واضح آرشیو وب فارسی:مهر: یادداشت؛
فضیلت اعتکاف معادل طواف خانه خدا/ اعتکاف، جلوگاه تعظیم بندگی الله
شناسهٔ خبر: 2564698 چهارشنبه ۹ اردیبهشت ۱۳۹۴ - ۱۰:۳۳
دین و اندیشه > آیین ها و تشکل های مذهبی
اکنون که در واپسین لحظات برگزاری اعتکاف سال جاری آن هم با حضور حداکثری جوانان خداجوییم، بنا داریم نکات کلیدی این عبادت ویژه را از بیان آیت الله جوادی آملی در کتاب «حکمت عبادات» مورد بررسی قرار دهیم. به گزارش خبرگزاری مهر، انسان در گریز از هوای نفس و فرار از اشتغالات زندگی، در طریقت انس با معبود همواره نیازمند خلوتی است تا در انزوای وجود خویش در آثار صنع پروردگارش با دیدۀ عبرت بیندیشد و با سوز دل و اشک دیده، باطن خود را از زنگار گناهان بشوید و خانه دل را مصفای حضور خالق هستی بخش سازد، و اعتکاف زمینه چنین خلوتی را فراهم می کند و فرصت و مجالی می دهد برای پرداختن به امور نفس خویش و جلوه گری نور محبت خدا در اعماق سرای وجود انسان، تا انسان بدون دلواپسی از کارهای انجام نشده و وابستگی های روز مره، خود را در سرای معبود خویش نظاره گر باشد. آیت الله جوادی آملی، وجود تأکیدات و فضایل فراوان در اعتکاف را با نگاهی مفسرانه به تحقیق نشسته و با پرداختن به دو ویژگی خاص، این عمل عبادی را از دیگر عبادات متمایز ساخته اند و آورده اند:
عبادت ذات اقدس اله، شئوني دارد. گاهي به صورت فکر و ذکر و شکر است؛ گاهي به صورت حرکت و زماني به صورت سکون. تا معبود (عزّوجلّ) چه دستور دهد و رسول معبود (ص) چه پيامي آورده باشد.
آنجا که فکر و ذکر و شکر عبادت است، آيات و روايات در خصوص آن فراوان وجود دارد و نيازي به شرح آن نيست. و آنجا که حرکت، عبادت باشد، نظير طواف که گشتن به دور کعبه، خود عبادت است و مانند سعي بين صفا و مروه که آن حرکت مخصوص و هروله اي که در آن است، خود عبادت محسوب ميشود، و به قصد قربت انجام ميگيرد. و آنجا که توقّف عبادت است، مانند وقوف در عرفات و مشعر و منا؛ البته آن جا «وقوف» به معناي «سکون» نيست؛ ولي حرکت هم واجب نيست. صِرف ماندن در عرفات و مشعر و منا با آن آداب و سنن خاصّ، واجب است.
پس معبود، گاه دستور حرکت و هروله مي دهد، نظير سعي بين صفا و مروه؛ گاهي دستور گردش به دور خانهٴ خود را لازم مي داند، نظير طواف در حج و عمره؛ گاهي هم وقوف و عکوف و اقبال همراه با تعظيم و بزرگداشت را در خانهٴ خود، واجب يا مستحب مي شمارد، نظير اعتکاف.
عکوف يعني اقبال و روي آوردن به چيزي همراه با تعظيم و بزرگداشت آن. اعتکاف در مسجد، خود نوعي عبادت است که حرکت در آن شرط نيست؛ سکون هم در آن معتبر نيست؛ مانند وقوف در عرفات، مشعر و مِنا.
این حکیم متأله در ادامه این بحث، فضیلت اعتکاف را معادل طواف خانهٴ خدا قرار داده و مرقوم داشته اند:
در فضيلت اعتکاف همين بس که معادل طواف خانهٴخدا قرار گرفته و عِدْل و قسيم و همتای رکوع و سجود به شمار آمده است.
چنانکه دو تن از پيامبران بزرگ الهي مأمور شدند تا کعبه و حريم آن را از لوث وجود «وثنيّت» و «ثنويّت» تطهير کنند تا عبادت کنندگان در مطاف و در کنار قبله و حرم ذات اقدس اله به طواف و اعتکاف و رکوع و سجود بپردازند.
ذات اقدس اله در اين زمينه مي فرمايد: ﴿وإذ جعلنا البيْت مثابةً للنّاس وأمْناً واتّخذوا من مقام إبراهيم مصلّي وعهدنا إلي إبراهيم وإسمعيل أن طهّرا بيتي للطائفين والعاکفين والرّکع السجود﴾ و به ياد آوريد زماني که خانهٴ کعبه را محل بازگشت و جايگاه امنيت مردم قرار داديم و از مقام ابراهيم، عبادتگاهي براي خود برگزينيد. و ما به ابراهيم و اسماعيل فرمان داديم که خانهٴ مرا براي طواف کنندگان و معتکفان و رکوع کنندگان و سجده کنندگان، از هر گونه آلودگي تطهير کنيد.
از اين که اعتکاف در کنار طواف و عِدْل رکوع و سجود قرار گرفته، معلوم مي شود که از بارزترين مصاديق بندگي در پيشگاه ذات اقدس اله است.
مفسر بزرگ قرآن کریم در این کتاب، اهميت و فضيلت اعتکاف را با پرداختن به دو نکته مهم خاطر نشان کرده و مرقوم داشتند:
آنچه بر اهميت و فضيلت اعتکاف مي افزايد دو نکته است که يکي مهم و ديگري مهمتر است؛ نکتهٴ مهم آن است که اعتکاف همچون نماز نيست تا بتوان آن را در هر مکاني بجا آورد. در مورد نماز، بر پايهٴ «جُعلتْ لي الأرض مسجداً وطهوراً» ميتوان آن را در هر مکاني انجام داد؛ حال آنکه اعتکاف، چنين نيست. اعتکاف بايد در مسجد و خانهٴ خدا باشد. آن هم نه هر مسجدي، بلکه مسجد اعظم، يا به تعبيري ديگر مسجد جامع و يا مسجد الحرام و مسجد النبيّ (ص) يا مسجدي که معصوم (ع) در آن نماز جمعه و يا جماعت اقامه کرده باشد؛ يا امامي عادل هر چند غير معصوم در آن نماز جمعه يا جماعت برپا کرده باشد.
پس اعتکاف بايد در مسجدي باشد که مصلاي تودهٴ مسلمانان است؛ يعني مسجد جامع يا اعظم، و مسجدي که در شهر، جزو بزرگترين مسجدهاست و جماعتهاي رسمي در آن اقامه مي شود. بنابراين، مسجد بودن خود مزيت است و اقامهٴ نماز جمعه يا جماعت در آن، مزيّتي ديگر. انعقاد اعتکاف در مسجد متروک و مهجور صحيح نيست. عده اي که اعتکاف را به خصوص مسجد الحرام و مسجد النّبي (صلي الله عليه و آله و سلم) يا مساجد چهارگانه اختصاص داده اند، بايد سخن آنان را بر افضليت حمل کرد و نه تعيّن.
نکتهٴ مهمتر آن است که «روزه» که خود از ارکان مهم دين و از مباني مهم و اصيل اسلام است، که: «بُني الاسلام علي خمسٍ: علي الصلاة والزکاة والصوم والحجّ والولاية» عبادتي که بدين پايه از اهميت است، شرط اعتکاف قرار گرفته است، ارزش اعتکاف به حدي است که يکي از برجسته ترين ارکان دين، شرط آن قرار مي گيرد! همانگونه که نماز بدون طهارت تحقق نمي يابد؛ که: «لا صلاة إلاّ بطهورٍ» اعتکاف هم بدون روزه صحيح نيست؛ که: «لا اعْتکاف إلاّ بصومٍ». و اين از سخنان بلند ائمهٴ اطهار (عليهمالسلام) است.
منبع: کتاب حکمت عبادات، آيت الله جوادي آملي
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 93]