محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1826629951
جلوه هاي هنري داستان حضرت ابراهيم (ع) در قرآن(3)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
جلوه هاي هنري داستان حضرت ابراهيم (ع) در قرآن(3) نويسنده:نعيمه پراندوجي وناهيد نصيحت* 6-زاويه ديد در داستان حضرت ابراهيم زاويه ديد همان شيوه نقل و روايت داستان است؛ شيوه اي که نويسنده براي بيان حوادث داستان خود بر مي گزيند. زاويه ديد به دو نوع دروني و بيروني تقسيم مي شود. در زاويه ديد دروني، راوي داستان يکي از شخصيت هاي اصلي يا فرعي است. يعني مواد، مصالح و اجزاي داستان را يکي از شخصيت هاي اصلي يا فرعي ارائه مي کند و داستان از زاويه ديد اول شخص (من) روايت مي شود. (پرويني، /185) اما در زاويه ديد بيروني برخلاف زاويه ديد دروني نويسنده بيرون از داستان قرار دارد و اعمال قهرمانان را گزارش مي دهد، (شميسا،/161) يعني راوي داستان سوم شخص است و در اين روش، راوي ممکن است علام و داناي کل باشد؛ يعني از همه ماجراها، افکار و خيالات قهرمانان اطلاع داشته باشد. (همان) در اين نگاه فکري برتر از خارج شخصيت هاي داستان را رهبري مي کند و از نزديک شاهد اعمال و افکارآنهاست و در حکم خدايي است که از گذشته و حال و آينده آگاه و از افکار و احساسات پنهان همه شخصيت هاي خود باخبر است. (ميرصادقي،/392) راوي در اين شيوه به عنوان شخصيت برتر، آگاه از تمام امور و سير حوادث، داستان را از آغاز تا پايان روايت مي کند. زاويه ديد داستان ابراهيم (ع) از نوع ديد بيروني است. داستان بر پايه روايت استوار است. راوي سوم شخص و از نوع داناي کل است، يعني بيرون از داستان و واقف به تمام ماجراست؛ وي به نقل و روايت حوادث و ماجراي زندگي ابراهيم مي پردازد. او همچنين در لابلاي داستان گاهي از گفتگو نيز استفاده کرده است؛ يعني گفتگوهايي را از زبان شخصيت هاي داستان برايمان نقل نموده است. 7- انديشه (درون مايه ي) داستان حضرت ابراهيم داستان بشري انديشه اي است که از تجربه زاده شده و شامل مجموعه حوادثي است که با ترتيب منطقي به هم متصل شده اند و به نتيجه اي طبيعي منتهي مي شود. اين حوادث پيرامون يک موضوع کلي که تجربه بشري مي باشد مي چرخد که موضوع داستان است. (منصوري، /366) انديشه و موضوع داستان لازم و ملزوم يکديگرند و با يکديگر ارتباط تنگاتنگي دارند، يعني اگر انديشه نباشد، موضوع شکل نمي گيرد و بالعکس. درون مايه را به عنوان فکر و انديشه حاکمي تعريف کرده اند که نويسنده در داستان اعمال مي کند و به همين جهت است که مي گويند درون مايه هر اثري جهت فکري و ادراکي نويسنده اش را نشان مي دهد. (ميرصادقي،/174) مفهوم فکري در داستان ابراهيم اين مطلب است که ايشان انساني است شجاع و به خداوند اعتماد دارد. او همچنين ديگران را آگاه مي سازد که ترس از ستمگر و ظالم، هرچند که ستم و زورگويي او از حد بگذرد و قدرتش افزون گردد، نبايد مانع از تعامل انسان با خدا شود. اين شجاعت ابراهيم همراه با يقين است. يقين به اين امر که در تمام موقعيت ها خداوند او را حفظ خواهد کرد، خواه در آن هنگام که با انبوهي از طاغوت ها روبرو شود، خواه در آن هنگام که با آتشي مواجه شود که به طور طبيعي بدن را مي سوزاند. (بستاني، /62 و 63) او در تمام اين موقعيت هاي دشوار تنها به خداوند تکيه مي کند و مي گويد (حسبنا الله و نعم الوکيل) (آل عمران/173). انديشه ي محوري ديگر در داستان، اطاعت و فرمانبرداري مطلق او از خداوند است. خواه آنجا که به امر پروردگار مهاجرت آغاز نموده و رهسپار سرزمين هاي مصر، شام و حجاز مي شود و خواه آن زماني که هاجر و اسماعيل را در بياباني بي آب و علف رها مي کند. اوج تسليم او را در ماجراي قرباني کردن اسماعيل مشاهده مي نماييم که به رغم عاطفه قوي پدري اش تسليم امر پروردگار شد. از اين رو حضرت ابراهيم نماد اعتماد، توکل، ايمان قوي و يقين در ايمان به خداوند است. در سايه اين يقين است که به مقام امامت رسيده و افتخار بناي کعبه به او و پسرش عطا شده است. گويي هدف از اين داستان، آزمودن ايشان به انواع آزمايش هاي دشوار بوده و رسانيدن ايشان به مقام امامت و خليل اللهي بوده است. 8- سبک در داستان حضرت ابراهيم اسلوب تصوير بياني است که نويسنده، داستان خود را که داراي زبان و عبارات و تصاوير و گفتگو است با آن مي سازد. اين اسلوب بيانگر توان ارائه و تأثيرگذاري داستان پرداز است. (سلام، /32) همان گونه که پيش از اين اشاره شد، داستان قرآني خود داراي سبک و ويژگي هاي منحصر به فردي است. در واقع داستان براي بيان اهداف ديني، عقيدتي و ... بيان شده است؛ از اين رو نمي توان آن را با داستان بشري مقايسه نمود. داستان ابراهيم (ع) هم داراي حلقه ها و صحنه هاي متعددي است. تمامي اين حلقه ها براي اثبات وحدانيت خداوند، اثبات صفات نامتناهي، صفات قدسي او، دعوت به يکتاپرستي و ... مي باشد. اسلوب داستان بر پايه روايت و بيان کليات استوار است. اين داستان نيز همچون ديگر داستان هاي قرآن واقعي است. يعني تمام ماجراها و حوادث آن اتفاق افتاده اند و شخصيت هاي آن زماني دراين دنيا زيسته اند. البته واقعي بودن داستان به معناي عاري بودن داستان از عنصر خيال نمي باشد، بلکه داستان قرآني نيز همچون داستان بشري داراي عنصر خيال مي باشد، با اين تفاوت که خيال قرآني براي اين است تا خواننده بتواند حوادث داستان قرآني را تصور نمايد. اکنون به بيان برخي از ويژگي هاي اسلوب داستان حضرت ابراهيم مي پردازيم. 1- تمامي داستان پيرامون قضيه ي دعوت به يکتاپرستي، قضيه ي بت ها، تسليم اراده ي محض پروردگار بودن و ... دور مي زند و به قضاياي ديگر نمي پردازد؛ اين امر بدان معناست که اين داستان از لحاظ شکل و محتوا داراي هندسه ي ويژه اي است. اين ساختمان از يک سو بر وحدت موضوع استوار است و از سوي ديگر بر رويدادها، موقعيت ها و شخصيت هايي که همگي در قالب اين وحدت - وحدت موضوعي- ريخته مي شود. همچنين اين ساختمان داراي خطوط ويژه اي است که فوق العاده هيجان انگيز و از لحاظ فکري و هنري با يکديگر هماهنگ اند. (بستاني، /54) اين موضوع در حادثه بت شکني ابراهيم (ع)، در آتش افکنده شدن و مجادله او با نمرود در دعوت به يکتاپرستي به خوبي مشهود است. 2- از ديگر ويژگي هاي داستان حضرت ابراهيم سادگي و رواني آن است، البته همه فهمي و سادگي و رواني خصيصه اي است که قصه هدفدار از آن سود مي برد تا خوانندگانش دچار سردرگمي و کج فهمي نشوند. ( همان، /41) نمونه بارز اين امر در مجادله حضرت ابراهيم با مشرکان متجلي است؛ ابراهيم (ع) به پدرش آذر گفت: آيا بت ها را به خدايي برگزيده اي؟ به راستي تو و قومت را در گمراهي آشکار مي بينم. و همچنين ما بر ابراهيم ملکوت آسمان ها و زمين را ارائه داديم تا به مقام اهل يقين رسيد. پس چون شب تاريک فرا آمد، ستاره ي درخشاني را ديد. گفت اين پروردگار من است و ... (انعام، /88-74).» خلاصه داستان اين است که وي در پايان از برگزيدن هر يک از ستاره، ماه و خورشيد به خدايي اجتناب کرده و خداوند يکتا را به پروردگاري خويش برگزيده است. ابراهيم نوجوان، با زباني ساده و روان و برهان ابتدايي و به دور از هر گونه پيچيدگي و فلسفه بافي، قومش را از پرستيدن ستاره، ماه و خورشيد باز داشته و آنها را به پرستش خداوند يکتا دعوت نموده است. با دقت در اين داستان، به وجود ويژگي ديگري در آن پي مي بريم و آن ويژگي، تمثيلي بودن داستان است؛ زيرا ابراهيم با اين تمثيل و رد ديگر خدايان، به پرستش خداوند يکتا دعوت نموده است. 3- قصه قرآن به جزئيات در حد نياز اشاره مي کند. به توصيف وقايع جزئي نمي پردازد و بسط نمي دهد، بلکه نکته حساسي را بر مي گزيند و با همين گزينش به جا و زيبا، حق مطلب را ادا مي کند. (بستاني، /41) داستان حضرت ابراهيم نيز از اين ويژگي مستثني نيست؛ براي مثال به داستاني که در آيات 24 تا 34 سوره ذاريات آمده است اشاره مي شود: (هل أتاک حديث ضيف ابراهيم المکرمين*اذ دخلوا عليه فقالوا سلاماً قال سلام قوم منکرون*فراغ الي اهله فجآء بعجل سمين* فقربه اليهم قال ألا تأکلون*فأوجس منهم خيفة قالوا لا تخف و بشره بغلام عليم*فأقبلت امرأته في صرة فصکت وجهها و قالت عجوز عقيم*قالوا کذلک قال ربک انه هو الحکيم العليم*قال فما خطبکم أيها المرسلون*قالوا کذلک قال ربک انه هو الحکيم العليم*قال فما خطبکم أيها المرسلون* قالوا انا ارسلنا الي قوم مجرمين*لنرسل عليهم حجارة من طين*مسومة عند ربک للمسرفين) (ذاريات/24-34) «آيا حديث ميهمانان ابراهيم به تو رسيده است؟ هنگامي که بر آنها وارد شدند و گفتند سلام. ابراهيم گفت: شما مردمي ناشناسيد. پس نزد همسرش رفت و کباب گوساله فربهي آورد و غذا را نزد آنها نهاد، گفت: آيا غذا نمي خوريد؟ آن گاه سخت از آنها ترسيد. گفتند: نترس. و او را به پسري بشارت دادند. پس زنش با فرياد شادماني روي به آنها نهاد و به صورتش سيلي نواخت و گفت: من پيرزني نازا هستم. گفتند: خداي تو چنين فرموده که او داناي حکيم است.» همان گونه که ملاحظه مي شود، جزئياتي از قبيل سلام کردن و جواب آن را دادن، آوردن کباب گوساله، غذا نخوردن، سيلي نواختن همسر ابراهيم (ع) به صورت خويش بيانگر شيوه خاص قرآني است که براي نمايش يک مجلس ميهماني، به توصيف در و ديوار و فرش و ظرف نمي پردازد، بلکه به ريزه کاري هاي دقيق و زيبايي که هم جالب توجه هستند و هم حساس و هم اشاره به آنها در قرآن ضروري است، پرداخته و در حد نياز و با لحن نمايشي آنها را ارائه مي دهد.» (همان،/42) اين ويژگي در بخش هاي ديگر داستان نيز به چشم مي خورد که نشانه اوج فصاحت و بلاغت و معجزه آسا بودن قرآن است و در عين ايجاز، حوادث داستان را به کامل ترين صورت ممکن بيان نموده است. 4- از ديگر ويژگي هاي داستان حضرت ابراهيم، وجود قطع هنرمندانه در داستان همانند ديگر داستان هاي قرآن است. يعني اينکه خداوند تمام صحنه را بيان نمي کند، بلکه هنرمندانه صحنه را در جايي قطع مي کند و به پايان مي برد. تا شروع صحنه بعدي فاصله اي به وجود مي آيد؛ فاصله اي زيبا و جالب، نه زشت و گنگ. اين فاصله را ذهن خواننده پر مي کند، بدون آنکه به اصل داستان لطمه اي وارد شود و ساختار آن از شکل و زيبايي خود بيفتد. مثلاً (اذ قال ابراهيم رب ارني کيف تحي الموتي قال أولم تؤمن قال بلي ولکن ليطمئن قلبي قال فخذ أربعة من الطير فصرهن اليک ثم اجعل علي کل جبل منهن جزءاً ثم ادعهن يأتينک سعياً و اعلم ان الله عزيز حکيم) (بقره/260) «زماني که ابراهيم پيامبر گفت: پروردگارا! به من بنماي که چگونه مرده را زنده مي سازي؟ خداوند فرمود: آيا باور نداري؟ ابراهيم گفت: ايمان دارم، وليکن براي اطمينان قلبم مي خواهم. خداوند فرمود: چهار پرنده را بگير و تکه تکه کن و هر جزئي را بر کوهي بگذار، آنگاه بخوانشان. با تلاش به سوي تو مي آيند. بدان که خداوند عزيز و حکيم است.» با دقت در آيه فوق در مي يابيم که خداوند نمي فرمايد ابراهيم اين کار را انجام داد يا نه. فقط دستور را بيان مي کند. پيداست که آن پيامبر بزرگ به چنين کاري مبادرت ورزيد و به همين دليل به نتيجه رسيد. ولي خداوند آن داستان را نمي آورد، چون لازم نمي داند.» (همان، /53) نمونه ديگري از اين نوع ماجرا در سوره انبياء آمده است؛ آنجا که خداوند مي فرمايد: (قالوا حرقوه و انصروا ءالهتکم ان کنتم فاعلين*قلنا يا نار کوني برداً و سلاماً علي ابراهيم)(انبياء/69-68) «مشرکان گفتند: بسوزانيدش و خدايان خود را ياري کنيد اگر اهل عمل هستيد. گفتيم: اي آتش! بر ابراهيم سرد باش و ...» قطع هنرمندانه نيکويي رخ داده است؛ مشرکان مي گويند که ابراهيم را در آتش بيندازيد. ناگهان حضرت ابراهيم را در ميان آتش مي بينيم که خداوند به آتش فرمان مي دهد تا بر ابراهيم سر و سلامت باشد. اين قطع هنرمندانه در خود عنصر غافلگيري را نيز دارد؛ زيرا خواننده را به طور ناگهاني به آغاز صحنه ديگري مي برد، آن هم ميانه صحنه، نه آغاز آن.» (همان، /53 و54) همان گونه که پيش از اين اشاره شد، از ويژگي هاي سبک، وجود عنصر عاطفه در داستان است که اين داستان نيز از عاطفه مستثنا نيست. عاطفه مادري هاجر در هنگام تشنگي اسماعيل و عاطفه پدري ابراهيم در هنگام قرباني نمودن اسماعيل به اوج خود رسيده است. نتيجه چنان مستلزم شيوه يگانه قرآن است - در محور شکر و اخلاص، صبر و تسليم محض اراده ي خداوند بودن را متجلي مي کند. پي نوشت ها : 1. در اين تحقيق از واژه «پيرنگ» که معادل «PLOT»، الحبکي است استفاده شده است. پي+رنگ. «پي» به معناي بنياد و شالوده آمده است و «رنگ» به معني طرح و نقش. بنابراين «پيرنگ» به معني بنياد، نقش و شالوده طرح است و معناي دقيق و نزديک براي «PLOT» (نک:مير صادقي،/61) * دانشجويان دکتري زبان و ادبيات عربي منابع و مآخذ: 1.قرآن کريم 2.ابوالستيت، محمد الشحات؛ خصائص النظم القرآني في قصة ابراهيم (ع)، قاهرة، مطبعة الامانة، 1991م. 3. بستاني،محمود؛جلوه هاي هنري داستان هاي قرآن جلد2، ترجمه:محمد حسين جعفرزاده، مشهد،بنياد پژوهش هاي اسلامي آستان قدس رضوي، چاپ اول، 1372ش. 4.بهجت، احمد؛ انبياء الله، قاهره، دارالشروق، 1987م. 5. پرويني، خليل؛ تحليل عناصر ادبي و هنري داستان هاي قرآن، تهران، فرهنگ گستر، 1379ش. 6. پرين، لارنس؛ تأملي ديگر در باب داستان، ترجمه: محسن سليماني، تهران، حوزه هنري سازمان تبليغات اسلامي، چاپ چهارم، 1368ش. 7.الثعلبي، ابي اسحاق احمد بن محمد بن ابراهيم النيسابوري؛ قصص الأنبياء المسمي بعراس المجالس، بيروت، دارالمعرفة، بي تا. 8. الجزائري، نعمة الله؛ النور المبين قصص الأنبياء و المرسلين، النجف الاشرف، الرضي، 1385ش. 9. جعفري، حسينعلي؛ بررسي هنري بهترين قصه قرآن، تهران، حوزه هنري، چاپ اول، 1376ش. 10. حسيني، سيد ابوالقاسم، مباني هنري قصه هاي قرآن، مرکز پژوهش هاي اسلامي صدا و سيما، بي جا، 1377ش. 11. خلف الله، محمد احمد؛ الفن القصصي في القرآن الکريم، شرح و تعليق خليل عبدالکريم، قاهره، مؤسسه الانتشار العربي، الطبعة الرابعه، 1999م. 12. داد، سيما؛ فرهنگ اصطلاحات ادبي، تهران، مرواريد، چاپ دوم، 1375ش. 13. الساعدي، حاتم؛ مدخل في النثر العربي الحديث، بيروت، موسسة المارف للمطبوعات، 1999م. 14. سلام، محمد زغلول؛ دراسات في القصة العربية الحديثة، الاسکندرية، منشاة المعارف، 1973م. 15. شميسا، سيروس؛ انواع ادبي، تهران، فردوس، چاپ دوم، 1373ش. 16. عبدالقادر، احمد عطا؛ قصص الأنبياء المجلد 1، بيروت، دار احياء التراث العربي، الطبعة الثالث، 1989م. 17. عمادزاده، حسين؛ تاريخ انبياء از آدم تا خاتم و قصص قرآن، تهران، اسلام، 1383ش. 18. قطب، سيد؛ التصوير الفني في القرآن الکريم، بيروت، دارالشروق، 1995م. 19. المنصوري، علي جابر؛ النقد الادبي الحديث، عمان، دار عمار، الطبعة الاولي، 2000م. 20. ميرصادقي، جمال؛ عناصر داستان، تهران، سخن، چاپ چهارم، 1380ش. 21. مولوي، جلال الدين محمد؛ مثنوي معنوي، تهران، سپهر، 1362ش. 22. يزدان پرست، حميد؛ داستان پيامبران، تهران، اطلاعات، چاپ دوم، 1384ش. نشريه پژوهش هاي قرآني ،شماره60-59. /ج
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 491]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها