محبوبترینها
آیا میشود فیستول را عمل نکرد و به خودی خود خوب میشود؟
مزایای آستر مدول الیاف سرامیکی یا زد بلوک
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1855010769
بررسي تحليلي مفهوم عزت در متون ديني (1)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
بررسي تحليلي مفهوم عزت در متون ديني (1) نويسنده:دکترسيد حميدرضا علوي (1) چکيده : هدف ازاين مقاله بررسي و تحليل ديدگاه هاي قرآن کريم و تفاسير مربوطه ،نهج البلاغه و سايرروايات اسلامي در مورد مفهوم « عزت » است .ابتدا معناي واژه اي عزت تبيين گرديده و سپس « عزت الهي » تشريح گرديده است .استخراج و تشريح عوامل موثر در ايجاد يا افزايش عزت انسان با توجه به متون آيات و روايات که مي توانند مبين معيارها و ملاک هاي عزت نيز قلمداد گردند ، موضوع ديگري است که دراين مقاله مورد توجه قرار گرفته است .دراين راستا عواملي نظير طلب عزت فقط از خدا ،بندگي و اطاعت خدا ، تقواي الهي ، ايمان ، درک وجود و محضر پيامبر اکرم (ص) و اطاعت و فرمانبرداري از او ، اتحاد و پيوستگي ، تمسک به قرآن ، امر به معروف و نهي از منکر ، رعايت حقوق زمامداران توسط رعيت و رعايت حقوق رعيت توسط زمامداران و رعايت حق به طورکلي ، جهاد در راه خدا ، صبر و استقامت درمقابل مصايب و بلاها و آزمايش هاي الهي ،کظم غيظ ،اجتناب از ظلم و ستم ، اجتناب از حرص و طمع ، قناعت ، صداقت و راستي و اجتناب از جهل و ناداني ، رعايت انصاف ، خودداري از آزار و اذيت مردم و سبک شمردن آنان ،عفو و بخشش و حسن ارتباط با ديگران ، ترک قيل و قال ها و مجادلات بي جا مورد بررسي قرار گرفته اند . تبيين نظريات موجود در متون ديني و آيات و روايات راجع به « عزت پنداري» ( کاذب ) موضوع نهايي اين پژوهش مي باشد . واژه هاي کليدي : عزت ، قدرت ، اعتبار ، رفعت ، ذلت . مقدمه : قرآن کريم ،نهج البلاغه و ساير متون ديني هرگز از کنارمفاهيم ژرف و عميق، سطحي و بي تفاوت نگذشته اند ؛چنان که گويي تبيين اين مفاهيم را براي فرد و جامعه رسالت آسماني خود شمرده اند .يکي از مهم ترين مفاهيم مذکور ، مفهوم « عزت» است . در اين مورد ، نکات و سوالات فراواني مطرح مي شود که رجوع به گنجينه ي گرانقدر متون ديني و استخراج و تحليل و طبقه بندي مسايل و موضوعات مربوط به هر قسمت مي تواند کمک بسياري به محقق در يافتن پاسخ هاي جامع و کامل بنمايد . اينکه به راستي عزت چيست و عزتمند چه کسي است ، و عزت بندگان در کنارعزت الهي چه مفهومي دارد ، اهميت و حساسيت بحث عزت در چيست ،توجه به چه عواملي مي تواند سبب عزت مندي فرد در جامعه گردد و يا چه عواملي فرد و جامعه اي را ذليل و خوارمي سازد ، معيارها و ملاک هايي که براساس آنها بتوانيم تشخيص دهيم چه کسي حقيقتاً داراي عزت است و ميزان عزت را درافراد جامعه بسنجيم کدامند و از چه طريق تشخيص دهيم فردي و يا جامعه اي که خود را عزيز مي داند در واقع عزيز نيست ، يعني عزت پنداري و خيالي و کاذب کدام است ،ازجمله اساسي ترين سوالاتي و نکاتي هستند که در اين مقاله تلاش شده که با کشف و استخراج ديدگاه ها و