واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین:
نظریات آیت الله صدر درباره اقتصاد اسلامی چه بود؟ فرهنگ > دین و اندیشه - دکتر خاندوزی درباره کتاب شهید صدر می گوید: «نظریه مالکیت، آزادی اقتصادی و عدالت اجتماعی که در کتاب مطرح شده، زیربنای اقتصاد سالم اسلامی است.»
به گزارش خبرآنلاین به نقل از روابط عمومی فرهنگسرای اندیشه، هفتاد و هفتمین نشست دوشنبه های کتاب این فرهنگسرا به نقد و بررسی کتاب «اقتصادُنا» نوشته آیتالله صدر اختصاص داشت. در این نشست که عصر دوشنبه ۲۰ مهر برگزار شد، دکتر حسن سبحانی نماینده سابق مجلس و استاد تمام اقتصاد دانشگاه تهران و دکتر سید احسان خاندوزی پژوهشگر اقتصادی و مدرس دانشگاه، کتاب اقتصادنا اثر شهید آیتالله محمدباقر صدر را نقد و تحلیل کردند. سبحانی: صدر از اولین نفراتی بود که برای اقتصاد راهکار داشت دکتر حسن سبحانی در این نشست به سخنان زیر اشاره کرد: * مرحوم صدر کتاب اقتصادُنا را ۵۰ سال قبل به رشته تحریر درآورده و باید آن را با شرایط اقتصادی ایران و عراق در زمان نگارش مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. انتظار این است کسی که در طول زمان راجع به اثری صحبت می کند، شرایط صاحب اثر را در نظر بگیرد. در قدم اول باید نیم قرن به عقب برگردیم. * زمان نگارش کتاب، مناظره ای میان نظام سرمایه داری و سوسیالیستی میان متفکرین وجود داشت. آن موقع هنوز اقتصادی اسلامی شرایط امروزش را نداشت و نظام سوسیالیستی نشان داده بود که راهکارهای جذابی برای ارائه دارد. این نظام، بعد از جنگ جهانی دوم در اروپا و خیلی از کشورهای اسلامی نفوذ کرده بود. * کسانی که به دنبال آزادی بودند به سمت سوسیالیزم و کسانی که به دنبال عدالت بودند، به سمت اسلام گرایش پیدا کردند. آیت الله صدر در آن شرایط، برای پاسخگویی به جوانان در این محیط دست به نگارش کتاب زد. او جزو اولین نفراتی بود که نقد بدون تعصب و راهکار جدیدی برای اقتصاد داشت؛ در واقع شهید صدر، قبل از نوشتن یک کتاب اقتصادی، در دفاع از اسلام این کتاب را نوشته است. به همین دلیل بخش اعظم جلد اول به نقد سوسیالیسم و کمونیسم اختصاص دارد و الگوی نشان دهنده ساختار آنها را مورد هدف قرار داده است و به دنبال نقد عالمانه آن سیستم بوده است. * تجربه سال ها قلم زدن در حوزه اقتصاد به من نشان داده که اغلب پژوهشگران ما، در نقد دیگران می نویسند و پیِ اثبات خودشان نیستند. به عبارت دیگر نوشته های ما بیشتر سلبی است تا ایجابی؛ اما در کتاب اقتصادنا آیت الله صدر، وقتی پای نقد وسط می آید، تماماً شاهد نقد هستیم و حرفی از دین زده نمی شود. ویژگی کتاب ایشان این است که مکاتب لیبرالی را از نگاه خودشان نقد می کند. * نکته مهم دیگر، تمایز قائل شدن میان علم اقتصاد و نظام اقتصادی است. با اینکه بعد از ۵۰ سال شاهد رشد خوبی در حوزه اقتصاد اسلامی هستیم، اما هنوز پژوهشگران ما قادر به تمیز دادن این دو مقوله نیستند. صدر می گوید علم جدا و سیستم جداست. ما به نام اسلام، سیستم اقتصادی می توانیم داشته باشیم اما علم اقتصادی، از دلِ این سیستم می تواند جوانه بزند. * برای تحلیل سیستم اقتصادی غربی، باید ۸۰۰ سال تاریخ آنها را مطالعه کرد. که غربی ها در جغرافیای اروپا، از نژاد سفید پوست، با دین مسیحیت و فلسفه روشنگری و مبتنی بر نظام سرمایه داری به این اقتصاد رسیده اند. وقتی پروتستان ها مقابل کاتولیک های متعصب درآمدند و گفتند کار کردن تقوا است و باید کار کرد و سرمایه اندوخت؛ آیت الله صدر می گوید این سیستم، با توجه به اخلاق و علم مورد وثوق غرب طراحی شده و به موفقیت رسیده؛ پس باید برای اقتصاد اسلامی، نظامی مبتنی بر آموزه های اخلاقی و اسلامی طراحی شود. * آیت الله صدر در این کتاب به دولت یا همان حاکمیت اختیار بالایی می دهد، نویسنده می گوید دولت در قبال مردم مسئولیت دارد. اگر مردم خودشان نتوانند فقر را از بین ببرند، وظیفه دولت است که این کار را انجام دهد. البته که وی این اتفاق را تشریح نکرده و توضیحات کاملی ارائه نکرده است. ایشان فقط تاکید می کند که دولت باید کار ایجاد کند تا مردم بتوانند پول دربیاورند؛ و البته کسی هم به خاطر فقر از بین نرود. * این نکته را نباید فراموش کرد که این مجتهد و عالم دینی، در ۴۷ سالگی شهید شد. کتاب اقتصادنا فقط یکی از مکتوبات ایشان است. آیت الله صدر شخصیت و دانشمند برجسته ای برای ایران، عراق و اسلام بوده است. * خیلی ها در حوزه اقتصاد کتاب نوشته اند؛ اما آیت الله صدر برای خود روش و متدلوژی مشخص داشتند. این شخصیت آزاد اندیش، هر کجا که با نظر متفاوت مراجع و بزرگان دیگر مواجه می شوند، آنها را رد نمی کند و با جمع آوری آرا مختلف، می گوید که نظرات مختلف و متفاوتی وجود دارد. * نگاه متفاوت آیت الله صدر که امروز نایاب است، پذیرش و توجه نظرات دیگران است. شهید صدر در هیچ کجای کتاب نظرات دیگر مراجع و بزرگان را کامل رد نمی کند و به تمام آرا احترام می گذارد. خاندوزی: نکات موجود در اقتصادنا درمانگر اقتصاد است دکتر سید احسان خاندوزی نیز در این نشست به نکات زیر اشاره کرده است: * مرحوم صدر با اینکه تحصیلات آکادمیک به معنای امروزی در حوزه اقتصاد نداشت؛ اما ۵۰ سال قبل چنان موجی ایجاد کرد که بعد از چند دهه هنوز انرژی و نیروی آن وجود دارد. باید این نکته را هم در نظر داشت که نمی توان با توجه به پیشرفت های علمی نیم قرن گذشته کتاب را نقد کرد. * آیت الله صدر بعد از نقد کامل سوسیالیسم، در جایگاه یک اسلام شناس، ویژگی نظام اقتصاد اسلامی را تشریح می کند. ابتدا نظریه مالکیت را مطرح می کند که مبتنی بر کار است. همچنین اصل آزادی اقتصادی را در یک چارچوب مشخص می پذیرد و بر اصل عدالت اجتماعی مبتنی بر ایجاد توازن توسط دولت تاکید می کند. * نظریه مالکیت، آزادی اقتصادی و عدالت اجتماعی که در کتاب مطرح شده، زیربنای اقتصاد سالم اسلامی است. از دستاوردهایش همین بس که بعد از نیم قرن، تحلیل و نقد می شود. به نظر من به کار گیری نکات موجود در این کتاب، درمانگر اقتصاد کشور است. * تجربه استفاده از نظریات این کتاب تاریک و روشن است. نه می توان گفت موفق بوده و نه می توان اذعان به شکست آن داشت. در دولت های مختلف قواعدی که بنای آن اداره اقتصاد کشور است، از جمله در حوزه بانک، مالیات و...، کاملا مبتنی بر اندیشه های صدر نبوده است. به همین دلیل فقط می توان گفت از این نظریات تاثیر گرفته اند اما این انتساب، به معنی تعیین سرنوشت آن؛ موفقیت یا عدم موفقیتش نیست. * وقتی پزشکی نسخه ای تجویز می کند، اگر به تمام بندها، توصیه ها و نکاتش توجه شود، می توان نتیجه را به نسخه پزشک ارتباط داد. اما اگر به تمام نکات موجود در نسخه توجه نشود، نمی توان به دکتر بگویید که در درمان بیماری موفق نبوده است. استفاده ناقص از نسخه آیت الله صدر برای اقتصاد، باعث اقتصادی آشفته تر و نابسامان تر می شود. می توان گفت تا کنون اصلا نسخه ایشان استفاده نشده که بتوانیم حکم صادر کنیم که جوابگو بوده یا نه! * اینکه توصیه های موجود در کتاب اقتصادنا چقدر می تواند کامیاب یا ناکام باشد امکان پذیر است. متاسفانه ما به نام مصلحت در شرایط مختلف، برخی موارد را جابجا کردیم و در حوزه عدالت اجتماعی و آزادی های اقتصادی پیرو نظریه های کتاب نبوده ایم. /6262
کلید واژه ها: اندیشه اقتصادی -
سه شنبه 21 مهر 1394 - 13:14:53
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 92]