واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
اصول پرورشي در آموزه هاي اهل بيت(ع) (2) نويسنده:محمد رضا ايزدپور اهل بيت (ع) وآموزش نماز يکي ديگراز روش هاي آموزشي - تربيتي اهل بيت (ع) در جامعه اسلامي، ياد دهي نمازبه افراد مختلف بوده است. از آن جا که نماز به عنوان اوج تجلي عبوديت انسان، يکي از ارکان موفقيت و سعادت آدمي قلمداد مي گردد وجامعه اي که در آن روح نماز حکمفرما نباشد، روي سعادت و کاميابي را نخواهد ديد، اهل بيت (ع) نيز به پيروي از روش پيامبر اکرم(ص) پيوسته براي اين عبادت راهبردي اهتمام ويژه قائل بوده ودر صدد ياددهي انجام صحيح آن به ديگران بوده اند؛(15) از اين رو علي بن عقبه مي گويد: «امام کاظم(ع) مرا درحال رکوع نماز ديد، درحالي که سرم را بالا گرفته وکمرم را صاف نکرده بودم، شخصي را نزد من فرستاد وبه من تذکر داد که به اين حالت نماز نخوانم.»(16) عبدالرحمن بن سيابه مي گويد: «به امام صادق (ع) عرض کردم: من درحال سجده دعا مي کنم؛ آيا اشکال دارد؟ امام فرمود: براي دنيا و آخرتت دعا کن؛ زيرا خدا، خداي دنيا و آخرت است.»(17) مصادف مي گويد: «درپيشاني من برجستگي (دمل) ايجاد شده بود به گونه اي که وقتي مي خواستم سجده کنم، پيشاني ام را به سمت راست يا چپ خم کرده وسجده مي کردم وقتي امام صادق (ع) اثر سجده را بر اطراف پيشاني من مشاهده نمود، فرمود: اين چيست؟ عرض کردم: چون نمي توانم به شکل رايج سجده نمايم، روي سمت راست وچپ پيشاني سجده مي کنم. امام فرمود: اين چنين نکن، بلکه سوراخ کوچکي درمحل سجده خود حفر کن وبرجستگي روي پيشاني ات را داخل آن بگذار تا مابقي از پيشاني تو روي زمين قرار گيرد».(18) پيامبر اکرم(ص) نيز بر آموزش نماز، مداومت مي ورزيد. بنابر مضمون برخي احاديث، حضرت به اطرافيان خويش طريقه ي اقامه ي صحيح نماز را تعليم مي داده است. درروايت است که شخصي پيش روي پيامبر نمازش را به شکل ناصحيح به جا آورد ومورد اعتراض حضرت قرار گرفت. مرد عرض کرد: من تلاش خود را به انجام رساندم، شما نماز صحيح را به من بياموزيد.حضرت فرمود: «زماني که تصميم بر خواندن نماز گرفتي بازيبايي وضو گرفته رو به قبله بايست، تکبير بگو و سپس قرائت را به انجام رسان، بعد رکوع را انجام بده به گونه اي که توأم با طمأنينه و آرامش وسکون باشي، بعد سر از رکوع بردار درحالي که کمر تو صاف ومستقيم باشد، بعد سجده نما به گونه اي که در حال سجده آرامش کامل داشته باشي، سپس سرخود را از سجده بردار درحالي که با طمأنينه نشسته باشي، بعد سجده کن با طمأنينه و سراز سجده بردار. زماني که نماز خود را بدين صورت به جا آوردي، نمازي تمام و بي عيب ونقص انجام داده اي واگر از اين مقدار کمتر انجام دادي، در اصل از نمازت کم گذارده اي . »(19) آموزش نماز به کودکان از آن جا که يکي از بنيان هاي تشکيل دهنده ي فرهنگ ديني يک جامعه، توجه به جذب کودکان به سوي آموزه هاي ديني است، «ياددهي تکاليف ديني به کودکان»، سرلوحه ي برنامه هاي اهل بيت (ع) به شمار مي آمده است. آنان به اين نکته ي حساس به خوبي توجه داشته اند که اگر «فرهنگ نماز» دربين خردسالان جامعه شيوع پيدا نکند، آن جامعه نمي تواند در آينده نظاره گر نماز گزاران فراواني باشد که درهر کوي و برزني به اقامه اين تکليف بزرگ الهي مي پردازند؛ از اين رو امام صادق (ع) به برخي از اطرافيان خود مي فرمود: «ما فرزندان خود را از پنج سالگي به انجام نماز فرمان مي دهيم، ولي شما از هفت سالگي به اين کار مبادرت ورزيد.»(20) با کمال تأسف دربرخي از جوامع امروزي، شاهد بي توجهي به تربيت ديني کودکان هستيم، به گونه اي که تنها دغدغه ي بسياري از خانواده هاي مسلمان، رسيدگي به امکانات مادي، کيفيت پوشش ولباس وارتقاي وضع تحصيلي فرزندان است تا بدان جا که پدر يامادر براي کمبود کوچک ترين زمينه از زمينه هاي رشد مادي فرزند خويش، لب به گلايه مي گشايد، اما همين افراد براي فرزندشان که به سن بلوغ رسيده ولي سر به سجده ي حق نمي گذارد وبا شيطان هم نوايي مي نمايد، دغدغه چنداني به ذهن خود راه نمي دهند! آيا به راستي چنين پدران ومادراني تصور مي کنند فرزندشان بدون داشتن ارتباط با خالق، مي تواند در زندگي فردي واجتماعي خود به توفيقات قابل توجهي دست يافته وبه صفات شايسته انساني آراسته گرديده وروي خوشبختي واقعي را ببيند؟! انساني که حاضر به برقراري ارتباطي کوتاه و گذرا با آفريننده ي توانمند هستي وانجام تعهد شرعي خود نيست، چگونه مي تواند براي تعهد خويش با ديگران ارزش قائل باشد؟! اهل بيت (ع) وآموزش تکاليف الهي يکي از دغدغه هاي بزرگ اهل بيت(ع) انتقال مفاهيم ديني وتفهيم مرزهاي بايدها ونبايدها بود. بي گمان اين مسئله نزدآنان از چنان اهميتي برخوردار بود که حاضر به فدا کردن هستي خويش دراين راه بودند. پيش از جريان عاشورا، امام حسين (ع) به صراحت از بي توجهي به حريم بايدها و نبايدهاي الهي گلايه کرده، فرمود: «آيا نمي بينيد که [درجامعه کنوني] به حق عمل نمي شود واز کارهاي زشت وباطل جلوگيري به عمل نمي آيد تا زمينه توجه به رغبت انسان هاي مؤمن به لقاي خداوند فراهم گردد؟...(21) امام علي(ع) درضمن وصيت خويش به امام حسن (ع) نوشته است: «من در مسئله آموزش تو ابتدا از آموزش قرآن، تفسير آن وارکان دين وحرام وحلال الهي آغاز نمودم.»(22) درروايتي مي خوانيم: اسماء دختر ابوبکر وخواهر عايشه، با لباس هاي زننده ونازک به منزل پيامبر رفت.پيامبر با مشاهده وضع ناهنجار وي از او روي برگردانده، فرمود: «اي اسماء! وقتي دختر به سن بلوغ رسيد، نبايد چيزي از بدن او درجلوي چشمان نامحرم قرار گيرد، مگر همان مقدار مجاز شرعي(صورت ودست ها تا مچ).»(23) اهل بيت (ع) وآموزش روزه داري روزه به عنوان يکي از تکاليف سازنده ي الهي، داراي جايگاه ويژه اي در بين ساير عبادات بوده واهل بيت (ع) نيز بر تداوم اين تکليف درجامعه اسلامي، تأکيد فراوان داشته اند؛ از اين رو بر اين باور بوده اند که اين تکليف مي بايد در دوران آغازين عمر در انسان نهادينه گردد. امام صادق (ع) مي فرمايد: «ما فرزندان خود را در هفت سالگي، به اندازه اي که در توان آنان است، به روزه گرفتن دستور مي دهيم؛ گرچه تا نصف روز يا کمتر يا بيشتر از نصف روز باشد؛ هنگامي که تشنگي بر آنان چيره گردد، افطار مي نمايند تا بدين گونه با روزه داري آشنا شوند ورفته رفته توان روزه داري در آنان ايجاد گردد. شما نيز کودکان خود را در نه سالگي به روزه داري، درحد توانشان، وادار نماييد وهرگاه زياد تشنه شدند، افطار نمايند.» (24) امام صادق (ع) درآغاز ماه مبارک رمضان به فرزندان خود مي فرمود: «خود را به زحمت انداخته و تلاش کنيد؛ زيرا دراين ماه روزي ها تقسيم مي گردد، اجل ها تعيين مي شود، زائران خانه مشخص مي گردند، ودراين ماه شبي وجود دارد که کار شايسته در آن، برتر ازهزار ماه است.»(25) همچنين امام صادق(ع) به اصحاب خود فرمود: «آيا شما را آگاه سازم از چيزي که اگر آن را انجام دهيد، شيطان از شما دور خواهد گرديد چنان که شرق وغرب دنيا از يکديگر فاصله دارند؟» مخاطبان گفتند: بله. حضرت فرمود: «روزه داري است که صورت شيطان را سياه مي گرداند...»(26) پي نوشت ها : 15-ر. ک : همان، ج3، ص267و413. 16-همان، ص321، باب 24، ح9. 17-همان ص 323،ح3. 18-همان،ص333و334،ح5. 19-سنن النبي، ص217،ح1316. 20-وسائل الشيعه، ج4، ص19، ح5. 21-فرهنگ جامع سخنان امام حسين (ع)، ص399، ح145. 22-نهج البلاغه، نامه 31. 23-فتح العزيز في شرح الوجيز، ج10، ص281. 24-وسائل الشيعه، ج7، ص 167و168، ح 3وص169، ح11. 25-اصول الکافي، ج4،ص69،باب فضل شهر رمضان،ج2. 26-همان، ص 65، باب ماجاء في فضل الصوم والصائم، ح2. منبع:نشريه فرهنگ کوثر، شماره83. ae
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 662]