معیارهای امر به معروف و نهی از منکر در رهنمودهای امام کاظم (ع)

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

معیارهای امر به معروف و نهی از منکر در رهنمودهای امام کاظم (ع) نویسنده:محمد رضا جواهری در قرآن امر به معروف و نهی از منکر نخستین وظیفه پیامبر اسلام(اعراف 157) و ملاک برتری امت اسلامی است(آل عمران 110). پیامبر و امامان پیشگامان و اسوه‌های بزرگ در امر به معروف و نهی از منکرند. اندیشه و گفتار و رفتار آنان در امر به معروف و نهی از منکر راهنمای مسلمانان در برپایی امر به معروف و نهی از منکر است. سیره نظری و عملی معصومین علیهم السلام در اجرای امر به معروف و نهی از منکر، بهترین و کاربردی‌ترین راه و روش امر به معروف و نهی از منکر است. امام موسی بن جعفر (ع) الگوی جامع و کامل برای اهل امر به معروف و نهی از منکرند. معیارهای امر به معروف و نهی از منکر را باید از گفتار و رفتار امام کاظم علیه السلام فرا گرفت. در کلام امام هفتم آموزه‌های بسیاری درباره "آداب امر به معروف و نهی از منکر" نهفته است. ادب شناسی و آراستگی به آداب از سوی آمران به معروف و ناهیان از منکر آثار فراوانی دارد. بسیاری از چالش‌ها و مشکلات و موانع عمل و اجرای امر به معروف و نهی از منکر در قبول و پذیرش از سوی مخاطبان با رعایت اصول و آداب اخلاقی امر به معروف و نهی از منکر از بین می‌رود. آراستگی به آداب عامل اثرگذاری فراوان، کارآمدی، پویایی، رشد و بالندگی و رهایی از هرج و مرج است. التزام عملی به آداب امر به معروف و نهی از منکر پشتوانه پایداری و ترویج امر به معروف و نهی از منکر و اجرا و پذیرش آن است. با رعایت آداب، اهداف مقدس امر به معروف و نهی از منکر تحقق می‌یابد و نتایج درخشانی خواهد داشت. در سخنان امام موسی بن جعفر (ع) بسیاری از آداب امر به معروف و نهی از منکر بیان شده است. بازشناسی این آداب و آگاهی از آن و آراستگی به آن برای ایجاد شور و نشاط و تقویت روحیه امر به معروف و نهی از منکر موثر و مفید است. در پرتو شناخت این آداب می‌توان آسیب شناسی امر به معروف و نهی از منکر در عمل و اجرا و در قبول و پذیرش را نیز انجام داد. در این پژوهش تنها برخی از آداب امر به معروف و نهی از منکر بیان می‌شود. اخلاص و حسن نیت انگیزه الهی و پاکی نیت و اقدام بر اساس فرمان خدا و پیامبر و اهل بیت راز توفیق امر به معروف و نهی از منکر است. امام کاظم علیه السلام به هشام بن حکم فرمودند: یا هشام لانجاة الا بالطاعة(بحار الانوار، ج 78، ص 301)؛ ‌ای هشام! نجات جز به اطاعت خداوند نیست. یا هشام من صدق لسانه زکی عمله و من حسنت نیته زید فی رزقه(همان، ص 303)؛ ‌ای هشام! هر کس زبانش راست گوید کارش پاک گردد و هر کس انگیزه و نیتش نیک و پاک باشد، روزی‌اش زیاد شود. خیرخواهی و نصیحت و نفع رسانی نصیحت مومن بر مومن لازم است. امام کاظم علیه السلام فرموده اند: ملعون من لم ینصح اخاه (همان، ص 333)؛ کسی که برادرش را نصیحت ننماید، ملعون است. نصیحت هر نوع گفت وگویی نیست. نصیحت، خیرخواهی و سخنانی است که به صلاح مخاطب بوده واقعا به نفع او باشد. با چنین سخنانی صداقت و دلسوزی گوینده آشکار می‌شود، دغدغه‌های زیبای آمر و ناهی روشن می‌شود و اثربخشی سخن افزایش می‌یابد. بر اساس این بخش از سخنان امام هفتم، امر به معروف و نهی از منکر هر مومن به مومن دیگر واجب است. در "نصیحت" شناخت مخاطب و مصالح و منافع وی و توجه به شرایط زمانی و مکانی مناسب برای گفت وگو نهفته است. هر کس دیگران را نصیحت ننماید، مورد لعنت و نفرین امام هفتم قرار گرفته است و این مسئولیت سنگین فراگیر و متقابل امر به معروف و نهی از منکر همراه با توجه به آداب آن را ثابت می‌کند. امام کاظم علیه السلام همین وظیفه را در حدیث دیگر این گونه ترسیم نموده اند: ان من واجب حق اخیک ان لا تکتمه شیئا تنفعه به لامر دنیاه و آخرته (همان، ص 332)؛ از حقوق واجب برادر مسلمانت بر تو این است از آن چه که به او نفع و سود در امر دنیا و آخرتش برساند از او پنهان و کتمان نکن!امر و نهی که سود دنیوی و اخروی برای دیگری دارد، باید انجام شود چون از حقوق مومن بر مومن است و کتمان آن روا نیست. حسن خلق اخلاق اسلامی در امر به معروف و نهی از منکر، خود یک معروف است و آموزش نظری و عملی معروف و منکر را در پی دارد. امام کاظم علیه السلام به هشام فرمودند: یا هشام اکمل المومنین ایمانا احسنهم خلقا(همان، ص 310). ‌ای هشام! کامل‌ترین مومنان از نظر ایمان، بهترین و نیکوترین آنان در اخلاق است. حق گویی باید گفتار امرکننده به معروف و نهی‌کننده از منکر سراسر کلام حق باشد حق بگوید و حق محور و حق طلب شود. امام کاظم علیه السلام به یکی از شیعیان فرمودند: اتق‌الله و قل الحق و ان کان فیه هلاکک فان فیه نجاتک. ‌ای فلان! اتق‌الله و دع الباطل و ان کان فیه نجاتک فان فیه هلاکک (همان، ص 319 و ص 320). از خدا پروا‌دار و حق را بگو، اگر چه هلاکت تو در آن باشد که نجات تو در همان حق گرایی است. ‌ای فلانی! تقوا داشته باش و باطل را رها کن، اگر چه نجات تو در آن باشد که هلاکت تو در همان باطل گرایی است. مطابق این حدیث، حق گرایی و حق گویی راه حقیقی نجات و سعادت است گرچه در دنیا سختی‌ها، رنج‌ها و مشکلاتی را داشته باشد. مهرورزی و مهربانی با محبت و مهربانی می‌توان دل‌ها را فتح کرد. مهرورزی راه نفوذ در قلب هاست. امام کاظم علیه السلام "رأفت" و عطوفت و مهربانی و دلسوزی و "الفت" و دوستی را از صفات زیبای عقل شمرده اند(همان، ص 317 و ص 318) در جای دیگر فرموده اند: التودد الی الناس نصف العقل(همان، ص 326) مهرورزی و دوستی و عشق به مردم نیمی از عقل است. پرهیز از خشونت و خشم خشونت و خشم مانع اثربخشی و سودمندی امر به معروف و نهی از منکر است. امام کاظم علیه السلام به هشام هشدار دادند: یا هشام من کف غضبه عن الناس کف‌الله عنه غضبه یوم القیامة (همان، ص 305) هرکس خشم و غضبش را از مردم باز دارد خداوند نیز غضبش را از وی در روز قیامت باز خواهد داشت. در رهنمود دیگر به وی فرمودند: یا هشام الغضب مفتاح الشر(همان، ص 310) ‌ای هشام غضب کلید شر و بدی است. در جمله دیگر به او فرموده اند: یا هشام علیک بالرفق فان الرفق بمن و الخرق شوم (همان، ص 311) ‌ای هشام بر تو باد به رفق و نرمش و برخورد با نرمی و عطوفت، همانا رفق مایه خیر و برکت و خشونت شوم و بد است. اندیشیدن و خردمندی اسلام دین تفکر و تعقل است. در اعتقادات و اعمال اندیشمندی و خردمندی راهگشاست. به بیان امام کاظم علیه السلام پیامبران الهی خردمندترین انسان‌ها و برتر از همه خردمندان جهان‌اند (همان، ص 312) ایشان به هشام فرمودند: یا هشام ما قسم بین العباد افضل من العقل(همان، ص 312). ‌ای هشام! خداوند بین بندگان، چیزی بهتر از عقل تقسیم ننموده است. یا هشام ان‌الله علی الناس حجتین. حجة ظاهرة و حجة باطنة فاما الظاهرة فالرسول و الانبیاء و الائمة و اما الباطنة العقول(همان، ص300). ‌ای هشام! برای خداوند بر مردم دو حجت است حجت ظاهری و حجت باطنی، اما حجت ظاهری پیامبران و امامان‌اند و اما باطنی عقل و خردهاست. اقدام به امر به معروف و نهی از منکر، با تفکر و خردمندی و استفاده از حجت ظاهری و باطنی، وحی الهی و عقل، روز به روز بر بهره وری و سودرسانی و قدرت فرهنگ سازی و تمدن سازی امر به معروف و نهی از منکر می‌افزاید. تبلیغ عملی آراستگی امرکننده به معروف بر معروفی به آن امر می‌کند و پیراستگی وی از منکری که مردم را از آن باز می‌دارد، تبلیغ عملی و نظری است و اثرگذاری و ماندگاری آن بیشتر است. امام کاظم علیه السلام به هشام فرمودند: یا هشام کفی بک جمعا ان ترکب مانهیت عنه(همان، ص 300). ‌ای هشام در جهل تو کافی است که آن چه را از آن نهی کرده‌ای خود انجام بدهی! یا هشام قلیل العمل من العاقل مقبول مضاعف(همان، ص 301). ‌ای هشام کار کم از خردمند پذیرفته می‌شود و پاداش مضاعف دارد. به نقل امام کاظم علیه السلام حضرت عیسی علیه السلام نیز به حواریون فرمود: طوبی للعلماء بالعمل و ویل للعلماء بالقول(همان، ص 308). خوشا به حال عالمان با عمل و بدا به حال عالمان به حرف بی‌عمل! امام در وصف مومن نیز فرموده اند: المومن قلیل الکلام و کثیر العمل (همان، ص 312)، مومن کم سخن می‌گوید و زیاد عمل می‌کند. سایر آداب در کلام امام کاظم علیه السلام افزون بر ارزش‌هایی که در تبیین آداب امربه معروف و نهی از منکر بررسی شد، آداب دیگری نیز آموزش داده شده است. "فقه و فهم عمیق دین و احکام امر به معروف و نهی از منکر" (همان، ص 321) و "صراحت و یک رنگی و پرهیز از دو زبانی و دورویی" (همان، ص 310) و "دوری از حسد و عجب و فخر" (همان، ص 306) و "رهایی از بدزبانی و هرزه گویی و فحش" (همان، ص 310) و "آبروداری و آبرومندی" (همان، ص 305) و "مخالفت با هوای نفس" (همان، ص 301) و "پویایی و پرکاری و نشاط و رهایی از تنبلی و بی‌حالی" (همان، ص 321) و "تواضع و فروتنی" (همان، ص 300 و 309 و 312 و 314) و "دوری از تهمت و فحش و غیبت" (همان، ص 333)، برخی دیگر از آداب امر به معروف و نهی از منکر است که در رهنمودهای امام پنجم آمده است. اصل امر به معروف و نهی از منکر در پیدایش و پیروزی و تثبیت انقلاب کبیراسلامی ایران نقش اساسی داشت و اکنون نیز ضامن بقا و پایداری و تداوم انقلاب اسلامی است. آشنایی با آداب امر به معروف و نهی از منکر، موجب پویایی و نوزایی و توسعه در عمل و قبول امر به معروف و نهی از منکر می‌شود و بستر تحقق شرایط و عوامل رشد و بالندگی انقلاب تا رسیدن به هدف‌های بزرگ و جاویدان آن را فراهم می‌نماید. منبع:روزنامه جمهوری اسلامی ارسال توسط کاربر محترم سایت : savin125125 /ج
#دین و اندیشه#

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 501]