محبوبترینها
آیا میشود فیستول را عمل نکرد و به خودی خود خوب میشود؟
مزایای آستر مدول الیاف سرامیکی یا زد بلوک
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1855381880
عطار برای زن در جامعه جایگاه والایی قائل است
واضح آرشیو وب فارسی:مهر: در گفتگو با مهر مطرح شد؛
عطار برای زن در جامعه جایگاه والایی قائل است
شناسهٔ خبر: 2530024 جمعه ۲۱ فروردین ۱۳۹۴ - ۱۱:۱۰
دین و اندیشه > آیین ها و تشکل های مذهبی
نویسنده کتاب «تندیس جمال در آیینه منظومه ها» گفت: عطار در منظومه های خود جایگاه والای به زن می دهد اما تحت تاثیر ناخودآگاه جمعی وقتی از زن نام می برد از کلمه زشتی استفاده می‌کند, به گزارش خبرنگار مهر، بخشی از دیدگاه ها و فضای فرهنگی و اجتماعی گذشتگان را در کتب تاریخی و ادبی می توان یافت. در این راستا کتاب «تندیس جمال در آیینه منظومه ها» توسط زهرا نصر استادیار دانشگاه پیام نور نوشته و به همت انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شد که در این پژوهش به جایگاه زن در کتب ادبی و برخی از منظومه ها پرداخته شده است به همین دلیل و به مناسبت روز زن در این زمینه با وی به گفتگو پرداخته ایم که شما را به مطالعه آن دعوت می کنیم.*جایگاه زن در کتب تاریخی و ادبی که مورد پژوهش شما بوده است چگونه است؟ جایگاه زن را در کتبی مانند خسرو و شیرین، ورقه و گلشاه،... چگونه ارزیابی می کنید و اساسا زن در این کتب چه جایگاهی دارد؛ آیا این جایگاه متاثر از آن دیدگاه سنتی و تاریخی است که به زن صرفا به عنوان یک ابزار نگاه می کند؟ در پژوهشی که ما انجام دادیم جایگاه زن در ورقه و گلشاه عیوقی، لیلی و مجنون و خسرو و شیرین نظامی، بوستان سعدی، حدیقته الحقیقه سنایی و منظومه های عرفانی عطار که شامل منطق الطیر، اسرارنامه، مصیبت نامه و الهی نامه می شود مورد بحث قرار گرفته است. جایگاه زن در این آثار سخت تحت تاثیر باورها، اعتقادات، و نگرش شاعر است. البته این باورها و نگرش ها از یک طرف ساخته و پرداخته سطح تفکر و اندیشه شاعر و همچنین شرایط اجتماعی و فرهنگی حاکم بر جامعه او در شکل گیری این اندیشه ها و این نوع نگرش موثر بوده است. از سوی دیگر این اندیشه یا نگرش تحت تاثیر باورهایی است که در گذر زمان در ضمیر ناخودآگاه جمعی شکل گرفته و شاعر به عنوان فردی از افراد جامعه به طور ناخودآگاه از آن متاثر شده است. به طور کلی می توانیم بگوییم که در واقع جنبه های مختلف اند که این نگرش را می سازند. هم شرایط اجتماعی و فرهنگی جامعه و هم آن ضمیر ناخودآگاه جمعی که به هر حال شاعر هم از آن سهمی دارد و حتما اندیشه شاعر و سطح ادراک و نوع نگرش آن که بستگی به نوع معرفت و بستگی به آموخته های وی و نوع نگاهش به جهان هستی دارد است.بر این اساس اگر بخواهیم تقسیم که آثاری را که بررسی شده را مقایسه کنیم، می توانیم بگوییم که زن در خسرو و شیرین، نظامی و منظومه های عرفانی عطار از جایگاه بسیار والایی برخوردار است. در حالی که در حدیقه الحقیقه سنایی نگرش بسیار منفی به زن و به همه نقشهای وجودی آن به استثنای نقش مادری او دیده می شود. در منظومه لیلی و مجنون و در ورقه و گلشاه به دلیل اینکه اصل داستان ریشه در ادبیات و فرهنگ اعراب دارد و با توجه به آن سوابق تاریخی که از اعراب در ذهنمان هست و در قرآن هم به آنها به طور مشخص اشاره شده است. طبیعی است که انتظار نداریم که زن جایگاه خیلی ارزنده و شان والایی داشته باشد. در بوستان هم به طور کلی می توانیم بگوییم که در واقع فضای مردسالارانه حاکم است.*در منظومه نظامی نقش اول را به زن که شیرین باشد می دهد و این شاید با آن فرهنگ غالب آن زمان یا حتی الان هم شاید مغایر باشد. آیا این امر متاثر از فرهنگ ایران باستان بوده یا اینکه فرهنگ غالب زمان نظامی این را می طلبیده است؟ البته باید توجه کرد که اینها داستانهایی هستند که در طول تاریخ تغییراتی روی آنها اتفاق افتاده است تا به دست نظامی رسیده و البته نظامی هم دستکاری هایی بر روی آنها انجام داده است. در جواب سوال شما باید گفت؛ طبیعتا فضای فرهنگی و اجتماعی که داستان در آن شکل گرفته و هم شرایط فرهنگی، اجتماعی که داستان در آن منظوم شده است. یعنی زمان خصوصی آن را جدا در نظر بگیریم و زمان نظامی را هم جدا، فضای فرهنگی، اجتماعی که در آن زمان شکل گیری داستان و هم زمان منظوم شدن آن بوده در ایجاد این امر قطعا موثر بوده است. اما باید توجه داشته باشیم که عمدتا در منظومه های غنایی زن در جایگاه معشوق، حضورش حضوری دائمی و پیوسته است و حوادث داستان حول محور او می چرخد و قاعدتا او محور است. همه چیز در تبعیت از آن معشوق قرار می گیرد. با این حال معشوق در جایگاه شخصیت محوری داستان در این منظومه به بستر اجتماعی، فرهنگی حاکم بر آن می توانسته است حضوری بسیار فعال و موثر داشته باشد مانند شیرین در منظومه خسرو و شیرین نظامی که می توانسته است بسیار منفعلانه عمل کند وتاثیر چشم گیری در روند داستان و حوادث درون داستان نداشته باشد. مانند لیلی در لیلی و مجنون و گلشاه در ورقه و گلشاه عیوقی. پس در واقع می توان اینگونه گفت که بستگی به آن بستری دارد که داستان در آن شکل گرفته و همچنین منظوم شده است. البته فضای کلی داستان هم در اینجا بی اثر نیست.*گفتید که باورهایی که در مرور زمان شکل گرفته است، یک سابقه ذهنی به ما می دهد که منتظریم که همواره نقش ثانوی به زن داده شود این نکته را لطفا بیشتر توضیح دهید. ببینید این باورها حالا به دروغ یا به درست به بعضی از کتب مذهبی و حتی آسمانی مانند تورات نسبت داده شده است و به فرض مثال می گویند که زن از دنده چپ مرد آفریده شده است و تعابیری ار این قبیل، یا بسیاری از کتب که گناه اولین خطای آدم و حوا را فقط به دوش حوا می اندازند و حوا را اولین فریب خورده شیطان تلقی می کنند. این تاثیر همواره در ذهن اقوام و ملل مختلف آمده و درواقع و متاسفانه این بار معنایی منفی را با خودش داشته در حالیکه اگر در قرآن بررسی کنیم نگاهی متفاوت دارد. جالب است بدانید که من برای این پژوهش قسمتی را از قرآن بررسی کردم که البته در کتاب نیست و وقتی به این دید خاص به قرآن نگاه کردم، دیدم که به عنوان مثال در ماجرای آفرینش، به اصطلاح اولین خطایی که آدم و حوا انجام می دهند، در قرآن هیچ اشاره ای نمی شود پیدا کرد که حوا مقصر شناخته شود. یا اولین فریب خورده باشد، یا خطاب حضرت آدم است، یا اینکه ضمیر تثنیه به کار برده شده است. یعنی به عنوان مثنی و به تعبیری هر دو به یک اندازه در آن گناه اولیه سهیم اند. در حالیکه متاسفانه خیلی جاها این نسبت ناروا به زن داده می شود و در طول تاریخ از اندیشمندان و متفکران تا عوام جامعه گرفته این بار معنایی منفی را حمل کرده اند و به نسل بعد از خودشان سپرده اند.جالب است که در همین آثار مثلا عرض کردم که عطار، نگرش خیلی عالی دارد و درواقع زن به نسبت سایر منظومه ها جایگاه بهتری در آثار او دارد اما حتی عطار هم نتوانسته از این باوری که ضمیر ناخودآگاه جمعی بر او تحمیل کرده است در امان باشد. مثلا وقتی که می خواهد کلمه زن را به کار ببرد کلمه زشتی جایگزین آن می کند. در حالیکه عطار بسیار آدم آزاداندیش و خیلی متفکر بزرگی است و به قول خودش سعی کرده است که از تعصب به دور باشد. پیداست که این آزاداندیشی محصول تفکر خودش است، اما این نوع تعبیرات چیزهایی اند که در واقع انگار به میراث به او رسیده اند. یعنی همان ناخودآگاه جمعی این را به عطار هم کشانده است که از این تعابیر استفاده می کند.*در بخشی که به عطار پرداخته اید در قسمتی از آن زنان عارف را آورده اید، آیا موارد خاصی از تاریخ در ذهنتان بوده است؟بله، البته در آنجا شاخص ترین شخصیتی که در متون تاریخی، عرفانی خیلی به آن پرداخته شده و نه فقط در آثار عطار بلکه در آثار سایرین هم به آن پرداخته شده است، رابعه است. که زن عارفی بوده و به عنوان یک زن شاخص عارف، جایگاهی در متون عرفانی و کلاسیک ما دارد که هم عطار و هم سایر کتب عرفانی به آن پرداخته اند و در واقع حکایاتی در مورد آن نقل کرده اند و صحبت هایی از او روایت شده است. یعنی شخصیتی بوده که در جامعه ای که اکثریت مرد هستند، ایشان یک زن عارف توانسته نگاه ها را به خودش جلب کند.
*در بحثی که در مورد نقش زن از دیدگاه سعدی آمده است می فرمایید که سعدی جایگاه همسر را برای زن برمی گزیند این کلمه را سعدی به چه معنا برمی گزیند؟ آیا معنای خاصی در نظرش هست؟ سعدی در میان نقش های گوناگون که زن می توانسته داشته باشد مانند؛ همسر، مادر، دختر، خواهر، معشوق و کنیز بیش از همه به جایگاه زن در نقش همسر توجه کرده است. در واقع به عبارت دیگر می توانیم بگوییم که بیشترین حضور زن در بوستان سعدی مربوط به زنانی است که نقش همسری دارند. یعنی وقتی به طور کلی می گوید زن، منظورش به طور عام، به غیر از موارد خاص، منظورش زن در نقش همسر است که براساس حکایت های بوستان می توانیم بگوییم از نظر سعدی همان زن در جایگاه همسری، آن صفتی که خیلی برای او مهم بوده است که زن باید آن را داشته باشد یکی زیبایی، دیگری مستوری و پوشیدگی زن و خوش اخلاقی او است. که این سه ویژگی را نسبت به سایر صفات و خصلت ها برایش ارزش قائل می شود و در واقع جزء ویژگی های مهم برای زنان در نظر می گیرد.البته توصیه هایی هم برای مردان دارد. خیلی جالب است که برای سعدی در حالی که مستوری در پوشیدگی خیلی مهم است یکی از توصیه هایش به مردان این است که روی همسر خودشان را از چشم نامحرمان دور نگه دارند و نسبت به مستوری و محجوبی همسران خودشان تقید داشته باشند. توصیه دیگر اخلاقی سعدی نسبت به مردان این است که از روسپیان هرجایی، برحذر باشند و خانه های خودشان را با وجود همسر شرعی و قانونی خودشان آبادان کنند. از نظر سعدی روسپیان هرجایی، حتی شایسته هوس بازی هم نیستند. اگر چه ممکن است که ظاهر زیبا و فریبنده ای داشته باشنداما حقیقت وجودی آنها مانند پول زشت و نفرت انگیز است و از تعبیر خیلی زیبایی که برایشان به کار می برد پیداست که به این مسائل اخلاقی بسیار توجه داشته است.*در تقسیم بندی که درکارتان دارید، منظومه های غنایی و عرفانی را بررسی کرده اید در منظومه های غنایی جایگاهی که به زن می دهید جایگاه معشوق است و می گویید در این منظومه ها زن بیشتر جایگاه معشوق دارد. در منظومه های عرفانی و تعلیمی می گویید که زن بیشتردر نقش های مختلف ظهور می کند منظورتان چیست؟ لطفا بیشتر توضیح بدهید. ببینید اینکه چرا این منظومه ها انتخاب شده و اینکه چه محدوده ای در نظر بوده است. محدوده زمانی پژوهش قرن ۴تا ۷ هجری را در برمی گیرد و محدوده ادبی آن منظومه هایی غنایی، عرفانی و تعلیمی است. حالا چرا منظومه انتخاب شده اند؟ علت انتخاب منظومه نسبت به سایر انواع آثار ادبی این است که در منظومه ها به دلیل گسترش و بسط فضای داستان عموما برخوردهای فکری و عاطفی آدم ها و همچنین عملکردها و رفتارهایی آنها در مقابل با یکدیگر و در برخورد با حوادث مختلف در گستره وسیعی به منصه ظهور می رسد و بارز می شود. در قسمت منظومه های غنایی به ویژه آن جنبه های عاطفی و احساسی زن نسبت به دیگران و ابراز عواطف و احساسات دیگران نسبت به او بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، البته سعی شده که هیچکدام از نقش های زنان که اشاره کردم مانند؛ مادر، همسر، دختر، دایه، کنیز، معشوقه، خواهر. هیچ کدام از اینها نادیده گرفته نشود و هر کدام برای خودشان مدخلی داشته باشند و در واقع هرآنچه که در آن منظومه نسبت به نقش زنان گفته شده است بیان شود.اما خب، طبیعتا بستر آن منظومه های غنایی بیشتر بستر عاطفی و احساسی را بروز و نشان می دهد. در انتخاب منظومه های تعلیمی و عرفانی در واقع علاوه بر انعکاس افکار و برداشتها و توقعات اندیشمندانی که در این آثار منعکس شده است چیزی که خیلی جالب است تجویزات و انتظارات اخلاقی و رفتاری پیشینیان نسبت به زن است. مانند همان موردی که از بوستان سعدی مثال زدم. در واقع اینجا و این منظومه ها بستر خوبی است که شاعر نگاه خودش را ارائه بدهد یا آن چیزی که جامعه از زن می خواهد و نگاهی که به جامعه دارد اینجا خیلی بیشتر منعکس شود. به این دلیل این منظومه ها انتخاب شده اند.*چرا بازه زمانی قرن ۴تا ۷ را انتخاب کرده اید آیا شاخصه خاصی داشته است؟ اتفاقا سوال خیلی خوبی را مطرح کردید. به این خاطر، این محدوده زمانی انتخاب شده است که؛ اولا فضل تقدم این آثار نسبت به سایر آثار ادبی، یعنی در واقع اگر ما مثلا آثار نظامی را داریم، آثار نظامی آثاری هستند که از بعد از نظامی دیگر همه مورد تقلید واقع می شوند. یعنی دقیقا فضل تقدم این آثار نسبت به سایر آثار ادبی مشابه است. همچنین دلیل دیگر، در واقع برتری این آثار از حیث تنوع و تازگی موضوع و مضمون ارجعیت این آثار از حیث توانمندی سرایندگان آنهاست. یعنی ما شاعران شاخصی را مانند نظامی، عطارو...انتخاب کرده ایم که در واقع اینها خودشان جزء صاحب سبکها و شاخص های زبان فارسی به حساب می آیند، البته نکته ای را هم باید در اینجا بگوییم که با توجه به اینکه تعداد این آثار زیاد بود و حجم کار تا حدی به ما اجازه کار می داد. ناچار شدیم که گزینش انجام بدهیم و بعضی از آثار را از حیطه خارج کنیم. از جمله دو اثری که از حیطه کاری ما خارج شد یکی منظومه هفت پیکر و یکی هم ویس و رامین است که علت خروجشان از این پژوهش عدم سنخیت آنها با سایر منظومه ها و با سایر منظومه ها از زوایای مختلف بود که بحث مفصلی دارد.*شاهنامه فردوسی یکی از آثار شاخصی است که به طور مفصل به بحث زن هم از جنبه مثبت و هم از جنبه منفی و نقش منفی آن پرداخته شده است چرا به شاهنامه نپرداخته اید؟ باید عرض کنم که علت اینکه شاهنامه به عنوان یک منظومه مورد توجه قرار نگرفته است اولا موضوع این پژوهش منظومه های غنایی، تعلیمی و عرفانی بوده است و طبیعتا شاهنامه به عنوان شاهکار حماسی ادب فارسی از این دایره خارج بوده است. با این حال همان طور که در مقدمه کتاب نوشته شده است این پژوهش بخشهای متعدد دیگر داشت که بنا به صلاح دید مدیر انتشارات و به منظور کاستن از حجم کتاب و همچنین به دلیل عدم ارتباط مستقیم با موضوع کتاب حذف شدند.به هر حال موضوع ما غنایی، عرفانی و تعلیمی بود و آنها موضوعات دیگری بودند. به فرض مثال یک قسمت از آن در واقع زن در قرآن و مناسبات های اسلامی بود. یا قسمت دیگری زن در اساطیر ایرانی بود. به دلیل عدم ارتباط مستقیم با موضوع کتاب اینها در زمان چاپ حذف شدند. از جمله بحثهای حذف شده دیگر زن در آثار حماسی بود که در آن قسمت به صورت کلی به جایگاه زن در شاهنامه فردوسی پرداخته شده بود. اما به دلایلی که گفته شده در چاپ کتاب حاضر مورد استفاده قرار نگرفته است البته ناگفته نماند که کتابهای مختلف دیگری توسط دیگران در این زمینه یعنی زن در شاهنامه نوشته شده است.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 95]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها