محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1828683438
امام سجاد (علیه السلام) و حقوق همسایگان
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
امام سجاد (علیه السلام) و حقوق همسایگان نويسنده:غلامرضا گلیزواره حقوق اسلامی: جهانی و جاودانی «اسلام» آیین جهانی و جاودانی است که قوانین و موازین آن از سرچشمه وحی جاری گردیده است و چون مقررات آن منشایی آسمانی دارد، گستره آن تمامی حالات فردی و اجتماعی را دربرمیگیرد، مصالح و مفاسد امور، روابط و پیوستگیها و ظاهر و باطن کارها را در نظر میگیرد و بر اثر گذشت زمان یا مقتضیات سیاسی و اجتماعی در اصل این قوانین دگرگونی ایجاد نمیشود . از منابع حقوق اسلامی; قرآن، سنت، عقل و اجماع است . قرآن به منزله قانون اساسی است که غالبا کلیات و اصول و ضوابط احکام را پیش روی پیروان حق نهاده است . و رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و جانشینان راستین آن حضرت با گفتار، رفتار و تقریر، جزئیات موازین شرعی و اعتقادی را بر حسب شرایط زمانی و مکانی بیان فرمودهاند، از این امور به «سنت» تعبیر نمودهاند که مطلقهای قرآنی را تقیید میکند، عموم آن را تخصیص میزند، مجملها را توضیح میدهد و نیز مسائلی را که در قرآن نیامده است، بیان مینماید . جامعه جهانی بعد از دومین جنگ بین الملل که با سلاح علم، تمدن و تکنیک بسیاری را به خاک و خون افکند و شهرهای زیادی را به خرابه مبدل ساخت; میلیونها نفر را معلول و مجروح نمود و پس از آن همه خسارتهای مادی، فرهنگی و اجتماعی برای حفظ حقوق انسانها، به چاره اندیشی پرداخت، اندیشمندان و نمایندگان پنجاه و شش کشور در 86 جلسه و در طول هفتصد روز و دهها هزار ساعت کار، تنها سی ماده به نام «اعلامیه حقوق بشر» نوشتند که متاسفانه ضامن اجرایی نداشت و موفق نگردید به جنگهای خونین، استثمار انسانها، تجاوز، زورگویی، غصب و چپاول حقوق محرومان پایان دهد! هنوز مرکب این قوانین خشک نشده بود که آتش جنگ در بین بسیاری از کشورها زبانه کشید و هر روز که از آن میگذشت، دامنهاش گسترش مییافت . آری اندیشمندان و متفکران که از اعماق روح و زوایای ذهن و فکر بشر و مناسبات اجتماعی آنان درک ژرفی نداشتند و به سرچشمه قرآن، وحی و سنت معصومین متصل نبودند، در یک گردهمآیی توانفرسا و وقت گیر، قوانینی را تنظیم کردند که نه تنها گرهی از دشواریها و آشوبهای جهانی بر نداشت و موفق نگردید از تجاوز و بی عدالتی جلوگیری کند، بلکه همان کشورهایی که منادی حقوق بشر بودند، سرزمینهای آفریقایی و آسیایی را مورد یورش وحشیانه خویش قرار دادند و به غارت ثروتهای فرهنگی، ملی و مادی مردمان کشورها پرداختند! در داخل سرزمینهای خود نیز به اقلیتهای دینی ستم کرده و میکنند، آنان را از انجام مراسم مذهبی و اجرای سنتهای دینی باز میدارند، از گسترش اماکن عبادی مسلمانان جلوگیری میکنند و اجازه نمیدهند انسانها به ندای «فطرت و وجدان» خویش که یکتا پرستی و روی آوردن به فضیلت و کرامتهای ملکوتی است، پاسخ گویند; از زمامداران خودسر و ستمگر حمایت میکنند، امواج گمراهی و جهالت را با رشد سرطانی فرقههای ضاله گسترش میدهند و بازهم وقیحانه ادعا میکنند: «ما مدافع حقوق انسانها هستیم و از اینکه کشورهای مسلمان حقوق شهروندان خویش را مراعات نمینمایند، در رنجیم!» اعلامیه سازمان ملل متحد که در 25 نوامبر 1948 م . صادر شده و در آن تاکید کرده است: «تمامی مصادیق و اشکال تعصبات و تبعیض بین افراد، ادیان و اعتقادات مختلف باید برچیده شود .» اما فرانسه آن را زیر پا مینهد و «حجاب» را که فریضهای دینی و اصل مسلم قرآنی است، در مدارس و مراکز آموزشی ممنوع میکند . این است معنای دموکراسی از نوع غربی! در فرهنگ اسلامی، حقوق و تکالیف، اوامر و نواهی از مذهب ریشه گرفتهاند . اسلام به انسان از نظرگاه فردی و اجتماعی، مادی و معنوی تواما مینگرد که این نگرش چند جانبه، در غایت و نتیجه باهم تفاوتی ندارند . ایجاد هم آهنگی بین حقوق شخصی و منافع عمومی و امور مادی و مسایل آخرتی تنها با به کار بستن صحیح دستورات قرآن میسر است . اصول عدالت، تقوا و مسؤولیت انسان شالوده تکالیف هر فرد مسلمان را نسبتبه خود و در حق دیگران بنیان نهاده است . تعالیم قرآنی و روایی فضایی در جامعه پدید میآورد که مسلمین را باهم پیوند میدهد و در برخوردها و معاشرتها با ادب و احترام متقابل روبهرو می‌شوند . اینها همه مبین آن است که اسلام حقوق بشر را کاملا مورد توجه قرار داده است و هیچ گاه نمیخواهد به آزادی واقعی و اصیل انسان خللی وارد سازد . بر پایه چنین اصلی بود که در صدر اسلام آن پیروزی چشمگیر و آن دگرگونی در افکار و نگرشها در جامعه جاهلی اعراب بروز نمود . انسانها و جامعه بر بنیان این نظام ارزشی، اعتبار و عزت و حیثیت تازهای به دست آوردند . آدمی به مقام خود وقوف یافت و با وظایف و تکالیف خویش آشنا شد و توانایی و استعداد وی در چنین فضایی امکان شکوفایی به دست آورد . امتیازات شخصی، قومی و قبیلهای جای خود را به تقوا و فضیلت انسانی داد . منشوری منور اسلام برای همسایگان همچون خویشاوندان، حقوقی را قایل گردیده است که هرکس بخواهد آنها را نادیده تلقی نماید و یا تضییع کند، گناهکار و متجاوز به شمار میآید . حق همسایگی در اسلام، آن چنان اهمیت دارد که قرآن کریم پس از مطرح نمودن توحید و یکتاپرستی و اجتناب از شرک ورزیدن به ساحت پروردگار متعال، دعوت عملی به تضامن و تعاون اجتماعی نموده و در این میان پس از فراخوانی به پرستش خداوند، نیکی به والدین، ارحام، یتیمان و فقیران، «احسان به همسایه» را مورد اهمیت قرار داده است . در واقع از دیدگاه ارزشی اسلام هر انسانی باید قلمرو محظوظ بودن از امکانات زندگی و نعمتهای الهی و همکاری و همیاری خویش را از چهار دیواری خانه بیرون آورد و به محیط پیرامون و محلهای که در آن سکونت دارد، سرایت دهد و در معاشرتها و رفت و آمدها مراعات حال همسایگان جدی تلقی گردد . دستور قرآن در آیه 36 از سوره نساء در خصوص همسایگان - اعم از مسلمان، خویشاوند و حتی غیر مسلمان - متضمن برنامهای است که اگر از سوی مسلمانان به کار گرفته شود، بسیاری از مشکلات جوامع انسانی به لحاظ امنیت روانی، تسهیلات زندگی، بهبود مناسبات اجتماعی، مرتفع میگردد . ارتباط با همسایگان و خوش رفتاری با آنان در فرهنگ قرآن و عترت به آن درجهای از اهمیت است کهمعصومان علیهم السلام در سخنانی گهربار این ویژگی را از جمله اهداف بعثت رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم ذکر نمودهاند و نیز نیکی با همسایه را در ردیف واجباتی چون نماز و از جمله «مکارم اخلاق» برشمردهاند . (1) چهارمین فروغ امامت، دفاع از حقوق انسان را در سیره و سخن پیگرفت و در این راه اسوهای برای تمامی آدمیان عصرهای بعدی شد . در آن عصر وحشت، ضلالت و رذالت امویان، امام سجاد علیه السلام فریاد برآورد: «از جمله گناهانی که بلای آسمانی را نازل مینماید و نعمت را به نقمت تبدیل میکند، تجاوز و تعدی به حقوق مردم است .» (2) در فراز یکی از بیانات امام چهارم آمده است: «یکی از دو گناهی را که خداوند مورد آمرزش قرار نمیدهد، ضایع کردن حقوق برادر دینی است .» (3) در رساله حقوقی که از ایشان به یادگار مانده است، طی 50 ماده «حقوق انسانها» را مطرح نموده و ضامن آن را ایمان و اعتقاد مسلمانان و وجدان انسانها و نظام برخاسته از ایمان میداند . (4) امام در این منشور منور راههای رفتار و سلوک انسانی و بنیان نهادن فرهنگ و تمدن بشری را بر اصولی استوار نمودهاند که تمامی عوامل آرامش روحی و مصونیت آن از هر گونه آشوب و آشفتگی، به وفور در آن مشاهده میگردد . امامی که بصیرتی عمیق و گسترده نسبتبه حالات انسانها، زندگی و روابط آنان دارد، حقوقی را بر ایشان مقرر نموده و همه را مسؤول رعایت و پاسداری از آن قرار دادهاند تا بدان وسیله بنیاد «جامعه اسلامی» به تمام و کمال ایجاد شود . اما قبل از آنکه هریک از این حقوق را بیان فرمایند، به اجمال و اختصار به آنها پرداختهاند که در فرازی از آن تاکید نمودهاند: «بزرگترین حقوقی که خداوند بر تو واجب کرده است، حقوقی میباشد که نسبتبه خود تو بر تو واجب گردانیده که اساس همه حقوق بوده و تمام آنها از آن نشات گرفته است .» و پس از برشمردن این حقوق، میفرمایند: «خوشا به حال کسی که خداوند او را برای ادای این حقوق واجب یاری کرده و او را موفق و ثابت قدم بدارد .» سی و یکمین حق از این حقوق، «حق همسایه» است که امام این گونه مطرح فرموده است: اما حق همسایه این میباشد که وقتی غایب است، حرمت و حقوق او را در نبودنش از هر جهتحفظ کنی و چون حاضر است، تکریمش نمایی و او را احترام کنی و در هر حالی به او کمک نمایی . برای پیبردن به عیبها و لغزشهای او تفحص و جستجو ننمایی و اگر هم ناخودآگاه از عیب او مطلع شدی، در خصوص دانستههای خویش نسبتبه معایب او بسیار پردهپوش باش که اگر بخواهند با نیزههایی دلت را بشکافند و به اندرونت دستیابند، موفق نشوند . به سخنان ناآگاهانه وی وقعی مگذار و اعتنا نکن، در سختیها رهایش مکن و اگر امکاناتی دارد، بر او رشک مورز . از لغزش او درگذر و خلافش را اغماض نما و اگر ندانسته به تو بدی کرد، متانتبه خرج بده و بردبار باش . مبادا بدرفتاری کنی . اگر کسی خواست درباره او زبان به بدگویی بگشاید، جلوگیری کن و اگر فردی خواست مکری دربارهاش به اجرا بگذارد، با دلسوزی این نقشه را خنثی کن و با کرامت و بزرگواری با وی معاشرت نما . هیچ نیرو و توانی به جز خدا نیست (پس از آن کمک بگیر) .» امام سجاد علیه السلام در این فراز از رساله حقوق برای همسایگان اهمیت فوقالعادهای قائل گردیده و مراعات حقشان را سفارش نموده است . هدف از این تاکیدها و توصیهها و اهتمام و عنایتبه امور و شئون همسایگان ایجاد همبستگی اجتماعی و احیای اخوت دینی در میان «جوامع اسلامی» است تا در پرتو این انسجام، محبت و مودت شکل متقابل و فراگیری به خود گیرد و هرگونه اختلاف، بدبینی، بددلی و سوء تفاهم از دلها رختبربندد و مردم برای رشد فضایل و مکارم گام بردارند . امام از پیروان خویش میخواهد وقتی مصائبی برای همسایهای پیش میآید، او را تنها نگذارند و به امدادش بشتابند; زیرا وقتی فرد مصیبت دیده، خود را در توفانی از حوادث و بلایا مشاهده کرد، دچار فشار روحی و روانی شدیدی میشود و اگر با او همفکری و همکاری نشود و در جهت نجات دادن وی از شدائد و ناگواریها اقدام نشود، هجوم ناگواریها ذهن و دلش را پژمرده نموده و نشاط روحی و آرامش روانی را از وی سلب میکند; آدمی با این وضع ناگوار نمیتواند در امور اجتماعی و برنامههای انسانساز اسلامی حضوری مؤثر و فعال داشته باشد . به علاوه وقتی ما با همسایه خود ارتباط برقرار میکنیم، باید شئونات وی را کاملا حفظ کنیم و به گونهای نباشد که در معاشرت با ما، ارج و منزلت اجتماعی وی تنزل یابد . رعایت این حقوق، غیر از آنکه شبکه روابط اجتماعی را در جامعه مسلمانان استحکام میبخشد و دوستی و عواطف عالی را بین آنان رواج میدهد، موجبات رشد، پویایی و کمال یابی آنان را فراهم میسازد . البته حقوق مذکور متقابل است و مجاورت مسلمانان با یکدیگر تعهد ایجاد میکند . در رعایتحق همسایه هیچ کس نمیتواند ادعا کند به همکاری و مساعدت دیگران نیازی ندارد . (5) زیرا قرآن کریم میفرماید: «و تعاونوا علیالبر والتقوی» (6) و در این همکاری در نیکی و تقوا، استثنا و تخصیص وجود ندارد . قلمرو ممنوع انسان باید متوجه این واقعیتباشد که نوع معاشرت با همسایگان، در روح و روانش اثر میگذارد . مجاورت با افراد خاطی، گناهکار و اهل عصیان، دل را تیره میکند . شهید مطهری میگوید: «انسان با روحی حساس و قابل تغییر آفریده شده است; به همین جهت، صلاح و فساد بدون آنکه خود اشخاص متوجه باشند، از فردی به فرد دیگر سرایت میکند . به تعبیر حضرت علی علیه السلام وقتی آدمی با افراد بد معاشرت و مجالست دارد، مثل این است که وی را در فراموشخانه ایمان بردهاند زیرا حداقل به طور موقت و تا وقتی که با او مرتبط است، افکار و عقاید پاک خویش را از یاد میبرد .» (7) تحمل اذیت و آزار همسایه گرچه به فرمایش رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم از موارد مهم شومی خانهها، همسایه بد میباشد . (8) اما در منابع اسلامی بردباری نشان دادن در مقابل آزار همسایگان، از نشانههای ایمان معرفی شده است و امام علی علیه السلام میفرماید: «هر کس ناروایی همسایگان را تحمل کند، نیکی را تکمیل نموده است .» (9) امام سجاد علیه السلام فرمودهاند: «رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: من و پیامبران قبل از من پیوسته گرفتار کسانی بودیم که ما را اذیت میکردند .» (10) در سیره آن حضرت آمده است که اگرچه پیامبر صلی الله علیه و آله با اذیت و آزار همسایگان مواجه بود اما آن وجود مبارک با کرامتی فوقالعاده در برابر این فشارها مقاومت نموده و شکیبایی نشان داد . رفتار امام چهارم با دشمنان و کینه توزان با گذشت، نیکی، بخشش و احسان توام بوده است: اسماعیلبن هشام مخزومی - والی مدینه - در اذیت و آزار امام چهارم بسیار مصر بود . این فرماندار که از سوی امویان به چنین سمتی برگزیده شده بود، در همسایگی امام سجاد علیه السلام سکونت داشت که حق جوار را نادیده گرفته، به نحوی که تمامی اهل محل از رفتارهای منفی وی به ستوه آمده بودند موقعی که ولید بن عبدالملک روی کار آمد، به دلیل اختلافاتی که پیش از رسیدن به قدرت با فرزند هشام داشت، او را از ولایت مدینه برکنار نمود و در سخنانی به مذمتش پرداخت و به مردم اعلام نمود: هرکس حقی دارد، از او بازپس گیرد . حتی دستور داد او را در ملا عام نگاه دارند تا همسایگان به تلافی اذیتهایی که از این فرماندار دیدهاند، او را آزار دهند . ابن هشام بیش از همه کس از امام زینالعابدین علیه السلام - به دلیل عداوتی که با آن حضرت داشت - نگران بود و میگفت: من از هیچ کس جز علیبن الحسین نمیترسم زیرا وی مرد صالحی است و خلیفه حرف او را درباره خلافهای من میپذیرد . هنگامی که درپشت دیوار کاخ مروان قرار گرفته بود، امام چهارم همراه گروهی از اصحاب و یارانش بر او گذشت اما نه خود متعرض اسماعیلبن هشام گردید و نه اجازه داد یارانش بر او اعتراض کنند . حتی دستور داد کسی حق ندارد کلمهای خشن و تند نسبتبه این فرماندار برکنار شده به زبان جاری سازد . امام با او ملاقت نمود و با سیمای گشاده با وی روبهرو گردید و پیشنهاد کرد تا در مدت گرفتاریش در خصوص رفع حوائجش او را یاری دهد; حضرت خطاب به وی فرمود: «خدای تو را عافیت دهد . من از آنچه برایت روی داده ناراحتم، آنچه دوست داری از ما بخواه .» اسماعیلبن هشام از مشاهده این همه کرامت و محبت، پریشان گردید و بسیار خجالت کشید و با شگفتی و حیرت عرض کرد: الله اعلم حیثیجعل رسالته; خداوند بهتر میداند که رسالتخود را در کجا قرار دهد و به کسی که ارادهاش تعلق گرفته است تفویض کند و بسپارد . (11) احسان به همسایگان از آنجا که از هر طرف خانه تا چهل منزل همسایه آدمی تلقی میگردد، امام سجاد علیه السلام اغلب اهل مدینه را همسایه خود میدانست و نیمه شب راهی خانههای آنان میگردید و هر آنچه لازم داشتند، در اختیارشان قرار میداد و قرضشان را میپرداخت . در صد و هفتمین سوره قرآن (ماعون)، آیه هفتم چنین میخوانیم: «و یمنعون الماعون» ، منظور از ماعون (از ریشه معن) اشیاء جزئی و لوازمی عادی است که معمولا همسایگان به عنوان قرض یا تملک از یکدیگر میگیرند . رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودهاند: «هر کس از همسایهاش ماعون (لوازم مورد احتیاج او) را منع کند و به عاریه ندهد، روز قیامتخداوند وی را از خیر محروم میکند و او را به خودش وا میگذارد . پس چه حال بدی خواهد داشت .» (12) امتناع از دادن چنین امکاناتی، عواقبی ناگوار در همین دنیا نیز خواهد داشت و بنا به فرمایش امام زینالعابدین علیه السلام یکی از گناهانی که موجب خشکسالی میگردد، قرض ندادن اثاث و لوازم به افراد همسایه است . (13) امام علیبن الحسین علیهما السلام میفرماید: «به درستی که نیازهای مردم به شما، از نعمتهای الهی است; از روی آوردن حاجتمندان به سویتان، احساس ملال و ناراحتی نکنید .» (14) امام سجاد علیه السلام از رد نمودن محرومان به شدت نهی میفرمود . سعید بن مسیب روایت کرده است: روزی خدمت امام زینالعابدین علیه السلام شرفیاب بودم، سائلی در زد . امام فرمود: «او را دستخالی رد نکنید .» (15) روز جمعهای حضرت، کنیزی را که سکینه نام داشت، فراخواند و به وی فرمود: «نباید محرومی از در خانه من عبور کند مگر آن که او را اطعام نمایید، آخر امروز جمعه است!» ابوحمزه ثمالی که این ماجرا را نقل کرده است، میگوید: عرض کردم ای مولای من! همه آنان استحقاق ندارند . امام فرمود: «از آن خوف دارم که بعضی از افراد سائل مستحق باشند و ما او را غذا ندهیم و دست رد برسینهاش بزنیم و در نتیجه آنچه بر یعقوب و اهل بیت او نازل گردید، بر ما هم فرود آید . به آنها اطعام کنید .» (16) به راستی محروم نمودن فقیر محتاج و کمک نکردن به او، از جمله عوامل زوال نعمت و فرا رسیدن خشم خداست . در روایتی چنین میخوانیم: چون بنیامین از پیش حضرت یعقوب رفت، آن پیامبرخدا ندا کرد: پروردگارا! مرا رحم نمیفرمایی، دو نور چشم و دو فرزندم را از من گرفتی . خداوند به وی وحی نمود: یاد آور زمانی را که گوسفندی ذبح کردی و آن را بریان نمودی و خوردی و آن همسایه روزهدار خویش را از آن محروم کردی و او با حالت گرسنه در بستر خود خوابید . (17) در روایت دیگری آمده است: یعقوب بعد از این ابتلا، همیشه از منزلش هر چاشتگاه تا یک فرسنگی فریاد میزد: هر کس صبحانه خواهد، به خانه من بیاید . و در شامگاه هم فریاد میزد: کسی که شام میخواهد، به خانه من وارد شود . و نیز ندا میداد: ای همسایگان! بیایید با من همغذا شوید . (18) رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودهاند: «به من ایمان نیاورده است کسی که جامهای داشته باشد و همسایهاش از آن محروم باشد .» (19) چهارمین فروغ امامت نیز هشدار دادهاند: «اگر فردی بیش از نیاز خود پوشاک داشته باشد و بداند کسانی در همسایگی او هستند که به آن نیاز دارند و به آنان ندهد، خداوند وی را در آتش جهنم خواهد افکند .» (20) امام سجاد در سیره عملی بخشندهتر از همه مردم عصر خویش بود و نسبتبه فقیران و مستمندان توجه ویژه مبذول میداشت . حضرت از لباسهایی که خود برتن مینمود، به محرومان صدقه میداد . در زمستان لباس خز برتن مینمود اما تابستان که فرا میرسید، یا آن را به فقیران اهداء مینمود و یا میفروخت و پولش را به آنان میداد و بارها میفرمود: «از پروردگار خویش خجالت میکشم از پول لباسی ارتزاق کنم که با آن جامه، خداوند را عبادت کردهام .» (21) محبوبترین چیز از نظر امام «صدقه پنهانی» بود، بارها در ظلمتشب از خانه بیرون میآمد و در محلات مدینه هدایا و عطایای خویش را به مستمندان میرسانید، در حالی که صورتش پوشیده بود . اهل محل و فقیران به این وضع عادت کرده بودند، از این رو بر در خانههای خویش میایستادند و چون امام را مشاهده مینمودند، خوشحال میشدند و به یکدیگر مژده میدادند . ابن عایشه میگوید از مردم مدینه شنیدم: «صدقه نهانی از ما قطع نشد مگر وقتی که علیبن الحسین علیهما السلام از دنیا رفت .» گروهی از مردم این شهر از همین راه روزگار میگذرانیدند و نمیدانستند چه کسی وسایل زندگی آنان را فراهم میکند . (22) امام سجاد علیه السلام همه روزه در مدینه اطعام عمومی مینمود و هنگام ظهر در منزل خویش بار عام میداد و صد خانوار را به طور پنهانی اداره مینمود که هر خانوار، خود شامل چندین نفر بودند . برای مستمندان محل سکونتخویش (مدینه) احترام قائل بود و هرگاه به محرومی چیزی میداد، آن را میبوسید تا اثر ذلت و نیازمندی را در او احساس نکند . بر سر سفره امام علیه السلام یتیمان، بیچارگان، از کار افتادگان و مستمندانی که هیچ راهی برای ادامه زندگی نداشتند، حضور مییافتند . و خود شخصا به دست مبارک از آنان پذیرایی مینمود و تا آنجا حال فقرا را مراعات مینمود که راضینبود محصول نخلها را شب هنگام که آنان حضور نداشتند، جمع آوری کند تا مبادا از خرماهای این درختان محروم بمانند . (23) همسایه در دعاهای امام علیه السلام در فقره 21 از دعای شانزدهم صحیفه سجادیه، امام سجاد علیه السلام خداوند را ستایش مینماید که چه زشتیهای بسیاری از گناهان را بر دیدههای همسایگان آشکار نگردانید . در فرازی از دعای سی و دوم نیز به این موضوع اشاره شده است . (24) دعای بیست و ششم به همسایگان و دوستان اختصاص دارد . در نخستین فراز این دعا آمده است: اللهم صل علی محمد و آله و تولنی فی جیرانی و مولی العارفین بحقنا والمنابذین لاعدائنا بافضل ولایتک و وفقهم لاقامة سنتک والاخذ بمحاسن ادبک فی ارفاق ضعیفهم و سد خلتهم و عیادة مریضهم و هدایة مسترشدهم و ستر عواراتهم و نصرة مظلومهم و حسن مواساتهم بالماعون . در این مضامین عالی و با طراوت، امام پس از درود فرستادن بر رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و آل پاکش در قالب «دعا» نکات مهم اعتقادی، سیاسی، اخلاقی و حقوقی را مطرح میفرمایند: 1 . یاری، رعایت و مساعدت همسایگان و دوستانی که به حق خاندان عترت معرفت دارند و با چنین بصیرتی، محب ائمه و دشمن دشمنان خاندان نبوتند . 2 . امام از خداوند میخواهد همسایگان سنت الهی را اقامه نمایند، محاسن اخلاقی و دینی را با عنایتبه فقرا پیش گیرند و در رفع حوائج آنان، عیادت بیماران و راهنمایی و ارشاد به راه صلاح، بکوشند و حق خیرخواهی و صلاح اندیشی را چون باهم مشورت کنند، به جای آرند . دعای چهل و چهارم را اگرچه حضرت زینالعابدین علیه السلام هنگام دخول ماه مبارک رمضان بر زبان مقدس خویش جاری نموده و توسط مضامین آن با خدای خویش به راز و نیاز پرداختهاند، اما در این قلمرو نیز حضرت همسایگان را فراموش ننمودهاند و در فرازی از آن فرمودهاند: «... [اللهم] و وفقنا فیه لان نصل ارحامنا بالبر و ان نتعاهد جیراننا بالافضال والعطیة; پروردگارا! در این ماه مبارک، ما را به صله رحم و نیکی و احسان در حق ارحام موفق ساز و هم [کرم کن] و توفیق ده که با همسایه به عطا، فضل و بخشش پردازیم .» (25) امام در این مضامین نیز پیروان خود را به موضوعی جالب، توجه میدهد: «حسن سلوک با همسایگان» و این موضوع نباید به زبان منحصر شود بلکه در رفتار، اعمال و امکانات و استفاده از آنها باید چنین خصوصیتی را بروز دهیم . درخت دوستی بنشان، که کام دل ببار آرد نهال دشمنی برکن، که رنجبیشمار آرد پی نوشت : 1 . کافی، ج 3، ص 333; امالی، شیخ مفید، ص 205، الروضة من الکافی، ج 2، ص 51 و 52; تحف العقول، ص 29; تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 201 و 202 . 2 . الامامزینالعابدین، علامهعبدالرزاقمقرم، ص149 . 3 . تحلیلی از زندگانی امام سجاد علیه السلام، باقر شریف قرشی، ترجمه محمدرضا عطایی، ج 1، ص 107 . 4 . رساله حقوق، به اسنادی از ابوحمزه ثمالی، توسط شیخ صدوق روایت گردیده است: (خصال، ص 50) . منابع دیگری که آن را نقل کردهاند، عبارتند از: من لایحضره الفقیه، صدوق; تحف العقول، ابن شعبه حرانی; مستدرک الوسایل، محدث نوری; فلاح السائل، ابن طاووس 5 . با الهام از خطبه 214 نهجالبلاغه و حکمتها و اندرزها، شهید مطهری، ص 89 . 6 . مائده/آیه 2 . 7 . حکمتها و اندرزها، ص 281 . 8 . حلیةالمتقین، ص 245 . 9 . درةالبیضاء، سید کاظم وفایی همدانی، ص 107 . 10 . علل الشرایع، ص 26 . 11 . طبقات، ابن سعد، ج 5، ص 220; تاریخ طبری، ج 6، ص 536 . 12 . تفسیر نورالثقلین، ج 5، ص 679; من لایحضره الفقیه، باب المناهی . 13 . معانی الاخبار، صدوق، ص 78; الامام زینالعابدین، مقرم، ص 149 . 14 . بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 74، ص 130 . 15 . کافی، ج 4، ص 15 . 16 . دارالسلام، نوری، ج 2، ص 14; الجواهر السنیة فی الاحادیث القدسیه، شیخ حر عاملی، ترجمه زینالعابدین کاظمی خلخالی، ص 43 و 44 . 17 . اصول کافی، کتاب العشره، باب حق الجوار، ج 4، ص 491; المخازن، ج 1، ص 145; تفسیر برهان، ج 2، ص 243; وافی، ج 1، ص 350; المحجة البیضاء، ج 3، ص 426 . 18 . وافی، ج 1، ص 35; ذخیرةالعباد، جزء سوم، ص 53; سیری در نماز، حسین انصاریان، ص 21 . 19 . مستدرک الوسایل، ج 2، ص 80; الحیاة، ج 1، ص 237 . 20 . مجموعه ورام، ج 2، ص 47 . 21 . ناسخ التواریخ، ج 1، ص 67 . 22 . بحارالانوار، ج 67، ص 89; الاتحاف بحب الاشراف، ص 49 . 23 . تحلیلی از زندگی امام سجاد علیه السلام، ج 1، ص 128 - 126 . 24 . الدلیل الی موضوعات الصحیفة السجادیه، محمدحسین مظفر، ص 282 . 25 . در ترجمه عبارات صحیفه سجادیه از ترجمه مهدی الهی قمشهای و نیز صدرالدین بلاغی استفاده شده است . منبع: ماهنامه کوثر
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 696]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها