تبلیغات

تبلیغات متنی

محبوبترینها

9 روش جرم‌ گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد

ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع

خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?

پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟

تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها

دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن

خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت

سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید

بهترین هدیه‌ تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد

در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟

سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر

آمار وبسایت

تعداد کل بازدیدها : 1826051355

آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (1)

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (1) نویسنده : سید صادق حقیقت چکیده : مقصود از آسیب‏شناسی حکومت ، شناخت و تحلیل آسیب‏های بالقوه یا بالفعلی است که در مبانی ، ساختار یا کارکرد حکومت ایجاد می‏شود. سیره نبوی از دقت در شناخت آسیب‏های حکومت در ابعاد مختلف حکایت می‏کند. حکومت اسلامی همانند هر حکومت دیگر و همانند تمدن‏ها ، ممکن است تولد ، جوانی ، پیری و دوران زوال داشته باشد. رسول گرامی اسلام‏ صلی الله علیه وآله همواره مردم را از آسیب‏های حکومت آگاه نموده‏اند. تا در ابعاد مختلف سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی اجتماعی و قضایی با مشکلات کمتری رو به رو شوند و در صورت مواجهه بر آنها غالب آیند. رسول اکرم‏ صلی الله علیه وآله هیچ گاه به سیاست اصالت ندادند ، بلکه برعکس ، همواره سیاست را تابع اخلاق و معنویت دانسته‏اند. اسلام عمدتاً براساس اخلاق و معنویت و فرهنگ در مدت زمانی کوتاه به قدرتی بزرگ تبدیل شد. پیامبرصلی الله علیه وآله از طرفی مسئولان و زمامداران را از آسیب‏های سیاسی برحذر می‏دارند و از طرف دیگر مردم را ناظر و حاضر بر اعمال ایشان معرفی می‏کنند. مردم از طریق «نصیحت ائمه مسلمین» هم ساز و کار اطلاع رسانی به ایشان را دارند، و هم بر قدرت سیاسی کنترلی همراه با ضمانت اعمال می‏کنند. اشراف و طبقه مرفه جامعه علاوه بر محافظه کاری سیاسی، منشأ آسیب‏های اقتصادی برای حکومت اسلامی هستند. عدالت اقتصادی تنها در سایه ریشه کن کردن فقر و تراکم ثروت و مبارزه با مترفان امکان‏پذیر است. پیامبر صلی الله علیه وآله با طرح اصل مساوات و عدالت اجتماعی با کلیه مظاهر شرک مبارزه کردند. مردم در تصدی امور اجتماعی و در برابر قانون مساوی هستند و از این جهت هیچ کس بر فرد دیگر برتری ندارد. اعضای جامعه همچون اعضای بدن از یکدیگر متأثر می‏شوند و بدین صورت جامعه اسلامی کل واحدی را تشکیل می‏دهد. هر چند پیامبر اسلام‏ صلی الله علیه وآله موفق به ایجاد تشکیلات قضایی منسجم و مفصلی نشد، اما راهبردهایی کلی در این زمینه ارائه کرد که براساس آن می‏توان مهم‏ترین آسیب‏های قضایی از دیدگاه ایشان را استنتاج نمود. مهم‏ترین آسیب قضایی از دیدگاه وی، انحراف از احکام الهی و تحت الشعاع قرار گرفتن اصل عدالت است. کلمات کلیدی : آسیب‏شناسی، خلافت، نظارت عمومی، جامعه اسلامی، سیره سیاسی نبوی، سیره سیاسی. مقصود از آسیب‏شناسی حکومت، شناخت و تحلیل آسیب‏های بالقوه یا بالفعلی است که در مبانی ، ساختار یاکارکرد حکومت ایجاد می‏شود. سیره نبوی از دقت در شناخت آسیب‏های حکومت در ابعاد مختلف حکایت می‏کند. حکومت اسلامی همانند هر حکومت دیگر و همانند تمدن‏ها ، ممکن است تولد ، جوانی ، پیری و دوران زوال داشته باشد. رسول گرامی اسلام‏ صلی الله علیه وآله همواره مردم را از آسیب‏های حکومت آگاه نموده‏اند. تا در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی اجتماعی و قضایی با مشکلات کمتری رو به رو شوند و در صورت مواجهه بر آنها غالب آیند. رسول اکرم‏ صلی الله علیه وآله هیچ گاه به سیاست اصالت ندادند، بلکه برعکس ، همواره سیاست را تابع اخلاق و معنویت دانسته‏اند. اسلام عمدتاً براساس اخلاق و معنویت و فرهنگ در مدت زمانی کوتاه به قدرتی بزرگ تبدیل شد. پیامبرصلی الله علیه وآله از طرفی مسئولان و زمامداران را از آسیب‏های سیاسی برحذر می‏دارند و از طرف دیگر مردم را ناظر و حاضر بر اعمال ایشان معرفی می‏کنند. مردم از طریق «نصیحت ائمه مسلمین» هم ساز و کار اطلاع رسانی به ایشان را دارند، و هم بر قدرت سیاسی کنترلی همراه با ضمانت اعمال می‏کنند. اشراف و طبقه مرفه جامعه علاوه بر محافظه کاری سیاسی، منشأ آسیب‏های اقتصادی برای حکومت اسلامی هستند. عدالت اقتصادی تنها در سایه ریشه کن کردن فقر و تراکم ثروت و مبارزه با مترفان امکان‏پذیر است. پیامبر صلی الله علیه وآله با طرح اصل مساوات و عدالت اجتماعی با کلیه مظاهر شرک مبارزه کردند. مردم در تصدی امور اجتماعی و در برابر قانون مساوی هستند و از این جهت هیچ کس بر فرد دیگر برتری ندارد. اعضای جامعه همچون اعضای بدن از یکدیگر متأثر می‏شوند و بدین صورت جامعه اسلامی کل واحدی را تشکیل می‏دهد. هر چند پیامبر اسلام‏صلی الله علیه وآله موفق به ایجاد تشکیلات قضایی منسجم و مفصلی نشد ، اما راهبردهایی کلی در این زمینه ارائه کرد که براساس آن می‏توان مهم‏ترین آسیب‏های قضایی از دیدگاه ایشان را استنتاج نمود. مهم‏ترین آسیب قضایی از دیدگاه وی، انحراف از احکام الهی و تحت الشعاع قرار گرفتن اصل عدالت است. مقدمه حکومت اسلامی همانند دیگر حکومت‏ها و تمدن‏ها در زمانی خاص متولد می‏شود، دوران بلوغ و جوانی دارد، و بالاخره به‏دلیل مواجه شدن با چالش‏ها و آسیب‏ها ممکن است به دوران پیری و حتی زوال برسد. مقصود از « آسیب‏شناسی» ، شناخت موانع داخلی و خارجی بالقوه یا بالفعلی است که یک حکومت را تهدید می‏کند. در این مقاله، از «حکومت»، معنای غیرمدرن آن قصد می‏شود تا شامل کلیه دولت‏ها - اعم از مدرن و پیشامدرن - شود. دولت پیامبر صلی الله علیه وآله در مدینه نوعی دولت - شهر(2) بود که در زمان خلیفه دوم به دولت - امپراتوری(3) تبدیل شد. آسیب‏شناسی حکومت، بحثی جدید نیست. علاوه بر ابن‏خلدون ، ابوالاعلی مودودی در مقایسه عصر پیامبرصلی الله علیه وآله با زمان پایان حکومت امویان، تغییراتی را برمی‏شمرد که به ‏نوعی آسیب‏شناسی حکومت اسلامی تلقی می‏شود. این تغییرات عبارتند از: - تغییر در قانون تعیین امام و خلیفه به این صورت که سلطنت اموی جانشین خلافت شد (و حتی در قرائت شیعی می‏توان گفت خلافت به جای امامت نشست)؛ - دگرگونی در روش زندگی خلفا و حاکمان؛ - تغییر در کیفیت مصرف بیت‏المال؛ - پایان آزادی ابراز عقیده. دیگر کسی نمی‏توانست با استفاده از اصل امر به معروف و نهی از منکر به حاکمان اندرز دهد، زیرا همچون امام حسین ‏علیه السلام جانش را از دست می‏داد؛ - پایان آزادی قضات و نهادهای قضایی. نهادهای قضایی در جهت خواست سلاطین اموی و سپس عباسی حرکت می‏کردند و توان محاکمه شخص حاکم را نداشتند ، از این‏رو راه برای هرگونه تخلف و ظلمی باز بود؛ - خاتمه حکومت شورایی و حاکمیت استبداد. دیگر در امور حکومت با خردمندان و اهل حل و عقد و نخبگان جامعه اسلامی مشورت نمی‏شد؛ - ظهور و غلبه تعصب‏های نژادی و قومی به جای ارزش‏های اسلامی؛ - نابودی اصل برتری قانون.(4) در این مقاله ، سعی می‏شود مهم‏ترین آسیب‏های حکومت اسلامی در ابعاد سیاسی ، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی براساس سیره نبوی توصیف و تحلیل شود. آسیب‏های حکومت در ابعاد مختلف با هم ارتباط دارد ، بنابراین نمی‏توان یکی را بدون در نظر گرفتن دیگری تحلیل کرد. از دیدگاه نبی اکرم‏ صلی الله علیه وآله حکومت اسلامی غایتی الهی و فضیلت - محور دارد؛ هرچند در مشروعیت و سازوکارهای سیاسی و اجتماعی به رأی مردم تکیه می‏زند و آن ‏را مهم‏ترین عامل جلوگیری از انحراف حکومت در ابعاد مختلف تلقی می‏کند. در این مقاله به این دلیل از آسیب‏شناسی قضایی به شکل مستقل بحث نمی‏کنیم که در زمان حیات پیامبر اسلام‏ صلی الله علیه وآله یک نظام قضایی منظم و منسجمی تشکیل نشد؛ هرچند پیامبر صلی الله علیه وآله اصول و قواعد قضاوت را پایه‏گذاری فرمودند و عملاً قضاوت بین مردم را عهده‏دار شدند و این جریان پس از پیامبر ادامه یافت. آسیب‏شناسی سیاسی حضرت محمد صلی الله علیه وآله در جریان تغییر، تبدیل و گذار از جامعه جاهلی به جامعه اسلامی از شیوه فرهنگی بهره جست و هرگز به سیاست استقلال نداد. به بیان دیگر، در رأس اقدامات آن حضرت، اقدامات فرهنگی و محتوایی قرار داشت و به تعبیر امروزی آن حضرت فرهنگ‏گرا بود. براساس این نظریه، پس از آن‏که فکر، اندیشه و باور انسان تغییر کرد، رفتار و کردار او نیز تغییر خواهد کرد؛ لذا تغییر در محتوای باطنی انسان‏ها عاملی سرنوشت‏ساز به‏شمار می‏آید. حتی وقتی پیامبرصلی الله علیه وآله تشکیل حکومت داد، باز هم به فکر و فرهنگ، اولویت و اوّلیت می‏داد.(5) طبق این الگو، تشکیلات و سازمان حکومت براساس بیعت و مشارکت همگانی و تأییدات الهی شکل گرفت و از استبداد و خودرأیی خبری نبود و مشاورت در امور جای آن‏را گرفت. آیاتی چون « و شاورهم فی الأمر»(6) و «و أمرهم شوری بینهم»(7) زمینه‏ساز مشارکت همگانی بود. می‏توان گفت که تأمین سعادت مردم ، تأمین رفاه ، امنیت و استقلال از اهداف دولت اسلامی به‏شمار می‏رود. بر این اساس، شاید بتوان گفت مهم‏ترین آسیب در حکومت اسلامی از دیدگاه سیره نبوی همانا نگاه استقلالی و ابزار - محور به سیاست است. سیاست نبوی ، اخلاق - محور و مبتنی بر سعادت بود. در قرآن مجید، به نقش اخلاق پیامبرصلی الله علیه وآله در پیشرفت اسلام و جذب دل‏ها تصریح شده است: فبما رحمة من اللَّه لنت لهم ولو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک فاعف عنهم و استغفر لهم و شاورهم فی الامر؛ ای رسول ما، به خاطر لطف و رحمتی که از جانب خدا، شامل حال تو شده، با مردم مهربان گشته‏ای و اگر خشن و سنگدل بودی، مردم از دور تو پراکنده می‏شدند، پس آنها را ببخش، و برای آنها طلب آمرزش کن و در کارها با آنها مشورت فرما. از این آیه استفاده می‏شود که: 1 . نرمش و اخلاق نیک، یک هدیه الهی است، بنابراین کسانی که نرمش ندارند، از این موهبت الهی محرومند؛ 2. افراد سنگدل و سخت‏گیر نمی‏توانند مردم‏داری کنند و به جذب نیروهای انسانی بپردازند؛ 3. رهبری و مدیریت صحیح با جذب و عطوفت همراه است؛ 4. باید دست شکست‏خوردگان در جنگ و گنهکاران شرمنده را گرفت و جذب کرد (با توجه به این‏که شأن نزول آیه مذکور در مورد ندامت فراریان مسلمان در جنگ احد است)؛ 5 . مشورت با مردم از خصلت‏های نیک و پیونددهنده است که موجب انسجام می‏گردد. پیامبر اسلام‏ صلی الله علیه وآله علاوه بر این‏که ارزش‏های اخلاقی را بسیار ارج می‏نهاد ، خود مجسمه فضایل اخلاقی و ارزش‏های والای انسانی بود. او در همه ابعاد زندگی با چهره‏ای شادان و کلامی دلاویز با حوادث برخورد می‏کرد؛ برای نمونه در سال نهم هجرت هنگامی که قبیله سرکش «طی» در اثر حمله قهرمانانه سپاه اسلام شکست خوردند ، «عدی بن حاتم»، از سرشناسان این قبیله، به شام گریخت، ولی خواهرش «سفانه»، به اسارت سپاه اسلام درآمد. سفانه را همراه سایر اسیران به مدینه آوردند و در خانه‏ای نزدیک مسجد جای دادند. روزی رسول خدا صلی الله علیه وآله از آن اسیران دیدن کرد. سفانه از موقعیت استفاده کرده و گفت: ای محمد! پدرم (حاتم طائی) از دنیا رفت و نگهبان و سرپرستم (عدی) ناپدید شد و فرار کرد؛ اگر صلاح بدانی مرا آزاد کن و شماتت و بدگویی قبیله‏های عرب‏ها را از من دور ساز. همانا پدرم بردگان را آزاد می‏ساخت، از همسایگان نگهبانی می‏نمود، به مردم غذا می‏رسانید، آشکارا سلام می‏کرد و در حوادث تلخ روزگار مردم را یاری می‏نمود. پیامبر اکرم‏صلی الله علیه وآله به سفانه فرمود: «یا جاریة هذه صفة المؤمنین حقاً، لو کان أبوک مسلماً لترحمنا علیه؛ ای دختر! این ویژگی‏هایی که برشمردی، از صفات مؤمنان راستین است، اگر پدرت مسلمان بود، ما او را مورد لطف و رحمت قرار می‏دادیم». آنگاه پیامبرصلی الله علیه وآله امر فرمود: «خلوا عنها فإن أباها کان یحب مکارم الاخلاق؛ این دختر را به پاس احترامی که پدرش به ارزش‏های اخلاقی می‏نمود، آزاد سازید.» آسیب دیگری که حکومت اسلامی را تهدید می‏کند، عزل و نصب براساس روابط و در نظر نگرفتن شایستگی‏هاست. در سیاست نبوی، به‏کارگیری نیروها صرفاً براساس لیاقت و شایستگی بود و تقدم گرفتن بر دیگران بر غیر این اساس، نوعی خیانت به خدا تلقی می‏شد: من تقدم علی المسلمین و هوی یری ان فیهم من هو افضل منه فقد خان‏اللَّه و رسوله والمسلمین(8)؛ کسی که بر مسلمانان پیشی گیرد، در حالی که می‏داند در میان آنها کسی افضل و بهتر از او وجود دارد، چنین کسی به خدا و رسولش و همه مسلمانان خیانت کرده است. نبی گرامی‏ صلی الله علیه وآله از هرگونه رفتاری که بوی تفرعن و خوی تکبّر از آن استشمام می‏شد، بیزار بود و از هر حرکتی که تشبه به اشرافیت و سلطنت داشت متنفر بود و پرهیز می‏کرد؛ چنان‏که حضرت صادق‏علیه السلام فرمود: «کان یکره أن یتشبه بالملوک(9)؛ (پیامبر) بد می‏دانست که تشبه به سلاطین داشته باشد». او اجازه نمی‏داد که کسی او را با پای پیاده همراهی کند در حالی که خود سواره بود، مگر این‏که حضرت آن فرد را همراه خود سوار می‏کرد و اگر نمی‏پذیرفت، می‏فرمود: شما جلو برو و در فلان مکان منتظر باش و اگر کاری داری در آن‏جا یکدیگر را ملاقات می‏کنیم، زیرا جز این را استخفاف انسان‏ها می‏دانست. این سلاطین و ملأ و اشراف و مترفان هستند که برای کسب اعتبار نیاز به جلوه‏های دروغین رفتاری دارند و برای بزرگ داشتن خود حقیر خویش نیازمند خفیف ساختن دیگرانند، نه رسولی که «اکرم» انسان‏هاست و نه آن‏که از «کرامت» ذاتی خود (به سبب «فسق») تهی نشده است. مردی خواست تا بر دست رسول خدا صلی الله علیه وآله بوسه زند پیامبر دست خود را کشید و فرمود: « این کاری است که عجم‏ها با پادشاهان خود می‏کنند و من شاه نیستم، من مردی از خودتان هستم». مردم در حکومت نبوی، محوریت داشتند. رفاه‏طلبی، که در عناوین بعد از آن سخن خواهد رفت، منشأ محافظه‏کاری - به‏عنوان دیگر آسیب حکومت دینی - است. طبقه مرفه به حفظ وضع موجود علاقه‏مند و عامل و محرک محافظه‏کاری یا واپسگرایی در ساختار اجتماعی است. ترک هر روش و راه و رسم پذیرفته شده زندگی با مخالفت این طبقه روبه‏رو می‏شود. آنان با عبارت‏پردازی‏های مبالغه‏آمیز هر نوآوری و تغییر را موجب ایجاد آشوب در جامعه، واژگونی اخلاق و بر هم زدن نظم طبیعت معرفی می‏کنند. اعمال طبقه مرفه، طبقات پایین‏تر جامعه را به محافظه‏کاری می‏کشاند؛ زیرا امکانات مصرف و زیستن را بر آنها تنگ می‏کند تا توانایی پذیرش راه و روش جدید را نداشته باشند. به این ترتیب، طبقه مرفه، از سه طریق برای جلوگیری از توسعه فرهنگی بهره می‏برد: ایستایی کامل خود طبقه، از راه الگوی سرمشقی ضایع کردن تظاهری (رقابت منزلتی) و محافظه‏کاری، و به‏طور غیرمستقیم از طریق نظام توزیع نابرابر ثروت و معاش که تکیه‏گاه این نهاد است.(10) سخنان ابوسفیان بعد از پیروزی در جنگ اُحد مبنی بر این‏که هبل دوباره مقام خود را یافت و ارجمند شد و آنها عُزّی دارند، نوعی تبلیغ سنت‏ها و رسوم پیشین بود که برای مقابله با اندیشه جدید و با هدف واپسگرایی صورت می‏گرفت. ثروت و دارایی‏های مادی، امنیت اشراف را در پی دارد و از دست دادن یا به خطر افتادن آن سبب احساس ناامنی و بی‏تابی می‏شود. واکنش یهودیان بنی‏نضیر به قطع درختان خرما به‏دست مسلمانان، از این نوع است. سخنان و اظهارنظرهای یاران پیامبرصلی الله علیه وآله درباره بنی‏نضیر هنگام ترک مدینه و اندوه منافقان، نشان‏دهنده تأثیر زیاد آنها بر اهالی آن‏جاست. اشراف، معمولاً در شرایط سخت به تضعیف روحیه توده مردم، یادآوری گذشته و ایجاد رعب و وحشت می‏پردازند. اشراف از پیمان‏نامه‏ها و صلح‏نامه‏ها برای اعمال قدرت بهره می‏برند؛ و معمولاً مواد آنها براساس تأمین منافع و اهداف اشراف و کسب اعتبار بیشتر آنان تنظیم می‏شود. در پیمان صلح حدیبیه که براساس ارزش‏های موردنظر قریش تنظیم شده بود، این امر کاملاً مشهود است، به‏طوری که یاران پیامبر صلی الله علیه وآله به مواد صلح‏نامه اعتراض کردند. مفاد پیمان‏نامه از این قرار است: باسمک اللّهم، این پیمان صلحی است که محمد پسر عبداللَّه و سهیل بن عمرو بسته‏اند و صلح کردند که جنگ تا ده سال متوقف باشد، در آن مدت مردم در امان باشند و مزاحم یکدیگر نشوند، به یکدیگر خیانت نکنند، سرقت و غارتی انجام ندهند و کاری به یکدیگر نداشته باشند. هرکس که بخواهد به دین محمد صلی الله علیه وآله یا به آیین و پیمان قریش درآید، آزاد باشد. هر فردی از قریش که بدون اجازه ولی خود پیش محمد بیاید [ایشان باید] او را برگرداند [ولی‏] اگر کسی از یاران محمد به قریش پناهنده شود، [آنها] او را برنگردانند. محمد امسال برگردد و سال آینده همراه یاران خود بازگردد و فقط سه روز اقامت کند و هیچ اسلحه‏ای، جز همان مقدار که برای مسافر ضروری است همراه نیاورد و شمشیرها باید در غلاف باشد. در این صلح‏نامه، جایگزین کردن عبارت «باسمک اللّهم» به جای «بسم اللَّه الرحمن الرَّحیم» نوعی واپسگرایی است که سهیل بر آن اصرار می‏ورزد و پیامبر صلی الله علیه وآله به‏دلیل منافات نداشتن آن با آموزه‏های اسلامی می‏پذیرد و قرآن کریم، عمل رسول خدا صلی الله علیه وآله را تأیید می‏کند. بندهای پایانی صلح‏نامه «محمد امسال برگردد و سال آینده همراه یاران خود بازگردد و فقط سه روز اقامت کند و هیچ اسلحه‏ای، جز همان مقدار که برای مسافر ضروری است، همراه نیاورد و شمشیرها باید در غلاف باشد»، بیانگر بهره‏گیری قریش از موقعیت خویش به سبب وجود کعبه و وضع قوانین در جهت کسب منافع و به‏دست آوردن اعتبار و احترام بیشتر است. عمروعاص بعد از مشورت با نجاشی، پادشاه حبشه، که نسبت به او و سایر اشراف قریش، منزلت بالاتری داشت، به اسلام گروید. ابوسفیان بن حارث بن عبدالمطلب درباره علت اسلام نیاوردن خود گفت: «چه کنم که من در میان مردمی به ظاهر خردمند و بلند اندیشه زندگی می‏کرده و می‏دیدم مردم گرانمایه در پناه عقل و اندیشه خود زندگی می‏کنند و به هر راهی که می‏رفتند، می‏رفتم و چون اشخاص شریف و سالخورده از محمد کناره‏گیری کردند و خدایان خود را یاری دادند و به خاطر دین پدران خود خشم گرفتند، ما هم از ایشان پیروی کردیم». در این سخنان، ایستایی طبقه اشراف و محافظه‏کاری آنها در برخورد با دین محمد صلی الله علیه وآله و نیز پیروی کورکورانه سایر اعضا از روش اشراف طبقه بالاتر و مسن‏تر به وضوح دیده می‏شود. برخی اقدامات رسول خدا صلی الله علیه وآله برای مقابله با محافظه‏کاری را می‏توان به شرح زیر برشمرد: 1. نفی سنن جاهلی و تنظیم قوانین بر مبنای برابری. حضرت محمدصلی الله علیه وآله در آخرین حج خود دغدغه‏هایشان را بیان کردند. ایشان با هوشمندی تمام، راه‏های نفوذ روحیه اشرافی و راهکارهای مورد توجه اشراف برای واپسگرایی و بازگشت به گذشته را شناسایی و گوشزد کردند و به مقابله با آن پرداختند. پیامبر اکرم تأکید می‏کنند که جان و مال مسلمانان محترم و رباهای جاهلیت ملغا است. پیامبر با معرفی کتاب اللَّه به‏عنوان مرجع، از بازگشت به سنن جاهلی جلوگیری می‏کند و با بیان حقوق زنان، آنان را از منزلت نیابتی و بردگی ترقی می‏دهند و با طرح برادری مؤمنان و این‏که همه از نسل آدم و از خاک‏اند و گرامی‏ترین شخص نزد خدا با تقواترین است، ارزش‏های منزلتی موردنظر اشراف، مانند شرافت خانوادگی، ثروت و توانمندی مالی را بی‏اساس می‏دانند. 2. از بین بردن بت‏ها، مسجد ضرار و کسانی که دعوت به محافظه‏کاری می‏کردند. 3. دادن مال و منصب به اشراف تازه مسلمانی که پیروانی داشتند. بعد از اسلام آوردن ابوسفیان بن حرب، پیامبر فرمودند: هرکس وارد خانه ابوسفیان شود یا در خانه خود بماند در امان خواهد بود. آن حضرت به نمایندگان هوازن فرمودند: مالک بن عوف، سرور آنها، اگر مسلمان شود زن و اموالش را به او پس خواهد داد و صد شتر هم به او خواهد بخشید. 4. به مخاطره انداختن دارایی‏های اشرافی که به مقابله با مسلمانان می‏پرداختند؛ زمانی که یهود بنی‏نضیر در حصارهای خود بودند، پیامبر اسلام به دو نفر از یاران خود دستور دادند تا نخل‏های بنی‏نضیر را قطع کنند. بی‏تفاوتی و سکوت مردم در مقابل اعمال حاکمان، از دیگر آسیب‏های حکومت اسلامی از دیدگاه سیره نبوی است. در نظام اسلامی، برای آحاد امت، حقی به‏ عنوان «نصیحت ائمه» وجود دارد، و همه براساس این حق می‏توانند آرا و نظرهای خیرخواهانه خود را در مورد رهبران جامعه مطرح سازند و حتی می‏توانند او را مورد سؤال قرار دهند. مسئولیت حاکم اسلامی در برابر مردم، از بارزترین مشخصه‏های حکومت اسلامی است. نصیحت ائمه مسلمانان هم حق برای مردم ایجاد می‏کند و هم تکلیف؛ هم در حوزه انتقاد به حکام و هم در حوزه کنترل قدرت سیاسی. نصیحت ائمه مسلمانان، عاملی مهم در راستای نفی استبداد سیاسی تلقی می‏شود؛ زیرا حکمران هم در مقابل مردم و هم در مقابل خداوند مسئول است.(11) امام صادق ‏علیه السلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه وآله در منی برای مردم سخنرانی کرد و فرمود: خدا خرم و شادان کند بنده‏ای را که سخنم را بشنود و در گوش گیرد و به کسانی که نشنیده‏اند برساند،... سه چیز است که دل هیچ مسلمانی با آن خیانت نکند: خالص نمودن عمل برای خدا ، خیرخواهی پیشوایان مسلمانان و همراه بودن با جماعت مسلمانان.(12) ادامه دارد ... پي نوشت ها: 1) پژوهشگر حوزوی و استادیار علوم سیاسی در دانشگاه مفید. 2) می‏توان آن‏را معادل town - state دانست، تا با دولت - شهر یونان، یعنی city - state اشتباه نشود. 3) Empire - state. 4) ابوالاعلی مودودی، خلافیت و ملوکیت، ترجمه خلیل احمد حامدی (پاوه: انتشارات بیات، 1405 ق) ص 187 - 209. 5) نجف لک‏زایی، «پیامبر اسلام‏صلی الله علیه وآله و شیوه گذر از جامعه جاهلی به جامعه اسلامی (به‏سوی یک نظریه توسعه)، تاریخ اسلام، ش 1 (بهار 1379، ص 7. 6) آل‏عمران (3) آیه 159. 7) شوری (42)آیه 38. 8) عبدالحسین امینی، الغدیر، ج 8، ص 291. 9) محمد بن محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج 6، ص 272. 10) ر . ک: فاطمه اروجلو، «حضرت محمدصلی الله علیه وآله و رویارویی با اشرافی‏گری»، تاریخ اسلام، ش 22 (تابستان 1384). 11) ر . ک: محمد سروش محلاتی، «نصیحت ائمه مسلمین»، مجله حکومت اسلامی، ش 1. 12) محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 2، ص 149 (عن ابی عبدالله‏علیه السلام: قال خطب رسول‏اللَّه‏صلی الله علیه وآله یوم منی فقال: نصراللَّه عبدا سمع مقالتی فوعاهاو بلغها من لم یسمعها... ثلاث لا یغل علیهن قلب عبد مسلم: اخلاص العمل للَّه والنصیحة لائمة المسلمین واللزوم لجماعتهم). منبع:فصلنامه علوم سیاسی ، شماره 35/ن
#دین و اندیشه#

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1633]

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب

صفحات پیشنهادی

آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (1)
آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (1) نویسنده : سید صادق حقیقت چکیده : مقصود از آسیب‏شناسی حکومت ، شناخت و تحلیل آسیب‏های بالقوه یا بالفعلی است که ...

آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (2)
آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (2)-آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره ... در نظام مبتنی بر تمایز اجتماعی رشد و نمو می‏کنند ، دارای سه شاخص اصلی است: 1.

آسیب‏شناسی دین در سیره علوی
انتخاب کارگزاران از اهل تجربه و خاندانهای صالح و سابقه دار در دین 10. ... آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (1)-آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی .

آسیبشناسی جامعه اسلامی
آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (1)-آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره ... کلمات کلیدی : آسیب‏شناسی، خلافت، نظارت عمومی، جامعه اسلامی، سیره سیاسی .

10 خصوصیت مهم حكومت اسلامی
آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (1)-آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی ... مهم‏ترین آسیب قضایی از دیدگاه وی، انحراف از احکام الهی و تحت الشعاع قرار .

ایشان را می شناسی؟!
آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (1) آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (1)-آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره ... برحذر می‏دارند و از طرف دیگر مردم را ...

آسیب شناسی معنویت گرایی (1)
آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (1)-آسیب شناسی حکومت اسلامی در ... اسلام عمدتاً براساس اخلاق و معنویت و فرهنگ در مدت زمانی کوتاه به قدرتی بزرگ تبدیل ...

آسیب شناسی معنویت گرایی (2)
آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (1)-آسیب شناسی حکومت اسلامی در ... اسلام عمدتاً براساس اخلاق و معنویت و فرهنگ در مدت زمانی کوتاه به قدرتی بزرگ تبدیل ...

توجه و دقت در سیره نبوی
آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (1) سیره نبوی از دقت در شناخت آسیب‏های حکومت در ابعاد مختلف حکایت می‏کند. ... دست شکست‏خوردگان در جنگ و گنهکاران ...

مکان حکومت
آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره نبوی (2)-آسیب شناسی حکومت اسلامی در سیره ... در زمان پیامبر صلی الله علیه وآله بهترین مکان برای فخرفروشی ، خودنمایی و .

دین و اندیشه

یادگیری زبان انگلیسی از صفر تا صد

تخصصی مرکز انجام پاورپوینت پایان نامه دکترا

سایت‌های آموزش زبان سوئدی

قوانین دریافت بورسیه تحصیلی انگلیس برای تحصیل رایگان

بهترین ناشران کتاب کمک آموزشی برای کنکوری ها کدامند؟

اهدای جوایز ایران تایپیست ادامه دارد؛ یک سال بیمه تکمیلی ر...

چگونه برای تحصیل در انگلستان اقدام کنیم

تافل تضمینی | تافل هوم ادیشن | دولینگو تضمینی در 21 روز

افزایش تضمینی درصد کنکور تجربی با موج آزمون نشرالگو | تحلی...

درباره کتاب خاتون و قوماندان

استفاده از عطر و ادکلن در ماه مبارک رمضان