نقطه نظرات موجود در متون ديني و برخي تفاسير،به آنها پاسخ داده شود . معناي لغوي واژه ي عزت لغت نامه ي دهخدا واژه ي « عزت » را حالت اسم مصدرعربي در معناي عظمت و بزرگواري و ارجمندي و ارج و سرافرازي ( ناظم الاطباء ) ارجمندي ( المصادر زوزني ) ، کرامت (زمخشري ) ، و ... گرفته است . (3) در فرهنگ معين ذيل کلمه ي « عزت » در حالت مصدر لازم اين معاني ذکر شده است : ارجمند گشتن ،گرامي شدن ، در حالت اسم مصدر معاني ارجمندي ، سرافرازي ، عزيزي براي اين واژه آورده شده است . (4) مفردات راغب اصفهاني ، از « عز » به عنوان حالتي در انسان که سبب مي شود آدم مغلوب واقع نشود و شکست نخورد ياد مي کند . (5) در کتاب شرح و تفسير لغات قرآن بر اساس تفسيرنمونه ،عزت را به دو قسمت تقسيم مي نمايد ؛گاه عزت ممدوح و شايسته است ،چنان که ذات پاک خدا را به «عزيز » توصيف مي کنيم (که تنها ذات پاک اوست که شکست ناپذيراست )،وگاه عزت مذموم است و آن نفوذپذيري در مقابل حق و تکبر از پذيرش واقعيات مي باشد و اين عزت در حقيقت ذلت است . (6) در قاموس قرآن ،عزت ،به معني توانايي ، در مقابل ذلت ذکرشده است .ازکلمات اهل لغت به دست مي آيد شيء کمياب را از آن جهت عزيز و عزيزالوجود گويند که آن در حالت توانايي قرار گرفته و رسيدن به آن سخت است . (7) علامه ي طباطبايي در تفسير الميزان در تفسير آيه ي «من کان يريد العزه فان العزه لله جميعاً» (8) آورده است که راغب در کتاب مفردات گفته «عزت » به معناي آن حالتي است که نمي گذرد انسان شکست بخورد و مغلوب واقع شود .و ازهمين قبيل است که مي گويند :«ارض عزار »زمين سخت .درمعناي عزت ،اصل ،صلابت است . عزت به معني غيرت و حميت نيز آمده است .عزت در معناي اينکه چيزي قاهر باشد و نه مقهور،يا غالب باشد و شکست ناپذير ،مختص به خداي عزوجل است ، چون غيرازخداوند متعال ، هر کسي را فرض کني ،درذاتش فقير و در نفسش ذليل است و چيزي که نفسش درآن باشد مالک نيست ،مگرآن که خدا به او رحم کند و سهمي ازعزت به او بدهد ،لذا هرکس که عزت مي خواهد بايد ازخداي تعالي بخواهد . (9) عزت الهي عزت مطلق و کامل ازآن خداست .درعزت او کوچکترين خواري و ذلتي وجود ندارد . در مقايسه با عزت الهي ،تمامي کاينات و تمامي بندگان خوار و حقيرو ذليل محسوب مي شوند . تمام گردن کشان و فرمانروايان در مقابل عزت بيکرانش تسليم و زبونند . آنجا که ذات اقدسش اراده کند بنده اي و يا موردي از موارد هستي را عزت خواهد داد که قطعاً چنين امري نيز شايستگي و لياقت خاص خود را مي طلبد .بخش زيادي از متون ديني نيز به توصيف عزت لايتناهاي الهي اختصاص يافته است . حضرت رسول اکرم (ص) در يکي از دعاهاي خود ، خداوند را عزيزي مي خوانند که هيچ گونه ذلت و خواري در ذات اقدسش راه ندارد . (10) حضرت علي (ع) کعبه ـ خانه ي خدا ـ را محلي معرفي مي نمايد که «خداوند آن را مظهرتواضع مردم دربرابرعظمتش و تسليم آنان درمقابل عزتش قرار داده است . (11) علي (ع) خدايي را حمد و سپاس مي گويد که لباس عزت و کبريايي پوشيده و اين دو خصوصيت را ويژه ي خود قرار داده و آنها را به خاطرجلالت و بزرگي اش براي خود انتخاب کرده است . (12) حتي حضرت علي (ع) فرشتگان خدا را همواره در حال تسبيح جلال و عظمت خدا معرفي مي نمايند . (13) علي (ع) مي فرمايد : خداوند به وسيله ي عزت و جلالش بر همه چيز زمين و تمامي کاينات برتري دارد . (14) تا جايي که علي (ع) مي فرمايد :«خداوند با عزتش گردن کشان را بنده ي خويش ساخت . (15)»(16)حضرت اباعبدالله الحسين (ع) نيز در دعاي عرفه خطاب به خداي تعالي عرض مي کند : اي کسي که خود را با رفعت و بزرگي مشخص و ممتاز ساخته اي و اوليا و دوستان خود را با عزت و نيرومندي مشخص و ممتاز ساخته اي ، و اي کسي که پادشاهان روزگار در مقابلش حلقه ي ذلت و خواري برگردن خود زده اند و از بزرگي و شکوهش خائف و ترسناکند . (17) اصولاً علي (ع) هرعزيزرا غير از خدا خوار و ذليل مي داند . (18) به طورکلي ،فرد به ظاهر عزيزي که با غير خدا عزت ظاهري يافته هرگز عزيز نيست ،بلکه در اوج ذلت و خواري است . اما آنجا که خداوند خود اراده فرمايد ، ذلت و خواري را به عزت و قدرت تبديل خواهد ساخت . حضرت علي (ع) خداوند را « عزت بخش هر فرد خوارو ذليل ، نيروي هر ناتوان ، و پناهگاه هر مصيبت زده » (19) معرفي مي نمايند . (20) اميرالمومنين علي (ع) عزت و جلال را از آن خدا مي داند و ازانسان ها مي خواهد هر آن کس که مي تواند خويشتن را وقف پروردگار عزوجل سازد . (21) علي (ع) جلال و عزت خداوند را به قدري بالا قلمداد مي کنند که هرگز اندازه ي آن در قلب انديشمندان خطور نمي کند . (22) آن حضرت خداي متعال را با جلال و عزتش از فکر متفکران پنهان مي داند . (23) لذا به راستي بايد خداي عزيز را به وسطه ي آنکه به ما مقام تسليم درمقام عزتش را عنايت فرموده ستود .و کاملاً به جا و شايسته است که حضرت علي (ع) سرآغاز خطبه ي دوم نهج البلاغه را با حمد و ستايش خداوند «به خاطراتمام نعمتش و تسليم دربرابر عزتش ، و حفظ و نگهداري از معصيتش » (24) آغازمي کند . (25) عوامل موثر در ايجاد يا افزايش عزت انسان ( معيارهاي عزت ) همان طور که گفته شد عزت به صورت علي الاطلاق و کامل از آن خداي متعال است .اما بايد توجه داشت اين گونه نيست که خداي رحمان و حکيم فقط مالک و صاحب عزت باشد ،بلکه او پروردگار و پرورش دهنده ي عزت در بندگاني که شايستگي آن را دارند نيز هست و چنين امري از واژه ي «رب » در ترکيب «رب العزه » استنباط مي گردد : ( سبحان ربک رب العزه عما يصفون ) بديهي است که عدل و رحمت الهي ايجاب مي کند زماني که بندگان آمادگي لازم براي عزيز شدن را در خود فراهم آورند و شرايط و زمينه هاي لازم براي عزت را در خود مهيا سازند و اصول و ملزومات عزت را متعهد و ملتزم گردند و خلاصه آن که ، پيش نيازهاي عزت مندي را به خوبي بگذرانند آنگاه موارد مذکور چون علتي و يا عللي عمل خواهند نمود که معلول آن همانا دريافت عزت حقيقي از جانب خداي عزيز است . اما عوامل و مواردي که سبب ايجاد و يا افزايش عزت درآدمي مي گردند ، و يا به عبارت ديگر ،معيارهاي عزت که با توجه به آنها مي توان ميزان عزت مندي فرد و جامعه را سنجيد و مورد ارزيابي قرار داد چيستند ؟ دقت در متون ديني مبين آن است که موارد زير مي توانند ازجمله اساسي ترين موارد در ايجاد يا افزايش عزت فرد و جامعه اند : طلب عزت فقط ازخدا ، بندگي و اطاعت از خدا ، تقواي الهي ،ايمان ، درک وجود و محضر پيامبر اکرم (ص) و اطاعت و فرمانبرداري از او ،اتحاد و پيوستگي ، تمسک به قرآن ، امربه معروف و نهي از منکر ، رعايت حقوق زمامداران توسط رعيت و رعايت حقوق رعيت توسط زمامداران و رعايت حق به طورکلي ،جهاد در راه خدا ،صبرو استقامت درمقابل مصايب و بلاها و آزمايش هاي الهي ،کظم غيظ ،اجتناب ازظلم و ستم ،اجتناب از حرص و طمع ،قناعت ،صداقت و راستي و اجتناب از جهل و ناداني ،رعايت انصاف ، خودداري از آزار و اذيت مردم و سبک شمردن آنان، عفو و بخشش و حسن ارتباط با ديگران ، ترک قيل و قال ها و مجادلات بي جا و بي مورد . پي نوشتها : 1 ـ دانشيار بخش علوم تربيتي و روانشناسي دانشگاه شهيد باهنر کرمان. 2 ـ لغت نامه ي دهخدا ، ج 10 ، ص 15860 .3 ـ فرهنگ معين ، ج 2 ، ص 2298.4 ـ مفردات ، ص 344 .5 ـ شريعتمداري ، جعفر ، شرح و تفسير لغات قرآن بر اساس تفسيرنمونه ، ج 3 ، صص 162 ـ 163.6 ـ قرشي ، سيد علي اکبر ، قاموس قرآن ، ج 3 ، صص 338 ـ 339 .7 ـ فاطر / 10 .8 ـ تفسير الميزان ،ترجمه :سيد محمد باقر موسوي همداني ، ج 17 ، ص 227.9 ـ « يا من هو عزيز بلا ذل » ( ميزان الحکمه ، ج 6 ، ص 286 ) .10 ـ « و جعله سبحانه علامه لتواضعهم لعظمته و اذعانهم لعزته » ( نهج البلاغه ، خطبه ي 1 ) .11 ـ آشتياني و امامي ، ترجمه ي نهج البلاغه ، ص 5 .12 ـ «الحمد لله الذي لبس العز و الکبرياء و اختار هما لنفسه دون خلقه و جعلهما خمي و حرما علي غيره ، و اصطفاهما لجلاله » ( نهج البلاغه ، خطبه ي 192 ) .13 ـ « تسبيح جلال عزته » (نهج البلاغه خطبه ي 91 ) .14 ـ « و العالي علي کل شيء منها بجلاله و عزته » ( نهج البلاغه ، خطبه ي 186 ) .15 ـ «و استعبد الارباب بعزته » (نهج البلاغه ، خطبه ي 183 ) .16 ـ آشتياني و امامي ؛ ترجمه ي نهج البلاغه ، ص 102 .17 ـ « يا من خص نفسه بالسمو و الرفعه ؛ و اوليائه بعزه يعتزون ،يا من جعلت له الملوک نير المذله علي اعناقهم فهم من سطواته خائفون » ( ميزان الحکمه ، ج 6 ، صص 286 ـ 287 ) .18 ـ « و کل عزيز غيره ذليل » ( نهج البلاغه ، خطبه ي 111 ) .19 ـ « عز کل ذليل ، و قوه کل ضعيف ، و مفزع کل ملهوف » ( نهج البلاغه ، خطبه ي 109 ) .20 ـ آشتياني و امامي ، ترجمه ي نهج البلاغه ، ص 54 .21 ـ « فمن استطاع عند ذلک ان يعتقل نفسه علي الله عزوجل فليقعل » ( نهج البلاغه ، خطبه ي 156 ) .22 ـ « و لا تخطر ببال اولي الرويات خاطره من تقدير جلال عزته » ( نهج البلاغه ، خطبه ي 91 ) .23 ـ « و الباطن بجلال عزته عن فکر المتوهمين » ( نهج البلاغه ، خطبه ي 213 ) .24 ـ «احمده استتماماً لنعمته ، و استسلاماً لعزته ،و استعاصاًما عن معصيته » 25 ـ آشتياني و امامي ، ترجمه ي نهج البلاغه ، ص 5 .منبع:نشريه پايگاه نور،شماره 8/ن
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 529]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها