واضح آرشیو وب فارسی:مهر: علیرضا صدرا:
نظریه، تکمیل گفتارهای دانشمند است/ تفاوت نظریه و گفتار دانشمندان
شناسهٔ خبر: 3051867 - یکشنبه ۲۵ بهمن ۱۳۹۴ - ۱۵:۵۷
دین و اندیشه > اندیشمندان
یک استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت: گفتارهای دانشمندان از نظریات آن ها سرچشمه می گیرد که بعدها تکمیل تر می شود و تنها به تناسب مخاطب، قالب های بیان آن تفاوت پیدا می کند. به گزارش خبرگزاری مهر، علیرضا صدرا، استاد دانشگاه تهران در پاسخ به این سوال که گفتار دانشمندان با نظریه آن ها چه تفاوتی دارد، اظهار کرد: الفاظ و گفته ها قالب های معنا و مفهومِ نظریات هستند و نظریه محتوا و قلب بیان است و بیان، قالبی بوده که در آن نظریات افاضه و ارائه می شوند. وی ادامه داد: در حقیقت ما تفکر و اندیشه خود را در قالب زبان ارائه می کنیم و الفاظ و واژگان و گفتارهای یک دانشمند نیز نوعا قالب های لفظی و نشانه هایی برای ظهور و بروز مفاهیم و اندیشه ها و نظریات و انتقال آن ها از فکر اندیشمند به ذهن مخاطب است. وی زبان را ترجمان افکار و نظریات اندیشمندان دانست که آن ها را قالب بندی کرده و انتقال می دهد و گفت: این اصلی اساسی است؛ از سوی دیگر الفاظ و گفتارها و بیان و زبان در میان دانشمندان متفاوت است، برخی دانشمندان به صورت کلاسیک کار کرده اند. به طور مثال می توان به آراء و آثار ارسطو و فارابی اشاره کرد که بسیار یکدست بوده و به همین دلیل به ارسطو معلم اول و به فارابی معلم ثانی گفته می شود هر چند افلاطون بیش از ارسطو کار کرده اما آراء او به تناسب مخاطب تفاوت دارد به این ترتیب که او گاهی با مردم عامی صحبت می کند و بنابراین سخن او خطابی است، گاه با دانشمندان مذاکره می کند و سخن او برهانی است، گاه با مغالطه گران و سوفیست ها حرف می زند و سخن او جدلی است نه از روی مغالطه، و او جدل می کند تا مغالطه کنندگان را از موضع خود ساقط کند. صدرا با بیان اینکه موارد یاد شده، صنایع بیانی بوده که گاه این گفتارها برهانی است، گاه جدلی، در پاره ای اوقات خطابی و حتی گاه با شعر یا نقل قول از دیگران، تصریح کرد: اغلب سخنان ارسطو و فارابی برای دانشجویان و صاحب علوم بیان شده و مخاطب آن توده های مردم نیستند و آثار آنها باید جزو کتاب های دانشگاهی باشند، بنابراین نمی توان گفته های این دو فرد را نظریه ندانست. وی اضافه کرد: از سوی دیگر امام خمینی (ره) نیز آثاری دارد که هم بخشی از آن ها اختصاص به قشری خاص دارد، به طور مثال مصباح الهدایه اثری است که حتی عرفای عریف نیز نمی توانند مفهوم آن را درک کنند و نظریاتی که در آن بیان شده، اوج عرفان نظری و عملی است یا گفتارهای ایشان در شرح جنود عقل و جهل، فلسفی و نظری است و مخاطب آن بیشتر طلاب یا دانشمندان تازه پا گرفته است. اما همین شخصیت بزرگوار در عین حال کتابی به نام ولایت فقیه را تدوین می کنند که نظریات ایشان برای توده مردم بیان شده یا آراء خود را در صحیفه نور چنان بیان می کنند که باسواد، بی سواد، کشاورز، مهندس، دکتر، کارگر و … می توانند آن را فهم کرده و سخنان حکیمانه بنیانگذار کبیر انقلاب را درک کنند لذا نظریات ایشان در این کتاب اگر چه با قالب عامیانه است اما عوامانه نیست. این استاد دانشگاه در ادامه ابراز کرد: ضمن آن که آراء و آثار امام خمینی (ره) سهل و ممتنع است و سهل آن را توده مردم درک می کنند. در واقع آراء برخی از دانشمندان تنها ممتنع است مانند افلاطون و به نوعی نیز ارسطو، و آراء و آثار عده ای از دانشمندان نیز سهل است مانند جمال زاده. یا شهید مطهری شرح مبسوط منظومه را دارد که ممتنع بوده و هر فردی آن را فهم نمی کند و نظریاتی بود که تنها اساتید آن ها را می فهمیدند و نزد این اندیشمند بزرگ اسلامی تلمذ می کردند در عین حال اثری به نام داستان راستان دارد که برای بچه ها تدوین شده و قابل درک برای آنها است. وی با بیان این که بنابراین اندیشه همان اندیشه است اما گاه در قالب سهل بیان می شود و گاه ممتنع و گاه خطابه و حتی گاه در فیلم یا تابلوی نقاشی، تصریح کرد: از سوی دیگر اندیشه و نظریه مربوط به فهم درونی و ذهن است اما زبان یک منطقی دارد که بر پایه گرامرهای مختلف تبیین می شود. در حقیقت گفتار یک دانشمند، جسمِ نظر و فهم است و نظریه و فهم و علم، روح زبان و قالب های بیانی و گفتاری است. صدار با تاکید بر این که گفتار یک دانشمند و حکیم، به طور طبیعی حکیمانه و روش مند و قاعده مند و نظام مند و هدفمند است و از نظریه او سرچشمه می گیرد، بیان کرد: بنابراین نمی توان گفت او سخنی خلاف نظریه خود می گوید، اما این گفتارها به تدریج می تواند تکمیل شود و به نظریه تبدیل شود. به دیگر سخن گفتار یک دانشمند ناشی از نظریات اوست و جز در برخی موارد، نمی توان آن را از نظریه جدا دانست هر چند ممکن است گفتار او در همان زمانی که بیان می شود، دچار خطا و اشتباه شود و در فرصتی دیگر که در قالب نظریه ای جامع و کامل مطرح شد، اصلاح شود، اما این دو را نمی توان از یکدیگر جدا دانست. وی اضافه کرد: در همین راستا می توان به دانشنامه علائی ابن سینا اشاره کرد که در سن ۱۶ سالگی اش آن را به زبان روان و غنی و فارسی تدوین کرد اما تا پایان عمر خود که کتاب های دیگری همچون شفا یا الهیات را نوشت، نظریه ای در این اثر تغییر نکرد و تنها بسط و گسترش یافت. بنابراین تفاوت گفتار و نظریه یک دانشمند در آن است که نظریه به صورت فرمولی و با دقت و وسواس نوشته می شود اما در گفتار همین نظریه بیان می شود که تنها آن خشکی و نظام منطقی خود را کاهش می دهد. این استاد دانشگاه تاکید کرد: البته همان طور که گفته شد ممکن است برخی از دانشمندان در هنگام طرح نظریه، از گفتارهای پیشین خود عدول کنند یا حتی از نظریه سابق خود بازگردند که در این راستا می توان به غزالی اشاره کرد که اثری را نوشت اما اثر بعدی او، نظریات سابق را نقض کرد اما این اتفاق به ندرت رخ می دهد و غالبا نظریه یک دانشمند، گفتارهای پیشین او را تکمیل و پخته تر می کند و تکرار ندارد. ضمن آن که همان گونه که دانشمندی می تواند در گفتار خود مرتکب اشتباه و خطا شود، در نظریه اش نیز احتمال به خطا رفتن است. وی در پایان سخنان خود اظهار کرد: بنابراین گفتارهای دانشمندان از نظریات آنها سرچشمه می گیرد که بعدها تکمیل تر می شود و تنها به تناسب مخاطب، قالبهای بیان آن تفاوت پیدا می کند. منبع: طلیعه
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 46]