تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834971051
اقتدار علمی در اندیشه سیاسی اسلام - بخش دوم و پایانی سلطنت علم
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: اقتدار علمی در اندیشه سیاسی اسلام - بخش دوم و پایانی
سلطنت علم
در اندیشه سیاسی اسلام اصل «حفظ عزت مسلمانان» و «نفی سلطه بیگانگان» از اهمیت خاصی برخوردار است. اقتدار علمی از لوازم مهم دو اصل یاد شده می باشد.
قداست زدایی از علم دکتر سیدحسین نصر با تأکید بر سنت گرایی، اشتباه اساسی غرب را در کارهایی می داند که به جدایی معنویت از دانش منجر شده است. وی در بیان انگیزه نگارش کتاب معرفت و معنویت چنین نوشته است: نظرم این بود که به جای آنکه نقش یک متفکر غربی درجه دوم را بازی کنم بکوشم تا پاسخ راستین تفکر سنتی مشرق زمین را نسبت به آن اشتباهات اساسیِ غرب که بالاخره منجر به جدایی دانش از معنویت شد بیان کنم. (نصر، 1380: 10 ـ 9) قداست زدایی امروز دامن گیر همه چیز شده است. علم سکولار محصول قداست زدایی از ساحت قدسی علم است. مؤلف کتاب معرفت و معنویت میان دوگونه عقل که در نهاد آدمی وجود دارد، فرق گذاشته و از یکی به «عقل استدلالی» و از دیگری به «عقل شهودی» تعبیر می آورد. وی بر این باور است که نادیده گرفتن عقل شهودی چیزی جز معنویت زدایی از ساحت معرفت به همراه نمی آورد. وی در این باره چنین نوشته است: در دنیای متجدد، فروکاستن عقل شهودی به عقل استدلالی و محدود کردن قوه عاقله به زیرکی و زرنگی، معرفت قدسی را غیر قابل دسترس و بیمعنا میسازد. (همان: 33) آنچه که متفکرانی چون آقای دکتر نصر به دنبال آن هستند تأکید بر این نکته است که زمینی کردن علم و دانش، جلوی پیمودن راه پیشرفت حقیقی را بر روی انسان می بندد و از این روست که باید قداست آسمانی را از ساحت علم و دانش دور نساخت. ما می خواهیم کشور را علمی کنیم؛ اما هدف از علمی شدن کشور این نیست که کشور را غربی کنیم. اشتباه نشود. غربی ها علم را دارند، اما در کنار علم و آمیخته با این علم چیزهایی را هم دارند که از آنها می گریزیم. ما نمی خواهیم غربی بشویم؛ ما می خواهیم عالم بشویم. علمِ امروزِ دنیایی که عالم محسوب می شود، علم خطرناکی برای بشر است. علم را در خدمت جنگ، در خدمت خشونت، در خدمت فحشا و سکس، در خدمت مواد مخدر، در خدمت تجاوز به ملت ها، در خدمت استعمار، در خدمت خون ریزی و جنگ قرار دادهاند. چنین علمی را ما نمی خواهیم؛ ما اینجور عالم شدن را نمی خواهیم. ما می خواهیم علم در خدمت انسانیت باشد، در خدمت عدالت باشد، در خدمت صلح و امنیت باشد. ما اینجور علمی می خواهیم. اسلام به ما این علم را توصیه می کند. ... ما دنبال علمی هستیم که ما را به معنویت، به انسانیت، به خدا، به بهشت نزدیک کند. (بیانات مقام معظم رهبری، 12/06/1386) آن روزی که کشورهای اسلامی و به خصوص کشور ایران اسلامی ما از لحاظ علم سرآمد بود، آن روز ما هیچ کشوری را استعمار نکردیم، تو سر هیچ ملتی نزدیم، به هیچ ملتی زور نگفتیم. اسلام علم را با ایمان، با کتاب و سنت، با تهذیب اخلاقی، با اخلاق و معنویت می خواهد. (همان) از مطالب گذشته به خوبی برمی آید که اسلام اگر به علم و دانش تشویق کرده و اگر اقتدار علمی در اندیشه سیاسی اسلام جایگاه رفیعی دارد، همگی اینها با نگاه مقدس به علم توأم می باشد. 3. مبادله فکری انحصارگرایی در دین اسلام در نمودهای گوناگونش مورد پذیرش نیست. اسلام حق بهرمندی از حیات را برای همگان قائل بوده و کرامت انسانی را حتی در تعامل با دشمنان نیز مراعات می کند. در جریان جنگ صفین هنگامی که آب فرات در دست لشکریان معاویه بود، سربازان حضرت علی نتوانستند از آن بهرمند شوند، اما: چون علی بر آب تسلط یافت و شامیان را از آن به دور راند، به معاویه پیام فرستاد: «ما آن رفتاری که تو با ما کردی با تو نکنیم، بیایید آب برگیرید که ما و شما در بردن آب برابریم» پس هر یک از ایشان به نوبت به آبشخور در میآمدند. (نصر بن مزاحم، 1370: 264) در اندیشه اسلامی هدف از رسیدن به علم گسترش حق و عدالت است، ازاین رو «مجادله های انحصارگرایانه سیاسی» در چرخشی معنادار جای خود را به «تبادل فکری» می دهد. لذا اگر مسلمانان به کشف حقیقتی نائل شدند، مبانی اسلامی بخل در آن را روا نشمرده و صدور آن را با شرایطی امری مطلوب و لازم می داند. اصل تعامل را می توان از ضروریات سیاست خارجی در اندیشه اسلامی برشمرد: سیاست خارجی بر نگرش اسبلامی به دنبال تنش نیست، بلکه تعامل را مبنای عمل خود قرار می دهد. البته مبنا قرار گرفتن تعامل بدین معنا نیست که با تمام دولت های جهان مصالحه صورت گیرد، بلکه به معنای ایجاد فضایی از دوستی با دولت هایی است که خاستگاه مردمی دارند. و از سویی به معنای دوستی با مردمی است که داعیه دار پـیروی از عدالت در عرصه داخلی و بین المللی اند. (شفیعی فر، 1389: 19) در اندیشه اسلامی زکات علم، نشر آن قلمداد شده است: «زَکاةُ العِلم ِ نَشرُهُ». (آمدی، 1365: 44) با اندکی تأمل، دستور به ترویج علم و دانش را از آیه 32 سوره مائده نیز می توان به دست آورد: هر کس، انسانی را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روی زمین بکشد، چنان است که گویی همه انسان ها را کشته و هر کس، انسانی را از مرگ رهایی بخشد، چنان است که گویی همه مردم را زنده کرده است. (مائده / 32) در این آیه هر چند ظهور ابتدایی «احیاء» و «قتل»، معنای مادی آن است، اما با توجه به اینکه در برخی از روایت علم به حیات تفسیر شده است، احیا را می توان «یاد دادن علم به دیگران» دانست. مؤلف کتاب غرر الحکم بابی را با عنوان «الفصل الحادی عشر فی آثار المعرفة» (آمدی، 1365: 63 ـ 62) گشوده و روایاتی را در آن نقل کرده است؛ ازجمله: «دانش حیات است و ایمان نجات»؛ «دانش حیات و شفاست»؛ «دانش زنده کننده نفس و نوربخش عقل و میراننده جهل است» و «دانش را فراگیرید و در پناه آن حیات را به دست آورید». با این حساب معلوم می شود که اسلام درباره علم دیدگاه انحصارگرایانه نداشته و ترویج و نشر علم را در دستور کار مسلمانان قرار داده است. در برخی از آموزه ها بر اهلیت مخاطب نیز تأکید شده است: زیبایی دانش در نشر آن است؛ و میوه آن در عمل کردن بدان؛ و حفظ آن با قرار دادنش در میان کسانی که اهلیتش را دارند، به دست می آید. (آمدی، 1365: 44) در روایتی از حضرت امام صادق(علیه السلام) چنین نقل شده که حضرت فرمودند: هر چیز زکاتی دارد، و زکات دانش این است که به اهلش بیاموزی. (ابن فهد، 1407: 72) از نظر آموزه های اسلامی علم را باید به کسی آموخت که اهلیت آموختنش را داشته باشد و این سخن نسبت به نوع علم و مخاطبی که قرار است علم به او آموخته شود، فرق می کند. در اندیشه اسلامی هر چند نگاه انحصارگرایانه به دانش و علم وجود ندارد، اما برخی از علوم و فنون جزو اطلاعات طبقه بندی حساب شده و در نتیجه فاش کردن آنها به دیگران و خصوصاً به دشمنان اسلامی امری ممنوع شمرده شده است. در فقه اسلامی رساندن اخبار و اطلاعات سری مسلمانان به دشمنان ایشان حرام و موجب تعزیر است. (طوسی، 1387: 2 / 15) تبادل علمی را از زاویه دیگری نیز می توان نگریست. تبادل علمی کاری دو جانبه است، علمی را در اختیار دیگران می گذاریم و از دست آوردهای دیگران نیز استفاده می کنیم. ما هرگز دروازه های خود را به دست آوردهای نوین دیگران نمی بندیم. خودکفایی علمی به معنای بستن دروازه ها به فن آوری های نوین نیست. در این رهگذر، استفاده از فن آوری های غرب در عین اهتمام به ارزش های دینی و یافته های بومی موجب گردید ارتباط وثیق علم و دین بر مبنای رویکرد غرب پژوهی به جای رهیافت غرب ستیزی یا غرب پذیری بر دانشگاه ها و حوزه های علمیه کشورهای اسلامی حاکم شود و بدین ترتیب بازسازی فکری بر اساس تلفیق سنت و مدرنیته با تأکید بر بومی گرایی و تقویت هویت فرهنگی تمدنی و اقتباس آگاهانه از فناوری های نوین در جوامع مسلمان و مراکز علمی آنان رقم خورد. (دهشیری، 1382: 11) صدور علم در بحث تبادل علمی هدفی متعالی وجود دارد و آن اینکه ما نه تنها می خواهیم به خودکفایی برسیم، و نه تنها باید علم مورد نیاز خود را خودمان تولید کنیم، بلکه بالاتر از آن باید چشم اندازی به خود ترسیم کنیم که سرآمد در علوم و فنون باشیم. مقام معظم رهبری انتظار خود را از جامعه علمی چنین بیان فرموده اند: توقعم از جامعه علمی کشور این است که تا پنجاه سال دیگر صادرکننده علم به دنیا باشیم و این امر محالی نیست. (بیانات مقام معظم رهبری، 07/09/1381) در جای دیگری نیز فرموده اند: همت نباید این باشد که ما فلان فناوری را که دیگران ساختهاند و ما همیشه از آنها می خریدیم و وارد می کردیم، حالا فرض کنید می توانیم خودمان اینجا بسازیم. اینکه چیزی نیست. البته چیزی هست، کم اهمیت نیست؛ اما آن چیزی نیست که ما دنبالش هستیم. شما هدف را این قرار بدهید که ملت و کشور شما در یک دورهای، بتواند مرجع علمی و فناوری در همه دنیا باشد. یک وقتی من در جمع جوان های نخبه گفتم: شما کاری کنید که در یک دورهای ـ حالا این دوره ممکن است پنجاهسال دیگر یا چهل سال دیگر باشد ـ هر دانشمندی اگر بخواهد به آخرین فراوردههای علمی دست پیدا کند، ناچار باشد زبان فارسی را که شما اثرتان را به زبان فارسی نوشتهاید، یاد بگیرد. (بیانات مقام معظم رهبری، 12/06/1386) ازاین رو می توان چنین نتیجه گیری کرد که از نظر آموزه های اسلامی نه تنها علم حیات است و باید دیگران را در استفاده از آن سهیم نمود، بایستی در تولید علم سرآمد روزگار شد و عزت و عظمت اسلام را به منصه ظهور رساند. 4. سلطنت علم به دست آوردن قدرت و تشکیل حکومت در اندیشه سیاسی اسلام هدفی میانه به حساب می آید. قدرت در اندیشه سیاسی اسلام، مساوی با سلطه گری نیست. اما در نظام سلطه گر، «حق» و «زور» مساوی با هم قلمداد می شود، تا جایی که تعریف انسان در «موجودی قدرت طلب و سیری ناپذیر» خلاصه می شود. رئالیسم دنیای غرب سیاست را بر مبنای تزویر و ریا و فریب تعریف می کند. (شفیعی فر، 1389: 17) آنچه اکنون می خواهیم آن را مورد بحث و بررسی قرار دهیم، بحث از سلطنت و قدرت علم در اندیشه سیاسی اسلام است. بحث سلطنت علم از دو زوایه قابل بررسی است: 1. در نظام سیاسی اسلام حاکم سیاسی باید از دو ویژگی فقاهت و عدالت برخوردار باشد. در حقیقت آنچه بر مردم حکومت می کند، زور و زر حاکم نیست، بلکه علم و تعهد او، حکمران است. یکی از وجوه امتیاز اندیشه سیاسی اسلام در مقایسه با سایر مکاتب سیاسی، ویژگی ها و شرایط خاصی است که برای زعیم سیاسی جامعه در نظر گرفته است. در بسیاری از دموکراسی های رایج، عنصر محبوبیت و قدرت جلب آرا، اهمیت خاصی دارد و کاملاً مقدم بر فضایل و ویژگی های فردی صاحبان اقتدار سیاسی است. مهم آن است که با توسل به تبلیغات و ژست های عامه پسند و طرح شعارهای جذاب، اذهان را به جهت خاصی متوجه ساخت و در میدان رقابت برای جلب آرای بیشتر به موفقیت دست یافت. در نظام سیاسی مطلوب اسلامی، کسی که ولایت سیاسی را بر عهده گرفته است، باید از کمالات و فضایل فردی خاصی بهرمند باشد. (واعظی، 1383: 187) 2. زاویه دوم بحث، مخصوص اندیشه اسلامی نیست، بلکه حقیقتی است عقلایی که در تمامی مکاتب و اندیشه ها مورد وفاق است. علم با عرصه های بی پایانش در اختیار هر جامعه ای قرار گیرد، طبیعتاً قدرتی به دست آن جامعه خواهد داد. این حقیقت عقلایی را می توان در آموزه های اسلامی ردیابی کرد. برای نمونه حضرت علی(علیه السلام) علم را نگهبان و حکمران معرفی می کند. (نهج البلاغه، قصار 147) با تأمل در آیه شریفه «وَأ عِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ» (انفال / 60) به دست می آید که قرآن مسلمانان را به تقویت بنیه نظامی در تمامی عرصه ها فرا خوانده است. اگر چه ظهور اولیه «مای موصوله» تجهیزات جنگی و نظامی است، اما اطلاق آن و نکره بودن کلمه «قوة» هر نوع قدرت و قوه ای را در برمی گیرد. تعبیر آیه به قدری وسیع است که بر هر عصر و زمان و مکانی کاملاً تطبیق میکند. کلمه «قوة» نه تنها وسایل جنگی و سلاحهای مدرن هر عصری را در بر میگیرد، بلکه تمام نیروها و قدرتهایی که به نوعی در پیروزی بر دشمن اثر دارد را شامل می‌شود. بنابراین علاوه بر اینکه باید از پیشرفتهترین سلاحهای هر زمان بهرهگیری کرد، باید به تقویت روحیه و ایمان سربازان که قوه و نیروی مهم تری است پرداخت. (مکارم شیرازی و دیگران، 1374: 7 / 222) در روایات اسلامی برای کلمه «قوه» تفسیرهای گوناگونی شده که از وسعت مفهوم این کلمه حکایت میکند. مثلاً در بعضی از روایات کلمه «قوه» به «تیر» (کلینی، 1365: 5 / 49)، «هرگونه اسلحه» (قمی، 1404: 1 / 279)، «شمشیر و سپر» (عیاشی، 1380: 2 / 66) و حتی به «خضاب کردن موهای سفید» (صدوق، 1413: 1 / 123) تطبیق شده است. از نظر آموزه های روایی، مصادیق «قوه» آن قدر وسیع است که حتی رنگ موها را که به سرباز بزرگسال چهره جوانتری میدهد تا دشمن مرعوب گردد نیز شامل می شود. با عنایت به اهمیت علم، وجه دغدغه مقام معظم رهبری در مسئله تولید علم و جنبش نرم افزاری معلوم می گردد. موضوع سلطنت علم سالیانی است که مورد تأکید معظم له است. ایشان در عزت بخشی و استقلال آفرینی علم می فرماید: کشوری که دستش از علم تهی است، نمی تواند توقع عزت، توقع استقلال و هویت و شخصیت، توقع امنیت و توقع رفاه داشته باشد. طبیعت زندگی بشر و جریان امور زندگی این است. علم، عزت می بخشد. جملهای در [شرح] نهجالبلاغه (1) هست که خیلی جمله پرمغزی است. می فرماید: «العِلمُ سُلطَانٌ»؛ علم اقتدار است. «سلطان» یعنی اقتدار، قدرت. «العِلمُ سُلطانٌ، مَن وَجَدهُ صَالَ بِهِ وَ مَن لَم یَجِدهُ صِیلَ عَلَیهِ»؛ (ابن ابی الحدید، 1404: 20 / 319) علم اقتدار است. هر کس این قدرت را به چنگ آورد، می تواند تحکم کند؛ می تواند غلبه پیدا کند؛ هر کسی که این اقتدار را به دست نیاورد، «صیل علیه»؛ بر او غلبه پیدا خواهد شد؛ دیگران بر او قهر و غلبه پیدا می کنند؛ به او تحکم می کنند. (بیانات مقام معظم رهبری، 12/06/1386) در اندیشه اسلامی استفاده از علم در راستای اهدافی متعالی است. وجه امتیاز اندیشه اسلامی با غیر آن در همین هدف هاست. مقام معظم رهبری درباره استفاده ابزاری از علم و دانش می فرماید: از سلاح به وسیله علم استفاده می کنند؛ از جاسوسی و دزدی اطلاعات به وسیله علم استفاده می کنند؛ از زد و بند در جاهای مختلف دنیا به وسیله علم استفاده می کنند. (بیانات مقام معظم رهبری، 12/06/1386) در اندیشه اسلامی نیز از علم و دانش به یک معنا استفاده ابزاری می شود. به عنوان مثال «دانش انرژی هسته ای» ایران اسلامی را توانمندتر از گذشته ساخته است و امروزه از این دانش استفاده ابزاری می شود، اما نه ابزار برای تهدید ملت ها، بلکه ابزاری برای اهدافی صلح آمیز. سطوح مختلف خودکفایی علمی و نقش حکومت اسلامی در آن خودکفایی علمی را می توان در سه سطح: فردی، ملی و بین المللی مورد بررسی قرار داد. سطح فردی خودکفایی علمی یعنی بررسی اینکه فردفرد مسلمانان در رسیدن به خودکفایی علمی چه وظیفه هایی دارند؟ سطح ملی خودکفایی علمی، یعنی پاسخ به این پرسش که حکومت اسلامی نسبت به خودکفایی علمی چه وظایفی دارد؟ سطح بین المللی خودکفایی علمی هم بررسی ضرورت این مسئله در بین دولت های اسلامی است. طبیعی است که نقش حکومت اسلامی به عنوان سطح ملی و همین طور نقش دول اسلامی در سطح بین المللی از اهمیت زیادی برخوردار خواهد بود. حکومت اسلامی نسبت به خودکفایی علمی مسلمانان وظیفه دارد که از تمامی امکانات در جهت اعتلای علمی جامعه اسلامی استفاده کند. اعتلای علمی با سطوح گوناگونی که دارد جزو وظایف حکومت اسلامی است. روزی شاید آموزش خواندن و نوشتن سطحی از وظیفه دولت اسلامی در نهضت علمی باشد و روزی هم فراهم کردن زمینه سفر به دیگر کشورها برای یادگیری صنایع و فنون جدید بر عهده دولت اسلامی بوده باشد. در سیره حضرت رسول اکرم نقل شده است که آن بزرگوار اسیران جنگی را در مقابل علم آموزی به چند مسلمان آزاد کرده است: ابن سعد از شعبی نقل کرد که گفت: اهل مکه نوشتن بلد بودند، ولی اهل مدینه سواد نوشتن نداشتند. پس هر کس که مالی بابت فدیه نداشت، ده نوجوان مدینه را در اختیارش می گذاشتند تا به آنها نوشتن بیاموزند، هر زمان که آن ده نوجوان نوشتن را به خوبی فرا می گرفتند، ایشان نیز آزاد می شدند؛ چراکه آموختن فدیه آنها تعیین شده بود. زید بن ثابت از جمله کسانی بود که در آن دوران نوشتن آموخت. (صالحی شامی، 1414: 4 / 69) مقریزی شافعی قضیه مزبور را چنین نقل کرده است: در بین اسیران کسانی بودند که می توانستند بنویسند، در حالی که در بین انصار هیچ کس نوشتن بلد نبود. و در بین اسیران کسانی بود که مال و منالی نداشت، پس از ایشان پذیرفته شد که در مقابل آموختن نوشتن به ده تن از نوجوانان آزاد گردند. (مقریزی، 1420: 1 / 119) معروف است که در ایام جنگ «حنین» به پیامبر اسلام خبر دادند که سلاح مؤثری (منجنیق) در یمن وجود دارد، پیامبر گرامی اسلام فوراً کسانی را به یمن فرستاد تا علم ساخت آن سلاح را فرا گرفته و برای ارتش اسلام تهیه کنند. (ابن هشام، بی تا: 2 / 478؛ الواقدی، 1409: 3 / 927) هر دو قضیه تاریخی به خوبی نقش حکومت را در خودکفایی علمی نشان می دهد. پیامبر برای رسیدن به قله های دانش حد و مرزی نمی شناخت، ازاین رو بود که مسلمانان را به آموختن علم، هر چند در کشورهای دور تشویق می نمود: علم آموزید، هر چند در چین بوده باشد؛ چراکه طلب علم بر هر مسلمانی واجب است. (فتال نیشابوری، 1386: 1 / 11) نتیجه این تعالیم گهربار در جامعه اسلامی تمدن علمی باشکوهی است که مسلمانان را در طول تاریخ سرآمدان علم و دانش ساخت. نگاهی گذار به تاریخ علمی مسلمین این مدعا را اثبات می کند: تثبیت و حفاظت از حکومت نوپای مسلمانان و توسعه فتوحات و دفع دشمنان، بیشترین توجه و نیروی مسلمانان صدر اسلام را مصروف خود کرده بود. از بعد علمی، بیشترین اهتمام آنان به قرآن کریم و احکام این کتاب مقدس معطوف بود و از علوم دیگر تنها به فقه، نحو و تاریخ فتوحات و مانند آن پرداختند، اما همین که اوج فتوحات فروکش کرد و حکومت قلمروی اسلامی ثبات یافت و مسلمانان از تدوین اساس علوم اسلامی فراغتی نسبی یافتند اهتمام و سیاست های تشویقی برخی از خلفای عباسی، با استفاده از ثروت های کلان بیت المال، توجه جامعه مسلمانان کم کم به سوی علوم و صنایعی جلب شد که عمدتاً در اختیار تمدن های غیر مسلمان قرار داشت و موجب توسعه و تسهیل زندگی مادی آنها می شد. آنها که به برکت فرهنگ آسمانی اسلام و با استفاده از معارف الهی قرآن کریم از نظر فکری به حد بالایی از کمال رسیده بودند، تشنه کسب اطلاع از معارف و اندیشه های متفاوت ملل و تمدن های دیگر جهان بودند. منبع اصلی این اشتیاق آیات قرآن و احادیث بسیاری بود که مؤمنان را به کسب علم و فن ترغیب می کرد. (ولایتی، 1384: 1 / 93) برای رسیدن مسلمانان به خودکفایی علمی، نقش بی بدیل حکومت اسلامی در سطح ملی و نقش دولت های اسلامی در سطح بین المللی را می توان از مطالب پیشین به خوبی مشخص ساخت. خودباوری نگرش زیربنایی به حقانیت دین اسلام نتیجه شیرینی مثل «خودباوری و اعتماد به نفس» را در سطح ملی در پی دارد. ملتی که می خواهد با کنار زدن نظام های فکری حاکم بر جهان، طرحی نو درافکند، باید به این باور رسیده باشد که می تواند. (عیوضی، 1391: 221) امام خمینی با الهام از کلام الهی می فرماید: اساس همه شکست ها و پیروزی ها از خود آدم شروع می شود. انسان باورش این است که نسبت به آن کار ضعیف است، نمی تواند آن کار را انجام دهد. هر قدر قدرت ارتشی زیاد باشد، لکن قدرت روحی نداشته باشد و یا باورش آمده باشد که در مقابل فلان قدرت نمی تواند ایستادگی کند، این ارتش محکوم به شکست است. (امام خمینی، 1379: 14 / 194) در نتیجه از آنجاکه اسلام حق است و امت اسلامی به دلیل تدینشان به این مکتب آسمانی از علو و عزت برخوردار هستند، امت اسلامی بایستی عزت و عظمت خود را در همه جنبه ها به ویژه در عرصه علمی حفظ کرده و هرگز راضی به ذلت نشوند. نتیجه در یک جمع بندی کلی از محورهای یاد شده در مورد اقتدار علمی، نتایج ذیل به دست می آید: 1. قدرت در اندیشه اسلامی منشئی الهی داشته و از اهداف میانی برای برپایی حاکمیت توحید و نفی طاغوت شمرده می شود؛ 2. آیات قرآن ارزش قدرت و علم را تبیین کرده و از ارتباط وثیق بین این دو، پرده برداشته است؛ 3. قرآن مسلمانان را به جهاد با مال و جان دعوت می کند و می توان جهاد علمی را از مصادیق جهاد با جان قلمداد کرد؛ 4. اندیشه سیاسی اسلام، جهاد علمی را به عنوان یک فرایند برای رسیدن به اقتدار علمی طراحی کرده است؛ 5. برای رسیدن به جایگاه اقتدار علمی در اندیشه سیاسی اسلام، بایستی زیرساخت های آن را مورد بررسی قرار داد؛ 6 . بدون حق فرض کردن اسلام، نمی توان جایگاه اقتدار علمی را در اندیشه سیاسی اسلام مشخص ساخت. خودکفایی علمی هدفی جز اعتلای کلمه حق را دنبال نمی کند و پیش فرض اصلی آن حقانیت دین اسلام است؛ 7. علم و دانش در فرهنگ اسلامی با قداست توأم است، در نتیجه منظور از علم در «خودکفایی علمی» نیز علم مقدس است. ازاین رو علم سکولار به هیچ وجه در اندیشه اسلامی جایگاهی ندارد؛ 8 . اسلام، علم را حیات و احیای دیگران را وظیفه مسلمانان می داند، ازاین رو اقتدار علمی با هدف «تبادل علمی» دنبال می شود، نه از روی برتری جویی و مجادلات سیاسی؛ 9. اهمیت سلاح علم اگر بیشتر از سلاح های عادی نباشد، کمتر از آن نیست؛ 10. اهمیت خودکفایی علمی در سطح حکومت اسلامی و دولت های اسلامی بیشتر از سطح فردی آن است. پی نوشت: [1]. این روایت را ابن ابی الحدید در بخش «الحِکمُ المنسوبة إلی أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب»، با شماره 660 ، نقل کرده است. منابع و مآخذ قرآن کریم.
نهج البلاغه.
ابن ابی الحدید، 1404 ق، شرح نهج البلاغه، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی.
ابن فهدحلی، 1407 ق، عدة الداعی، بی جا، دارالکتاب الاسلامی.
ابن هشام، عبدالملک، بی تا، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی سقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفة.
ایمانی سطوت، علی، 1387، «مبانی فرهنگی اقتدار علمی در ایران»، نشریه نگرش راهبردی ویژه نامه اقتدار علمی ـ اقتدار ملی، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی، شماره 98 و 97.
آمدی، عبدالواحد، 1365، غرر الحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
بصیری، محمدعلی، 1391، «بررسی انقلاب اسلامی ایران بر اساس رابطه ساختار ـ کارگزار در تئوری های روابط بین الملل»، فصلنامه انقلاب اسلامی، شماره 29.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای بسیجی هیئت علمی دانشگاه ها، 02/04/1389.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان، 16/05/1391.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان نمونه و ممتاز دانشگاه ها 07/09/1381.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار نخبگان جوان، 12/06/1386.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار نخباگان جوان دانشگاهی، 05/06/1387.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جوانان و دانشجویان سیستان و بلوچستان، 06/12/1381.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار زائرین و مجاورین حرم مطهر رضوی، 01/01/1385.
حلی، علامه حسن بن یوسف، بی تا، تذکرة الفقهاء، قم، آل البیت.
امام خمینی، سیدروح الله، 1379، صحیفه نور، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـــــــــــــــ ، 1424 ق، رساله توضیح المسائل، تصحیح سید محمد حسینی، قم، انتشارات اسلامی.
دهشیری، محمدرضا، 1382، «تأثیرات فرهنگی انقلاب اسلامی بر روابط بین الملل»، فصلنامه اندیشه انقلاب اسلامی، شماره 7 و 8 .
راش، مایکل، 1388، جامعه و سیاست، ترجمه منوچهر صبوری، تهران، سمت.
سیدباقری، سیدکاظم، 1390، «ماهیت و مؤلفه های قدرت سیاسی از منظر قرآن کریم»، کتاب نقد، شماره 59 و 60.
شفیعی فر، محمدرضا، 1389، «سیاست تعاملی ضد نظام سلطه»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 22.
صالحی شامی، محمدبن یوسف، 1414، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة.
صدر، سیدمحمدباقر، 2010، ومضات مشرقة، اعداد و تنظیم: السید احمد الحسینی، بصره، مؤسسة الکوثر الثقافیة.
صدوق، محمد بن علی، 1413، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، 1374، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سیدمحمدباقرموسوی، قم، انتشارات اسلامی.
طوسی، ابوجعفرمحمدبن حسن، 1387، المبسوط فی فقه الإمامیة، تصحیح سیدمحمدتقی کشفی، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
عباس نژاد، محسن و دیگران، 1384 الف، قرآن، مدیریت و علوم سیاسی، تهران، بنیاد پژوهش های قرآنی حوزه و دانشگاه.
ـــــــــــــــ ، 1384 ب، قرآن و اقتصاد، تهران، بنیاد پژوهش های قرآنی حوزه و دانشگاه.
عیاشی، محمد بن مسعود، 1380، تفسیر العیاشی، تهران، چاپخانه علمیه.
عیوضی، محمد رحیم، 1391، «روند دگرگونی های ارزشی در ایران پس از انقلاب اسلامی از 1357 تا 1388»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 29.
فتال نیشابوری، محمدبن حسن، 1386، روضة الواعظین، قم، انتشارات رضی.
فیرحی، داود، 1384، قدرت، دانش، مشروعیت، تهران، نشر نی.
قرائتی، محسن، 1383، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن.
قمی، علی بن ابراهیم، 1404 ق، تفسیر القمی، قم، دارالکتاب.
کلینی، محمد بن یعقوب، 1365، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
مطهری، مرتضی، 1374، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، صدرا.
مقریزی، تقی الدین احمدبن علی، 1420 ق، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیة.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، 1374، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
منصوری لاریجانی، اسماعیل، 1387، آشنایی با معارف دفاع مقدس، انتشارات خادم الرضا، قم.
نصر بن مزاحم، 1370، پیکار صفین، ترجمه پرویز اتابکی، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
نصر، سیدحسین، 1380، معرفت و معنویت، ترجمه انشاءالله رحمتی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
واعظی، احمد، 1383، حکومت اسلامی درسنامه اندیشه سیاسی اسلام، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
الواقدی، محمدبن عمر، 1409 ق، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی.
ولایتی، علی اکبر، 1384، پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه. اکبر ساجدی: استادیار دانشگاه علوم پزشکی تبریز. جواد نعمتی: مدرس گروه معارف دانشگاه علوم پزشکی تبریز. سید محسن عرفانی راد: عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز. فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی 37 انتهای متن/
94/05/06 - 05:30
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 88]
-
گوناگون
پربازدیدترینها