چه چيز را نقد مي کنيم

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

چه چيز را نقد مي کنيم نويسند ه: محمدرضا وحيدزاده آسيب شناسي اسيب شناسي هاي عزاداري متاسفانه رسمي نا مبارک در سال هاي اخير بنا نهاد ه شد ه است که بر اساس آن، در روزهاي نزد يک به ماه محرم موج گسترد ه اي از نقد ها و آسيب شناسي هاي مرتبط با مراسم عزاداري روانه مطبوعات و رسانه ها مي شود و به نا گاه با شنيد ه شد ن طنين قد م هاي ماه خون و حماسه، هر کسي از هر گوشه اي، اولين وظيفه خود را درمان اين بيماري مي پندارد. طيف گسترد ه آسيب شناسان نيز از چنان تلون و تنوعي برخوردارند که احصاي آن کار ساد ه اي نيست. اين موج، از انعکاس ناقص و نامناسب اظهارات برحق اما نابجاي فلان دلسوز صاحب نظر تا افاضات بهمان جوان نامطلع و غيرکارشناس در رسانه ملي را در بر مي گيرد. بي شک بايد ريشه اصلي اين پديد ه نوظهور را در لغزش هاي متولياني دانست که حرمت امامزاد ه با آنهاست. اما بيش از آنکه بخواهيم در پي مقصر باشيم. بهتر است به خود موضوع مراجعه کنيم و ضمن قبول اشتبا هاتي که بعضا از سوي برخي مداحان خطا کار سرزد ه است، به اصل مساله اي بيند يشيم که ادامه آن به همين سياق، خود مي تواند آسيبي جدي تلقي شود. با ورود موج جد يد ابزارهاي تلکنولوژي به بازار کشور و به تبع آن فضاي هيئات مذ هبي، بخشي از فرهنگ سنتي و مرسوم مراسم عزاداري و آيين هاي سوگواري نيز دستخوش تغيير شد. به طور مشخص، همسويي تحولات فرهنگي سال هاي اخير و تغيير ذائقه مخاطبان ايراني با ورود ابزارهاي جديد پخش صدا و نيز ابزارهاي تکثير محصولات توليدي همچون لوح هاي فشرد ه و وبگاه هاي اينترنتي، در شکل گيري اتفاقات بعدي بسيار تاثيرگذار بود ه است که البته تحليل دقيق تر آن فرصت و مجالي ديگر مي طلبد. به هرحال آنچه روي داد، ظهور و بروز برخي کج روي هاي در عرصه مداحي کشور بود که لازم مي نمود برخي دلسوزان صاحب نظر پا به ميدان تذ کر و تنذ ير گذارند و براي حفظ اين ميراث گرانقدر آنچه را بايد بر زبان آورند. تجلي تام و تمام اين مهم را مي توان در بيانات رهبر فرزانه انقلاب در ديدار با جمعي از ذاکران و مداحان ديد. (1) ايشان در آن ديدار صميمي و مهم، ضمن بياناتي کاملا مشفقانه و از سر دلسوزي، مسير صواب را فراروي متوليان و دست اندرکاران امر قرار دادند و با زباني مؤثر راه و بيراه را از هم وانمود ند. ضمن تذ کرات د قيق و راهگشاي ايشان، وجه د يگري که مي توانست از اين سخنان برگرفته شود، و مورد استفاد ه قرار گيرد، نحوه انتقاد و تنذ ير رهبر معظم انقلاب بود که متاسفانه چندان به آن توجهي نشد ه و مع الاسف در ادامه زبان نا قدان و گلايه مندان گاه آنچنان راه تندي در پيش گرفت که خود در مسير برخي لغزش ها گام گذاشت. در ادامه سعي شود به چند مورد از آنها اشاره شود. انکار وجهي در پي احياي وجهي ديگر از جمله اصلي ترين زمينه هاي انتقاد و آسيب شناسي، کم رنگ شد ن جايگاه وعظ و خطابه در قياس با مدح و مرثيه بود ه است. صرف نظر از آنکه اين ايراد برحق و بجا، خود جاي ريشه يابي و آسيب شناسي در ميان اهل منبر دارد، روشن است که راه اصلاح آن تقويت جايگاه وعظ و آگاهي بخشي است. اما برخي از منتقدان، راه چاره را در تخريب جايگا ه مداحي و تضعيف بخش دوم ماجرا ديد ند. گويي حال که در اين بخش از مجالس عزاداري رخنه اي ايجاد شد ه، ضروري است در عوض آن، بخش د يگر را نيز از اساس ويران کرد و از آن انتقام گرفت! حقيقت آن است که عشق در همراهي با عقل و آگاهي مي تواند تواني مضاعف بيابد و شور و حال عزاداري در کنار معرفت بخشي و آگاه سازي منبر راه تکامل را خواهد پيمود. اما نيک روشن است که اين دو مکمل يکد يگرند و وجه اول نيز بي عنايت به وجه دوم، نتيجه در خوري را در بر نخواهد داشت. بي حرمتي به بهانه حفظ احترام در همين اثنا شاهد آن بود يم که جهت گيري بخش د يگري از انتقاد ها به سوي حفظ شان و حرمت مجلس اباعبدالله الحسين (ع)است. برخي ها برحق و بايسته، از بروز قسمي از رفتارهاي نا مناسب در مراسم عزاداري گلايه مند بود ند و بروز اين اعمال را با حرمت مجلس عزاي امام حسين (ع) سازگار نمي ديد ند. اما در ادامه متاسفانه زبان انتقاد از اين رفتارها به مسيري رفت که تبد يل به نقض غرض شد و خود شکنند ه احترام مجالس عزاداري شد. برخي از منتقدان که بي ملاحظه حد و حدود و شيوه انتقاد، زبان خويش را در اعتراض به چنين لغزش هايي گويا مي يافتند، به داد ن نسبت هاي ناروا روي اوردندوبه شکل غير منصفانه اي همه را با يک چوب راند ند. بر شور عاشقانه مجالس عزاداري نام هاي تامل برانگيز گذاشتند و جوانان د لسوخته و مشتاق را با القاب ناشايست، توصيف کردند (2) و در بيشتر موارد نيز اين نسبت ها به شکلي ايراد شد که بوي تفکيک از آنها به مشام نمي رسيد و در ذ هن مخاطب اين گونه جا مي افتاد که گويي هر نوع عزاداري و سينه زني مصداق چنين درشت گويي هايي است. بي شک نتيجه قهري اين شکل از انتقاد نيز تخريب چهره عموم عزاداري ها و دلسردي شرکت کنند گان در اين مجالس بود. فتح باب ورود هر ذي صلاح و بي صلاح بسياري از منتقدان معتقد ند لازمه ورود به جايگاه خطير مداحي، رسيد ن به حداقل هايي از لوازم اين جايگاه است و نمي توان بي صلاحيت و بي توجه به اقتضائات آن وارد اين عرصه شد. اما در شرح اين نکته آنچنان باب انتقاد و گفت و گو باز شد ه است که منتقدان فراموش کرد ه اند در پس اين سخن صحيح، نکته د يگري نيز نهفته است و آن هم اين است که اصلاح و پيرايش رسوم و سنت هاي عزاداري نيازمند لوازم و حداقل هايي است که بي رسيد ن به آنها نمي توان پا به ميدان تذ کر و نقد گذارد و بر دست هر آشنا و ناآشنايي بلند گوي اعتراض و انتقاد را سپرد. اگرچه اين نکته مساله اي بد يهي است، متاسفانه آنچه در سال هاي اخير پيش چشم ماست، فاصله چشمگيري با همين مساله بد يهي دارد. خيل نقد ها و گزارش هايي که به صورت تفنني و فصلي در مطبوعات و رسانه هاي فراگير منتشر مي شود. و از فحواي بيشتر آنها پيداست که نويسند ه از حداقل هاي لازم نيز بي بهره است، شاهد همين مد عاست. گاهي سياق بحث نشان د هند ه آن است که حتي نويسند ه تجربه مناسبي از حضور در اين گونه مجالس ندارد و تنها به صرف رونق داشتن چنين نقد هايي و خوش آمد سرد بير و نياز مسؤول صفحه، دست به قلم برد ه است. به نظر مي رسد اين فتح باب بيش از آنکه در جهت اصلاح باشد، افزايند ه مشکلات اين عرصه مي شود. نشستن بر سر شاخه و بريدن بن بخش د يگري از انتقاد ها که شايد داراي ريشه عميق تري نيز بود و سرچشمه آن را بايد در سال هاي دورتري جست در مسير خود به اصل عزاداري نزد يک شد و اين شکل از سوگواري را در تعارض با عقل و منطق و ادب ارزيابي کرد و نسبت آن را با حقيقت عاشورا و بيدارسازي حرکت سيدالشهدا (ع) نا همگون د يد. اين بُعد از انتقاد ها که مي رفت مجالس عزاي اهل بيت (ع) را مراسمي سنتي و خرافي بنامد و آن را با عامل تخد ير تود ه ها هم ارز ببيند، شايد به علت نگاه بيش از اندازه رو به جلوي خود فرصت نيافت تا نگاهي نيز به گذ شته بيندازد و به ياد آورد که همزمان با انقلاب شکوهمند اسلامي، پاسخ حضرت امام (ره) به قائلان و گويند گان همين سخنان چه بود؟ امام خميني (ره) در پاسخ به همين دست از انتقاد ها، شديدا موضع گرفتند و بر حفظ شکل و رويه سنتي و مرسوم هيئات مذ هبي تاکيد کرد ند. نگاهي از سر تامل به اتفاقات تاريخي جامعه شيعي به روشني نشان خواهد داد که حاد ثه بزرگ انقلاب اسلامي نيز در خاک محبت و ارادت تود ه هاي مرد م به سيد و سالار شهيدان ريشه داشت و پيوندي که در مجالس عزاداري اهل بيت (ع) ميان مرد م و حرکت بيدارگرانه اباعبدالله (ع) ايجاد شد ه بود، عامل اصلي انقلاب تاريخي سال 57 بود. در ادامه نيز همين روحيه باعث حفظ و تداوم انقلاب شد و همان دستاني که در مجالس عزاي امام حسين (ع) بر سينه مي نشست، با برگرفتن سلاح هشت سال از حيثيت و شرف اين مرز و بوم جانانه د فاع کرد و تا اکنون نيز همين شور، اصلي ترين عامل شعور و بصيرت در ميان مرد مي انقلابي و عاشورايي بود ه است. پاسداري از رابطه مرد م و عاشورا هويت ديني و تاريخي جامعه شيعي ايران در نسبت با خاندان عصمت و طهارت است که معنا مي يابد. از همين روي پيوند ناگسستني مرد م ايران با واقعه تاريخ ساز عاشورا مهم ترين سرمايه اين ملت است و حفظ و حراست از آن، خطيرترين وظيفه اي است که مي تواند بر شانه هاي مصلحان و خيرخواهان جامعه قرار گيرد. اهميت بسيار اين ميراث، توجه هوشمندانه و همه جانبه را مي طلبد و هرگونه سهل انگاري در اين ميان هزينه هاي سنگيني را در پي خواهد داشت. نگهداري از اين گنجينه الهي نيازمند هوشياري همه بخش هاي جامعه، اعم از ذاکران و مداحان و دست اندرکاران مجالس عزا و همچنين مخاطبان عزا و همچنين مخاطبان و شرکت کنند گان در اين مجالس و البته صاحبان قلم و اند يشه است. اميد آنکه با توجه د قيق تر به اقتضائات و لوازم آن، اين امانت الهي به سلامت از دستان ما به نسل هاي بعد ي سپرد ه شود. پي‌نوشت‌ها: 1- مراجعه کنيد به بيانات رهبر انقلاب در د يدار ساليانه با مداحان، در پنجم مرداد ماه سال 84 2- شايد بهتر آن بود که از تکرار چنين توصيفاتي درگذريم. اما براي روشن تر شد ن بحث، بايد گفت د يسکو خواند ن هيات هاي مذ هبي (بدون تفکيک روشن) و نسبت داد ن بي خردي و بي اد بي به جوانان دلسوخته و تشبيه آنها به مصرف کنند گان مواد روان گردان تنها بخشي از چنين انتقاد هايي بود که علنا از برخي رسانه هاي مکتوب و مجازي رسمي منتشر شد! منبع:آيه ويژه نامه دين وفرهنگ همشهري جوان /ج
#دین و اندیشه#

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 362]