تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1833599023
امر به معروف و نهی از منکر و روش‌های تأثیرگذار آن از منظر امام رضا(ع) - بخش دوم و پایانی استعلایی بودن حالت امر و نهی در امر به معروف و نهی از منکر
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: امر به معروف و نهی از منکر و روش‌های تأثیرگذار آن از منظر امام رضا(ع) - بخش دوم و پایانی
استعلایی بودن حالت امر و نهی در امر به معروف و نهی از منکر
در امر به معروف و نهی از منکر پیش از هر اقدامی باید اندیشه کرد و شیوه صحیح را با توجه به ویژگی های مخاطب و نوع عمل پیدا نمود.
7. جایگزین کردن یکی از موجبات انجام منکر آن است که زمینه انجام معروف فراهم نیست. اگر بتوانیم زمینه های انجام معروف را فراهم کنیم، از ارتکاب منکر جلوگیری کرده ایم. هنگامی که خداوند می خواست حضرت آدم را از خوردن چیزی منع کند، ابتدا به او اجازه داد از غذاها و خوراکی های دیگر استفاده کند و فرمود: وَ قُلْنا یا آدَمُ اسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّه وَ کُلا مِنْها رَغَداً حَیْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَه فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمِینَ (بقره: 35)؛ و گفتیم: ای آدم! تو با همسرت در بهشت سکونت گزین، و از (نعمت های) آن گوارا هرچه میخواهید بخورید، (اما) نزدیک این درخت نشوید که از ستمگران خواهید شد! اگر زمینه ازدواج آسان را فراهم کنیم بسیاری از جوان ها به دنبال فحشا و زنا نمی روند و تن به ازدواج خواهند داد و از بسیاری مفاسد جلوگیری می شود. امام صادق ( علیه السلام ) فرمودند: کسی که ازدواج کند نیمی از دین خود را حفظ کرده است (مجلسی، 1420ق، ج 103، ص 219). در صورتی که زمینه تفریح سالم و ورزش جوانان فراهم شود، از بسیاری از مفاسد جلوگیری می گردد. روزی غلامان پیش از اینکه میوه ها را کامل بخورند، آنها را دور انداختند. امام رضا ( علیه السلام ) به آنان فرمودند: سبحان الله! اگر شما از آن بی نیازید، کسانی هستند که به آن محتاجند. آن را به کسی بدهید که نیازمند آن است (مجلسی، 1420ق، ج49، ص102). بدین سان، اگر آنها را از اسراف منع می کنند، انفاق را کنار آن قرار می دهند، و اگر منکری را خاطرنشان می کنند، معروفی را کنار آن جایگزین می سازند. احمد بن عمر می گوید: خدمت امام رضا ( علیه السلام ) رسیدم و عرض کردم: ما خانواده اهل بخشش و خوش نعمت بودیم، اما خداوند همه را گرفت، تا آنجا که محتاج کسانی شده ایم که نیازمند ما بودند. امام فرمودند: ای احمد بن عمر، چه حال خوبی داری! گفتم: فدایت شوم، حال من چنان بود که خبر دادم. فرمودند: آیا دوست داری بر حالتی باشی که این جبّاران هستند و حال و وضعیت آنان را داشته باشی؛ دنیایی پر از طلا از آن تو باشد؟ گفتم: نه، یابن رسول الله. امام ( علیه السلام ) خندیدند و فرمودند: از همین جا بازمی گردی، چه کسی حالش از تو بهتر است؟ در دست تو صنعت و هنری است که آن را به دنیایی پر از طلا نمی فروشی آیا بشارتت دهم؟ گفتم: آری، یابن رسول الله! خداوند مرا به تو و پدرانت شاد کند (طوسی، 1404ق ج2، ص 859). امام رضا ( علیه السلام ) در اینجا برای اینکه جلوه گری دنیا را از نظرش بیندازند، او را به ارزش واقعی ایمان و خط فکری و ارتباطش با اهل بیت ( علیهم السلام ) متوجه ساختند و یادآور شدند که دشمنان با همه ثروت و امکاناتی که دارند، وقتی به بیراهه می روند فاقد ارزش می شوند. بعکس، ارزش در خط فکری سالم و ارتباط با خداست. در صورتی که مسئولان مملکتی از عدالت و تقوای کافی برخوردار باشند، از بسیاری از بدبینی های مردم جلوگیری می شود. ایجاد اشتغال برای جوان ها می تواند از انجام بسیاری از منکرات جلوگیری کند. اسلام به حج و نماز جماعت و جمعه و روزه ماه رمضان اهمیت زیادی داده است؛ زیرا نمایش این عبادات موجب می شود ایمان به خدا در جامعه تقویت شود و با این کار بسیاری از مشکلات حل می شود و بسیاری از خوبی ها در جامعه جلوه می کند و در نتیجه، از فراهم شدن زمینه منکرات جلوگیری می شود. 8. رسوا کردن چهره های منحرف در جامعه، به اشخاصی برخورد می کنیم که از ایمان کافی برخوردار نیستند و حاضرند دست به هر کار خلافی بزنند و برخی افراد با خودفروشی به بیگانگان، مردم را اغفال نموده، حقایق را وارونه جلوه می دهند. این گروه در لحظات حسّاس، ساز جدایی می زنند و سعی می کنند بین مردم و نظام اسلامی تفرقه ایجاد کنند. لازم است این چهره ها در هر زمانی با بیان دلایل کافی افشا شده، به مردم معرفی شوند. زید بن موسی، برادر امام رضا ( علیه السلام )، در مدینه خروج کرد و دست به کشتار و آتش زد. هنگامی که بر مأمون وارد شد، امام ( علیه السلام ) جوابش را ندادند. زید ناراحت شد و گفت: من پسر پدرت هستم، جواب سلامم را نمی دهی؟ فرمودند: تو تا وقتی که در اطاعت خدا باشی، برادر منی. وقتی خدا را معصیت کنی بین من و تو برادری نیست (ابن شهر آشوب، 1384، ج4، ص 361). نیز عمیر بن یزید می گوید: نزد امام رضا ( علیه السلام ) بودم، سخن از عموی آن حضرت به میان آمد. امام فرمودند: برخودم عهد کرده ام که سقف خانه ای بر من و او سایه نیفکند. پیش خود گفتم: او ما را به نیکی و صله رحم فرمان می دهد، ولی خودش درباره عموی خود چنین می گوید. امام ( علیه السلام ) نگاهی به من کردند و فرمودند: این از نیکی و صله است، هر وقت که نزد من آید و من به خانه اش بروم و درباره من سخنانی بگوید، مردم او را تصدیق می کنند و حرف هایش را می پذیرند، ولی اگر پیش من نیاید و من به خانه او نروم، مردم حرف هایش را نمی پذیرند (صدوق، 1372، ج 2، ص 221). بدین سان، امام به اشکال گوناگون، افرادی را که از دین منحرف شده بودند، رسوا می کردند و با این کار، منکر را نشان می دادند. در قضیه پذیرش ولایت عهدی نیز این شیوه به چشم می خورد. امام با اینکه ولایت عهدی مأمون را پذیرفتند، هیچ گاه حکومت او را به رسمیت نشناختند. حضرت می فرمودند: این حکومت بر ستم بنا نهاده شده است. نیز می فرمودند: ... من در عزل و نصب احدی دخالت نمی کنم و رسمی را تغییر نمی دهم و سنّتی را نمی شکنم... (صدوق، 1372، ص 315). در جای دیگر، امام خطاب به مأمون چنین می فرمایند: مأمون ولایت امر مسلمانان را به من سپرده و این مسئولیتی بس خطیر است. وی حرام خدا را حلال، و حلال خدا را حرام کرده و با این حال، در صدد است این نسبت ها را به ما بدهد (ابن شهر آشوب، 1384، ج 4، ص 364). از مجموع این روایات، برمی آید که امام رضا ( علیه السلام ) پس از رسیدن به مقام ولایت عهدی، هرگز درصدد سازش با حکومت ظالمانه مأمون برنیامدند، بلکه در هر فرصتی علاوه بر اعلام حقّانیت اهل بیت ( علیهم السلام ) در امر حکومت و زمام داری جامعه، غاصبانه بودن حکومت مأمون را متذکر می شدند. این روش به ما نشان می دهد که هرگز نباید در مقابل کسانی که حقوق مردم را پایمال می کنند ساکت نشست و به هر وسیله ای که هست و تا هرجا که می توان، باید از آن دفاع کرد. 9. بیان علت و فلسفه یک حکم انسان مؤمن همواره باید تسلیم امر خدا باشد و در هر امری به تمام دستورات مولا عمل کند. امام رضا ( علیه السلام ) در این باره می فرمایند: بدانید که تسلیم اوامر الهی بودن در رأس طاعت و بندگی حق تعالی قرار دارد، خواه انسان فلسفه و دلیل دستور حق تعالی را بفهمد و به عمقش پی ببرد و خواه از آن چیزی نفهمد و از درکش عاجز باشد (مجلسی، 1420ق، ج 17، ص 209). اما بیان علت و فلسفه یک حکم موجب ایجاد یقین در شنونده و عمل بسیار بهتر می گردد. به همین دلیل، خداوند در قرآن زیاد از این شیوه استفاده کرده است. علاوه بر این، در کنار احکام، همواره احادیثی وجود دارد که علت حکم را روشن می کنند. اصولاً احتجاجات و استدلال های معصومان ( علیهم السلام ) با مذاهب و مکاتب گوناگون، نمونه خوبی از برخوردهای حکمتآمیز است که کتاب احتجاج مرحوم طبرسی و کتاب هایی از این قبیل، آیینهای از این نوع برخوردهاست. اینکه امام رضا ( علیه السلام ) به عالم آل محمد ( صلّی الله علیّه و آله ) لقب یافته، نتیجه همین احتجاجات و برخوردهای استدلالی و کلامی آن حضرت با ادیان و مکاتب گوناگون بوده است؛ زیرا این زمینه برای آن بزرگوار بیش از دیگر معصومان فراهم آمد. به همین دلیل، بخش هایی از کتاب پراهمیت عیون اخبار الرضا (ب 32، ج2، ص 88-98) به بیان علل احکام از زبان آن حضرت اختصاص یافته است. علت حرام بودن همجنس بازی: امام رضا ( علیه السلام ) فرمودند: علت حرام شدن همجنس بازی و روی آوردن مردان به مردان (لواط) و نیز روی آوردن زنان به زنان (مساحقه) از آن روست که این کار سبب از بین رفتن نسل بشر و برهم خوردن نظم و تدبیر جامعه و نابودی نظام بشری است، و دیگر آنکه ساختار روحی و جسمی زنان و سرشت وجودی مردان طوری خلق شده که هر یک با ترکیب دیگری کامل می شود (صدوق، 1385، ج 1، ص 601). 10. حرکت های دسته جمعی برای امر به معروف های مهم و جلوگیری از برخی منکرات، گاهی لازم است به صورت دسته جمعی حرکتی صورت گیرد تا آن معروف در جامعه تحقق یابد و از انجام منکر جلوگیری شود. می توان گفت: بسیاری از راهپیمایی هایی که در طول تاریخ انقلاب اسلامی صورت گرفته در تحقق اهداف مزبور مؤثر بوده و زمینه از بین رفتن بدترین منکرات مانند حکومت طاغوت به وسیله همین راهپیمایی ها فراهم شده است. نیز زمینه ایجاد بهترین معروف ها همچون برقراری نظام جمهوری اسلامی توسط همین راهپیمایی ها صورت گرفته است. برای تحکیم این نظام نیز انجام راهپیمایی ها یکی از مؤثرترین عوامل به شمار می آید؛ چنان که حج از قوی ترین عوامل برای بقای اسلام است. مسئله ای که در تبیین جایگاه شیعه و معارف اسلامی نقش برجسته ای دارد و سنت رسول خدا ( صلّی الله علیّه و آله ) و امیرالمؤمنین ( علیه السلام ) نیز هست، همین حرکات دسته جمعی مسلمانان است و دشمنان دین به دلیل آثار بسیار زیاد آن مخالف انجام چنین حرکاتی هستند. حتی شاید علت آنکه مأمون امام رضا ( علیه السلام ) را از مسیر غیر اصلی ـ بصره، اهواز، فارس و نیشابور به جای راه کوهستان و قم ـ حرکت داد (کلینی، 1381ق، ج 2، ص 407) این بود که شیعیان کمتری در آنجا حضور داشتند، و نیز عاملی که موجب شد حضرت در مسیری که به سمت مرو در حرکت بودند، در نیشابور حدیث قدسی بسیار مهم ... اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ مِنْ عَذَابِی... بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا؛ خداوند عزوجل می فرماید: لا اله الا الله حصار محکم من است؛ هرکس داخل آن شود از عذاب من ایمن خواهد بود... البته به شروطی که پذیرش ولایت من از جمله شروط آن است (صدوق، 1372، ج 2، ص 299) را مطرح نمودند، اجتماع عظیم و تقاضای مردم و طالبان علم بود که این همه بیانگر دوستی آنها به اهل بیت ( علیهم السلام ) بود. البته یکی از بارزترین مظاهری که این شیوه را در زمان حضور آن حضرت در ایران نشان می دهد، شیوه حضور ایشان در نماز عید فطر است. مامون پس از آنکه امام رضا ( علیه السلام ) را مجبور به پذیرش ولایت عهدی خود نمود، درصدد برآمد با ترفندی، مردم حضور امام در دستگاه خلافت و دخالت ایشان در امور جاری را ببینند. از این رو، از امام رضا ( علیه السلام ) خواست نماز عید فطر را اقامه کند. اما امام به شروط خود مبنی بر دخالت نکردن در امور حکومت اشاره کردند و از پذیرش این امر خودداری کردند، ولی مأمون پیوسته اصرار کرد تا اینکه امام مجبور شدند آن را بپذیرند. امام رضا ( علیه السلام ) فرمودند: اگر مرا معذور داری دوست تر دارم و اگر معذورم نداری من آن گونه که رسول خدا ( صلّی الله علیّه و آله ) و امیرالمؤمنین ( علیه السلام ) برای نماز عید بیرون می رفتند، بیرون می روم. مأمون گفت: هرگونه که می خواهی بیرون برو. ایشان سپس به سرلشکران و پرده داران و دیگر مردمان دستور دادند: فردا صبح جلوی منزل ایشان آماده باشند. صبح آن روز مردم برای دیدار حضرت رضا ( علیه السلام ) بر سر راه ها و بالای بام ها نشسته بودند و زنان و کودکان نیز همگی بیرون آمده، چشم به راه آن حضرت بودند. آن حضرت با پای برهنه در حالی که زیر جامه خود را تا نصف ساق پا بالا زده بودند، به راه افتادند. سپس اندکی راه رفتند و آنگاه سر به سوی آسمان بلند کردند و تکبیر گفتند و همراهان و موالیان ایشان نیز تکبیر گفتند. حضرت سپس به راه افتادند تا به در خانه رسیدند. سربازان که آن حضرت را بر آن حال دیدند، همگی خود را از مرکب پایین انداختند و کفش های خود را بیرون آوردند. پس حضرت تکبیر گفتند و مردم نیز با ایشان تکبیر گفتند؛ گویی آسمان و درها و دیوارها نیز با ایشان تکبیر می گفتند. مردم که حضرت رضا ( علیه السلام ) را در آن حال دیدند و صدای تکبیر آن حضرت را شنیدند، چنان صداها را به گریه بلند کردند که شهر مرو به لرزه درآمد. خبر به مأمون رسید. فضل بن سهل گفت: اگر علی بن موسی رضا ( علیه السلام ) بدین حال به مصلّا رود مردم شیفته او خواهند شد و همه ما بر خون خود اندیشناک خواهیم گشت. بی درنگ، کسی را به نزد او بفرست که بازگردد. مأمون نیز کسی را فرستاد و به آن حضرت گفت: ما شما را به زحمت و رنج انداختیم و ما خوش نداریم که سختی و مشقّتی به شما برسد؛ شما بازگردید؛ هر کس همیشه با مردم نماز می خوانده است، اکنون نیز نماز عید را خواهد خواند. حضرت رضا ( علیه السلام ) کفش خود را طلبیدند و پوشیدند. سپس سوار بر مرکب شدند و بازگشتند. آنگاه اجتماع مردم پراکنده شد و نماز مرتبی خوانده نشد (مفید، 1413ق، ج2، ص256ـ257). بنابراین، یکی از شیوه های تأثیرگذاری امر به معروف و نهی از منکر این است که این سنّت نیکو دسته جمعی به وسیله مسلمانان برگزار شود؛ زیرا امر به معروف و نهی از منکر برای این تشریع شده است که طغیانگری صورت نگیرد، چه طغیان در برابر خدا و چه در برابر خلق خدا. جامعه ای که به سنت امر به معروف و نهی از منکر عمل کند، جامعه ای ظلم ستیز است و زمینه برای رویش عدل مساعد خواهد بود. 11. استعلایی بودن حالت امر و نهی رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنان مورخ 19 خرداد 1379 نظام امر به معروف و نهی از منکر را یکی از مهم ترین نقاط افتراق و وجوه تمایز نظام اسلامی با نظام کمونیستی عنوان نموده، ویژگی هایی برای این نظام برشمردند؛ از آن جمله این بود که امر و نهی باید به حالت استعلایی باشد. شیوه امر و نهی شیوه خواهش و تقاضا و تضرّع نیست. در میان ویژگی های نظام امر به معروف و نهی از منکر، استعلا از برجستگی بسیاری برخوردار است و شاید بتوان گفت: فصل منطقی امر به معروف و نهی از منکر با مفاهیمی همچون موعظه، ارشاد، نصیحت و تبلیغ همین است. مراد از استعلا در اینجا، برتری طلبی به لحاظ مقام و موقعیت شخصی نیست؛ چراکه آن نزد خدا و مبتنی بر تقواست. علاوه بر آن، وعظ و نصیحت در جای خود در اثربخشی این واجب الهی اثرگذار است. اما اینکه معنای امر و نهی در امر به معروف و نهی از منکر وعظ و نصیحت باشد، هم مبتنی بر شواهدی از آیات قرآن (شعراء: 162ـ167) است و اتفاق فقها که می گویند: در کلمه امر، مفهوم علو و یا استعلا مستتر است؛ یعنی کسی که امر می کند، یا باید بر مأمور برتری داشته باشد، یا خود را در چنین مقامی قرار دهد و از موضع بالا امر کند. خواهش و استدعا کردن امر نیست؛ اینکه بگوید من خواهش می کنم این کار را بکنید امر نیست. مقتضای کلمه امر این است که باید به صورت استعلا باشد. حتی بعضی از فقها احتیاط کرده، می گویند: تکلیف امر به معروف و نهی از منکر زمانی تحقق می یابد که آمر عن استعلاء امر کند (مصباح، 1387، ص 16). شیوه برخورد حضرت زهرا (علیها السّلام) در برخورد با ظالمان زمان این نظر را کاملاً تأیید می نماید. حضرت فاطمه (علیها السّلام) در عمل به مراحل نهی از منکر، هرگاه احساس می کردند گفت وگو و موعظه و ارشاد تأثیری ندارد، به افشاگری می پرداختند. ایشان در مقابل اعمال زشت حاکمان زمان، که حقوق ایشان را غصب کرده و مرتکب اعمال ناپسند شده بودند، وقتی از گفت وگوی رو در رو نتیجه ای نگرفتند، در جمع مسلمانان به افشاگری و تظلّم پرداختند (صادقی، 1369، ج22، ص60؛ مجلسی، 1420ق، ج28، ص299). امام خامنه ای در این باره می فرماید: چنانچه امر به معروف باشد و شما وظیفه خودتان بدانید که اگر منکری را در هر شخصی دیدید او را از این منکر نهی کنید، آنگاه این نظام اسلامی همیشه تر و تازه و باطراوت و شاداب میماند. طرف امر به معروف و نهی از منکر فقط طبقه عامّه مردم نیستند؛ حتی اگر در سطوح بالا هم هستند، شما باید به او امر کنید، نه اینکه از او خواهش کنید. باید بگویید: آقا! نکن، این کار یا این حرف درست نیست! امر و نهی باید با حالت استعلا باشد. البته این استعلا معنایش این نیست که آمران حتماً باید بالاتر از مأموران و ناهیان بالاتر از منهیان باشند. نه، روح و مدل امر به معروف، مدل امر و نهی است، مدل خواهش و تقاضا و تضرّع نیست. نمیشود گفت که خواهش میکنم شما این اشتباه را نکنید. نه، باید گفت: آقا! این اشتباه را نکن! چرا اشتباه میکنی؟ طرف، هر کسی هست ـ بنده که طلبه حقیری هستم ـ از بنده مهم تر هم باشد، او هم مخاطب امر به معروف و نهی از منکر قرار میگیرد (خامنه ای، 19 تیر 1379، به نقل از: نرم افزار تخصصی امر به معروف و نهی از منکر). محمّد بن عامر می گوید: از حضرت رضا ( علیه السلام ) شنیدم میفرمودند: ای محمد، شنیدهام با واقفیه همنشینی داری و در مجلس آنها شرکت می کنی؟ عرض کردم: آری، قربانت گردم! با آنها نشست و برخاست دارم، ولی مخالف ایشان هستم. آن حضرت فرمودند: همنشین آنها نباش. خداوند فرموده است: وَ قَدْ نَزَّلَ عَلَیْکُمْ فِی الْکِتابِ أَنْ إِذا سَمِعْتُمْ آیاتِ اللَّهِ یُکْفَرُ بِها وَ یُسْتَهْزَأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّی یَخُوضُوا فِی حَدِیثٍ غَیْرِهِ إِنَّکُمْ إِذاً مِثْلُهُمْ (نساء: 140)؛ و خداوند (این حکم را) در قرآن بر شما نازل کرده است که هرگاه می شنوید افرادی آیات خدا را انکار و استهزا میکنند، با آنها ننشینید تا به سخن دیگری بپردازند، وگرنه شما هم مثل آنان خواهید بود. خداوند، همه منافقان و کافران را در دوزخ جمع میکند. مقصود از آیات امامان و اوصیایی هستند که واقفیه به آنها عقیده ندارند (عطاردی، اخبار و آثار حضرت رضا ( علیه السلام )، 1397 ق، ص 806). 12. امر به معروف و نهی از منکر تا آخرین حد توان خداوند در قرآن سرپیچی نهی از منکر را سرزنش می کند و می فرماید: کانُوا لا یَتَناهَوْنَ عَنْ مُنکَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ ما کانُوا یَفْعَلُونَ (مائده: 79)؛ از اعمال زشت همدیگر را نهی نمی کردند و چه کار زشتی انجام می دادند! در تفسیر نمونه، درباره این موضوع آمده است: آنها به هیچ وجه، مسئولیت اجتماعی برای خود قایل نبودند و یکدیگر را از کار خلاف نهی نمیکردند و حتی جمعی از نیکان آنها با سکوت و سازش کاری، افراد گناهکار را عملاً تشویق می کردند (مکارم شیرازی، 1365، ج 5، ص 44). بدین روی، برای آنکه جامعه ما سالم بماند هر یک از ما باید در حدّ توان خود، دیگران را امر به معروف و نهی از منکر کند. در جامعه اسلامی، در دوران انتظار، همه آحاد جامعه نسبت به این فریضه حیاتی مسئولیت دارند و همه باید برای اجرای این دو فریضه مهم، حسّاس باشیم و در حدّ توان، به ارائه معروف ها و محدود کردن منکرات در جامعه بپردازیم. بی تفاوتی نسبت به منکرات و احساس مسئولیت نکردن در این زمینه، موجب رواج کارهای ناپسند در جامعه خواهد شد و با حضور عموم مردم در صحنه، این واجبات در سطح جامعه زنده و پویا خواهد ماند. در خصوص تحت فشار قرار گرفتن امام رضا ( علیه السلام ) برای پذیرش ولایت عهدی، چنین آمده است: چون امام رضا ( علیه السلام ) ولی عهد شدند، شنیدم دست به آسمان برداشتند و گفتند: بارخدایا! تو می دانی که من در فشارم و چاره ای ندارم. از من مؤاخذه مکن؛ چنان که از بنده ات و پیغمبرت یوسف برای ولایت مصر مؤاخذه نکردی که گرفتار آن شد (صدوق، 1376، ص 659). یکی از دلایل قبول ولایت عهدی از سوی امام رضا ( علیه السلام ) این بود که بدین شیوه زمینه حضور اهل بیت ( علیهم السلام ) در صحنه سیاست، که سال ها از آن محروم بودند، فراهم می شد تا مردم گمان نکنند آنها فقط عالم و فقیهند و نمی توانند حکومت و زمام داری کنند. امام ( علیه السلام ) در پاسخ به سؤال ابن عرفه که چه چیزی شما را مجبور به پذیرش ولایت عهدی مأمون کرد، پاسخ دادند: همان چیزی که جدّم امیرالمؤمنین را واداشت در شورای شش نفری شرکت کند (صدوق، عیون اخبار الرضا ( علیه السلام )، 1372، ص 315). اگر امام ولایت عهدی مأمون را نمی پذیرفتند، امت اسلامی گمان می بردند که ائمه اطهار ( علیهم السلام ) نمی خواهند حاکمیت در اختیارشان باشد. به دیگر سخن، مردم در آن صورت می پنداشتند که حکومت امری جدای از دین است و آمیختگی دین و سیاست مقبول اسلام نیست. امام ( علیه السلام ) در واقع، بر آن بودند تا عملاً این اندیشه را در هم بشکنند (مدرسی، 1378، ص 263 و 264). در مجموع، نتایج پذیرش ولایت عهدی امام رضا ( علیه السلام ) را می توان چنین برشمرد: کاهش فشار بر علویان و دوست داران امام، معرفی حقایق و ارزش های دینی در جریان پذیرفتن ولایت عهدی، برملا ساختن چهره منافقانه و ظالمانه مأمون، تلاش های وسیع حضرت در جریان مناظره با ادیان مختلف در بیان توحید، محبوب شدن امام ( علیه السلام ) در بین رؤسای مذاهب و مردم پس از مناظره، وارد شدن امام رضا ( علیه السلام ) به صحنه سیاست پس از سال ها دوری امامان و اهل بیت ( علیهم السلام ) از حکومت، اعلام نامشروع بودن دستگاه خلافت مأمون از سوی امام ( علیه السلام ) با اینکه حضرت در منصب ولایت عهدی قرار داشتند، و تحقق نیافتن اهداف مأمون در پی ولایت عهدی امام رضا ( علیه السلام ) که در نهایت منجر به تلاش مأمون برای از بین بردن امام رضا ( علیه السلام ) شد (حرّ عاملی، 1383، ص 121). بنابراین ـ چنان که ملاحظه شد ـ از ابتدای نپذیرفتن تا پذیرش و بی اثر کردن نقشه های مأمون، امام رضا ( علیه السلام ) در اجرای این فریضه مهم، یعنی امر به معروف و نهی از منکر، گام برداشتند و اگر نتوانستند خلافت را به دلایلی که گفته شد، بپذیرند تا آنجا که توانستند شرایطی فراهم ایجاد کردند که امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اجرا گردد. امام رضا ( علیه السلام ) نیز در تمام مواردی که در شیوه های تأثیرگذار این واجب ذکر شد، در پی این بودند که تا آنجا که می توانند امر به معروف و نهی از منکر را اجرا کنند. قابل توجه آنکه مسلمان نباید از روشی استفاده نماید که موجب از بین رفتن عزّت و اعتبار او گردد. امام رضا ( علیه السلام ) هم در این زمینه می فرمایند: سزاوار نیست برای مؤمن که خودش را خوار گرداند. پرسیدند: چگونه خود را خوار می کند؟ فرمودند: دست به کاری بزند که از توان او بیرون است (کلینی، 1381ق، ج 5، باب انکار المنکر بالقلب، ص 69). نتیجه گیری خداوند متعال برای محفوظ ماندن حقوق افراد جامعه برنامه ای وسیع تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر ارائه داده است. این برنامه وسیع به گونه ای است که می توان روش های اجرای آن را در سیره معصومان ( علیهم السلام ) به شکل های گوناگون ملاحظه کرد. در این مقاله، روش هایی که امام هشتم حضرت ثامن الحجج ( علیه السلام ) در طول زندگی خود برای تأثیرگذاری بهتر امر به معروف و نهی از منکر به کار گرفتند و از آن طریق، به حفظ و صیانت دین اسلام و احقاق حقوق افراد در مقابل یکدیگر و در مقابل حاکمان پرداختند، اشاره شد. در این باره حضرت رضا ( علیه السلام ) می فرمایند: هر کس کار را از راهش بخواهد نمی لغزد، و اگر هم بلغزد چاره ای برایش خواهد بود (مجلسی، 1420ق، ج 71، ص 340). این روش ها از سخنان آن حضرت و نیز شیوه زندگی ایشان به دست می آید: عمل به دستورهای الهی، امیدوار کردن مخاطب، داشتن حسن ظن به مخاطب، معرفی الگوهای خوب و بد، بیان خوبی ها با ایجاد محبت، جایگزین کردن، رسوا کردن چهره های مختلف، بیان علت و فلسفه یک حکم، نمایش دسته جمعی، استعلایی بودن امر و نهی، و حفظ عزت نفس تا آخرین حد توان. هر یک از این روش ها در جای خود، بررسی شد. با مشاهده این روش های تأثیرگذار، متوجه نوعی انطباق بین زندگی امام رضا ( علیه السلام ) و انجام این واجب می شویم و قابل جمع بودن این دو فعل را در عمل، مشاهده می کنیم. منابع ابن شهرآشوب، محمد بن علی (1384)، مناقب آل ابی طالب، قم، سلیمان زاده. آرام و اخوان حکیمی (1380)، الحیاه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی. بررسی امر به معروف و نهی از منکر در کشورهای اسلامی و مقایسه آن با ج.ا.ایران (نرم افزار تخصصی امر به معروف و نهی از منکر، موسسه نور الزهراء). بروجردی، محمدحسن (1376)، جامع احادیث الشیعه فی احکام الشریعه، تهران، بی نا. جوادی آملی، عبدالله (1377)، فلسفه حقوق بشر، قم، اسراء. حر عاملی، حسن بن علی (1414ق)، وسائل الشیعه، قم، آل البیت ( علیهم السلام )، ط.الثانیه، قم، مهر. حر، سیدحسین (1383)، امام رضا ( علیه السلام ) و ایران، قم، دفتر نشر معارف. خمینی، روح الله (1372)، کلمات قصار امام خمینی ( ره )، تهران، مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی ( ره ). ـــــ (1409ق)، تحریرالوسیله، قم، دارالکتب العلمیه، اسماعیلیان. راوندی، قطب الدین (1409ق)، الخرایج و الجرایح، قم، مؤسسه امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف). صادقی، محمد (1369)، الفرقان فی تفسیر القرآن، قم، نشر فرهنگ اسلامی. صدوق (1372)، عیون أخبار الرضا ( علیه السلام )، ترجمه حمید رضا مستفید و علی اکبر غفاری، تهران، صدوق. ـــــ (1378ق)، عیون أخبار الرضا ( علیه السلام )، تهران، جهان. ـــــ (1385)، علل الشرائع، قم، داوری، قم. طوسی (1404ق)، اختیار معرفه الرجال، قم، مؤسسه آل البیت ( علیهم السلام )، قم. عطاردی، عزیز الله (1406ق)، مسند الإمام الرضا ( علیه السلام )، مشهد، آستان قدس(کنگره). ـــــ (1397)، اخبار و آثار حضرت امام رضا ( علیه السلام )، تهران، کتابخانه صدر. قدردان فراملکی، محسن (1385)، حکومت دینی ازمنظر استاد مطهری، قم، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر. کلینی، محمد بن یعقوب (1381ق)، اصول کافی، ط.الاولی، تهران، المکتبه الاسلامیه. مجلسی، علی ا (2007)، اعلامیه جهانی حقوق بشر، سازمان ملل متحد، بازبینی شده در 28 ژوئن، ترجمه. مجلسی، محمدباقر (1420ق)، بحارالانوار، ط.الثانیه، بیروت، مؤسسه الوفا. مدرسی، سیدمحمدتقی (1378)، امامان شیعه و جنبش های مکتبی، مشهد، آژیر. المسعودی، محمدفاضل، الاسرار الفاطمیه [منبع الکترونیکی]، موسسه تحقیقات و نشر معارف. مفید (1413ق)، الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید. مکارم، ناصر (1365)، تفسیر نمونه، چ هفتم، تهران، دارالکتب الاسلامیه. نجفی، محمدحسن (1366)، جواهرالکلام، چ دوم، تهران، کتاب فروشی اسلامیه. سیدجواد خاتمی: استادیار دانشگاه فردوسی مشهد. سیده سمیه خاتمی: دانشجوی دکترا آشنایی با منابع اسلامی دانشگاه فردوسی. حسین براتی: کارشناسی ارشد علوم حدیث. فصلنامه معرفت حقوقی - سال دوم، شماره دوم، پیاپی 4، انتهای متن/
http://fna.ir/EDFA7
94/10/03 - 05:33
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 118]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها