تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ساقدوش کیست ؟ | وظیفه ساقدوش در مراسم عقد و عروسی چیست ؟
قایق‌سواری تالاب انزلی؛ تجربه‌ای متفاوت با چاشنی تخفیف
چگونه ویزای توریستی فرانسه را بگیریم؟
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1817280077
مصافحه؛ چرا وچگونه؟(1)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
مصافحه؛ چرا وچگونه؟(1) نويسنده:محمد هادي مروجي طبسي درآمد درهر جامعه اي به فراخور سطح فرهنگي مردم آن، گونه اي از احترام وابراز محبت درهنگام ديدار ورويا رويي وجود دارد .يکي از رايج ترين نمادهاي رفتاري دراين زمينه، «دست دادن» است که از ديرباز تا کنون درميان جوامع مختلف بشري وجود داشته است. البته کاربرد «مصافحه» به ابتداي ديدارها محدود نمي شود، بلکه گونه هايي ازآن براي پيمان بستن واظهار وفاداري نيز به کار مي رود. دراين نوشتار کوتاه برآنيم که جايگاه واهميت مصافحه را تبيين کنيم وبه سيره پيامبران الهي به ويژه رسول گرامي اسلام و امامان (ع) دراين زمينه بپردازيم. سپس به اين دو سؤال، پاسخ دهيم که: با چه کساني بايد مصافحه کنيم وبا چه کساني نبايد دست بدهيم؟ در ادامه به آثار وضعي ومعنوي آن اشاره مي کنيم وسپس آداب دست دادن را از نظر مي گذرانيم. مفهوم واژه «مصافحه»، از ريشه «صفح» گرفته شده است که به طور کلي، اين واژه دو معنا دارد: يکي، بخشايش وگذشت وديگري، گستره وپهنا. ابن منظور در مورد معناي مصافحه گفته است: «مصافحه؛ يعني گرفتن با دست. هنگامي که کسي کف دست ديگري را با گستره کف دستش بگيرد، مي گويند آن دو مصافحه کرده اند».(1) جايگاه واهميت مصافحه روايات بسياري، مسلمانان به ويژه هنگام ديدار با يکديگر را به مصافحه سفارش کرده اند. اين روايات که از طريق شيعه وسني نقل شده اند، نويسندگان کتب روايي واخلاقي را واداشته که بخشي از کتاب هاي خود را به اين مهم اختصاص دهند. پيامبردرمورد اهميت مصافحه فرموده است: «تمام تحياتکم بينکم المصافحه؛ (2) تحيت کامل بين شما (کامل کننده تحيت هاي شما)، دست دادن است». «چون يکديگر را ملاقات کرديد، سلام ومصافحه کنيد وچون از يکديگر جدا شديد، براي هم طلب آمرزش کنيد».(3) «هرگاه يکي از شما برادر ديني اش را ديد، بر او سلام کند وبا او دست بدهد...»(4) «هرگاه برادران خود را ملاقات کرديد، با آنها مصافحه کنيد...»(5) هشام بن سالم نيز گويد: ازامام صادق (ع) در مورد حد مصافحه پرسيدم.امام پاسخ داد: «اطراف يک درخت خرما»! علامه مجلسي در ذيل اين روايت مي گويد: «اين روايت بر اين نکته دلالت مي کند که براي استحباب دوباره دست دادن، پنهان شدن يکي از دو طرف حتي به اندازه يک درخت کافي است.»(6) گفتني است که در بعضي از روايات به روبوسي کردن درهنگام ديدار هم سفارش شده است، اما دربرخي ديگر، محدود به موارد خاص ويا حتي نهي شده است.همچنين بين علما درباره جواز ومحدوديت هاي روبوسي اختلافاتي وجود دارد، اما مي توان گفت درمورد مصافحه، اختلاف چنداني به چشم نمي خورد که اين خود بيانگر جايگاه و اهميت اين کار پسنديده است. انس بن مالک گويد: به رسول خدا (ص) عرض کرديم: آيا جايزاست که براي يکديگر خم بشويم؟ ايشان فرمود: نه. عرض کرديم: آيا مي توانيم يکديگر را ببوسيم( روبوسي کنيم)؟ پاسخ داد: نه. عرض کرديم: پس آيا جايز است با يکديگر دست بدهيم؟ فرمود: آري.(7) همچنين پيامبر (ص) فرموده است: «قبله المسلم اخاه المصافحه؛(8) دست دادن دو مسلمان، به منزله بوسيدن يکديگر است». از برخي روايات چنين استفاده مي شود که دست دادن با برادران ديني آن قدر مهم است که حتي در حال ناپاکي باطني نيز نبايد آن را ترک کرد. امام صادق (ع) فرمود: «روزي پيامبر اکرم (ص) حذيفه را ديد ودست مبارک خود را (براي مصافحه) به سوي او گرفت، اما حذيفه دست خود را عقب مي کشيد. پيامبر فرمود: اي حذيفه! دست خود را به سوي تو آوردم، اما تودست خود را دور کردي! حذيفه در پاسخ گفت: اي رسول خدا! همگان مشتاق دستان مبارک شما هستند، اما چون ناپاک بودم (وهنوز غسل نکرده ام)، نمي خواستم دستم در چنين حالتي دست مبارکتان را لمس کند. پيامبر فرمود: آيا نمي داني که هر گاه دومسلمان با يکديگر ديدار کنند وسپس دست بدهند، گناهانشان چون برگ هاي درختان مي ريزد؟!».(9) البته به مقتضاي ادب، رعايت بهداشت ونظافت را هرگز نبايد فراموش کرد، اما اين روايت نشان از جايگاه مهم اين سنت نيکو دارد. درپاره اي از روايات، دست دادن با برادر مؤمن از مصافحه با فرشتگان برتر دانسته شده است.(10) ودربرخي ديگر آمده که خداوند به آن دوبرادر مؤمني که با يکديگر مصافحه مي کنند، بر فرشتگان مباهات مي کند.(11) درمواردي، مصافحه با انبيا وفرشتگان الهي، خود به عنوان پاداش در نظر گرفته شده که از آن جمله مي توان به روايتي ازامام زين العابدين (ع) اشاره نمود. ايشان فرمود: «من احب ان يصافحه ماة الف نبي واربعه و عشرون الف نبي، قليزر قبر الحسين (ع) في النصف من شعبان؛(12) هرکس دوست دارد که يکصد و بيست وچهار هزار پيامبر خدا با او مصافحه کنند، بايد قبر مطهر امام حسين (ع) را درنيمه شعبان زيارت کند». دريک حديث شريف نبوي هم مصافحه، کنايه از نهايت لطف ومحبت به کار رفته است(13) که اين همه بيانگر جايگاه واهميت مصافحه در اسلام است.مسئله ديگري که اهميت دست دادن را به خوبي نشان مي دهد، سفارش امير مؤمنان (ع) به دست دادن به دشمن است. ايشان در بياني نوراني فرمود: «صافح عدوک وان کره فانه مما امر الله عز وجل به عباده يقول: (ادفع بالتي هي احسن فاذا الذي بينک وبينه عداوه کانه ولي حميم *وما يلقاها الا الذين صبروا وما يلقاها الا ذو حظ عظيم)؛(14) با دشمن خود مصافحه کن، حتي اگراو مايل نباشد؛ زيرا اين کار، کاري است که خداوند دستور داده، آنجا که مي فرمايد:«بدي را با نيکي دفع کن، ناگاه (خواهي ديد) گويي همان کسي که ميان تو و او دشمني است، دوستي گرم و صميمي است، اما جز کساني که صبر وشکيبايي وبهره عظيمي (از ايمان وتقوا) دارند، به اين مقام نمي رسند». شايد بتوان دست دادن را که يکي از شيوه هاي رايج وهمگاني انتقال صميميت در آغاز ديدار در ميان جوامع مختلف بشري است، شاهد ديگري بر اهميت آن دانست. علاوه بر موارد يادشده، روش پيامبر وائمه معصوم(ع) وسفارش هاي ايشان به اين سنت پسنديده وثواب ها وآثار مثبتي که براي آن شمرده اند، گواه بسيارخوبي بر اهميت ويژه آن در نظر ايشان است. مصافحه درسيره انبيا ومعصومان(ع) از آنجا که همواره رهنمايان حقيقي بشر، خود پيشتازان عمل به دستورهاي الهي ومزين به نيکوترين رفتارهاي فردي واجتماعي بوده اند، نيم نگاهي به سيره هاي نوراني ايشان، به خوبي اهتمام وتوجه آنها را به سنت نيکوي مصافحه نشان مي دهد که به مواردي چند اشاره مي کنيم. پيامبر گرامي اسلام فرمود: «من اخلاق النبيين والصديقين، البشاشه اذا تراءوا، والمصافحه اذا تلاقوا؛(15) يکي از منش هاي پيامبران و صديقان، خوش رويي هنگام ديدار، و دست دادن هنگام ملاقات (باديگران) است». علامه مجلسي به سند خود از امام باقر(ع) نقل کرده است: «اول اثنين تصافحا علي وجه الارض، دوالقرنين وابراهيم الخليل؛ (16) اولين دو نفري که روي کره ي زمين با يکديگر دست دادند، ذوالقرنين وحضرت ابراهيم (ع) بودند». درخبر معراج آمده است که پيامبر (ص) در بيت المقدس به نماز ايستاد وپيامبران الهي به ايشان اقتدا کردند. پس از پايان نماز، پيامبر به سوي حضرت ابراهيم(ع) رفت وبا ايشان مصافحه کرد.(17) درحالات پيامبر اکرم(ص) آمده است که: هرگاه مسلماني را مي ديد، دست خود را براي مصافحه جلو مي برد.(18) جابر نيز مي گويد: پيامبر را ديدم وبه ايشان سلام کردم. ايشان نيز دست مرا به گرمي فشرد.(19) ابوذر غفاري گويد: هيچ گاه با رسول خدا ملاقات نکردم، مگر اينکه ايشان با من مصافحه کرد. (20) مسلمانان نيز که اين رفتار پسنديده را از پيامبر (ص) مي ديدند، دربرخوردهاي اجتماعي خود، آن را به کار مي بستند. امام صادق (ع) فرمود: «هرگاه مسلمانان در جنگي همراه رسول خدا (ص) شرکت مي کردند که در مسير، از منطقه اي پر درخت مي گذشتند و سپس به فضاي باز وارد مي شدند، به يکديگر مي نگريستند ومصافحه مي کردند.»(21) ابوعبيده نيز گويد: درسفري با امام باقر(ع) هم کجاوه بودم، (هنگام سوار شدن )ابتدا من وارد کجاوه مي شدم و سپس حضرت وارد مي شد. وقتي هر دو درکجاوه قرار مي گرفتيم، حضرت برمن سلام کرد ومانند کساني که مدت هاست يکديگر را نديده اند، با من احوال پرسي و مصافحه نمود و هنگامي که از کجاوه بيرون مي آمديم، دوباره امام چنين رفتار مي کرد.(22) مصافحه پس از نماز؛ سنت با بدعت؟ يکي از مسائلي که از دير زمان دربين مسلمانان شيعه وسني رواج داشته، دست دادن با يکديگر پس از نماز، به ويژه نمازهاي جماعت بوده و اين مسئله مورد بحث وگفت وگوي فقهاي شيعه وسني قرار گرفته که: آيا مصافحه بعد از نماز، سنت است يا بدعت؟ براساس مباني فقهي اماميه، «بدعت» داخل کردن چيزي است که خارج بودنش از دين معلوم است ويا خارج کردن چيز از دايره دين است که داخل بودنش روشن است. بنابراين اگر دليلي براي وجوب، استحباب، کراهت ويا حرمت چيزي نداشته باشيم، ولي معتقد به وجوب، استحباب، کراهت و يا حرمت براي آن باشيم، گرفتار بدعت شده ايم. وبالعکس درمورد دست دادن پس از نماز نيز هيچ روايتي که دلالت برجواز يا عدم جواز آن داشته باشد، درمنابع روايي شيعه واهل سنت يافت نمي شود و اين شبهه به ذهن مي رسد که ممکن است اين کار بدعت باشد وبايد از آن پرهيز کرد. اما با مراجعه به فتاواي مراجع عظام، درمي يابيم که اين کار گرچه ازتعقيبات نماز به شمار نمي آيد. (وبه آن عنوان نبايد انجام شود). اما في نفسه کاري مستحب است واشکالي ندارد. آيت الله خويي (قدس سره) در پاسخ به سؤالي در اين باره فرمود: « (دست دادن) از تعقيبات نماز نيست، بلکه (استحباب آن) به اين جهت است که ذاتاً کاري مستحب است ودرهر حال چنين است (اختصاصي به بعد از نماز ندارد)».(23) حضرت آيت الله خامنه اي (دام ظله) نيز دراين باره مي فرمايد: «مصافحه پس از سلام نماز وتمام شدن آن اشکالي ندارد، بلکه به طور کلي (جايز است) چرا که مصافحه با مؤمن، مستحب است».(24) محي الدين نوري، يکي از علماي اهل سنت، نيز گفته است: «آنچه درميان مردم رواج يافته که پس از نماز صبح و عصر با يکديگر دست مي دهند، دليل واساس شرعي ندارد، اما اشکالي ندارد؛ چرا که اصل مصافحه از سنت ها و مستحبات است».(25) بنابراين بايد گفت چون دست دادن مؤمنان و مسلمانان همواره مطلوب ومستحب است، پس از نماز نيزجايز ومشروع است، اما نبايد به نيت کار مستحب پس از نماز انجام شود. پي نوشت ها : 1-لسان العرب، ج7، ص 356؛ ماده ي «صفح». 2-محجه البيضاء،ج3، ص387؛ بحار الانوار، ج73؛ ص42. 3-بحار الانوار، ج73، ص28؛ حليه المتقين(چاپ سنگي)، ص 139. 4-کافي، ج2، ص181. 5-خصال شيخ صدوق، ج2، ص632؛ بحار الانوار، ج73، ص20. 6-بحارالانوار، ج73، ص27. 7-محجه البيضاء، ج3، ص27. 8-همان، ص 387، به نقل از فردوس الاخبار، ديلمي. 9-بحارالانوار، ج73، ص32، به نقل از کافي، ج2، ص 183. 10-يونس بن رفاعه قال: سمعه يقول: « مصافحه المؤمن افضل من مصافحه الملائکه» مرحوم مجلسي در توضيح اين روايت فرمود: ممکن است معنا چنين باشد: مصافحه ي مؤمنين از مصافحه ي دو فرشته با يکديگر برتر است ويا اين که مصافحه ي مؤمن با مؤمن از مصافحه ي او با ملائکه (اگر برايش ممکن شود) برتر است که درهر صورت، براين نکته دلالت مي کند که مؤمن کامل از فرشتگان برتر است. (بحار الانوار، ج73، ص33). 11-«...فاذا التقيا وتصافحا وتعانقا، اقبل الله عليهما بوجهه لم باهي بهما الملائکه.»؛ (همان، ص34). 12-کامل الزيارات،؛ ص179؛ بحار الانوار، ج101، ص95. 13-پيامبر (ص) فرمود: «علي اول من اتبعني وهو اول من يصافحه الحق؛ علي (ع) اولين کسي است که از من پيروي کرد واو اولين کسي است که حق وحقيقت با او مصافحه کرده است.» مرحوم مجلسي درتوضيح اين روايت فرمود: مصافحه با حق، کنايه از آغاز احسان ومحبت ونهايت لطف او درقيامت است؛ همان گونه که هر گاه ديگران را ملاقات مي کرد، دست خود را براي مصافحه پيش مي آورد و با اين کار، نهايت مهر ومحبت خود را آشکار مي کرد.(بحار الانوار، ج38، ص210). 14-فصلت / 34و 35؛ خصال، ج2، ص632و633؛ بحار الانوار، ج73، ص20. 15-سنن النبي، ص102؛ مجموعه ورام، ص29. 16-وسائل الشيعه، ج12، ص222؛ ح 16141؛ امالي، شيخ طوسي، ص215. 17-سفينه البحار، ج6، ص195. 18-مناقب ال ابي طالب، ج1، ص147؛ سنن النبي، ص102. 19-سفينه البحار، ج5، ص118؛ بحار الانوار، ج76؛ ص23. 20-محجه البيضاء، ج3، ص390. 21- کافي، ج2، ص179؛ محجه البيضاء، ج3، ص388. 22-محجه البيضاء، ج 3، ص387؛ بحارالانوار،ج73،ص23)؛ جرياناتي مشابه داستان مذکور نيز ازامام باقر و امام صادق(ع) نقل شده است. ر.ک: بحارالانوار، ج73،ص25 و 27؛ محجة البيضاء، ج3، ص388. 23-صراط النجاة ، ج3،ص72،سؤال 205. 24- اجوبه الاستفتاءات (عربي)، ج1، ص224، سژال 747. 25-المجموع، ج4، ص633. منبع:نشريه فرهنگ کوثر، شماره83. ادامه دارد .... ae
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 373]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها