تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1836315671
سعدي و نظربازي (2)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
سعدي و نظربازي (2) نظرات سعدي و ويژگي هاي عملي او در نظر بازي اکنون مشخص شده است که نظربازي و شاهدبازي پيشينه اي چندين ساله دارد و سعدي به عنوان يکي از شاعران و حتي عارفاني است که در اين زمينه سخن داده و نظرات خود را صريحاً و فاش بيان کرده است . با اين مقدمه ، چند سوال پيش مي آيد : اول اينکه نظربازي در نظر سعدي چيست ؟ يعني نگاه به معشوق و معنايي که او از اين امر در نظر دارد چيست ؟ دوم اينکه جواز شاهدبازي در انديشه ي اين شاعر چيست؟ سوم اينکه چه عوامل و يا نظراتي باعث مي شود که سعدي به رغم سرزنش مدعيان و ملامتگران باز هم بر سر نظربازي است حتي اگر سرش هم برود که « ما را سريست با تو که گر خلق روزگار دشمن شوند و سر برود هم بر آن سريم » يعني آيا سعدي خود به علت سرزنش واقف است ؟ و آيا با وجود مقام و رتبه اي که در جامعه و حکومت دارد باز هم اين ملامتها ، کوچکترين اثري ندارد و شاعر تا پاي جان ، بر سر آن ، ايستاده است؟ بعضي ابيات در غزليات سعدي بيان گر آن است که ، سعدي مخالفاني داشته که او را از بازي بر حذر مي داشته اند و کارش را خطا مي خوانده اند و شاعر با اصرار و انکار ، نظر و نصيحت آنان را رد مي کند : که گفت در رخ نظر خطا باشد ؟ خطا بود که نبيند روي زيبا را ( غ 4) از اين بيت بر مي آيد که به رغم همه ي تذکرها و سرزنشها ، شاعر توجيهاتي براي خويش و ديگران داشته است که دست نمي کشيده و دامن بر نمي چيده است : « او با آنکه تا حدودي طبع فياض را از سرچشمه ي بهشتي نشان عرفان ، سيراب و بارور کرده بود بيشتر با پري رويان زميني و معشوق جسماني نزد عشق مي باخت و از تماشاي گلزار آنان ،گل مراد مي چيد » (1) شاهدبازيهاي مکرر و فراوان ، زبان ملامت کنندگان را به طعن باز مي کند و شاعر را بر آن مي دارد که براي نظر بازيهايش ، توجيهات و دلايل مردم پسند بيان کند و اين دلايل گوناگون و توجيهات مختلف را بيشتر در غزليات ، منعکس سازد و اين موارد را در يک نگاه مي توان چنين تقسيم بندي نمود : 1ـ زيبايي براي نگريست و تمتع بصر است : سعدي عقيده دارد که رخ زيبا و جمال نيو براي نگريستن است و اصلا خطا و اشتباه آن است که از روي زيبا و جمال نيکو براي نگريستن است و اصلاً خطا و اشتباه آن است که از روي زيبا حذر کنند نه اينکه ديدن آن خطا باشد . يعني چهره ي زيبارويان ، عاملي است براي جذب نگاه انسان ها ، در جايي ديگر مي گويد : به روي خوبان گفتي نظر خطا باشد خطا نباشد ديگر مگو چنين که خطاست ( غ 43) نظر سعدي صريح است و حتي با نهي و خطاب به گوينده که نظربازي را منکر مي داند و آن را منع مي نمايد، شاعر پا را از اينها فراتر مي گذارد و مي گويد اگر کسي به روي زيبا نظر نيفکند دلش از عوالم ذوقي عشق ، پرتوي هم ندارد ، و به اصطلاح عدم حظ بصر ، مانع حظ بصير او هم مي شود و اين چشم نابينا ، چگونه مي تواند اسرار را دريابد ، « خصوص اسرار پنهاني را » وآن سنگدل که ديده بدوزد ز روي خوب پندش مده که جهل درو نيک محکم است ( غ 76 ) به عبارتي ، از نظر شاعر ، سنگدلان در حکم جاهلان و نادانان هستند و علت جهل هم اين است که به جاي نگريستن به شاهدان ، از آنان چشم بر مي گيرند و از رديف آدميان خارج مي شوند : عيب سعدي مکن اي خواجه اگر آدميي کآدمي نيست که ميلش به پري رويان نيست ( غ 123) حتي گاهي لازم مي داند که با صفتي صعب و دشوار ، دوري کنندگان را ، به نظر بازي ، فرا خواند : چه وجه نقش و ديوار و چه آدمي که با او سخني ز عشق گويند و در و اثر نباشد ( غ 200 ) پس مرز تفاوت بين انسان و نقش ديوار ، تمايز و تفاوت آدمي است به شاهد بازي و جمال پرستي : نه من آن گناه دارم که بترسم از عقوبت نظري که سرنبازي ز سر نظر نباشد ( غ 200 ) ـ نظر نداشتن به تمتعات : سعدي دلايل ديگري براي جمال پرستي هاي خود دارد . در جايي مي گويد : تنگ چشمان نظر به ميوه کنند ما تماشا کنان بستانيم ( غ 439 ) منظور شاعر اين است که در جايي که نظر کنندگان به زيبارويان ، به تمتعات جسماني و دنيايي مي انديشند ما به نفس زيبايي و طراوت روي معشوق که چون بستان تر و تازه و زيباست مي نگريم و خداوند را تقديس مي نماييم و اين شايد جوابّيه اي بوده براي خاموش کردن آتش اعتراض معترضان : گر ديگران به منظر زيبا نظر کنند ما را نظر به قدرت پروردگار اوست ( غ 93) « سعدي ظاهراً از طرفداران رخ زيبا بود و از آن حظ روحاني مي برد » (2) جماعتي که ندانند حظ روحاني تفاوتي که ميان دواب و انسان است ( غ 82 ) او در جاي ديگر نظر خود را نظر پاک مي خواند : نظر پاک مرا دشمن اگر طعنه زند دامن دوست بحمدالله از آن پاکتر است ( غ 70 ) پيش از اين گفته که نظر پاک چيست و اکنون ديگر شاعر را بيمي و باکي نيست چون دامن دوست پاک است . پس نظر ناپاک او وقتي به جانب آستان دوست مي رسد پاک مي شود و از عيب مبرّا ، چرا که معشوق پاک است و هر گونه آلودگي را به بي آلايشي و تصفيه ، مهذب و پاک مي کند . آيا مي توان اين دليل را جز توجيه نام نهاد ؟ 3 ـ مقام والاي شاهدان دنيايي : از توجيهات ديگر سعدي در شاهدبازي ، ترجيح مقام دنياي آنان است نسبت به مقام معنوي حوريان و بهشتيان ، شاعر در ابياتي چند ، عقيده ي خود را بيان مي کند ، چه بهشت پر از حوريان است و زيبارويان و شاهدان . اما شاهدان دنياي و دوستان شاهد ، جذابيتي و کششي بيشتر دارند و همين امر نظر کننده را بر آن مي دارد که نظر اخروي را بر اين نگاه دنيوي ترجيح روا ندارد : در چشم بامدادن به بهشت بر گشودن نه چنان لطيف باشد که به دوست برگشايي ( غ 508 ) سعدي با نظر موسعانه مي گويد که اقبال آن است که صبحگاهان پس از طلوع آفتاب ، يا پيش از آن ، چشمت به زيبارويي بخورد و او را ببيني تا روز خوبي را آغاز کني . در جاي ديگر مي گويد : يار زيبا گر هزارت وحشت از وي در دل است بامدادن روي او ديدن صباح مقبل است ( غ 73 ) 4 ـ گزير نداشتن از نظر بازي : زماني مي رسد که شاعر يا از ملامت ديگران ، به راه آمده و از شاهدبازي دست برداشته و يا اگر هم بخواهد به پند و وعظ آنان گوش بسپارد ، دل و ميل به فرمانش نمي رود . باز هم بسيار صادقانه و صريحانه با مخاطب ملامتگر و يا يار آشنا ، به درد دل مي نشيند و اندرون را فاش مي سازد ، آري ملامتگر سخن بر حق مي گويد ، اما شاعر حتي اگر بخواهد پند او را بنيوشد ، ياراي آن ندارد . در من اين هست که صبرم ز نکورويان نيست از گل و لاله گزير است و ز گرويان نيست ( غ 123 ) و سرانجام با تحکم و تاکيد مي گويد : سعدي نظر از رويت کوته نکند هرگز ور روي بگرداني در دامنت آويزد ( غ 187) 5 ـ نظر بازي متفاوت شاعر : سعدي در برابر مخالفان ، بالاخره سر به تسليم و رضايت فرود مي آورد ، يعني سخن آنان را تصديق مي نمايد . اما عمل خويش را هم نيز همپاي نظر آنان ، درست مي پندارد ، بدين معني که مي گويد نظربازي نهي است ، به طور کلي ، اما در اين مورد همه ي نيکونگريها منفي نيستند ، مي شود که نظربازي هم ، کاردرستي باشد ، مثل شاهد پرستي که خود شاعر راست : گويند نظر به روي خوبان نهي است نه اين نظر که ما راست ( غ 44) 6 ـ عشق مجازي نردبان عشق حقيقي و نشانه ي لطف الهي : اما شاهدبازي و نظربازي ، تنها اين جلوه هاي ظاهري و پيدا نيست . اين امر يک روي و بعد ديگر و شايد کاملتر نيز دارد ، بدين معني که نظرباز ، تنها محض زيبايي روي شاهدان نيست که سر و جان مي بازد و دل در گرو جمال پرستي مي نهد . اين زيبايي براي او که همه ي معارف و مسالک را براي رسيدن به دربار معبود مي پيمايد ، خود يک راه مشخص و سلوک معين و هوايداست براي شناختن زيبايي هاي معبود که معشوق ازلي و ابدي سالک است و تمام جهاني ، ورقي است براي معرفت او . روي خوب و زيباي شاهدان پرتوي و جلوه اي از تجليات و مظهري از مظاهر زيبايي معبود ازلي است و نگريستن و متلذّذ شدن از زيبايي نيکورويان ، گويي خود نوعي پرستش خداست ، پس با نگريستن به روي شاهدان و زيبارويان ، عبادتي و معنويتي انجام شده است و در نتيجه شاهدبازي صنع ، به شاهدبازي صانع مي رسد : چشم کوته نظران بر ورق صورت خوبان خي همي بيند و عارف قلم صنع خدا را ( غ 6 ) نظر پرستي و محو و حيران معشوق شدن ، راه دليل و روشني است تا صاحب دلان را از خودپرستي و هواي نفس برهاند و آنان را يک مرحله از مجاز به حقيقت نزديک نمايد تا آمادگي بيشتري براي فهم رموز پيدا کنند : اي بت صاحب دلان ، مشاهده بنماي تا تو بينيم و خويشتن نپرستيم ( غ 434 ) وقتي که جمال پرستي با نظر بصيرت انجام گيرد صاحبدل از خودپرستي و تعلقات جسماني و دنيوي رها و آزاد و نظرش متمايز مي شود. در نتيجه نگرنده به ترک همه ي تعلقات مي گويد و اين بزرگترين قدم در ترک هواهاي نفساني است : به چشم دل نظرت مي کنم که ديده ي سر ز برق شعله ي ديدار در نمي گنجد ( غ 161 ) بنابراين شاعر در نظربازي هاي خويش ، نه به صورت انساني که جمال معبود ازلي و يکتاي ابدي را مي نگرد و مي پرستد و منظور نظر او ، معشوق جميل آفرين است . در اين صورت مي توان گفت عمر شاعر در طلب نيکورويي و نيکورويان ، هدر و بيهوده نيست . ضايع کردن و تباه گردانيدن عمر ، وقتي است که « بي مي و معشوق بگذرد » تمتع نبردن از زيبايي يعني ، نرسيدن به معرفتي که لازمه عرف و شناسايي معبود است و پس از اين مرحله است که معبود و معشوق يکي مي گردد . در نتيجه آن کس که منظوري ندارد ، عمر هرزه مي گذراند : عمر گويندم که ضايع مي کني با خوبرويان وان که منظوري ندارد عمر ضايع مي گذارد ( غ 166) تمام ناظران ، در نظر به روي معشوق ، منظوري دارند و هدفي : هر آن ناظر که منظوري ندارد چراغ دولتش نوري ندارد ( غ 172 ) و بي منظوري ، يعني بي شاهدي و بي نظري، و اين امر را از رساندن به دولت و عمر پر فايده مانع است . 1-موتمن، زين العابدين، تحول شعر فارسي، تهران، انتشارات طهوري، چاپ سوم، 1355، ص28 2- موتمن، همان، ص147 منبع:نشريه پايگاه نور شماره 4 /ن
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 540]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها