دیده به درمان آنها کمک زیادی بکنند. (فلاحی و دیگران، 1386: 44) شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور، ورزشکاران نیز برای درمان آسیب‌های ورزشی خود از تکنولوژی ژن‌درمانی استفاده کنند. علاوه بر اینکه این روش برای برطرف کردن یا کاهش درد نیز مورد توجه است. ژن اندروفین وانکفالین عوامل مسدودکننده درد را بیان می‌کنند. این عوامل با مسدود کردن گیرنده‌های درد، سطح تحمل فرد را افزایش می‌دهند و باعث تسکین درد می‌شوند. (همان: 48) اگر استفاده از ژن‌درمانی تنها محدود به درمان دردهای لاعلاج یا برای برطرف کردن درد و کاهش دادن درد باشد، به نظر می‌رسد مشکلی در بین باشد؛ اما این احتمال نیز وجود دارد که به بهانه استفاده از این تکنولوژی سعی شود تا عملکرد ورزشی ورزشکاران ارتقا یابد و کشورها از این روش برای کسب مدال‌های بیشتر بهره ببرند که این با هدف ورزش و رقابت‌های ورزشی ناسازگار خواهد بود. علاوه بر این ممکن است استفاده از این روش‌ها خطراتی را برای ورزشکاران نیز در پی داشته باشد. نکته دیگر آنکه، استفاده از این ژن‌ها برای کاهش یا برطرف کردن درد هنوز در مراحل ابتدایی است. (همان) 5. با استفاده از مواد نیروزا و جبران شدن میزان پروتئین و ویتأمین بدن، استقامت ورزشکار بیشتر می‌شود، سوءتغذیه درمان می‌شود، افراد دیرتر خسته می‌شوند، و سوخت‌وساز بدن (متابولسیم) افزایش می‌یابد. برخی در دفاع از این ایده گفته‌اند: ورزشکاری که چندین ساعت تمرین می‌کند، لازم است سوخت‌وساز وی تأمین گردد. حال آیا این امر تنها با خوردن انواع غذاهای متنوع و رنگارنگ میسر است؟ البته تأمین کلیه نیازهای متابولیکی بدن از طریق مصرف غذاهای پروتئین‌دار و انواع میوه‌ها امکان‌پذیر است؛ ولی آیا همه افراد و ورزشکاران توانایی تهیه یک غذای گران‌قیمت را دارند و از سوی دیگر، هر نوع مواد غذایی برای رفع احتیاجات فیزیولوژیک بدن که میزان آن هنگام ورزش و فعالیت بالا می‌رود، کافی است؟ پاسخ منفی است. (حبیبی‌نیا، 1382: 13 ـ 12) مدافعان می‌گویند: این مواد موجب بازسازی ذخائر انرژی بدن می‌شوند و انرژی موردنیاز ورزشکار را در طول تمرینات سنگین تأمین می‌کنند. برای نمونه، هر قرص «آمینو 1700» که از سفیده تخم‌مرغ تهیه می‌شود، بیش از 1500 میلی‌گرم اسید آمینه وارد بدن می‌کند. کار اصلی این اسید‌های آمینه، ساخت توده عضلانی و افزایش وزن بدون چربی است. برخی معتقدند ژن عامل رشد با گسترش دادن شبکه عروقی محیطی می‌تواند باعث افزایش خون‌رسانی به بافت‌ها و بهتر کار کردن قلب، ریه و بخش‌های دیگر بدن شود. همه این عوامل باعث به تعویق افتادن خستگی و افزایش استقامت فرد می‌شوند. (فلاحی و دیگران، 1386: 48) به نظر می‌رسد تمامی این دلایل ادعاهایی است که باید به‌طور علمی اثبات شوند. اگر همه ورزشکاران بتوانند به‌طور مساوی از مواد نیروزا استفاده کنند و از نظر جسمی نیز استفاده از این مواد بی‌ضرر باشد، شاید بتوان گفت از نظر اخلاقی نیز مشکلی وجود ندارد؛ اما به نظر می‌رسد پاسخ منفی باشد. مواد نیروزا نیز منحصر به «آمینو 1700» و موارد مشابه آن نیست. اگر استفاده از مواد نیروزا مجاز شمرده شود، بسیاری از ورزشکاران از هر وسیله‌ای برای افزایش کارآیی خویش استفاده می‌کنند؛ درحالی‌که با مصرف مواد غذایی معمولی و میوه‌جات و سبزیجات که در دسترس عموم ورزشکاران قرار دارند، تمامی نیازهای متابولیکی بدن برطرف می‌شود و نیازی به مصرف مواد نیروزا که در بسیاری از موارد با خطرات بسیار زیادی همراه است، نخواهد بود. 6 . در برخی از موارد، استفاده نکردن از مواد نیروزا مساوی با بی‌عدالتی است. برخی از ورزشکاران معتقدند تنها با استفاده از مکمل‌ها می‌توان در شرایط یکسان برای رقابت قرار گرفت. وقتی همه یا بیشتر ورزشکاران از این مواد استفاده می‌کنند، استفاده از آن منعی ندارد. نویسنده کتاب اربابان پشت‌پرده المپیک با اشاره به یک ضیافت رسمی ورزشی در اروپای غربی می‌نویسد: «در آن ضیافت بود که ما رفته‌رفته به این وقایع پی بردیم که چگونه استفاده از مواد نیروزا مورد قبول واقع شده است ... .» (ویوسیمسون، بی‌تا: 326) به نظر براون (یکی از مدافعان دوپینگ) در تمامی ورزش‌ها بی‌عدالتی در انواع مختلف یافت می‌شود. برای نمونه، آیا این بی‌عدالتی نیست که فردی با جثه‌ای معمولی، حریفی در بسکتبال داشته باشد که قدش دو متر و سیزده سانتیمتر است؟ اگر حریف من که در «فلوریدا» بزرگ شده‌ام، در مسابقات اسکی از منطقه برفی «مونت» بیاید چه؟» (هایلند، بی‌تا) در پاسخ باید گفت اولاً: وجود تفاوت‌های خدادادی در افراد سبب نمی‌شود که افراد ضعیف‌تر با توسل به روش‌های نادرست، توان خویش را بالاتر ببرند؛ ثانیاً: اگر به‌فرض به افراد اجازه داده شود که دوپینگ کنند، آیا در این صورت فقط افراد ضعیف از این روش استفاده می‌کنند؟ به نظر می‌رسد پاسخ منفی باشد. 7. استفاده نکردن از مواد نیروزا با آزادی (اختیار) افراد مخالف است. با توجه به اینکه افراد آزاد آفریده شده‌اند، اصل آزادی به آنها این اجازه را می‌دهد، وگرنه این حق آنها زائل می‌شود. تیتزل به‌رغم آنکه دوپینگ را به‌لحاظ اخلاقی تقبیح می‌کند، درباره صحت روش‌های آزمایش دوپینگ به‌دلیل تعارضش (تعارض دوپینگ) با اصل آزادی افراد تردید می‌کند. (ندایی و علوی، 1387: 205) در پاسخ باید گفت: هیچ‌کس منکر آزادی انسان‌ها نیست و همه انسان‌ها آزاد آفریده شده‌اند و آزاد زندگی می‌کنند؛ اما آیا اصل آزادی به انسان‌ها اجازه می‌دهد از هر روشی برای غلبه بر حریفان خویش بهره ببرند؟ آیا این آزادی با حقوق دیگران در تعارض نیست؟ آیا جلوگیری از تقلب افراد با اصل آزادی آنها مخالف است؟ آیا به بهانه آزادی، انسان‌ها مجاز هستند با مصرف مواد نیروزا و خطرناک به جسم خویش که امانتی الهی است، آسیب برسانند؟ در پاسخی کلی‌تر به همه این موارد باید گفت: بسیاری از این استدلال‌ها بُعد اخلاقی مسئله را نادیده می‌گیرند. دوپینگ نیز همانند دیگر شیوه‌های تقلب، به تقویت موقتی قدرت جسمانی افراد می‌انجامد که به این ترتیب مغایر با روح ورزش است؛ چراکه ورزشکاران دیگر، قادر نخواهند بود با تلاش طبیعی خود بر دیگر رقبا فائق آیند. این عمل با ارزانی کردن برتری نامشروع به یکی از رقبا، ابتدایی‌ترین قوانین مسابقه را نقض می‌کند. دوپینگ زمینه‌های تباهی روحی و جسمی ورزشکار را فراهم می‌کند، تعادل روانی فرد را به هم می‌زند، ذهنیت جامعه را نسبت به افراد خدشه‌دار می‌سازد و چهره ورزش را ملوث کرده، سایه شوم خود را بر مسابقات می‌افکند. دیدگاه اسلام در برخورد با دوپینگ در طرح ادله موافقان دوپینگ، نیم‌نگاهی هم به نقد ادله ایشان صورت گرفت. در این بخش تلاش می‌شود با مطرح کردن برخی از اصول اسلامی، دیدگاه اسلام در این زمینه واکاوی گردد. بدون شک دیدگاه اسلام در خصوص استفاده از مواد نیروزا (دوپینگ) با دیدگاه‌های موافقان دوپینگ در تضاد است. در اسلام همواره بر اصولی عقلی و شرعی تکیه شده که موانعی جدی برای استفاده از مواد نیروزا محسوب می‌شوند و ادله موافقان دوپینگ را به چالش کشیده، بر نادرستی استفاده از این روش تأکید دارند. این اصول عبارتند از: 1. اصل عدم اضرار به نفس در قرآن کریم و در روایات اسلامی بر این مطلب تأکید شده که هیچ‌کس حق ندارد موجبات اضرار به خویشتن را در جهات مختلفِ مالی، جانی و عِرضی فراهم کند.(4) اسلام پیروان خویش را از افکندن خویشتن در گرداب هلاکت نهی کرده است. در سوره بقره آمده است: «با دست خویش، خودتان را به هلاکت نیفکنید.»(5) به نظر می‌رسد براساس این آیه، تحقق هر گونه فعلی از ناحیه مکلف که موجب از بین رفتن توان و قدرت او گردد و به عبارت دیگر، هر نوع عملی که از نظر عرف غالباً زمینه نابودی توانایی‌ها را فراهم می‌آورد، مشمول نهی و تحریم قرار گرفته است. همچنین در روایات فراوانی که به روایات «لاضرر» مشهورند،(6) از وارد کردن هر نوع ضرر و نقص و کاستی (بر خود یا دیگران) نهی شده است. امام رضا(علیه السلام) می‌فرماید: خداوند هیچ نوع خوردنی و نوشیدنی را مباح نکرده، مگر اینکه در آن منفعت و صلاحی باشد و چیزی را حرام نکرده، مگر اینکه در آن ضرر و فسادی باشد. در پایان حدیث به قاعده‌ای کلی اشاره دارد که «هر چیز مضری که توانایی انسان را بگیرد یا موجب نابودی فردی شود، حرام است.»(7) به همین جهت، برخی از علما در مسئله حرمت اضرار به نفس مدعی اجماع شده‌اند و اصل کلی را درباره چیزهایی که بر بدن ضرر وارد می‌کند، حرمت دانسته‌اند.(8) هر انسان عاقلی نیز حکم می‌کند که نباید موجبات ضرر بر خویشتن را فراهم کرد. براساس همین حکم عقلی نیز برخی از فقها به وجوب دفع هر نوع ضرری از نفس حکم کرده‌اند.(9) بنابراین براساس ملازمه‌ای که بین عقل و شرع وجود دارد، (سیدمصطفوی، 1417: 268) می‌توان بر حرمت اضرار به نفس حکم داد.(10) در اسلام حتی اعمال عبادی نیز در صورت داشتن ضرر جسمی باید ترک شوند.(11) بدون شک استفاده از مواد نیروزا موجب عوارض جسمی فراوانی می‌شود. استفاده از این مواد خطرات بسیار زیادی دارد که به صورت مختصر به آنها اشاره می‌شود: اختلالات کبدی، کاهش تولید اسپرم، (سرلک و دیگران، 1386: 180) اختلالات کلیوی و کاهش شدید نیروی جنسی، (حبیبی‌نیا، 1382: 13) افزایش حجم خون و ازدیاد فشار خون، بی‌نظمی ریتم (ضربان) قلب، تغییر ابعاد قلب و سکته مغزی، (گودرزی، 1378: 25) خطر مرگ و همچنین عفونت باکتریایی شدید در دوپینگ خونی، (میری، بی‌تا) ورود ویروس هپاتیت و آنفلوآنزا به بدن به‌همراه تزریق خون، احتمال ابتلا به بیماری ایدز و خطر خونریزی. (حبیبی‌نیا، 1382: 16) در دوپینگ ژنی، خطراتی همچون بزرگ شدن غیر طبیعی عضله‌ها، تولید بیش از حد گلبول‌های خونی، غلظت خون و در نهایت سکته قلبی، دچار شدن به حساسیت شدید یا شوک به‌دلیل حساسیت به ناقل‌ها وجود دارد. استفاده از استروئید‌ها علاوه بر عوارض بدِ جسمی، موجب اختلال رفتاری و ظهور رفتارهای خشن می‌شود. (سرلک و دیگران، 1386: 180) افسردگی، (حبیبی‌نیا، 1382: 13) اضطراب، بی‌ثباتی عاطفی، اختلالات شخصیتی، وابستگی روانی به دارو و بی‌خوابی (گودرزی، 1378: 23) از دیگر خطرات استفاده از مواد نیروزا می‌باشد. در سال 1973 آندرسون، قهرمان دانمارکی پرتاب دیسک، خود را از بالای کلیسای بزرگ «ویبورگ» به زیر انداخت. او قبلاً به علت مصرف زیاد قرص‌های «فراسازنده» تحت درمان روان‌پزشکی بود. (همان: 23) در زنان علاوه بر مواردی که ذکر شد، استفاده از مواد نیروزا سبب تاسی، نازایی، بروز علائم مردانگی، (فلاحی، بی‌تا) کلفت شدن صدا و تأثیر در شیردهی (گروه تحقیقاتی مدیا اسکوپ، 1384) می‌شود. به نظر می‌رسد از نظر اخلاقی نیز اینکه فرد برای یک لذت زودگذر دنیوی به جسم خویش آسیب برساند، مذموم باشد. به همین جهت از منظر دینی «اضرار به نفس» تقبیح شده است. بنابراین اصل عدم اضرار به نفس که در اسلام به آن توجه ویژه‌ای شده است، مانع استفاده از مواد نیروزا برای افزایش کارآیی، رفع خستگی، ساخت توده‌های عضلانی و ... است. 2. اصل حرمت غش و تقلب غش در لغت، نقیض نُصح (خیرخواهی و اخلاص) و به معنای فریب آمده است. (ابن‌منظور، بی‌تا: 1 / 511) غش و فریب به‌عنوان عملی ناشایست و ضد اخلاقی از منظر عقل و شرع مورد پذیرش نیست. رسول گرامی اسلام| کسی را که اهل غش باشد، از زمره مسلمانان خارج دانسته است.(12) آن حضرت در روایتی دیگر می‌فرماید: «یک فرد مسلمان اهل مکر و خدعه نیست. من از جبرئیل شنیدم که (اهل) مکر و خدیعه (خدعه) در آتش هستند.»(13) امام صادق(علیه السلام) نیز از غش و فریب نهی کرده است.(14) باید به این نکته توجه داشت که غش به معنای «کتمان عیب خفی»، (شیخ انصاری، 1430: 5 / 336) هرچند بیشتر در معاملات کاربرد دارد، در ورزش نیز اگر کسی عیبِ «توانایی کمتر نسبت به رقیب» را از طریق دوپینگ جبران کند، در حقیقت مرتکب غش شده است. به دیگر سخن، حرمت غش به صورت مطلق است، چه در معامله باشد چه در غیر معامله.(15) اصل حرمت غش و تقلب که در اسلام بر آن تأکید شده است، مانع استفاده از روش‌های فریب‌کارانه همانند دوپینگ برای کسب پیروزی است. همین اصل می‌گوید از نظر اسلام، تقلب دیگران مجوز تقلب من در استفاده از مواد نیروزا نمی‌شود. این اصل همچنین اشاره دارد که اختلافات جسمی نمی‌تواند مسبب دوپینگ افراد برای جبران نقیصه جسمی شود؛ علاوه بر اینکه جلوی اصل آزادی برای انجام دوپینگ را می‌گیرد و به‌تعبیری حاکم بر آن است. علاوه بر این، دوپینگ نوعی فریب است و با روحیه جوانمردی که یک اصل مهم در ورزش شناخته می‌شود، (جمعی از نویسندگان، 1388: 423) ناسازگار است. مراجع تقلید نیز به نادرستیِ این روش اشاره کرده‌اند و بیشتر به احتمال مخالفت این‌گونه امور با قوانین و مقررات و نیز جنبه غیر اخلاقی و متقلبانه و تضییع حق دیگران در استفاده از این امور اشاره دارند. علاوه بر این، جنبه مضر بودن استفاده از این روش نیز مورد توجه ایشان است. در پایان مقاله به برخی از فتاوا در این خصوص اشاره خواهد شد. 3. اصل صداقت و راست‌گویی در دین اسلام بر صداقت و راست‌گویی بسیار تأکید شده است. قرآن کریم به همراهی با راستگویان سفارش کرده(16) و صداقت را عامل نجات در روز قیامت دانسته است.(17) پیشوایان دینی نیز صداقت و راستی را هدایت‌گر به‌سوی خوبی‌ها و بهشت،(18) عامل آرامش و سعادت،(19) عملی مبارک،(20) ملاک دین‌داری،(21) نشانه ایمان(22) و عامل نجات(23) دانسته و از دروغ‌گویی نهی کرده‌اند.(24) از طرفی عقل نیز بر «صداقت» به‌عنوان عملی اخلاقی تأکید دارد. شاید به همین جهت است که دولت‌ها و مقامات و ورزشکاران در هر سطحی درباره اهمیت صداقت در ورزش توافق دارند. در سال 1993 رولند تورنکویست(25) به مخالفت با رأی داور که به نفع او صادر شده بود، برخاست و در پاسخ از علت این کار چنین اظهار داشت که ترجیح می‌دهم از مسابقه حذف شوم، ولی ورزش خوبی داشته باشم تا اینکه فریب‌کاری کنم و مسابقه را ببرم. (جمعی از نویسندگان، 1388: 426 ـ 425) تمامی دوپینگ‌ها در واقع فریب دادن به حساب می‌آیند و هرچه سطح مسابقات بالاتر می‌رود، افراد تمایل بیشتری به استفاده از این داروها پیدا می‌کنند. با وجود این روش‌ها، ورزشکاران ضعیف‌النفس درصدد برمی‌آیند تا جسم خویش را تقویت کنند و خود را متفاوت با واقعیت وجودی خود نشان دهند. این امر نشانه عدم صداقت درونی و نوعی فریب‌کاری است که البته با روح ورزش نیز ناسازگار است. تقلبانه و فریب‌کارانه بودن استفاده از دوپینگ، مورد تأکید مسئولان کمیته‌های المپیک هم بوده است. (ندایی و علوی، بی‌تا: 201) بنابراین اصل صداقت که مؤید و تکمیل‌کننده اصل حرمت غش و تقلب می‌باشد، استفاده از مواد نیروزا را به چالش می‌کشد. 4. اصل ابزار بودن ورزش در اسلام در اسلام ورزش هدف نیست؛ بلکه وسیله است؛ یعنی خود ورزش در قالب برخی از حرکات موزون نمی‌تواند هدف یک مسلمان در زندگی‌اش باشد. همان‌گونه که پیش‌تر بیان شد، در اسلام بر ورزش به‌عنوان یک وسیله‌ای جهت تقویت و سلامتی جسمانی به‌منظور مقابله با دشمنان و متجاوزان، کمک به همنوعان و ابزاری برای تقویت قوای روانی و حافظه، کسب توانایی در انجام دستورات الهی و ... تأکید شده است.(26) بزرگان دینی نیز بر انجام ورزش با این هدف تأکید ورزیده‌اند.(27) بنابراین با توجه به اینکه مهم‌ترین هدف ورزش کسب سلامتی و شادابی است، هر چیزی که با این هدف در تضاد باشد، از نظر اسلام مردود است.(28) دوپینگ و استفاده از مواد نیروزا با توجه به ضررهای جسمی فراوانی که دارد، با هدف ورزش همخوان نیست. بدون شک یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های دوپینگ کسب شهرت است و اسلام با مخالفت با این امر، دوپینگ را هم منظور دانسته است. روح ورزش با صمیمیت و صفا، صداقت، جوانمردی، مهربانی و نوع‌دوستی همراه است. «مهم‌ترین و اثرگذار‌ترین بُعد ورزش، تربیت و پرورش روح و جسم می‌باشد.» (ندایی و علوی، بی‌تا: 204؛ جمعی از نویسندگان، 1388: 424) در پاسخ به کسانی که معتقدند «هیچ ارزشی در ورزش به‌جز پیروزی وجود ندارد»، باید گفت: هرچند نمی‌توان انکار کرد که پیروزی یکی از اهداف هر مسابقه است، باید توجه داشت که این تنها هدف نیست. استفاده از توانایی‌های طبیعی، لذت بردن از بازی، بالا بردن حس اتحاد، به دست آوردن آرامش، رشد و کمال فردی و به نمایش گذاشتن فضائل اخلاقی، (همان: 421، 426 ـ 425) نیز اهمیت بالایی دارند. در واقع پیروزی را باید یکی از ارزش‌های ورزش بدانیم که باید به‌درستی در کنار ارزش‌های دیگر جای بگیرد. 5. اصل رعایت عدالت در همه ادیان آسمانی به عنصر عدالت توجه شده و قرآن کریم از آن به‌عنوان اصلی‌ترین هدف انبیا یاد کرده است.(29) 29 آیه از آیات قرآن مستقیماً درباره عدالت نازل شده‌اند و حدود 290 آیه دیگر هم در مورد ظلم ـ که ضد عدالت است ـ نازل شده که نشان‌دهنده اهمیت این مسئله در اسلام است. استفاده از دوپینگ با عدالت ـ که به معنای اعطای حق به صاحب حق است ـ (خوانساری، 1405: 4 / 427) سازگاری ندارد. یکی از ویژگی‌های مهمی که برای شکل ایدئال ورزش به آن اشاره شده، «قاعده‌مند» بودن آن می‌باشد. در این زمینه، یکی از قواعد، قاعده نزاکت و بازی منصفانه است.(30) استفاده از دوپینگ، قواعد نزاکت و بازی منصفانه را به‌هم می‌ریزد و سبب فراهم شدن محیطی نابرابر در ورزش می‌شود. استفاده از این روش، توانایی ورزشکار را به‌طور ناعادلانه و غیر اخلاقی بالا می‌برد (فلاحی و دیگران، بی‌تا: 50) و موجب تضییع حقوق دیگران می‌شود. دوپینگ به‌علت ایجاد برتری غیر منصفانه در صحنه ورزش برخلاف مقررات جاریِ سازمان‌های اجرایی ورزش می‌باشد و ارتکاب آن جرم شناخته می‌شود(31) و از لحاظ اخلاقی هم درست نیست. استفاده‌کنندگان از این روش، حقوق دیگران را رعایت نمی‌کنند و دستیابی آنها به جوائز و ... در حقیقت نوعی تضییع حقوق دیگران نیز محسوب می‌شود. 6 . اصل حفظ حرمت و شأن در دین اسلام بر این نکته تأکید شده که افراد نباید مرتکب اقدامی بشوند که شأن، جایگاه و منزلت اجتماعی آنان متزلزل شود: «مؤمن حق ندارد عِرض و شرافت اجتماعی خود را لکه‌دار کند.» (مطهری، 1373: 23 / 84) همان‌گونه که در نگاه اسلام کسی حق ندارد آبروی دیگران را بریزد(32) و شأن و اعتبار و حیثیت آنان را خدشه‌دار کند، خود افراد نیز موظفند حیثت و آبروی خویش را حفظ کنند. قرآن کریم انسان‌ها را برخوردار از کرامت ذاتی می‌داند(33) و حرمت مؤمن از حرمت کعبه نیز بالاتر معرفی شده است.(34) به همین جهت سفارش شده است که هیچ‌گاه خود را در معرض اتهام قرار ندهید.(35) رسول گرامی اسلام در حدیثی سفارش می‌کند که با اموالتان از اعراضتان محافظت کنید(36) و در حدیث دیگری تأکید دارد که هیچ‌کس حق ندارد آبروی کسی را ببرد و پرده‌دری کند.(37) بدون شک استفاده از مواد نیروزا با توجه به اینکه نوعی تقلب و فریب‌کاری محسوب می‌شود، با رسوا شدن استفاده‌کنندگان از این روش، در حقیقت افراد جایگاه و منزلت اجتماعی خویش را خدشه‌دار کرده‌اند و آبروی آنان در میان دوستان و آشنایان و در مواردی در میان تمام مردم خواهد رفت. از طرفی گاهی استفاده از مواد نیروزا وجهه یک کشور را لکه‌دار می‌کند و البته آثار سوء حقوقی نیز در پی دارد. آیا از نظر اخلاقی درست است که ورزشکاران با استفاده از دوپینگ، وجهه بین‌المللی کشور خویش را خدشه‌دار کنند؟ فتاوای مراجع پاسخ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره استفاده از انواع روش‌های دوپینگ چنین است: ملاک در این‌گونه امور، قانون و مقررات مربوطه می‌باشد و باید طبق قانون عمل شود. (دفتر آیت‌الله خامنه‌ای، شماره نامه 148516) آیت‌الله مکارم نیز معتقد است: هر گونه اقدامی که در ورزش جزء تقلب محسوب شود، ممنوع است؛ اما برای تقویت در غیر مسابقات ورزشی، استفاده از اموری که ضرر ندارد، اشکال ندارد. (دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، شماره نامه 69354) آیت‌الله خامنه‌ای در جواب این سؤال که «نظر جناب‌عالی در خصوص دوپینگ، خصوصاً دوپینگ ژنتیکی و خونی که بعضاً برای درمان استفاده می‌شود و ممکن است برای ورزشکاران نیروزا هم باشد، چیست؟» می‌فرماید: اگر به نحوی باشد که دارای ضرر قابل توجهی بر بدن نگردد و منع قانونی نیز در میان نباشد، اشکال ندارد. (سایت آیت‌الله خامنه ای، استفتاء شماره 122192) پاسخ آیت‌الله موسوی اردبیلی: چنانچه دارای ضرر معتدّبه برای افراد مصرف‌کننده باشد و یا استفاده از آنها خلاف مقررات باشد، جایز نیست. (سایت آیت‌الله موسوی اردبیلی، شماره سؤال، 4496) پاسخ آیت‌الله مکارم: چنانچه برخلاف مقررت باشد و موجب تضییع حق دیگران گردد، جایز نیست. (سایت آیت‌الله مکارم شیرازی، بخش استفتائات) پاسخ آیت‌الله سیستانی: به‌طورکلی اگر استفاده از چیزی که ضرر مهمی به او می‌رساند، خواه آن ضرر مهم حتمی باشد و یا احتمالی باشد که از آن نزد عقلا ترس حاصل می‌شود، استفاده آن حرام است و در غیر آن صورت فی‌حدذاته حرام نیست، مگر طبق قرارداد متعهد به ترک آن باشد. (سایت آیت‌الله سیستانی، بخش استفتائات) نتیجه دوپینگ اغلب نوعی تقلب و فریب‌کاری می‌باشد و همه کسانی که از این روش برای افزایش کارآیی استفاده می‌کنند، علاوه بر تضییع حق دیگران، توان خویش را به صورت غیر واقعی بالا می‌برند. استفاده از روش‌های دوپینگ، علاوه بر ضررهای جسمی و روحی فراوان، با هدف و روح ورزش که همرا ه با جوانمردی و صداقت و به‌طور خلاصه پرورش جسم و روح است، در تضاد می‌باشد. منافع ظاهری و کوتاه‌مدت این روش‌ها نباید در برابر مضرات آنها رنگ ببازد. ورزشکاران که الگو‌های اخلاقی و بسیار مورد توجه هستند، نباید برای کسب شهرت و عنوان و مدال، همه‌چیز (حتی اخلاق و سلامتی) را زیر پا بگذارند. در دین مبین اسلام با تکیه بر اصولی چون ابزار بودن ورزش (نه هدف بودن آن)، عدم اضرار به نفس، حرمت غش و تقلب، لزوم صداقت و راست‌گویی، رعایت عدالت و انصاف و لزوم حفظ حرمت و شأن افراد، استفاده از دوپینگ نهی شده است. در خصوص دوپینگ ژنتیکی باید گفت: اگر این روش با هدف افزایش توانایی ورزشکار و کسب پیروزی در رقابت‌ها انجام شود، مغایر با ارزش‌های اخلاقی و حقوق اجتماعی در ورزش است و باید ممنوع شود؛ اما اگر استفاده از این روش صرفاً جهت بهبودی آسیب‌های ورزشی و برطرف کردن و یا کاهش دادن درد باشد، به نظر می‌رسد منعی نداشته باشد؛ هرچند ممکن است به بهانه درمان یا کاهش درد، از این روش نیز سوءاستفاده شود. امروزه با توجه به کامل نبودن این روش و خطرات بالقوه‌ای که در آن است، باید جلوی آن گرفته شود. شاید در آینده به‌دلیل استفاده‌های مفید این روش، تبصره‌هایی بر این موضوع در نظر گرفته شود. که البته این امر هنوز تحقق نیافته است. پی نوشت: [1]. این ادله لزوماً از طرف موافقان دوپینگ مطرح نشده‌اند؛ بلکه گاهی مخالفان و به‌منظور پاسخ‌گویی به آنها به این ادله پرداخته‌اند. 2. حضرت علی(علیه السلام) می‌فرماید: «بیشتر مردم حیله و نیرنگ را زیرکی می‌پندارند و افراد جاهل آنان را اهل تدبیر می‌خوانند. چگونه فکر می‌کنند؟ خدا بکشد آنها را، ... چه‌بسا شخصی تمام پیش‌آمدهای آینده را می‌داند و راه‌های مکر و حیله را می‌شناسد؛ ولی امر و نهی پروردگار مانع اوست ... .» ( نهج‌البلاغه، 1371: خطبه 41) ایشان در حکمت 327 می‌فرماید: «الغالب بالشرّ مغلوب؛ آن کسی که با بدی پیروز شد، شکست خورده است.» در موردی دیگر می‌فرماید: «وَ لَوْلَا کَرَاهِیَةُ الْغَدْ‌ر‌ِ کُنْتُ مِنْ أ‌َدْهَی النَّاس‌ِ ...؛ اگر غدر (نیرنگ) را ناپسند نمی‌دانستنم، زیرک‌ترین مردم بودم.» (همان، خطبه 200) 3. اهداف چهارگانه جنبش المپیک عبارتند از: ١. ترویج و پرورش ویژگی‌های اخلاقی و جسمانی که اساس ورزش است؛ ٢. تعلیم و تربیت جوانان از طریق ورزش با هدف ساختن دنیایی سرشار از صلح و دوستی؛ ٣. انتشار و ترویج اصول المپیک در سراسر جهان جهت صلح جهانی؛ ٤. گرد آوردن ورزشکاران جهان هر چهار سال یک‌بار، در جشنوارهایی به نام بازی‌های المپیک. (سیدباقری، 1387، سایت آکادمی المپیک) 4. در نوشتار حاضر تنها به «اضرار به نفس» از جهت «جانی» تأکید شده است. 5. وَ لاتُلْقُوا بأ‌َیْدیکُمْ إ‌ِلَى التَّهْلُکَة. (بقره / 195) 6. ازجمله حدیث مشهور رسول خدا(صلی الله علیه و آله): «لا ضرر و لا ضرار فی الاسلام.» (شیخ طوسی، 1411 الف: 3 / 440) 7. ... و کُلُّ مُضِرٍّ یَذْهَبُ بالْقُوَّةِ أ‌َوْ قَاتِل‌ٍ فَحَرَامٌ. (علی بن بابویه، 1406: 254) 8. الأصل فی الأشیاء الضارّة بالبَدَن‌ِ الحرمة فإنها محرمة کلها بجمیع أصنافها ... للاجماع المنقول و المحقق. (نراقی، 1418: 15) 9. وجوب دفع المضار عن النفس عقلاً. (شیخ طوسی، 1400: 147؛ حلی، 1410: 125) 10. الاضرار بالنفس حرام. (حکیم، 1404: 10/ 183) شیخ انصاری می‌نویسد: «قد استفید من الادلة العقلیة و النقلیة تحریم الإضرار بالنفس؛ از ادله عقلی و نقلی حرمت اضرار به نفس استفاده می‌شود.» (شیخ انصاری، 1414: 116) 11. امام صادق(علیه السلام) در حدیثی می‌فرماید: «کلما أضر به الصوم، فالإفطار له واجب؛ هرگاه روزه ضرر دارد، افطار کردن واجب است.» (شیخ صدوق، 1404: 2 / 133) 12. من غش الناس فلیس بمسلم. (شیخ صدوق، 1368: 284) 13. مَنْ کَانَ مُسْلِماً فَلَا یَمْکُرُ وَ لَا یَخْدَعُ ـ فَإ‌ِنِّی سَمِعْتُ جَبْرَئِیلَ(علیه السلام) یَقُولُ الْمَکْرُ وَ الْخَدِیعَةُ فِی النَّار. (شیخ صدوق، 1417: 344) 14. ایاک و الغش ... . (کلینی، 1367: 5 / 160) 15. ... سواء کان فی المعاملة او فی غیرها. (خویی، بی‌تا: 1 / 471) 16. یَا أ‌َیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، و با صادقان باشید. (توبه / 119) 17. قَالَ اللَّهُ هَٰذَا یَوْمُ یَنْفَعُ الصَّادِقِینَ صِدْقُهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْر‌ِی مِنْ تَحْتِهَا الأ‌َنْهَارُ؛ خداوند می‌گوید: امروز، روزی است که راستی راستگویان به آنها سود می‌بخشد؛ برای آنها باغ‌هایی از بهشت است که نهرها از زیر (درختان) آن می‌گذرد. (مائده / 119) 18. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: «إنّ الصّدق یهدی إلى البرّ و إنّ البرّ یهدی إلى الجنّة.» ( نهج‌الفصاحه، 1382: 283؛ احمد بن حنبل، بی‌تا: / 384) 19. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: «الصدق طمأنینة و الکذب ریبة.» ( نهج‌الفصاحه، 1382: 548؛ بیهقی، بی‌تا: 5 / 335) 20. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: «وَ اعْلَمْ أَنَّ الصِّدْقَ مُبَارَکٌ وَ الْکَذِبَ مَشْئُوم.» (ابن‌شعبه حرانی، 1404: 14) 21. حضرت علی(علیه السلام) فرمودند: «شیئان هما ملاک الدین: الصدق و الیقین.» (لیثی واسطی، بی‌تا: 298) 22. حضرت علی(علیه السلام) فرمودند: «الصدق أقوى دعائم الایمان.» (تمیمی آمدی، 1378: 1 / 636) 23. حضرت علی(علیه السلام) فرمودند: «ألنّجاة مع الصّدق.» (همان: 1 / 28) 24. امام حسن عسکری(علیه السلام) در حدیثی اشاره می‌کند: «جُعِلَتِ الْخَبَائِثُ فِی بَیْتٍ وَ جُعِلَ مِفْتَاحُهُ الْکَذِب؛ همه بدی‌ها را در خانه‌ای گذاشته‌اند که کلید آن خانه دروغ است.» (مجلسی، 1403: 69 / 263) 25. Roland Thornquist. 26. مستندات این امور پیش از این بیان شد. (ر.ک به: ماهیت ورزش در اسلام) 27. آیت‌الله خامنه‌ای ورزش را برای آحاد جامعه یک ضرورت و یک کار لازم دانسته‌اند. (ر.ک به: سایت تبیان «ورزش از دیدگاه رهبر معظم انقلاب» به نشانیwww.tebyan.net ) 28. شاید به همین جهت است که ورزش‌های خطرناکی همچون مشت‌زنی و صخره‌نوردی در صورتی که خطر جدی برای حیات انسان یا عضوی از اعضای انسان داشته باشند، غیر مجاز شمرده شده‌اند. 29. لَقَدْ أ‌َرْسَلْنَا رُسُلَنَا بالْبَیِّنَاتِ وَ أ‌َنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَ الْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بالْقِسْطِ. (حدید / 25) 30. این قواعد منعکس‌کننده معیار‌های اصیل اخلاقی هستند. (جمعی از نویسندگان، 1388: 423 ـ 422) 31. سایت پایگاه اطلاع رسانی پزشکان ایران. به نشانی: www.irteb.com 32. عرض المؤمن کَدَمِهِ. (جواهری، بی‌تا: 34 / 9) 33. وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ؛ ما آدمی‌زادگان را گرامی داشتیم. (إسراء / 70) 34. امام صادق(علیه السلام) فرموده است: «الْمُؤْمِنُ أَعْظَمُ حُرْمَةً مِنَ الْکَعْبَة.» (شیخ صدوق، 1430: 27) 35. اتّقوا من مواضع التّهم. (شیخ انصاری، 1415: 184) 36. قوا بأموالکم عن أعراضکم. ( نهج‌الفصاحه، 1382: 602) 37. لاتخرقنّ على أحد ستراً. (همان: 666) منابع و مآخذ قرآن کریم.
مفاتیح الجنان.
نهج البلاغه، 1379، ترجمه محمد دشتی قم، نشر الهادی.
نهج الفصاحه، 1382، تهران، دنیای دانش، چ چهارم.
آذربانی، احمد و رضا کلانتری، 1388، اصول و مبانی تربیت بدنی و ورزش، تهران، آییز، چ چهارم.
آقاپور، سید مهدی، 1368، جامعه‌شناسی ورزشی، بی‌جا، سازمان تربیت بدنی.
ابن‌حبان، محمد بن احمد، 1414 ق، صحیح ابن‌حبان، بی‌جا، مؤسسة الرسالة، چ دوم.
ابن‌شعبه حرانی، حسن، 1404 ق، تحف‌العقول، قم، جامعه مدرسین، چ دوم.
ابن‌منظور، بی‌تا، لسان‌العرب، بیروت، دار صادر، چ سوم.
احمد بن حنبل، بی‌تا، مسند احمد، بیروت، دار صادر.
امام خمینی، 1386، صحیفه نور، تهران، مؤسسه نشر آثار امام خمینی.
بهار، غلامرضا، 1384، اصول و مبانی تربیت بدنی و ورزش، همدان، دانشگاه بوعلی‌سینا، چ اول.
بیهقی، بی‌تا، السنن الکبری، بیروت، دار الفکر.
تمیمی آمدی، عبدالواحد، 1378، غرر الحکم و دررالکلم، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چ دوم.
جمعی از نویسندگان، 1388، اخلاق کاربردی چالش‌ها و کاوش‌های نوین در اخلاق عملی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
حامدی‌نیا، محمدرضا، 1384، «بررسی شیوع استفاده از مکمل‌ها نگرش به این مواد و عارضه‌های جانبی آنها در اندام پرور‌های شهرستان سبزوار»، مجله المپیک، شماره 31.
حبیبی‌نیا، اباذر، 1382، دوپینگ و داروهای محرک در ورزش، تهران، المپیک.
حکیم، سید محسن، 1404 ق، مستمسک العروة، قم، مکتبة آیت‌الله مرعشی نجفی.
حلی، ابن‌ادریس، 1410 ق، السرائر، قم، جامعه مدرسین، چ دوم.
الخولی، امین انور، 1381، الریاضة و المجتمع، ورزش و جامعه، ترجمه حمیدرضا شیخی، تهران، سمت.
خوانساری، 1405 ق، جامع المدارک، قم، اسماعیلیان، چ دوم.
خویی، سید ابوالقاسم، بی‌تا، مصباح الفقاهة، قم، مکتبة داوری، چ اول.
دهخدا، علی‌اکبر، 1373، لغت‌نامه دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چ اول.
رادمرد، امیررضا، «تاریخچه دوپینگ و کنترل آن در ورزش» سایت آفتاب: www.aftab.ir
رولر، جک، 1386، «ورزشکاران جوان و مکمل‌ها»، ترجمه فرهاد شاکری، مجله رشد آموزش و تربیت بدنی، شماره 23،
سایت پایگاه اطلاع رسانی پزشکان ایران. به نشانی: www.irteb.com
سرلک و دیگران، بهار 1386، «آگاهی پزشکان ودانشجویان گروه پزشکی درباره دوپینگ و مصرف مواد نیرو زا در ورزش»، مجله حرکت، شماره 31
سیدباقری، سید احمد، 1387، «آشنایی با تاریخ المپیک و آئین المپیزم» سایت کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران، www.olampic.ir
شیخ انصاری، 1415 ق، القضاء و الشهادات، قم، کنگره جهانی شیخ انصاری، چ اول.
ــــــــــــــــ ، 1414 ق، رسائل فقهیة، قم، بی‌نا، چ اول.
ــــــــــــــــ ، 1430 ق، المکاسب، بی‌جا، مؤسسه باقری، چ اول.
شیخ صدوق، 1417 ق، الأمالی، قم، مؤسسة البعثة، چ اول.
ــــــــــــــــ ، 1430 ق، الخصال، قم، جامعه مدرسین.
ــــــــــــــــ ، 1368، ثواب الاعمال، قم، منشورات الرضی، چ دوم.
ــــــــــــــــ ، 1404، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، چ دوم.
شیخ طوسی، محمد بن حسن، 1411 ق الف، خلاف، قم، جامعه مدرسین.
ــــــــــــــــ ، 1400 ق، الإقتصاد، تهران، مکتبة جامع چهلستون.
ــــــــــــــــ ، 1411 ق ب، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چ اول.
علی بن بابویه، 1406 ق، فقه الرضا(علیه السلام) ، مشهد، کنگره جهانی امام رضا(علیه السلام)، چ اول.
فلاحی، علی اصغر و دیگران، 1386، «دوپینگ ژنتیکی و ملاحضات اخلاقی آن»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال دوم، شماره 3 و 4.
کفعمی، ابراهیم بن علی، 1403 ق، المصباح، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چ سوم.
کلینی، محمد بن یعقوب، 1367، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
گروه تحقیقاتی مدیا اسکوپ، 1384 «در آرزوی بدن‌هایی با عضلات آرمانی»، مجله اسفند، شماره 32.
گودرزی، محمود، 1378، «استفاده ناصواب از داروها در ورزش»، مجله حرکت، شماره 1.
لیثی واسطی، علی بن حکم، بی‌تا، عیون الواعظ و الحکم، بی‌جا، دار الحدیث، چ اول.
ماکیاولی، نیکولو، 1375، شهریار، ترجمه داریوش آشوری، تهران، نشر مرکز.
مجلسی، محمد باقر، 1403 ق، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء.
مصطفوی، سید محمدکاظم، 1417 ق، مائة قاعدة فقهیة، قم، جامعه مدرسین، چ سوم.
مطهری، مرتضی، 1384، کلیات علوم اسلامی، (اصول فقه ـ فقه)، تهران، صدرا.
ــــــــــــــــ ، 1373، مجموعه آثار، تهران، صدرا.
المتقی الهندی، علاءالدین علی، بی‌تا، کنزل العمال، بیروت، مؤسسة الرسالة.
معین، محمد، 1342، فرهنگ معین، تهران، امیرکبیر، چ پنجم.
نجفی، محمدحسن، بی‌تا، جواهر الکلام، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
نراقی، محقق، 1418 ق، مستند الشیعة، قم، آل‌البیت، چ اول.
نوری، میرزا حسین، 1408 ق، مستدرک الوسائل، بی‌جا، آل البیت(علیه السلام)، چ دوم.
ویوسیمسون، آندروجنینگز، بی‌تا، اربابان پشت پرده المپیک، ترجمه پرویز ختایی، تهران، قطره، چ اول.
میری، سید حسین، 1384، «استفاده از داروهای غیر مجاز در ورزش»، ضمیمه روزنامه جوان، ش 1748.
ندایی، طاهره و علوی، خلیل، 1387، «فلسفه اخلاق در ورزش با رویکردی منصفانه»، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه قم، سال 10، شماره 2.
هایلند، درو، 1386، «فلسفه اخلاق در فوتبال، قاعده یا استثنا» نوشته ترجمه آرش حقیقی، روزنامه اعتماد، شماره 1601، صفحه 16. 60. Bredemeier. B. J, And Shields. D. L., 1984, “Diverjence In Moral Reasoning aboat Sport And Evryday Life”, Sociology of Sport journal, No. 1. یدالله حاجی‌زاده: دانشجوی دوره دکتری تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه معارف اسلامی قم. فصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش‌نامه اخلاق 20 انتهای متن/
94/02/22 - 05:18
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 122]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها