محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1826673242
مناسک‌گرایی، آفت ظرفیت تمدن‌سازی اربعین است
واضح آرشیو وب فارسی:مهر: محسن الویری:
مناسک‌گرایی، آفت ظرفیت تمدن‌سازی اربعین است
شناسهٔ خبر: 3824298 - دوشنبه ۲۴ آبان ۱۳۹۵ - ۱۴:۳۳
دین و اندیشه > آیین ها و تشکل های مذهبی
.jwplayer{ display: inline-block; } محسن الویری گفت: اگر اربعین محدود به مناسک بشود و از روح و هدف و جهت گیری مطلوب مناسک غافل بشویم و فقط به ظاهر این مناسک توجه بکنیم، این یک نوع بیراهه رفتن و ضد کارکرد اصلی مورد انتظار است. به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از طلیعه، گردهمایی پیاده روی اربعین، هرساله و پس از گذشت چهل روز از سالگرد شهادت امام حسین (ع) برگزار می‌شود؛ حجت الاسلام محسن الویری، پژوهشگر تاریخ و عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، در گفتگویی نقش موثر و تمدن ساز مناسک اربعین را تبیین می کند. محسن الویری در ابتدا با اشاره به اینکه پدیده اربعین را از منظرهای متفاوت می‌توان نگاه کرد؛ گفت: فکر میکنم که آن چارچوبی که می‌تواند بستری برای بیان مسائل اربعین را مطرح نماید، نگاه کردن به اربعین به‌مثابه یک مناسک مذهبی است. وی ادامه داد: بنده میان این مناسک به‌عنوان یک مناسک دینی با مناسک قومی و اجتماعی تفاوت قائل می‌شوم. تعبیری که از مناسک در متون جامعه‌شناسی وجود دارد این است که مناسک مجموعه‌ای از رفتارهایی است که به‌گونه‌ای خاص و منظم از سوی باورمندان یک مذهب خاص به همراه الفاظ ویژه‌ای در یک‌زمان و مکان ویژه‌ای برای رسیدن به معنای موردنظر آنها ارائه می‌شود. وی افزود: اگر این تعریف از مناسک را بپذیریم، این مناسک می‌تواند ریشه‌های مختلفی داشته باشد، گاه از قومیت نشأت می‌گیرد، گاهی از پدیده‌های سیاسی و گاهی از دین؛ در اینجا مناسک اربعین از یک مذهب خاص به نام مذهب و مکتب اهل‌البیت (ع) الهام گرفته است. الویری ادامه داد: هر تمدنی دارای شاخصه‌ها و مؤلفه‌هایی است، لذا برای فهم اینکه یک مناسک خاص چگونه کارکرد تمدن‌سازی دارد باید ابتدا به آن شاخصه‌ها اشاره کرد. وی گفت: ریشه مناسک اربعین آموزه‌های مکتب اهل‌بیت (ع) است، یعنی این مناسک خاستگاهی دارند و از جایی شروع می‌شوند، این پدیده اربعین برآمده از آموزه‌های مکتب اهل‌بیت (ع) است و شناخت آموزه‌های اولیه که در شکل‌گیری اربعین مؤثر است، به ما خیلی کمک می‌کند که نحوه مواجهه با این پدیده و تحلیل آن را بیابیم. بررسی آن دسته از آموزه های دینی که موجب پیدایش این پدیده شده است به ما نشان می‌دهد که جهت‌گیری مطلوب این حرکت بزرگ چیست و به استناد آن با اطمینان می توانیم حکم کنیم که این راهپیمایی یک ظرفیت بزرگ تمدنی دارد. این حقیر سال قبل در یک سخنرانی ظرفیت های تمدنی اربعین را در هفت مؤلفه هویت بخشی، انسجام بخشی، تربیت اخلاقی، تعمیق معنویت، افزایش دامنه معرفت، کلان نگری و اقتدار آفرینی مورد بررسی قرار داده ام که نیازی به تکرار آنها نیست. وی افزود: مثلاً عده‌ای اربعین را به‌مثابه سالگرد رفتن جابر بر سر مزار سیدالشهدا (ع) تحلیل میکنند که بدون تردید چنین نیست، بلکه اربعین از یک اصالت دینی خیلی عمیق‌تری برخوردار است. به روایت مشهور از امام حسن عسکری (ع) یکی از شاخصه‌های هویتی شیعیان زیارت اربعین است. این اصالت ذاتی اربعین و نه اینکه سالگرد یک مراسم باشد، به ما اجازه می‌دهد که خاستگاه اولیه آن را به‌منزله یک رفتار دینی تابع آموزه‌های دینی بدانیم و به استناد همان آموزه ها هم از ظرفیت های آن آگاه شویم و هم معیاری برای ارزیابی به دست آوریم. الویری ادامه داد: انگیزه اولیه اربعین تعظیم شعائر است. لذا ما بلافاصله به آنچه در مورد تعظیم شعائر وجود دارد منتقل می‌شویم برای مثال آنچه در قران برای تعظیم شعائر وجود دارد مثل آیه سی و دوم سوره مبارکه حج، «وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَی الْقُلُوبِ» (هر کس شعائر خدا را (نشانه های حج او و یا هر نشان دینی را) بزرگ شمارد بی‌تردید (تعظیم شعائر الهی) نشأت یافته از تقوای دل‌هاست.)، به‌عنوان یک شاخص تحلیل در برابر ما رخ می‌نماید بر این اساس زیارت اربعین به مثابه گونه‌ای از تعظیم شعائر طبق این آیه شریفه باید در پیوند با پارسایی درونی و تقوی باشد، آیه شریفه می‌فرماید هرکس شعائر الهی را تعظیم کند و بزرگ بشمارد این رفتار از تقوای دلها و پروای دل‌هاست. وی بیان داشت: خب این نشان می‌دهد که اگر من این رفتار تعظیم را می‌خواهم انجام دهم باید پیوند آن را با نیک سرشتی و پارسایی مدنظر قرار داده باشم و هر وقت از این دایره خارج بشوم می‌توانم بگویم از دایره این خاستگاه خارج‌شده‌ام و به هدفی متفاوت از آن چه از این مناسک انتظار می رود گرایش پیدا کرده ام. وی ادامه داد: در زیارت‌های مربوط به معصومین و مشخصاً در زیارت اربعین چنین می‌خوانیم که «لِیَسْتَنْقِذَ عِبادَکَ مِنَ الْجَهالَهِ وَحَیْرَهِ الضَّلالَهِ» ما نزد خداوند شهادت می دهیم که امام حسین (ع) جان خویش را فدا کرد تا بندگان خدا را از جهالت و سردرگمی و نادانی نجات دهد. این مضمون نیز نشان می‌دهد که جهت‌گیری این مراسم و مناسک دوری از جهالت و سردرگمی و دور شدن از گمراهی است، اگر با این دیدگاه به این مناسک نظر کنیم می‌توانیم به این شکل برداشت کنیم که هدف از انجام این مناسک دور کردن ما از جهل و نادانی بوده است؛ و اگر هر وقت این مناسک این خواسته را تأمین نکند و در مسیر این خواسته نباشد می‌توان گفت که رفتاری است که این مناسک را از روح خودش خالی می‌کند. وی افزود: پس می‌توان اینطور نتیجه گرفت که مناسک اربعین، با ایفای نقش هویتی، تعظیم شعائر الهی به منظور پارسایی درونی و هدایت از جهالت، می‌تواند تمدن‌ساز باشد؛ الویری گفت: در تمام مناسک مذهبی، هدف آن است که امتداد اجتماعی آن رویداد بزرگ و خاستگاه اولیه آن را نشان بدهیم لذا این مناسک بازتولید پدیده‌ای است که در اربعین اتفاق افتاده است و ما هم سعی میکنیم در آن شرکت داشته باشیم. اگر جوهره پدیده اصلی و پشتوانه های معرفتی آن تمدن ساز باشد امتداد تاریخی آن هم مشروط به مبتلانشدن به کژکارکردها تمدن ساز خواهد ماند. وی افزود: اینکه وقایع مربوط به قیام امام حسین (ع) محدود به عاشورا نیست و روز چهلم شهادت ایشان نیز به نحوی بزرگداشت می‌شود به صورت نمادین نشان‌دهنده امتداد و پویایی و استمرار این واقعه بزرگ است و این نخستین روش کمک اربعین به تداوم پیام تمدن ساز عاشوراست. وی گفت: وقتی این مراسم را احیا میکنیم و امتداد و جاری بودن آن را نشان می دهیم خودمان را در مسیر آن پیام‌ها و رفتارهای امام قرار می‌دهیم و از طریق بازتولید روح و هدف و جهت گیری آن مناسک پیام آن را زنده نگاه میداریم. الویری افزود: حسب تعریفی که از مناسک ذکر شد، رفتارهای باورمندان یک مذهب معنای خاصی را دنبال می کند و پیام خاصی دارد. اگر بخواهیم احیا و جاری بودن این مراسم را نشان دهیم باید خود را در مسیر و در جهت این پیام و رفتارها قرار دهیم که در راهپیمایی اربعین این معنی و محتوی در رفتار و پیام‌های امام حسین (ع) خلاصه می‌شود. راهپیمایان اربعین با حضور خود در این پیاده روی و خواندن زیارتنامه و نوحه خوانی و عزاداری پیام اصلی اربعین را بازتولید می کنند و با این روش خود را هم در شمار یاران امام حسین (ع) قرار می دهند و تا حدی حسرت در کنار امام نبودن در سال ۶۱ قمری را جبران میکنند. این پدیده یعنی احیاء و استمرار پیام و بازتولید آن در قالب مناسک اربعین. وی ادامه داد: تأکید میکنم اگر قرار است مناسک قالب و روشی برای بازتولید پیام‌ها و خاستگاه‌های اولیه باشد و من مخاطب را در خود شرکت بدهد، لزوم آگاهی از آموزه های نخستین شکل دهنده این مناسک و پایبندی به پیام‌های اولیه اهمیتی مضاعف مییابد. الویری گفت: یکی از زیارات امام حسین (ع) در نیمه شعبان عبارت زیبا و بسیار قابل‌توجهی دارد: «أَشْهَدُ أَنَّکَ قُتِلْتَ وَ لَمْ تَمُتْ بَلْ بِرَجَاءِ حَیَاتِکَ حَیِیَتْ قُلُوبُ شِیعَتِکَ وَ بِضِیَاءِ نُورِکَ اهْتَدَی الطَّالِبُونَ إِلَیْکَ» (شهادت می‌دهم که تو ای بزرگوار کشته شدی اما نمردی بلکه به امید پیوند با زندگی تو دلهای شیعیانت زنده شد و به مدد پرتو نور تو (حق)خواهان به سوی تو هدایت شدند. وی افزود: به نظر من این تعبیر نقش حماسه عاشوراء و بازتولید آن پیام‌های اولیه را که چیزی جز پیام وحی و قرآن و پیامبر نیست به زیبایی تمام نشان می‌دهد. بازتولید حماسه عاشورا در قالب راهپیمایی اربعین از طریق زنده ماندن دل های شیعیان و پیوند این دلها با زندگی جاوید امام (ع) محقق می شود. هدایت یافتن به سوی امام حسین(ع) در قالب این راهپیمایی هم به یمن و برکت پرتو نورانی خود امام حسین(ع) است. نور هدایت امام است که در قالب عزاداری ها و مناسک اربعین در تاریخ جاری است. وی بیان داشت: یکی از وجوهی که می‌شود به مناسک اربعین اشاره کرد وجه نمادین آن است که در ادیان آسمانی معمولاً به این وجه از مناسک توجه ویژه‌ای می‌شود. ما وقتی در چهلمین روز شهادت امام حسین (ع) چنین باشکوه برای ایشان اقامه عزا میکنیم در حالی که شهادت آن امام در روز عاشورا اتفاق افتاده است، امتداد پیام عاشورا در تاریخ را به‌صورت نمادین بیان و بر آن تأکید میکنیم، به‌صورت نمادین برای ما بیان می‌کند که پیام عاشورا و پیام امام حسین (ع) یک پیام ایستا نیست و پویایی و تحرک و بسط و امتداد داشتن در جوهره آن نهفته است. وی ادامه داد: دوباره تأکید میکنم که اربعین سالگرد یک مراسم نیست بلکه خودش از اصالتی برخوردار است که هرسال بازتولید خودش را دارد، اگر بخواهیم مثال بزنیم شبیه شب قدر است، شب قدر درست است که سالگرد نزول قران است اما «تنزل الملائکه و الروح» در هرسال شب قدر اتفاق می‌افتد. توجه به این بعد و جنبه از اربعین افق جدیدی را روی پیش ما باز می‌کند وی افزود: ما وقتی‌که در زیارت امام حسین (ع) در روز اربعین می‌خوانیم که «أَعْطَیْتَهُ مَوَارِیثَ الْأَنْبِیَاءِ» و نزد خداوند متعال اقرار میکنیم که میراث‌های پیامبران را به او عطا فرمودی و امام حسین (ع) میراث دار انبیا و پیامبران گذشته تلقی می‌شود و وارث کتاب‌های آسمانی برشمرده می‌شود این امر به روشنی نشان‌دهنده بعد جهانی و فرامذهبی و فرادینی این پدیده است. پیامد چنین آموزهای این است که امام حسین (ع) را نباید برای دین خودمان بدانیم، پیام عاشورا پیامی برای همه انسانها و همه پیروان آئین‌ها و ادیان پیشین هم هست. الویری گفت: این امر نیز همانند ضرورت حفظ نقش هویت بخشی اربعین، ضرورت همراهی راهپیمایی اربعین با تقوی و پارسایی درونی و ضرورت حفظ رویکرد جهل ستیزی و گمراهی گریزی آن که هر دو را مستند به قرآن و متن مأثور زیارتنامه بیان کردیم اهمیت، ضرورت و الزام حفظ رویکرد جهانی در پدیده اربعین حسینی را مستند به آموزه های دینی و نه یافته های شخصی نشان می‌دهد. زیارتنامه ها چنین می گویند که هدایتگری امام حسین (ع) برای یک عده مشخصی نیست، بلکه امام (ع) نه فقط برای شیعیان اثنی عشری بلکه برای همه شیعیان و نه فقط برای شیعیان بلکه برای همه مسلمانان و نه فقط برای همه مسلمانان بلکه برای همه پیروان ادیان آسمانی و نه فقط برای همه پیروان ادیان آسمانی بلکه برای همه حق جویان و بلکه برای همه انسان ها هدایتگر و الگو و اسوه هستند. و چه ظرفیت تمدنی بالاتر از این؟ وی افزود: اگر به اربعین از منظر مناسکی نگاه کنیم؛ فرصتی فراهم خواهد شد که بتوان تأملاتی که از این زاویه در باره این پدیده بزرگ و سرنوشت‌ساز وجود دارد را مطرح کنیم. این مناسک مذهبی را می‌توان از منظرهای مختلف موردتوجه قرارداد و دید که چه آورده‌هایی را برای ما به همراه دارد یا همزمان چه آسیب‌ها را به می‌تواند داشته باشد که بی‌تردید باید نسبت به از بین بردن این آسیب‌ها اهتمام بیشتری بورزیم و سعی در کمتر کردن صدمات بنماییم. الویری ادامه داد: بی‌توجهی به روح بایسته حاکم بر مناسک و پیام اصلی آن مهمترین آسیبی است که در کنار آسیب‌های خرد و جزئی چه با منشأ درونی و چه با منشأ بیرونی می‌تواند کارکردهای تمدنی اربعین را با مشکل مواجهه کند. مناسک خالی از روح دچار کژکارکرد خواهد شد. اگر ما اربعین را محدود به مناسک کنیم یعنی آن هدفی که مناسک می‌خواهد به آن توجه کنیم را از یاد ببریم و از روح و هدف و جهت گیری مطلوب مناسک غافل بشویم و فقط به ظاهر این مناسک توجه بکنیم، این یک نوع بیراهه رفتن و ضد کارکرد اصلی مورد انتظار است. وی افزود: دقیقا همین طور است، بزرگ‌ترین تهدید ظرفیتهای تمدنی اربعین، مناسک‌گرایی است. مناسک گرایی یعنی بسنده کردن به مناسک بدون توجه به هدف و روح آن، یعنی پایبندی به ظواهر مناسک و بی‌مهری نسبت به آرمان های آن، یعنی جا به جا کردن راه و مقصد و محدود کردن خود به راه و غفلت از مقصد، یعنی جا به جا کردن ابزار و کارکرد و دل مشغول داشتن به ابزار و فراموش کردن کارکرد آن. وی گفت: مناسک اربعین روح و هدف و مقصد و آرمان و کارکردی دارد که باید مراقب بود از آن فاصله نگیریم. هرزمانی که این مناسک از آن روح و آرمان خود که همان کارکرد هویت بخشی، آگاهی بخشی، جهل ستیزی، ضلالت گریزی و مانند آن باشد فاصله بگیرد و به جای هویت بخشی واگرایی هویتی ایجاد کند و معرفت افزا نباشد و پرده های جهل را کنار نزند و راه را از بیراهه نشان ندهد، عملا به مناسکی خشک و مجموعه رفتاری تبدیل شده است که قابل دفاع به نظر نمی‌آید. وی اظهار داشت: عده زیادی که در مراسم اربعین شرکت می کنند و از جاهای مختلف نه تنها ایران و کشورهای عربی بلکه از همه کشورهای جهان به عراق می آیند و نه فقط شیعیان بلکه عزیزان اهل سنت و حتی مسیحیان و پیروان دیگر ادیان هم در این مراسم حضور دارند، همه آنها در بازتولید پیام این مناسک مشارکت دارند، لذا باید توجه داشت هر تلاشی برای متناسب سازی این مراسم با خواسته های ملی و یا درون مذهبی یک گروه از شرکت کنندگان در مراسم به بهای نادیده گرفتن دیگران و یا خدای ناکرده بی احترامی به دیگران قطعا به واگرایی خواهد انجامید و نقش انسجام بخشی این مراسم بزرگ را از بین خواهد برد. الویری گفت: نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که این مناسک در کشور دیگری برگزار می‌شود و حتما باید مقررات و خواسته‌ها و قوانین و مقررات کشور میزبان را رعایت کرد. بی توجهی به این نکته نیز می تواند به حس احترام متقابل بین ملتها لطمه وارد کند. به همین خاطر تلاش برای ایرانی سازی این مناسک و اصرار نسنجیده و تدبیرنشده برای برپاساختن آن، آن گونه که ما می پسندیم، می تواند زمینه ساز آسیب ها باشد. وی در پایان افزود: تأکید میکنم که اگر اربعین مطابق آموزه هایی که به صورت مستند ذکر کردم باید نقش هویت بخشی، تعظیم شعائر، ستیز با نادانی و حیات بخشی داشته باشد هر حرکتی بر خلاف اینها یک کژکارکرد به حساب می آید.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 126]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها