تبلیغات
تبلیغات متنی
پرچم تشریفات با کیفیت بالا و قیمت ارزان
پرواز از نگاه دکتر ماکان آریا پارسا
دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک
محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1848382961
سعدي و نظربازي (1)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
سعدي و نظربازي (1) *نويسنده:دکتر مريم صادقي گيوي چکيده شيخ مصلح الدين سعدي ، چهره هاي متفاوتي از خود ، در ادب فارسي ، نمايانده است . گاه شاعري است که با روش سهل و ممتنع به وعظ و اندرز مي پردازد و گاهي در چهره ي مشاور لب به سخن مي گشايد و کلمات و جملاتي در قالب نظم و نثر مي ريزد و با بياني نغز و شيوا مخاطب خود پادشاه را نهيب مي زند و هشدار مي دهد که مراقب زندانيان و فقيران و جاسوسان و دشمنان باشد . زماني هم در نماد يک مصلح اجتماعي تجلي مي کند و به مردان و زنان جامعه ، درس قناعت و تواضع مي آموزد . زماني هم با شور و حرارت ، چونان عاشقي پاک باخته در باب عشق و شور و مستي بي پرده پوشي و صريح و خوشايند رازهاي عاشقي خويش را بر ملا مي کند . در اين مقاله سعي بر اين است که ديدگاه سعدي خويشتن را بدين صفات ، متّصف کرده و در ضمن نظرات او در باب شاهد بازي چيست ؟ ضمن آنکه پيشينه ي نغز و عشقبازي عارفانه و عاشقانه را نيز ، به دست مي دهد و ديدگاههاي پيش از سعدي را نيز در اين مورد عنوان مي کند . واژه هاي کليدي : غزل ، تغزل ، شاهد بازي ، شاهد متن سعدي ، با سخنان و انديشه هايي که در محورهاي مختلف سياسي و اجتماع و زن و مرد و کودک و حکومت و مسائل مختلف ديگر ، بيان نموده چهره اي جامع و چند بعدي ، پيدا کرده است . او با سخنان خود در آثارش دو جنبه ي بسيار مهم و اساسي ، را رو نموده است . يک مصلح اجتماعي در بوستان و گلستان (1) و مشاوري که وقتي لب به سخن مي گشايد ، با بياني نغز و شيوا مخاطب خود را که پادشاه است نهيب مي زند و او را از عواقب ظلم و ستم و پاداشهاي عدالت گرانه اش ، آگاه مي سازد زماني به مردان و زنان جامعه درس حلم و قناعت و تربيت مي آموزد ، و زماني هم چونان عاشقي پاي در گل عشق فرو شده ، دل را رسوا مي سازد و صريح و خوشايند ، راز را بر آفتاب مي افکند . او را بيمي نيست بگذار همه بدانند که کسي که به بلاي عشق ، گرفتار نيامده « نقش ديوار نام گيرد » . مرا به منظر خوبان اگر نباشد ميل درست شد به حقيقت که نقش ديوارم ( غ 387 ) و همين عشق و حرارت و شور و مستي آن است که سعدي را واداشته تا غزليات زيباي بي شماري را بسرايد ، ناله ها از دل برآرد و باران از ديده بريزد : با ساربان بگوييد احوال آب چشمم تا بر شتر نبندد محمل به روز باران ( غ 450 ) زبان سعدي در غزليات زباني ديگر گونه است . شاعر همه چيز را در اين وادي رنگي ديگر بخشيده و به جلوه هاي متفاوت ، نمايانده است . در اين وادي کمند در گردن بسي زيباتر و خوشتر که آزاد و رها بي معشوق ، و زهر از دست او نوشيدن بهتر که جلاب و شکر خوردن . او در غزليات ، خود را به تمامي نمايانده است . در هيأت عاشقي رسوا وشيدا ، زبانزد خاص و عام بر ملا به کوي معشوق مي رود و از سرزنش ملالت گرانش باکي نيست ، وجهه ي همت او معشوق است و روي و نظر او ، نگاه و ديده ي پر مهر او ، همه ي دردهايش را محو و نابود مي کند . يکي از ويژگي هاي سعدي در غزليات ، بسيار نظر کردن و نگريستن در روي معشوقگان و محبوبان است ، خودش اقرار دارد که به يک معشوق او را بسنده نيست . هر گلي که در جهان آيد ما ز عشقش هزار دستانيم ( غ 439 ) او نگاه و نظر باز طي با شاهدان و زيبرويان را تا حد درجه و رتبه ي معني بالا مي برد و در يک رديف قرار مي دهد . چه بسا ، مقام بالاي معنوي هم درين حد نيز نيست : در چشم بامدادان به بهشت بر گشودن نه چندان لطيف باشد که به دوست برگشايي ( غ 505 ) خوشا بر کسي که سعادتي چنين دارد و مي تواند بر چهره هاي زيبا نظر بيفکند : خرم آن فرخنده طالع را که چشم بر چنين روي اوفتد هر بامداد ( گلستان ـ ص 139 ) در اين وجيزه ي سعدي و شخصيت او از ديدگاه و منظر نظر بازي و نيکو نگري مورد بررسي قرار مي گيرد . قصد بر آن است که ديدگاه و فتوا و عقيده ي اين واعظ شاعر عارف مسلک رندنما ، درباره ي معشوق و عکس العمل هاي عارفانه و عاشقانه ي او در مورد زيبارويان و شاهدان محافل و مجامع که زنان و پسران هستند ، بيان شود . ضمن آنکه پيشينه ي عرفاني اين امر نيز مخصتراً مورد بررسي قرار مي گيرد . $نظر بازي و پيشينه ي آن : نظر بازي ( معاشقه ي چشمي ) ، نخستين بار به وسيله ي يعدي در شعر مطرح نشده است ،(2) ظاهراً بيش از همه ، در کتب عرفاني و از زبان عارفان ، نگريستن به زيبا رويان با تلذّذ معنوي و روحي همراه بوده و نگرنده و عارف و سالک را به زيبايي محبوب ازلي و ابدي ، سوق مي داده است . بندگان و عابدان زيبا در حسن منظر خود ، پرتوي از پرتوهاي بي شمار معبود را به تجلّي و ظهور مي نمايانند . پس نگريستن ؟ زيبا رويان ملازم سير سالک بوده است : در مقامات طريقت هر کجا کرديم سير عافيت را با نظربازي فراق افتاده بود ( حافظ ) « نظر بازي ، نگريستن به چهره ي زيبارويان و متلذّذ شدن است و چنان که از بيت بر مي آيد ، حافظ هم نظربازي را ملازم سير در مقامات طريقت مي دانسته است » (3) « اشاعره که به رؤيت معتقد بودند مي گفتند ، مشاهده ي زيبارويان همان مشاهده ي حق است . و در احاديث ، نظر به خوبرويان اگر از روي عبرت باشد توصيه شده است: النظر بالعبره الي وجوه الحسان عباده و من نظر الي وجه حسن بالشهود کتب عليه اربعون الف ذنب » اما در کتب مختلف ، نظرات متفاوتي در اين باره ، اظهار شده است . اولين کتاب عرفاني که به صراحت از نظربازي صحبت کرده ، کشف المحجوب است . علي بن عثمان هجويري در مطب تحت عنوان « انظر في الاحداث » مي نويسد : در جمله ي نظاره کردن اندر حوادث و صحبت با ايشان محظور است ... و من ديدم که از آن مذهبي ساختند و مشايخ به جمله مر اين را آفت دانسته اند و اين اثر حلوليان مانده است اندر ميان اولياي خدا و متصوف . (4) از سخنان هجويري چند مطلب بر مي آيد ، اول اينکه نظر در زيبا رويان را جايز نمي داند ، دوم اينکه جمله مشايخ آن را آفت مي دانند در صورتي که مي دانيم سعدي خود از شيوخ عارف بوده است ، نظري خلاف آن دارد ، سوم آنکه طايفه اي به نام حلوليان هستند که آن را مذهب خويش مي دانند و اين مسأله از طريق آنان شايع شده است و چهارم آنکه اولياي خدا و متصوفه آن را تجويز مي کنند و ردان عمل مي نمايند يعني ، به عبارتي اولياي خدا ، هم نظر بازي و نگريستن به جمال زيبارويان را به عنوان جلوه گاه زيبايي خداوند ، مجاز مي دانند و به کار مي بندند ، به عبارتي « ان الله جميل و يحب الجمال » در همين کتاب حديثي نقل مي کند : « اطلبوا الحوائج عند حسان الوجوه » (5) نظر سعدي اين است که صاحبدلان و به عبارتي عارفان و شناسندگان خداوند ، در برابر زيبايي معشوقان ، بي دل و حيران مي شوند : نظر به روي تو صاحبدلي نيندازد که بي دلش نکند چشمهاي فتانت عزالدين محمود کاشاني در مصباح الهدايه ، نظري ، صريح تر بيان مي دارد . او در ابتداي کلام به نفي و طرد شاهدبازي مي پردازد . بدين معنا که عارف با حضور در شاهد خلق ، از شاهد حق محروم مي ماند : « اهل غيبت مذموم ، به شاهد خلق ، از شهود حق غائب اند و اهل غيبت محمود به شاهد حق از شاهد خلق غائب » (6) در ادامه با جمله اي کوتاه ، نظري خلاف آنچه گفته ابراز مي دارد بدين ترتيب که اهل غيبت محمود ، اصولاً با مشاهده و نظر شاهدان خلق از معبود ، غائب مي شوند : « اهل کمال را نه شهود از خلق غائب گرداند و نه شهود خلق از حق (7) » پس معلوم مي شود که کاملاً از عيب غيبت از حق ، با نظر در زيبارويان ، مصون و مبرا مي مانند چرا که نظر در شهود خلق ، آنان را به حق راه مي نماياند و اين مبتديان هستند که دچار غيبت از حق مي شوند : « دليل بر آنکه واصلان در روي معشوق نظر مي کنند و محبوبان زيبايي معبود ازلي را در سيماي خود ، جلوه مي دهند و سرانجام در کلام آخر مي نويسد : « واصلان و متمکنان را جز دوام شهود حق تعاي حالي ديگر نبود و ايشان را غيبت نبود ، نه مذموم و نه محمود » (8) حاصل گفتن آن که شهود در خلق ، مانع از حضور و شهود حق نمي شود اگر سالک به مقام وصل و تمکين رسيده باشد . با اين پيشينه ي مختصر ، مشخص مي شود که شاهد بازي پيش از سعدي ، مورد بحث و جدل بوده تا حدي که در کنار بحثهاي عرفان نظري و عملي يعني درست در همان زماني که اين کتب براي مشتاقان و شيفتگان مکتب عرفان ، تصنيف و تأليف مي شد ، جايي خاص براي خود داشته است ، البته اين موارد فقط دو نمونه است از موارد فراواني که در اين مسأله گفته و شنيده و نوشته شده است که براي پرهيز از اطاله ي بحث ، از ذکر آنها خودداري مي شود. (9 پي نوشت ها: 1. گرچه سعدي در بوستان و گلستان هم، از نظربازي هاي خويش، حکايت ها دارد. ر.ک. شميسا صفحات(153-163) 2. شمسا سيروس، شاهدبازي در ادبيات فارسي، تهران، نشر فردوسي، چاپ اول، 1381، ص 137. 3. انوري، حسن. شرح غزل هاي حافظ، تهران، نشر سخن، چاپ اول، 1374، ص 225. 4. هجويري، علي بن عثمانف کشف المحجوب، تصحيح ژوکوفسکي، تهران، کتابخانه ي طهوري، چاپ دوم، 71، ص542. 5. هجويري، همان، ص 468. 6. کاشاني، عزالدين محمود، مصباح الهدايه، ص 143. 7. کاشاني، همان، ص 142. 8. کاشاني، عزالدين محمود، مصباح الهدايه، ص 142. 9. ر.ک. شميسا، سيروس، شاهد بازي، صص95-101. عضو هيات علمي جهاد دانشگاهي واحد مرکزي* منبع:نشريه پايگاه نور شماره 4 /ن
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 804]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها