واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
ارزشهاى قرآنى نويسنده:محمد هادی معرفت ارزشهایى که قرآن ، مبناى تعالیم خود قرار داده است ، عبارتند از:1ـ فطرت سلیم (نهاد پاک انسانى )2ـ عقل رشید (خرد و اندیشه تابناک )3ـ علم تکامل یافته (دانش پیشرفته )قرآن ، تمامى تعالیم عالیه خود را بر این سه استوار کرده است .از فطرت دم مى زند وتعالیم خود را با فطرت پاک انسانى ، دمساز و همساز مى داند، فطره اللّه التى فطرالناس علیها.خـرد تـابناک انسان را شاهد مى گیرد، او را به قضاوت مى خواند و راه اندیشه و تعقل را به انسانها گوشزد مى کند، فمالکم کیف تحکمون .بـعلاوه ، براى علم و عالمان ارزش فراوان قائل است .دعوت خود را به آنان متوجه مى کند و آنان را یگانه پاسخ دهنده مثبت قرآن ، به شمار مى آورد، زیرا تمامى تعالیم و دستورات خود را که با حکمت آمـیـخـته است ، صرفا براى دانشمندان قابل پذیرش مى داند، و ما یعقلها الاالعالمون .عالمان نیز، متقابلا قرآن را ارج نهاده ، پیوسته آن را مورد عنایت خود قرار داده است و همسوى فطرت و عقل ، از آن بهره هاى کافى برده اند و مى برند.اینک نمونه هایى در این زمینه :1ـ فطرت اساس دین است :در سوره روم آیه 30 چنین مى خوانیم : فـاقم و جهک للدین حنیفا فطره اللّه التى فطرالناس علیها لا تبدیل لخلق اللّه ذلک الدین القیم و لکن اکثر الناس لا یعلمون .(بـا تـمـام وجود، خود را آماده پذیرش دین و آیینى کن که کاملا پاک و منزه از آلودگیهاو پیرایه هـاسـت و برخواسته از فطرت پاک انسانهاست که خداوند آنان را بر چنان فطرتى آفریده و هرگز بـرآنچه خدا آفریده تغییر و تبدیلى نیست )، کنایه از آن که هرگونه تحریف و تبدیل در آیین الهى ، برخلاف فطرت عمل کردن است .این است دین استوار الهى ، گرچه بیشتر مردمان آن ناآگاهند.امام ششم ، جعفر بن محمد صادق ـ علیه السلام ـ پیرامون آیه مى فرماید: فطرت الهى همانا توحید است .امـام پنجم ، محمد بن على باقر ـ علیه السلام ـ مى فرماید: شریعتى که نوح آورد برآن بود که خدا را به یگانگى و اخلاص پرستش کنند، و از هرگونه شرک دورى گزینند، و این همان فطرتى است که خداوند مردم رابر آن آفریده .هـمـچنین مى فرماید: خداوند مردمان را بر شناخت پروردگار خویش آفریده است واگر چنین نـبـود، هـیـچ کـس نمى دانست که پروردگارش و روزى دهنده اش کیستحدیث معروف کل مـولـود یولد على الفطره نیز در همین زمینه وارد شده است .امام باقر(ع ) مى فرماید: یعنى على المعرفة بان اللّه خالقه .اصـل حدیث از پیغمبر اکرم ـ صلى اللّه علیه و آله و سلم ـ وارد شده است یعنى :هرکس که زاییده مى شود، بر فطرت پاک زاییده مى شود، که همان شناخت خدا به پاکى است .علامه طباطبایى در این زمینه تحقیقى متین و فراگیر دارد (1).2ـ حاکمیت عقل در پذیرش حق :قـرآن پـیـوسته عقل را حکم قرار داده ، مردم را به پیروى از خرد، رهنمون مى سازد وبه اندیشه و تفکر ترغیب مى کند.جـمـلـه افلا تعقلون (چرا نمى اندیشید) مکررا در قرآن آمده است و همچنین جمله هاى لعلکم تـعـقـلـون (باشد که بیندیشید)، لقوم یعقلون (براى مردمى که بیندیشد)، و ان کنتم تعقلون (اگر بیندیشید).قـرآن پـیـوسته عقل را حکم قرار داده ، مردم را به پیروى از خرد،رهنمون مى سازد و به اندیشه وتفکر ترغیب مى کند در سوره حج ، ایه 46 آمده است : افلم یسیروا فى الارض فتکون لهم قلوب یعقلون بها.(چرا در پهناى زمین به حرکت در نمى آیند تا داراى عقل و اندیشه گردند.) همچنین در سوره ق ایه 50 آمده است : ان فى ذلک لذکرى لمن کان له قلب او القى السمع و هو شهید.(در این بیانات ، یادآورى است براى کسانى که داراى تعقل باشند یا گوش و هوش خود را فرا داده ، حـضور به هم رسانیده باشند) یعنى خود را براى پذیرش مطالب آماده درست کرده باشند و حاضر مجلس بوده باشند.حضرت امام على ـ علیه السلام ـ در زمینه انگیزه بعثت انبیا چنین مى گوید: و واتر الیهم انبیاه لیستادوهم میثاق فطرته ، و یذکروهم منسى نعمته ، و یحتجواعلیهم بالتبلیغ ، و یثیروا لم دفائن العقول ...(2).(پیامبران را پیاپى بر مردم فرستاد تا پیمان فطرت را از آنان دریافت کند و نعمتهاى فراموش شده را یادآور شود و بر آنان حجت را تمام کند که آنچه باید به آنان گوشزدکند، کرده باشد و نیز آنچه را که در نهان خردشان نهفته است ، برانگیزد و برملاسازد).لـذا امام صادق ـ علیه السلام ـ عقل را حجت خدا، بلکه یک حجت اصیل و پیامبردرونى انسانها به شمار مى آورد که پیامبران به یارى آن شتافته اند.بـه هـشـام بـن الحکم (یکى از دانشمندان و از اصحاب وى ) مى فرماید: یا هشام ان للّه على الناس حـجـتـیـن : حـجـة ظـاهـره و حـجـة بـاطنة ، فاما الظاهره فالرسل والانبیا والائمة ،و اما الباطنة فالعقول (3).(بـراى خـداونـد بر مردم دو حجت است ، یکى برونى و دیگرى درونى ، برونى انبیا وپیشوایان دین مى باشند و درونى خرد انسانها است ).قـرآن کـسانى که در حجاب ظلمت قرار گرفته و از تعقل و اندیشه دور شده اند راشدیدا نکوهش مى کند: افلا یتدبرون القرآن ام على قلوب اقفالها.(آیا در قرآن نمى اندیشند یا آن که بر دلهاى آنان قفلهاى غفلت زده شده است آمحمد / 24) جایى دیگر مى گوید: فانها لا تعمى الابصار و لکن تعمى القلوب التى فى الصدور (هـمـانا کورى و نابینایى نه آن است که در چشمهایش فراآید بلکه کورى و نابینایى آن است که بر دلهاى در سینه نهفته آنان فرو آمده است ـ حج / 26).بـالاخـره ، قـرآن در تشخیص حق از باطل و شناخت راه راست از راههاى انحرافى ،عقل انسانى را حکم قرار داده است تا وى چگونه بیندیشد: افمن یهدى الى الحق احق ان یتبع ام من لا یهدى الا ان یهدى فمالکم کیف تحکمون (آیـا آن کـس که به حق رهنمون است ، به پیروى سزاوارتر است یا آن که خود راه به جایى نمى برد، مگر آن که او را راه نمایند.شما را چه مى شود.چگونه قضاوت مى کنید.ـ یونس /35)، یعنى اندیشه و خرد خود را به کار گیرد.نـیز مى فرماید: خداوند، موقعى که عقل را آفرید، آن را مورد آزمایش قرار داد ودستور فرمود: برو، رفـت .بـیا، آمد.آنگاه فرمود: قسم به عزت و جلال خویش ، هیچ خلقى را بهتر و مورد پسندتر از تو نیافریده ام .هرکس بیشتر مورد عنایت ما باشد،کامل ترین عقلها را به او مرحمت مى کنیم .آن گاه خطاب به عقل فرمود: اما انى ایاک آمر، و ایاک انهى ، و ایاک اعاقب ، و ایاک اثیب (مر تو را مورد تکلیف ،امر و نهى ، و عقاب و ثواب ، قرار مى دهم ) از همین جاست که مساله حسن و قبح عقلى نشات مى گیرد (4).3ـ ارزش علم در بینش دینى :قرآن ، در بینش دینى یگانه ارزش را از آن دانشمندان مى داند و بس ، و تلک الامثال نضربها للناس ، و مـا یـعـقـلـهـا الا الـعالمون (مثلهاى پندآموز را که براى مردم مى آوریم ،جز دانایان آن را درک نمى کنند ـ عنکبوت / 430).یعنى : دانشمندانند که به حقیقت و هدف آن پى مى برند و صرفا به ظاهر مثال بسنده نمى کنند.امام صادق ـ علیه السلام ـ پیرامون آیه مى فرماید: عقل و علم به هم پیوسته اند (5).در جاى دیگر، راسخین در علم را شایسته پى بردن به راز درونى قرآن مى داند، و مایعلم تاویله الا للّه والراسخون فى العلم ، (راسخین در علم ، کسانى هستند که سابقه علمى آنان روشن است و پیوسته درپژوهشهاى علمى خویش استوار مى باشند ـ ال عمران / 7).لذا در سوره نسا آیه 162 مى گوید: لکن الراسخون فى العلم والمومنون یومنون بما انزل الیک ، (کـسـانى که بر دانش خود استوار هستند و نیز مومنان راستین ، به آنچه بر تو نازل گردیده است ایمان مى آورند).و یرى الذین اوتوا العلم الذى انزل الیک من ربک هوالحق (دارندگان علم ، بینش آن را دارند که تشخیص دهند آنچه برتو فرو فرستاده شده حق است ـ سبا/ 6).راسـخین در علم ، کسانى هستند که سابقه علمى آنان روشن است وپیوسته در پژوهشهاى علمى خویش استوار مى باشند در سوره فاطر آیه 35 در وصف دانشمندان چنین مى خوانیم : انما یخشى اللّه من عباده العلما (تنها دانایانند که از خدا پروا دارند)، زیرا به راز هستى پى برده اند و مبدا و معاد راباور دارند.قرآن ، از این روى ، بالاترین و والاترین مقام را براى دانش و دانشمندان قائل مى باشد: یـرفـع اللّه الـذیـن آمـنـوا منکم والذین اوتوا العلم درجات ، (مومنان راستین ، وپویندگان علم ، پیوسته ، نزد پروردگار، بر درجات آنان افزوده مى شود ـ مجادله /11).چنین است که قرآن ، دانشمندان را در ردیف فرشتگان مقرب ، از شهادت دهندگان به توحید ذات جـلال و جـمال گرفته است : شهد اللّه انه لا اله الا هو والملائکه واولوا العلم ...(ال عمران / 18).زهى شرف والا.
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 167]