محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1844117345
آشنایی متفاوت ایران و دیگر کشورهای اسلامی با تمدن جدید
واضح آرشیو وب فارسی:مهر: یادداشت؛
آشنایی متفاوت ایران و دیگر کشورهای اسلامی با تمدن جدید
شناسهٔ خبر: 3753931 - سه‌شنبه ۹ شهریور ۱۳۹۵ - ۱۴:۳۳
دین و اندیشه > اندیشکده ها
.jwplayer{ display: inline-block; } یادداشت پیش رو به بررسی آشنایی مسلمانان با تمدن جدید می پردازد. نویسنده در آن سعی کرده است که تفاوت مواجهه مسلمانان را با تمدن جدید بیان کند. به گزارش خبرنگار مهر، در یادداشتی که در ادامه آمده است، مرتضی آقامحمدی به تبیین تفاوت و بررسی مواجهه مسلمانان و ایرانیان با تمدن جدید می پردازد. شیعیان ایران و عموم مسلمانان دیگر کشورها دو نوع متفاوت از طرز مواجهه و آشنایی با تمدن جدید را تجربه کرده‌اند. این تفاوت سبب بروز و شکلگیری ذهنیت، قضاوت و واکنش‌های ناهمسانی بوده است و از این جهت، قضاوت ما انتزاعی‌تر، غیر واقعی‌تر و منفی‌تر از نگاه دیگر مسلمانان به این تمدن است. تاریخچه رویارویی مسلمانان با تمدن غرب آشنایی عرب‌ها با فرهنگ و تمدن غرب از قرن هفتم میلادی، زمانی که مسلمانان به قلمرو امپراتوری بیزانس حمله کردند، آغاز شد. بیزانس در سال ۶۳۵ سوریه و در۶۳۷ اورشلیم و فلسطین را از دست داد. در سال ۶۴۱ هراکلیوس درگذشت و اعراب مصر را گرفتند. در سال ۶۹۸ اعراب بر شمال افریقا مسلط شدند. اعراب دو مرتبه درسال‌های ۶۷۴ و نیز ۷۱۷ تلاش کردند تا قسطنطنیه را فتح کرده به سمت اروپای شرقی راه باز کنند که هر دوبار شکست خوردند. تنها فتح مسلمانان در اروپای غربی ، فتح پادشاهی ویزیگوتی اسپانیا بود. باقیمانده توان اعراب صرف مقابله با بیزانس شد. مقاومت بیزانس نه تنها خود، بلکه تمدن اروپا را نجات داد. در قرن ۱۱ گروه تازه ای از ترکان سلجوقی در آسیای صغیر ظاهر شدند. ترکها در سال ۱۰۷۱ یک سپاه امپراتوری را در ملازگرد شکست داده و امپراتور رومانوس چهارم را اسیر کردند. در سال ۱۰۸۱ یک توانگر به نام آلکسیوس امور را به دست گرفته و امپراتور شد. او برای شکست ترکها از رم درخواست کرد تا کلیسای شرقی و غربی در مقابل ترکان مسلمان با هم متحد شوند و یک جنگ مقدس داشته باشند. ترکان پیشروی کرده و بیشتر قلمرو بیزانس را درنوردیدند وحتی بر همکیشان عرب خود فائق آمده و کنترل خاورمیانه از جمله فلسطین و اورشلیم را در ۱۰۸۷ به دست گرفتند. در ۱۰۹۰ ترکها قدرت مسلط بر شرق بودند. در سال ۱۰۹۵ آلکسیوس از رم درخواست کمک کرد و پاپ آن زمان که اوربانوس نام داشت موافقت کرد و از اروپاییان غربی خواست تا به کمک بیزانس بروند تا هم وحدت کلیساها محقق شود و هم علاوه بر آسیای صغیر، فلسطین و اورشلیم نیز آزاد گردد. چند سپاه از ایتالیا و فرانسه و آلمان آمدند که جمعا ۳۰ هزار نفر می شدند. رهبری واحد وجود نداشت. هر سپاه را یک اشرافزاده برعهده داشت و زیر دست او فرماندهان اشراف پایین تر بودند کهشوالیه ها و سربازان پیاده، آنها را همراهی می کردند. آلکسیوس می خواست به کمک آنها سرزمینهای آسیای صغیر را به امپراتوری بازگرداند اما غربیها درصدد غارت ثروت شرق بودند و می خواستند برای خود پادشاهی هایی بتراشند. جنگ صلیبی در ۱۰۹۷ اولین پیروزی را به دست آورد و نیقیه پایتخت ترکان فتح شد. سپاه بیزانس در عملیات شرکت داشتند، اما شنیدند که سپاه عظیمی از مسلمانان در پیش رو است، لذا مسیر خود را عوض کردند. غربیها که احساس میکردند به آنها خیانت شده به کار خود ادامه داده و فلسطین را فتح و در سال ۱۰۹۹ اورشلیم را گرفتند. این بخشهای آزاد شده بیزانس به آنها بازگردانده نشد و غربیها ۴ پادشاهی در اِدسا، انطاکیه، طرابلس و اورشلیم بنا کردند. مسلمانان تجدید قوا کرده و در سال ۱۱۴۴ ادسا و در سال ۱۱۸۷ اورشلیم را بازپس گرفتند. سرانجام تمام پادشاهی صلیبی به دست مسلمانان افتاد. چند جنگ صلیبی در این میان درگرفت که بیزانسیها در آن نقشی نداشتند. در ۱۲۰۳صلیبیون به شهر قسطنطنیه حمله کرده و در نهایت یک امپراتوری لاتینی در بیزانس تشکیل دادند. اما این امپراتوری از اول ضعیف بود و پولی در بساط نداشت. بیزانسیها هم متخاصم بودند. در سال ۱۲۰۵ بلغارها حمله کرده و بالدوین امپراتور لاتینی را کشتند. در آن زمان بزرگترین دشمن امپراتوری لاتینی، امپراتوری نیقیه در همسایگی بود. بسیاری از پناهندگان بیزانسی به آنجا گریخته بودند که از جمله تئودور لاسکاریس بود که از خانواده امپراتور بود. آنها به مقابله با لاتینیها اقدام کردند و در نهایت به سال ۱۲۶۱ با شکست لاتینیها و فرارشان، امپراتوری بیزانس احیا گردید. غارت قسطنطنیه و حکومت ۶۰ ساله غرب بر آن چنان بود که خسارتهای وارده هرگز جبران نشد و دو سده پایانی امپراتوری همراه باضعف بود. قلمرو بیزانس فقط کمی بیش از قسطنطنیه و بخشهای کوچکی از آسیای صغیر و بالکان را شامل می شد. در سال ۱۳۵۴ترکها از آسیا برآمدند و آسیای صغیر را درنوردیدند. آنها قلمرو بیزانس را در خارج از قسطنطنیه تسخیر کردند. امپراتوری از غرب کمک خواست، اما پاسخی دریافت نشد. امپراتوری از طریق معامله با عثمانیها توانست چند دهه دیگر بر سرپا بماند. سرانجام در ۱۴۵۳ سلطان محمد دوم به قسطنطنیه حمله کرد تا بر این فرمانروایی خاتمه دهد. پس از یک ماه محاصره، عثمانیها با توپهای جنگی به شهر حمله کردند و آن قدر نردبان گذاشتند تا از دیوارهای مستحکم شهربه اندازه کافی سرباز بالا رفت و وارد شهر شد. هزاران نفر از جمله امپراتور کنستانتین یازدهم کشته شد و طومار امپراتوری بیزانس برای همیشه پیچیده شد. ترکها از فرهنگ بیزانس تأثیر پذیرفتند و با استفاده از الگوی بیزانس امپراتوری خود را به وجود آوردند و قسطنطنیه را که اینک استانبول نامیده میشود را پایتخت خود قرار دادند. این امپراتوری جدید پنج قرن عمر کرد و بخشهای بسیاری از عالم عربی اسلامی نیز تحت سلطه آنان بود. قدرتی که توانسته بود امپراتوری بیزانس را شکست دهد، به داشتههای خود باورداشت و در مقابل تمدن مسیحی احساس کوچکی نمیکرد. این امپراتوری همچنان به کار خود ادامه داد و گاه با تمدن غرب در صلح و گاه در تنش و جنگ بود. مسلمانان قلمرو عثمانی که عمدتا اهل سنت بودند، با غربیها در ارتباط بودند و کم وبیش به سان دو تمدن با یکدیگر تعامل داشتند. بعدها پس از استعمار کشورهای اسلامی توسط غربیها نیز خیل عظیمی از غرب به این کشورها مهاجرت کرده و در کنار یکدیگر زندگی میکردند و فرزندان این دو تمدن از نزدیک نسبت به یکدیگر شناخت داشتند. عموم نقاط سن نشین، از هند گرفته تا منطق خاورمیانه و شمال آفریقا، برای مدتی سلطه استعمار را تجربه کرده‌اند. به عنوان نمونه در اوائل قرن نوزدهم، محمد علی پاشا به عنوان حاکم مصر از سوی خلافت عثمانی انتخاب گردید. وی اصالتا یک ژنرال آلبانیایی و از قلمرو اروپایی دولت عثمانی بود، در نتیجه تمدن جدید را به خوبی میشناخت. او برای اصلاح جامعه مصر تلاشهای زیادی در زمینه آموزش و پرورش و ایجاد مدارس به سبک جدید انجام داد. در بخش نظامی نیز اصلاحاتی به وجود آورد و سیستم نظامی مصر را به یک قدرت قابل قبول مبدل کرد. اقدام سوم وی در زمینه کشاورزی بود. او با اقدام به اصلاحات نظامی، اداری و اقتصادی، سعی در تسهیل کار تجار و کشاورزان و فعالان اقتصادی نمود و به اقتصاد مصر رونق چشمگیری بخشید. وی همچنین اصلاحات فرهنگی ای را برای گشایش جامعه به وجود آورد و تلاش کرد تا فضا را برای ارتباط با اروپا آماده نماید. موقعیت جغرافیایی مصر و تسهیلات جدیدی که در قاهره وجود داشت، آن را به یک شهر بزرگ همانند شهرهای بزرگ جنوب اروپا که در کنار مدیترانه واقع شده‌اند، تبدیل کرد. رفت و آمد مصریها به اروپا و بالعکس زیاد بود. قرن نوزدهم شاهد نقطه عطف بزرگی در مطالعات شرقشناسی و اسلام شناسی و مصرشناسی (مصردر ابعاد تمدن قدیم آن) است. این امر منجر به جذب افراد متعددی از دانشمندان و شرق شناسان اروپایی در نیمه دوم قرن نوزدهم به مصر است. تقریبا اسلامشناسان مهم اروپا در قرن نوزدهم، یک دورهای را در مصر گذراندهاند که یکی از بهترینهای آنها گلدزیهر است. تعداد قابل توجهی از اروپا بخصوص از اروپای جنوبی مثل ایتالیا و یونان برای کار و تجارت به مصر مهاجرت نمودند به طوری که در آن زمان فقط صدهزار ایتالیایی در مصر زندگی میکردند و به کشاورزی و تجارت و دیگر حرفه‌ها مشغول بودند. بعلاوه، تعداد قابل توجهی از کتابهای شرق‌شناسان که در زمینه تمدن اسلامی بوده و عموما تمدن عربی معرفی میدشده، به زبان عربی ترجمه می شود. رفته رفته یک نوع احساس افتخار به هویت عربی و تمدن بزرگ عربی ایجاد میشود، به گونه‌ای که تمدن جدید وامدار آن تلقی میگردد. این کتابها در مورد تمدن اسلامی بوده، اما عموما به عنوان تمدن عربی معرفی میشده است. ترجمه آثار مذکور سبب میشود که روشنفکران در مصر یک تلقی افتخار آمیز نسبت به گذشته پیدا می کنند. تصور آنان از این تمدن ، بیش از آنکه یک تلقی دینی باشد، یک برداشت میراثی است و به عنوان تمدن عربی مورد افتخار و مباهات قرار میگرفت. آشنایی ایرانیها باتمدن جدید شیعه دائم در درون جهان اسلام در اقلیت و نوعی انزوا بود و به راحتی با صدور یک فتوا از سوی یک عالم جاه طلب یا متعصب، گاه هزاران تن از آنها کشته میشدند. حتی در جایی مثل ایران که شیعیان به یمن حکومت صفویه در اکثریت بودند، باز هم در درون جامعه بزرگ اهل سنت در حصر قرار داشتند، که منجر به قطع رابطه فعال آنها با جهان خارج و کشورهای اسلامی می گردید. حکومت عثمانی که همواره رفتاری متخاصمانه با صفویه داشت، به منزله سدی بزرگ مانع شکلگیری ارتباطی زنده و پویا بین ایران و اروپا بود. وقتی تاریخ نوین آغاز شد مقاومت منفی جامعه مذهبی برای حفظ اصالتهایش این جامعه را بیش از پیش به درون خود فرو برد. گرچه این پدیده در جوامع سنی هم قابل مشاهده است، اما شدت آن در جامعه ما بیشتر بود. این تفاوت را می توان در حرکتهای سیاسی و فرهنگی آنها و بخصوص بر طیفی از عالمان دینی که رسالت دفاع از دین در این دو قلمرو را به عهده دارند مشاهده کرد. برخورد مستقیم و وسیع‌تر عالمان سنی با تمدن جدید تفکرات آنها را عینی‌تر وغیرانتزاعی‌تر کرده است. از آنجا که ایران فاقد تجربه استعماری بود و فرهنگ نوین عمدتا از طریق حکومت به جامعه معرفی میشد، به تقابل جامعه مذهبی و فرهنگ نوین ختم شد. فرهنگ نوین در قالب استثمار و بیدینی و فساد عرضه گردید به کلی جامعه مذهبی عافیت را در احتراز از آن دید. به احتمال قوی در آن شرایط اقدامی جز این نه میسر و نه مفید بود. برخلاف تجربه کشورهای سنی که از نزدیک با صاحبان تمدن جدید زیست کردند، سمبلهای این تمدن در ایران عموما بلکه کلا انسانهای کم ظرفیت و خودباختهای بودند که نه آن تمدن را میشناختند و نه در فکر نیل به چنین شناختی بودند. تمسک آنها به تمدن جدید هم عمدتا برای فرار از قیود اخلاقی و اجتماعی و دینی بود و در نهایت وسیلهای برای جدا کردن خود از توده مردم و راهی برای تشخص اجتماعی تلقی میشد. اینان طبقه‌ای بی‌قید و بند و بی‌تهعد، مسرف، ولخرج و بیتفاوت به ارزشها را به وجود آوردند و خود را در مقابل هر آنچه سنت نامیده میشد قرار دادند. هر آنچه که متعلق به جامعه سنتی بود تقبیح میشد و آنچه به میل و هوس طبقه جدید بود، موجب افتخار بود. قناعت نشان از نداری بود و اسراف و مصرف بیرویه حاکی از مکانت مالی و تنعم به حساب میآمد. وجدان کاری و درست انجام دادن کارها، سادگی و حماقت تلقی میشد و فرار از مسئولیت و تن به کار ندادن زرنگی به حساب میآمد. در حالی که آنچه تمدن نوین غرب را قدرتمند ساخت همین تعهد کاری، وظیفه شناسی، احتراز از مصرف بیرویه و جدیت و تلاش و نظم در کارها و اموری از این دست بود. اگر در دیگر کشورهای اسلامی،از پوشش یابرخی ابعاد زندگی غربیها تقلید می شد، سایر نکات مثبت و سازنده آنها هم دیده میشد، اما در ایران کسانی نماینده آن تمدن بودند که فقط ظاهری از آن را که مطابق امیال خود بود، درک و نمایندگی میکردند. در ایران معمولا اصلاحات رضاخان در ایران با اصلاحات کمال آتاترک در ترکیه مقایسه میشود، در حالی که این دو جریان در ظاهر ترقیخواهی بودند، اما در عمل تفاوت بسیار بود. آتاترک در حالی مرد که چیزی برای خود نداشت و برای کشورش تلاش کرده بود، اما رضاخان در حالی ایران را ترک کرد که نیمی از زمینهای مزروعی ایران در ملک او بود و ایران طعمهای بود در دست فرزندان کمظرفیت و هوسباز او. درچنین شرایطی بسیاری از عوام، که خود بخشی از جامعه سنتی محسوب میشدند به برتری طبقه مترقی اعتراف داشتند و حتی آنها که مایل به حفظ آن سنتها بودند نیز به نوعی توان مقابله با این جدابافتگان را نمیدیدند و عافیت را در دوری خود و خانوادههایشان از آنها میدیدند. وقتی قرار شد حفظ اصالتها با پای در دامن کشیدن و طرد هر آنچه بیگانه و جدید است باشد، جایی برای تحول و تجدد و اصلاح نمی‌ماند. این اندیشه بیش از آنکه ریشه در مبانی دینی داشته باشد ناشی از تجربه تاریخی جامعه مذهبی است.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 141]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها