محبوبترینها
آیا میشود فیستول را عمل نکرد و به خودی خود خوب میشود؟
مزایای آستر مدول الیاف سرامیکی یا زد بلوک
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1854760235
سعدي و نظربازي (3)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
سعدي و نظربازي (3) 1 ـ نظر بازي ملزوم صاحبدلي : کساني که در راه سير و سلوک معرفت الهي هستند ، يعني صاحبدلان و عارفان ، در شعر سعدي ، مورد خطاب او هستند آنها راه هزار پيچ هزار ابهام معرفت را گاه با نظر سير مي کنند و رموز و اسرار عرفان را صيد مي نمايند و شاهدان ، مطمح نظر و وسعت بي اندازه ي اين سير بيرون و درون هستند . اين صاحبدلان هم وقتي زيبايي معشوق را مي بينند بيدل و حيران مي شوند . نظر به روي تو صاحبدلي نيندازد که بي دلش نکند چشمهاي فتانت ( غ 148 ) خداي بينان جمال پرستي از نوع ديگر دارند و اين نگاه با هواپرستي و نفس گرايي تفاوت دارد : نظر خداي بينان طلب هوا نباشد سفر نيازمندان ، قدم خطا نباشد ( غ 197) و به همين دليل عارفان و صاحب نظران ، مي توانند نظربازيهاي متعدد داشته باشند ، ولي عاميان نمي توانند : همه وقت عارفان را نظر است و عاميان را نظري معاف دارند و دوم روا نباشد ( غ 197) براي عارفان همه ي نظربازيها ، سير الي معرفت الله است . اما عاميان غير از يک نظر ، مجاز و مباح نيستند چون نظربازيهاي آنان را هوي و هوس نفساني ، آلوده و مشوب نموده است. خصيصه کلي صاحب نظران ، تعلق خاطري است که به روي منظوران و محبوبان دارند و اين تنها تعلق و وابستگي آنان است وقتي که انسانهاي ديگر ، هر کدام متعلقاتي براي خود دارند : هر کس به تعلقي گرفتار صاحب نظران به روي منظور ( غ 303) پس صاحبدلان خود ، نه تنها به رموز نظربازي واقفند که از ويژگي هاي آنان که نشانه ي صاحبدلي و بصيرت آنها نيز هست ، نگريستن به روي معشوق است و درين ميان عارفان و هوشمندان نيز بر اين امر اقرار دارند : نظري مباح کردند و هزار خون معطل دل عارفان ببردند و قرار هوشمندان ( غ 449) و همين صاحبدلان هستند که عذر سعدي را موجه مي دانند : صاحب نظران اين نفس گرم چو آتش دانند که در خرمن من بيشتر افتاد ( غ 155) در بيتي ديگر ، متحدثان و بليغان سخن را کساني مي داند که روي خوب معشوق زيباروي را وصف مي کنند و از آن حديثها و سخنها مي سازند : شهري متحدثان حسنت الا متحيران خاموش ( غ 336) همه مردم شهر از زيبارويي شاهدان ، سخن گو گشته اند و خاموشان ، کساني هستند که چون در زباني محو هستند نمي توانند سخن گويند و گرنه شايد آنها بليغ تر از ديگران سخن مي گويند . 2 ـ نظربازي توصيه ي شاعر است : سخنان سعدي و نظربازي ها و جمال پرستي هايش ، تنها منحصر به خويشتن نيست . او براي ديگران نيز ، توصيه ها و رهنمودهايي دارد . او ديگران را نيز ، به نظربازي فرا مي خواند با همان شروطي که براي خود قائل است . سعدي ، هم طريقه ي نگريستن را در مطمح نظر و منظر بصر قرار مي دهد و هم منظور را . شرايطي که او براي هر دو مورد ذکر مي کند ، جمال نگري و جمال پرستي را مباح مي گرداند و در غير اين صورت ، نظربازي کار پليدي است که از آن به خدا پناه مي برد : به کسي نگر که ظلمت بزدايد از وجودت نه کسي نعوذبالله که در او صفا نباشد ( غ 117 ) حتي به معشوق زيباروي سفارش مي کند که در آيينه جمال خويش بنگرد و محفوظ شود : تو در آيينه نگه کن که چه دلبري و ليکن تو که خويشتن ببيني ، نظرت به ما نباشد ( غ 197 ) 3 ـ مداواي نظر : گاهي شاعر خودش از محبوب مي خواهد که بدو نظر بيفکند و او را با اين نگاه و لمحه ، از دردهاي خستگي افزا و جان شکر ، رها سازد : به کرشمه ي عنايت نظري به سوي ما کن که دعاي دردمندان ز سر نياز باشد ( غ 194 ) و در بيتي ديگر اين نظر ، نظري ثواب است و علت آن هم فقط مي تواند نظر ترحم و يا مداواگرانه ي او باشد چون طبيب به چهره خسته و گرفتار عاشق بيمار : گرت به گوشه ي چشمي نظر بود به اسيران دواي درد من اول که بي گناه بخستي ( غ 522 ) لازم است شاعر به ضعف و ناتواني بيفتد تا گرامت نگاه معشوق را نصيب ببرد : نظري کن به من خسته که ارباب کرم به ضعيفان نظر از بهر خدا نيز کنند ( غ 250 ) گاهي شاعر درويشي است عارف ، در مقام نداري و بي خبري ، مسلما اگر درويش مال بود دردش ، به نظر ، دوا نمي شد پس فقر او ، فقر دروني است و نظر عارفانه و حسن تجلي او مي تواند درد و غم دروني عاشق را زائل نمايد چون اين تجلي نگاه ، بازتاب زيبايي و نظر محبوب ازلي است و انفاس قدسيانه ي نهفته ي معروف بر عارف ، روح پرور مي شود و پريشاني هايش سلامان مي يابد : تو که پادشاه حسني نظري به بندگان کن حذر از دعاي درويش و کف نيازمندش ( غ 322 ) 4 ـ نظربازي و ملامت : شاهد بازي و نظربازي با تمام ويژگي ها و ارزندگي هايش ، مورد طعنه و ملامت ديگران واقع مي شود . طاعنان و ملامت پيشگان ، زبان به طعن مي گشايند و نظربازان را منع مي کنند . سعدي از اين مقوله بر کنار مانده است و شايد همين امر ، او را بر آن داشته که با توجيهات مختلف ، نظربازي و شاهدنگري هاي خويش را ، بلامانع و مجاز قلمداد نمايد ، اما چه لطف و حکايتي است در نظر که سخن و موعظه و نهي و منع مانعان و طاعنان ، کارساز نيست و اثر معکوس هم دارد و شاعر به خاطر سخنانشان آنان را کوته نظر مي خواند : کوته نظران ملات از عشق بي فايده مي کنند و تحذير ( غ 304) اگر طاعنان ، فهيم و بلندنظر بودند مي فهميدند و مي پذيرفتند که عشق ، دنياي موسع و بزرگي است و شاعر را به مراتب برتر و بالاتر خودشناسي و ترک خودي و خداشناسي مي برد شايد نظر و انديشه ي خود را تغيير مي دادند : نظر کردن به خوبان دين سعدي است مباد آن روز کو بر گردد از دين ( غ 475 ) پس دين و مرام و مذهب سعدي ، نظربازي است و ترک آن ، يعني بي دين شدن و اين بزرگترين و صريح ترين و محکم ترين دليل و توجيه شاعر در ميان تمامي دلائل و ارکان و انديشه هاي شاهدبازي اوست . کساني که او را منع مي کنند ، در حقيقت چون خويشتن از اين وادي دور بوده اند ، به سرزنش شاعر پرداخته اند و گرنه اگر يک بار براي آزمايش هم که شده در جمال خوبان تأمل مي کردند ، خود به گروه شاهدبازان مي پيوستند : تو که گفته اي تأمل نکنم جمال خوبان بکني اگر چو سعدي نظري بيازمايي ( غ 508 ) اين مطلب يادآور سخني است که زليخا ، به زنان اشراف مصر مي گويد ، چون آنان زبان به طعن او گشوده اند : « امرات العزيز تراود فتيها عن نفسه قد شغفها حبا انالنريها في ضلال مبين » آنان را به سراي خويش فرا مي خواند و بر دست هر يک کارد و ترنجي مي دهد ، سپس يوسف را به درون مجلس مي خواند ، زنان با ديدن چهره ي زيباي او ، دست از ترنج تميز نمي دهند و انگشتان خويش مي برند اين بار زليخا به ملامت زبان مي گشايد :« فذ لکنالذي لمتنني فيه » ( آيه 32 ) اين همان کسي است که مرا بدان ملامت مي کرديد . همين زبان و جواب را شاعر در برخورد با ملامتگران به کار مي برد که چون هنوز اهدي را تامل نداشته ايد ، پايتان در گل فرو نشده و دل در گرو نگذاشته ايد ، بنابراين نتيجه آن است که هر کس ، شاهدي بيند ، ديگر نمي تواند از اين وادي بر کنار بماند . نتيجه گيري : از مجموع سخنان و مطالب ياد شده ، پاسخ سه سوال که در ابتداي بحث مطرح شد ، روشن مي گردد . موارد و دلايلي که در اشعار و غزليات سعدي آمده ، نشانگر نظريات او است اول اينکه شاهدبازي و نظربازي کاري است که بايد بدان پرداخته شود و در حقيقت همه ي صاحب دلان و بصيران بدان مشغولند و از آن بر کنار نيستند . و اهداف و دلايلي بيان مي دارد و آن را موجه و لازم جلوه مي دهد و به همين دليل است که هر چه طاعنان و مانعان بيشتر او را سرزنش مي کنند عزم او جزم تر و عقيده ي او ثابت تر و انديشه و نگاه او راسخ تر مي شود . مجموع سخنان و انديشه هاي ياد شده ، ما را بدين نتيجه مي رساند که يکي از راههاي دروني رسيدن به خداوند و معبود ، به احسن وجه ، شناخته مي شود و زيبايي جمال او ، بنده را نيز به سخن نيکويي سوق مي دهد که در عرصه و وسعت آفرينش او ، زيبارويان ، مظهر و مجلاي بنده عارف و عابد هستند ، براي عبوديت و عرفان پروردگار . منابع و مآخد : 1ـ انوري ، حسن ، صداي سخن عشق ( شرح صد غزل حافظ ) ، تهران ، انتشارات سخن ، چاپ اول ، 1374 ، ص 365 2ـ سعدي ، کليات ، تصحيح فروغي ، تهران ، انتشارات اميرکبير ، چاپ سوم ، سال 1362 3ـ شميسا، سيروس . شاهدبازي در ادبيات فارسي ، تهران ، نشر فردوسي ، چاپ اول ، سال 1381 . 4 ـ کاشاني ، عزالدين محمود ، مصباح الهدايت و مفتاح الکفايت ، تصحيح جلال الدين همايي ، تهران ، نشر هما ، چاپ چهارم ، سال 1372. 5 ـ موتمن ، زين العابدين ، تحول شعر فارسي ، تهران ، انتشارات طهوري ، چاپ سوم ، 1355. 6 ـ هجويري ، علي بن عثمان ، کشف المحجوب ، تصحيح ژوکوفسکي ، با مقدمه قاسم انصاري ، تهران ، کتابخانه طهوري ، چاپ دوم ، سال 1371 . منبع:نشريه پايگاه نور شماره 4 /ن
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 548]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها