تبلیغات
تبلیغات متنی
رسانه حرف تو - مقایسه و اشتراک تجربه خرید
آموزشگاه آرایشگری مردانه شفیع رسالت
تاثیر رنگ لباس بر تعاملات انسانی
محبوبترینها
بررسی دلایل قانع کننده برای خرید صنایع دستی اصفهان
راه های جلوگیری از جریمه های قبض برق
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1805484270
ملک در سجده آدم (2)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
ملک در سجده آدم (2) از شارحان ديوان حافظ ، معانيي که برزگر خالقي ، جلاليان ، خطيب رهبر ، ذوالنور ، هروي بر بيت مورد بحث نقل کرده اند شبيه هم اند ( به ترتيب رک شاخ نبات ، ص 1047 ؛ شرح جلالي ، ج 4 ، ص 2502 ؛ ديوان غزليات حافظ شيرازي ، ص 648 ؛ در جستجوي حافظ ، ج 2 ، ص 678 ؛ شرح غزلهاي حافظ ، ج 3 ، ص 1944 ) از اين رو از ميان آنها به ذکر معنايي که دکتر هروي آورده بسنده مي کنيم : « به ممدوح مي گويد: وقتي ملک به آدم سجده کرد تو را در نظر داشت ، در واقع به تو سجده کرد زيرا در وجود تو لطف و جاذبه اي بيشتر از حد انساني که مي تواند بدان برسد ديد » ( شرح غزلهاي حافظ ، ج 3 ، ص 1944 ) سودي و ثروتيان مصراع دوم آن بيت را به صورت « که در حسن تو چيزي يافت بيش از طور انساني » نقل کرده اند . سودي « طور » را مترادف با عادت آورده است ؛ ( ر ک : شرح سودي بر حافظ ، ج 4 ، ص 2542 ) و دکتر ثروتيان ، در معني بيت ، به نشانه ي مفهوم نشدن بعضي از نکات ، بعد از « طور » علامت تعجب ، و در آخر بيت ، علامت سوال گذاشته است : « در آغاز آفرينش فرشته به نيت زمين بوس تو ، به آدم سجده کرد زيرا که چيزي بيشتر از طور انساني (!) در حسن تو ديد ؟ » ( شرح غزليات ، دفتر چهارم ، ص 3764 ) دکتر استعلامي بيت را طوري معني کرده که نمي توان ظهور تجليات را از آن استنباط کرد تا سجده ي ملائک به نيت سجده بر آن تجليلات باشد : « حافظ به محبوب مي گويد : سجده ي فرشتگان براي اين بود که مي دانستند از نسل آدم ، لعبتي به وجود مي آيد که از همه ي انسانها زيباتر است » ( درس حافظ ، ج 2 ، 1197 ) بهاء الدين خرمشاهي در معني بيت مورد نظر ، اين نکته را در نظر داشته که فرشتگان با « دوربيني و دورانديشي وجود معشوق يا ممدوح را دريافته ، و به خاطر او به آدم (ع) سجده کرده بودند » : جز آنکه معين نکرده اند که مراد از آن کس ، کيست ؟ « فرشتگان که به امر الهي به انسان يعني آدم ابوالبشر سجده برده بودند ، از آنجا که دوربين و دورانديش بودند وجود ترا پيشاپيش دريافته بودند، و در آن سجده بوسيدن خاک پاي ترا نيت کرده بودند . به عبارت ديگر به خاطر ذريه اي چون تو ـ که حسنت از حد انساني فراتر است ـ بود که به آدم ابوالبشر سجده کرده اند » ( حافظنامه ، ج 2 ، ص 1215 ) و اما نکته قابل تامل عرفاني که شارحان ديوان حافظ به آن نيز اشاره کرده اند اين است که ملائک در سجده آدم مي خواستند او را طوري سجده کنند که سجده شان براي حق تعالي و به دور از هر گونه شائبه شرک باشد . لذا چون با بصيرتي که داشتند ، دانستند که از ذريه آدم (ع) کسي به دنيا خواهد آمد که حسن او بالاتر از حد انساني خواهد بود يا به عبارت ديگر جلوه هاي جمالي حق تعالي در او بيش از همه ، تجلي خواهد کرد در آن سجده زمين بوس او را نيت کردند ؛ زيرا سزاوارتر آن است که به قصد خدا سجده ي کسي کنند که تجليات جمالي خدا ، بيش از همه ي مردم ، در او ظهور کرده باشد ، که پيش تر با نقل شواهد ، به احتمال قريب به يقين گفتيم که مراد از آن کس ، شاه شجاع مي باشد . نکته ديگر آن که خواجه حافظ معتقد به حرام بودن سجده بر غير خدا بوده ، و گرنه در حمل بر صحت کردن سجده ملائک ، گرد اين همه استدلال نمي گشت ؛ چنان که بيت زير نيز ، که از اوست با همه ي طنز و تسخري که دارد ؛ مويد اين نظر است : به جز ابروي تو محراب دل حافظ نيست طاعت غير تو در مذهب ما نتوان کرد ( ص 93 ) خواجه در اين استدلال و تعبير ، موفق تر از نخستين صاحبان اين نظر ( ابن مسعود ، وجبائي ، و ابوالقاسم بلخي بوده است ؛ زيرا چنان که پيش تر بيان شد ابوالفتوح رازي با دلائل استوار ، نظر آنان را مردود شمرده است ، ( رک : مقدمه ي اين مقاله ) ؛ حال آن که خواجه حافظ ، با تلميح و استناد به حديث نبوي « انما الاعمال بالنيات و لکل امري ما نوي » ( هجويري ، کشف المحجوب ، ص 102 ) سجده ملائک را بر آدم ، به نيت سجده بر کسي دانسته است که در حسن او لطفي بيش از حد انساني در تجلي خواهد بود ؛ و مراد از « لطفي که بيش از حد انساني باشد جلوه هاي جمالي حق تعالي است . از اين رو سجده ي ملائک به لحاظ ظاهر بر آدم بوده ، ولي به لحاظ حقيقت بر تجليات خدا ، و در نهايت بر خود حق ، تعالي . نتيجه گيري : از آنچه شرحش گذشت چنين بر مي آيد که بيت مورد بحث ما ضمن داشتن تلميح به ماجراي سجده ملائک بر آدم ( آيه 34 ، سوره بقره)- در مدح شاه شجاع است . لذا ضمير « تو » در آن ، به وي باز مي گردد . و خواجه حافظ ، حسن او را با غلو ، بالاترين متجلاي صفات جماليه الهي ، و با لطفي بيش از حد انساني دانسته که چون ملائک با پيش بيني ، وقوف بر اين داشتند که آن تجليات در او ظهور خواهد کرد ، در سجده آدم (ع) زمين بوس او را نيت کردند ؛ تا به مصداق حديث نبوي : « انما الاعمال بالنيات » سجده شان در حقيقت بر خدا باشد ، خواجه حافظ بدان مناسبت دست به اين تاويل قوي زده که سجده را مطلقاً مخصوص خدا ، و حرام بر غير او مي دانسته است . فهرست منابع و مآخذ : 1 ـ قرآن مجيد. 2ـ آشتياني سيد جلال الدين ، شرح مقدمه قيصري بر فصوص الحکم ، نشر امير کبير ، چاپخانه ي سپهر ، چاپ سوم ، تهران 1370 . 3ـ استعلامي دکتر محمد ، درس حافظ ، نشر سخن ، چاپ اول ، تهران 1382. 4ـ برزگر خالقي دکتر محمدرضا ، شاخ نبات ، نشر زوار ، چاپ اول ، چاپخانه ي قلم ، تهران ، 1382 5 ـ ثروتيان دکتر بهروز ، شرح غزليات حافظ ، انتشارات پويندگان دانشگاه تهران ، 1380. 6 ـ جلاليان دکتر عبدالحسين ، شرح جلالي ، نشر يزدان ، چاپ اول ، 1379 . 7 ـ حافظ شيرازي ، خواجه شمس الدين ، ديوان حافظ ، به تصحيح انجوي شيرازي سيد ابوالقاسم ، نشر جاويدان ، چاپ نهم ، چاپخانه ي حيدري ، 1376 . 8 ـ حافظ شيرازي خواجه شمس الدين ، ديوان حافظ ، به تصحيح پژمان بختياري حسن ، نشر فروغي ، چاپ مروي ، چاپ اول ، 1377. 9 ـ حافظ شيرازي خواجه شمس الدين ، ديوان حافظ ، به تصحيح خانلري دکتري پرويز ، نشر خوارزمي چاپ شرکت افست ، چاپ اول ، تهران 1362 . 10 ـ حافظ شيرازي خواجه شمس الدين ، ديوان حافظ ، به تصحيح خرمشاهي بهاء الدين ، نشر نيلوفر ، چاپ گلشن ، چاپ دوم ، تهران 1375. 11 ـ حافظ شيرازي خواجه شمس الدين ، ديوان حافظ ، به تصحيح خلخالي سيد عبدالرحيم ، نشر کتابخانه کاوه ، 1306 . 12 ـ حافظ شيرازي خواجه شمس الدين ، ديوان حافظ ، به تصحيح سايه ، انتشارات توس ، چاپ اول ، 1373. 13 ـ حافظ شيرازي ، خواجه شمس الدين ، ديوان حافظ ، به تصحيح عيوضي دکتر رشيد ، نشر صدوق ، چاپ نوبهار ، چاپ اول ، 1376. 14 ـ حافظ شيرازي خواجه شمس الدين ، ديوان حافظ ، به تصحيح فرزاد مسعود ، نشر سينانگار ، چاپ بهمن ، تهران 1379. 15 ـ حافظ شيرازي خواجه شمس الدين ، ديوان حافظ ، به تصحيح قدسي ، محمد ، چاپ حيدري ، چاپ اول ، 1381. 16 ـ حافظ شيرازي خواجه شمس الدين ، ديوان حافظ ، به تصحيح قزويني / غني ، نشر کتابخانه ي زوار ، چاپ سينا ، چاپ اول . 17 ـ حافظ شيرازي خواجه شمس الدين ، ديوان حافظ ، به تصحيح نيساري دکتر سليم ، چاپ بهمن ، چاپ اول ، 1371. 18 ـ خرمشاهي بهاء الدين ، حافظ نامه ، نشر علمي و فرهنگي ، چاپ پنجم ، تهران 1372. 19 ـ خطيب رهبر دکتر خليل ، شرح غزل هاي حافظ ، نشر صفي عليشاه ، چاپ اول ، چاپخانه ي سعيد نو ، تهران 1363 . 20 ـ خوارزمي تاج الدين حسين ، شرح فصوص الحکم ، نشر دفتر تبليغات اسلامي ، چاپ اول ، 1377. 21 ـ دهخدا علي اکبر ، لغتنامه . 22 ـ ذوالنور رحيم ، در جستجوي حافظ ، نشر زوار ، چاپ اول ، چاپخانه ي نقش جهان ، 1362 . 23 ـ رازي ابوالفتوح ، روض الجنان ، به کوشش دکتر محمد جعفر ياحقي / دکتر مهدي ناصح ، نشر آستان قدس رضوي ، مشهد ، 1377. 24 ـ سودي ، شرح سودي بر حافظ ، ترجمه ي دکتر عصمت ستارزاده ، ناشر خود مترجم ، چاپخانه ارژنگ ، تهران 1347 . 25 ـ طباطبايي علامه سيد محمد حسين ، الميزان ، نشر موسسه اعلمي ، بيروت ، لبنان ، چاپ پنجم ، 1393 ق . 26 ـ طبري محمد بن جرير ، جامع البيان في تفسير القرآن ، به تصحيح علي عاشور ، بيروت ، لبنان ، طبع اول ، 1421 ق . 27 ـ طبرسي الشيخ ابوعلي الفضل بن الحسين الطبرسي ، نشر داراحياء التراث العربي ، بيروت ، چاپ افست رشديه ، 1379 ق. 28 ـ غني ، دکتر قاسم ، تاريخ عصر حافظ ، انتشارات زوار ، چاپ مروي ، چاپ هفتم ، 1375 . 29 ـ مولوي مولانا جلال الدين رومي ، مثنوي ، با توضيحات دکتر محمد استعلامي ، نشر زوار ، چاپ گلشن چاپ اول ، تهران 1369 . 30 ـ ميبدي ابوالفضل رشيدالدين ، کشف الاسرار و عده الابرار ، به سعي و اهتمام علي اصغر حکمت ، نشر امير کبير ، تهران 1376 . 31 ـ هجويري ، علي بن عثمان الجلابي الهجويري ، به تصحيح ژوکوفسکي ، چاپ دوم ، نشر کتابخانه ي طهوري ، تهران 1371. 32 ـ همايون فرخ ، رکن الدين ، حافظ خراباتي ، انتشارات اساطير ، چاپ دوم ، تهران ، 1369 . منبع:نشريه پايگاه نور شماره 4 /ن
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 513]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها