محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1827043886
اقتدار علمی در اندیشه سیاسی اسلام - بخش اول جایگاه اقتدار علمی در اندیشه سیاسی اسلام
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: اقتدار علمی در اندیشه سیاسی اسلام - بخش اول
جایگاه اقتدار علمی در اندیشه سیاسی اسلام
در اندیشه سیاسی اسلام اصل «حفظ عزت مسلمانان» و «نفی سلطه بیگانگان» از اهمیت خاصی برخوردار است. اقتدار علمی از لوازم مهم دو اصل یاد شده می باشد.
چکیده در اندیشه سیاسی اسلام اصل «حفظ عزت مسلمانان» و «نفی سلطه بیگانگان» از اهمیت خاصی برخوردار است. اقتدار علمی از لوازم مهم دو اصل یاد شده می باشد. تبیین فرایند جهاد علمی و بررسی جایگاه و زیرساخت های اقتدار علمی در اندیشه سیاسی اسلام موضوع اصلی نوشتار حاضر است. نویسندگان مقاله با محور قرار دادن اندیشه سیاسی اسلام و به ویژه بیانات مقام معظم رهبری، کوشیده اند؛ اولاً، فرایند جهاد علمی را به منظور رسیدن به اقتدار علمی تبیین کرده، ثانیاً، جایگاه اقتدار علمی در اندیشه سیاسی اسلام را روشن ساخته و ثالثاً، زیرساخت های اقتدار علمی، از قبیلِ «حقانیت دین اسلام»، «اسلام و علم»، «تبادل فکری» و «سلطنت علم» را توضیح دهند. واژگان کلیدی اقتدار علمی، جهاد علمی، اندیشه سیاسی اسلام. مقدمه اندیشه سیاسی اسلام با ابتنا بر مبنای توحیدی، پذیرش هر گونه زور و ستم را برنتافته و خواستار گسترش عدالت در سطحی جهانی است. این اندیشه که بر پشتوانه ای به عظمت قرآن و سنت متکی است، به روز بودن خود را در هر زمان و مکان به منصه ظهور رسانده است. آیات قرآن و روایات و سیره معصومان به خوبی نشانگر این واقعیت هست که جهاد در راه خدا برای نفی سلطه کفر و نفاق و برپایی حکومت توحیدی، در سرلوحه آموزه های اصیل اسلامی قرار دارد. از لوازم جدایی ناپذیر نفی سلطه کفار و برپایی حکومت عدالت گستر توحیدی، دستیابی به قدرت و فتح قله های علمی است. اقتدار علمی در بین عرصه های دیگر اقتدار، نظیر سیاست، اقتصاد و فرهنگ از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است. انقلاب اسلامی امروزه با کسب سه دهه تجربه افتخارآمیز در دوران دفاع مقدس و سازندگی، به قدرت برتر و بلامنازع سیاسی در منطقه تبدیل شده است. بدون شک عرصه های پیش روی نظام اسلامی بیشتر از عرصه های پیشینِ آن است و اقتدار علمی در تمامی عرصه های علمی از علوم و فنون نظامی گرفته تا رشته های گوناگون علوم انسانی، نیاز جدی نظام اسلامی است. حال باید دید که اندیشه سیاسی اسلام، چه فرایندی را برای دستیابی به اقتدار علمی طراحی کرده است؟ آیا می توان دستور قرآنی جهاد را از فرایندهای مزبور برشمرد؟ جایگاه اقتدار علمی و زیرساخت های آن در اندیشه سیاسی اسلام چیست؟ رهبر فرزانه انقلاب چندسالی است که به مناسبت های گوناگون توجه اندیشمندان ایرانی را به تولید علم، خودکفایی علمی، بومی سازی علوم و جنبش نرم افزاری جلب کرده است. پیشرفت علمی کشور از دغدغه های اصلی ایشان بوده است. جامعه علمی و دانشگاهی کشور مفاهیمی نظیر جنبش نرم افزاری، اقتدار علمی، تولید علم، استقلال علمی و جهاد علمی را به کرات در دوازده سال اخیر از ایشان شنیده اند. اقتدار در اندیشه اسلام اقتدار از مهم ترین موضوعات روابط بین الملل بوده و در ادبیات سیاسی به معنای «قدرت مشروع» می باشد، آن چنان که گاهی هم راستای «مشروعیت» به کار می رود. (راش، 1388: 58) اگرچه صاحب نظران، اختلاف نظرهایی درباره معنی و مفهوم قدرت و اقتدار دارند، اما همگی بر اهمیت این دو مفهوم (قدرت و مشروعیت) در ساختار نظام جهانی تأکید می کنند. از منظر اندیشه اسلامی منشأ قدرت خداست (بقره / 165) و هیچ قدرتی نیز جز به مشیت الهی و غیر از ناحیه او پدید نمی آید. (کهف / 39) طبیعتاً مشروعیت قدرت هم باید از سوی خدا تنفیذ شود. به عبارت دیگر، اسلام هیچ قدرت فی نفسه و بالذات دیگری جز خداوند را در عالم به رسمیت نمی شناسد. انتشار اقتدار در اسلام از رأس به ذیل است؛ چنان که اقتدار پیامبر تابع و جلوه ای از قدرت خدا است که به جانشینان او اعم از حاکمان و عالمان منتقل گردیده است. برای اقتدار عرصه هایی را می توان در نظر گرفت: اقتدار سیاسی، اقتدار اقتصادی، اقتدار فرهنگی و اقتدار علمی. 1. اقتدار سیاسی در اندیشه سیاسی اسلام حکومت اسلامی باید مستقل بوده و تحت سلطه بیگانگان قرار نگیرد. قرآن به صراحت از استقلال سیاسی سخنی به میان نیاورده، ولی آیات بسیاری به ویژگی هایی از امت اسلامی اشاره می کند که بیانگر مفهوم استقلال سیاسی است. (شفیعی فر، 1389: 15) به عنوان نمونه در قرآن کریم تأکید شده است که هیچ راهی برای سلطه کفار بر مسلمانان وجود ندارد و آنان هرگز نباید بر مسلمانان چیرگی یابند: وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرینَ عَلَی الْمُؤْمِنینَ سَبیلاً. (نساء / 141) و خداوند هرگز بر [زیانِ] مؤمنان، برای کافران راه [تسلطی] قرار نداده است. بر این اساس، سفارش می شود که مؤمنان کافران را ولی خود قرار نداده، (نساء / 144) به آنان اعتماد نداشته باشند. (هود / 113) قرآن، مسلمانان را از پیروی اهل کتاب و مشرکان، بازداشته (آل عمران / 149) و از افشای اسرار محرمانه به مشرکان نهی می نماید. (آل عمران / 118) طبیعی است که نفی گرایش به کفار و مشرکان، به استقلال جامعه انجامیده و راه تقویت قدرت سیاسی مسلمانان را هموار می سازد. (سیدباقری، 1390: 92) پیروزی انقلاب اسلامی نمونه بسیار روشنی برای این نوع از اقتدار است. این انقلاب با شعار نه شرقی نه غربی، راه جدیدی نشان داد و با پرداخت هزینه های سنگینی، استقلال و شعار راهبردی خود را حفظ کرد و موفق شد این نگرش استراتژیک را به عنوان یک انقلاب اصیل در جهان مطرح کند. (بصیری، 1391: 162) 2. اقتدار اقتصادی مسلمانان باید با برنامه ریزی های اقتصادی به خودکفایی برسند؛ به این معنا که توان رفع نیازهای خود را دست کم در سطح تولیدات حیاتی و استراتژیک با تأمین سطح مطلوب از رفاه برای افراد جامعه داشته باشند. (عباس نژاد و دیگران ب، 1384: 197) تجربیاتی که نظام جمهوری اسلامی از دوران هشت سال دفاع مقدس کسب کرد، بسیار حائز اهمیت است. مدیریت انقلاب اسلامی با تکیه بر معنویت انقلاب می توانست زمینه مساعدی برای حرکت های بنیادی در ابعاد مختلف مورد نیاز خود به دست آورد. اهمیت اقتدار اقتصادی برای کسانی که از شعله ور شدن آتش جنگ به قحطی رسیده اند، بسیار روشن است. ایرانیان در تجربیات مکرری که در تجاوز بیگانگان و ایجاد قحطی به دست آورده بودند، به خوبی بر اهمیت مصرف کمتر و ذخیره سازی آگاه بودند. معنویت گرایی مردم نیز مانع از ضربه پذیری اقتصاد انقلاب خصوصاً در زمان جنگ شد. (منصوری لاریجانی، 1387: 292 ـ 291) 3. اقتدار فرهنگی مسلمانان باید فرهنگشان را متناسب با باورها و ارزش های خود طراحی کنند. بیگانگان حق ندارند در مسائل فرهنگی مسلمانان از قبیل طرح لباس، نوع خانه، آداب و رسوم دخالت کرده و نظر خود را بر آنان تحمیل نمایند. تسلط بیگانگان بر فرهنگ مسلمانان مورد پذیرش اسلام نبوده و در عوض آنچه اسلام به مسلمانان سفارش می کند، گرفتن خوبی ها از دیگران و بهربرداری از تجارب جهانی است. (عباس نژاد و دیگران الف، 1384: 169) انقلاب اسلامی در دوران دفاع مقدس نشان داد که می تواند به خوبی فرهنگ سرمایه داری و رفاه طلبی را مهار کرده، زهد و ساده زیستی را بر اساس تعالیم اسلام، جانشین آن سازد. (منصوری لاریجانی، 1387: 296) امام راحل به شدت مراقب نفوذ تفکر سرمایه داری در بدنه نظام و دفاع مقدس بودند و در این راستا فرمودند: «آنان که رفاه طلبی با مبارزه را قابل جمع می دانند، آب در هاون می کوبند و با الفبای مبارزه بیگانه اند». (امام خمینی، 1378: 21 / 94) 4. اقتدار علمی اقتدار علمی یکی از گونه های مختلف اقتدار است. این نوع اقتدار از جانب یک رهبر سیاسی یا یک گروه یا یک نظام سیاسی بر پایه دانش، تخصص و عقلانیت و فن آوری در سطوح مختلف داخلی و بین المللی اعمال می گردد. (ایمانی سطوت، 1387: 121) بر اساس این تعریف، منظور از اقتدار علمی آن دسته از ویژگی هایی است که به علم، ماهیتی از جنس قدرت و اعتبار می دهد. مقام معظم رهبری علم را مایه اقتدار ملی، قدرت ملی، ثروت ملی و سربلندی کشور می دانند و می فرمایند: علم مایه قدرت و ثروت است. اگر کشور شما و نظام جمهوری اسلامی باید به این قدرت و اقتدار دست پیدا کند تا بتواند از ملت خود، از کشور خود، از ارزش های خود و از نظام خود پشتیبانی کند و مصونیت ببخشد ـ که قدرت فایدهاش این است؛ اقتدار برای زورگویی به دیگران نیست، برای جلوگیری از زورگویی دیگران است ـ و اگر در کنار این به ثروت احتیاج دارد تا بتواند مشکلات گوناگونی را که میراث سال ها حکومت استبدادی در این کشور است برطرف کند، باید علم را به دست بیاورد. برای یک ملت، علم وسیلهای است برای رسیدن به اقتدار ملی و ثروت ملی. (بیانات مقام معظم رهبری، 05/06/1387) مسلمانان باید در علوم مورد نیاز به اقتدار رسیده و تولید علم بر اساس مقتضیات دینی و بومی را جزو اولویت های ضروری بدانند. طبیعی است که اگر مسلمانان در دانش های مورد نیاز خود دائماً به بیگانگان نیازمند باشند، دو آسیب جدی بر پیکر جامعه اسلامی وارد خواهد شد: اولاً عزت و اقتدار مسلمانان از بین خواهد رفت، ثانیاً علم و دانش بدون رعایت تناسب های دینی و ملی به متن جامعه اسلامی وارد خواهد شد. تجربیات دوران دفاع مقدس نمونه خوبی برای تولید علم جنگی بر مبنای اسلامی است. در این دوران، استراتژی دفاعی و تهاجمی بر اساس مبانی کلاسیک و علوم نظامی تغییر کرده و دنیا با شکلی از دفاع مواجه شد که نیروی انسانی و اراده درونی او نقش اول را در دفاع داشت. عنصر ایمان و عشق به خدای متعال، امروزه مقوله ای است که در محافل علمی و نظامی جهان به عنوان یک استراتژی نوین مورد مطالعه است. (منصوری لاریجانی، 1387: 325) همه کارشناسان مباحث استراتژیک و سیاسی در دوران دفاع مقدس اعتراف کردند که ایران با بهره گیری از تعالیم و آموزه های دینی، توانست جوانان را برای دفاعی همه جانبه بسیج کند و بار دیگر ثابت نماید که عنصر دین و عشق به خدا، می تواند جبهه ای مستحکم و نفوذناپذیر به وجود آورد که طی هشت سال در برابر تهاجم همه جانبه دشمن مقاومت کند. (همان: 326) این اندیشه که بر قرآن و سیره نبوی و علوی تکیه داشت، در هدایت و فرماندهی همه زوایای دفاع مقدس، کارآمدی دین اسلام را به اثبات رسانده و بر فرضیه کسانی که مدیریت دینی را در برابر مدیریت علمی مدرن، ناکارآمد می دانند، عملاً خط بطلان کشید. (همان: 327) اندیشه سیاسی اسلام اسلام به عنوان دینی جامع و کامل همه ابعاد انسان را مورد توجه قرار داده است. از بعد فردی و جسمی گرفته تا بعد اجتماعی و روحی مورد عنایت این برنامه آسمانی است. از مهم ترین ابعاد مورد نیاز انسان مسائل اجتماعی اوست. زندگی جمعی انسان طبیعتاً باید از قوانینی پیروی کند که ضامن سعادت او بوده باشد. جدای از ورود به این نکته که آیا انسان به تنهایی قادر به کشف قوانین اجتماع می باشد و یا برای آن به راهنمایی پیامبران نیاز است، این نکته قابل انکار نیست که بخش مهمی از آموزه های اسلامی در رابطه با قوانین زندگی جمعی است. در آموزه های اسلامی پرسش های اساسی اجتماعی و سیاسی به خوبی پاسخ داده شده اند. پرسش هایی از قبیل: 1. حق حکومت از آن کیست؟ 2. حکومت چه اهدافی را دنبال می کند؟ 3. آیا حکومت باید تنها به رفاه مادی و امنیت مردم بیندیشد، یا آنکه در قبال سعادت و خیر جامعه نیز مسئول است؟ 4. چه تعاریفی از خیر و سعادت جامعه وجود دارد و با چه معیارهایی مشخص می شود؟ 5. عدالت اجتماعی چه جایگاهی در تصمیم گیری و اداره امور جامعه دارد؟ 6 . در تعارض عدالت اجتماعی با آزادی های اقتصادی و فردی، تقدم با کدام یک از این دو ارزش است؟ این گونه پرسش های اساسی و بنیادین در فلسفه سیاسی مطالعه و بررسی می شود. مکاتب مختلف سیاسی که از آن به ایدولوژی های سیاسی تعبیر می کنیم، بر اساس نوع پاسخ به این پرسش ها شکل می گیرند. (واعظی، 1383: 18) مجموعه پاسخ های آموزه های اسلامی به پرسش های فوق را می توان «اندیشه سیاسی اسلام» نامید. بنابراین می توان چنین اذعان کرد که اندیشه سیاسی اسلام، مجموعه ای نظام مند از گزاره هایی است که نه تنها ناظر به مسائل سیاسی و اجتماعی است، بلکه مسائل بنیادین اعتقادی از قبیل توحید، نبوت، معاد و ... نیز در آن ظهور و بروز دارد. جایگاه اقتدار علمی در اندیشه سیاسی اسلام برای دستیابی به اندیشه سیاسی اسلام در باب اقتدار علمی بهتر است به جایگاه قدرت و علم در قرآن نگاهی داشته باشیم. قرآن اولاً، عالمان مؤمن را به بلندمرتبگی ستوده (مجادله / 11) و ثانیاً، علم را سرچشمه قدرت سیاسی معرفی کرده است. قرآن در جریان طالوت، علم و قدرت جسمانی او را عامل پادشاهی او معرفی می کند و می فرماید: «و او را در دانش و [نیروی] بدن بر شما برتری بخشیده است». (بقره / 247) تقدم توانایی علمی بر توانایی جسمی، نشان از اهمیت بیشتر آن دارد. (قرائتی، 1383: 1 / 392) قرآن در داستان سلیمان و انتقال تخت ملکه یمن به سرزمین شام، به قدرت و علم آصف بن برخیا اشاره می کند. (نمل / 40) در این آیه به روشنی تبیین می شود که قدرت و توان بالای فرد، همراه با علم است که عامل آن کار غیر عادی است. ارتباط میان «علم» و «قدرت» را در جریان هماوردی داود با جالوت نیز می توان دید. در قرآن آمده است که خدا به داود، پادشاهی و حکمت داد و آنچه می خواست به او بیاموخت. (بقره / 251) «پادشاهی»، «جلوه گاه قدرت سیاسی»، «حکمت» و «آموزش خداوند» به داود و سلطنت او همراه با علم و دانش، همه در کنار یکدیگر به کار رفته است. در آیات دیگر نیز به روشنی می فرماید: «ما به داود و سلیمان علم دادیم». (نمل / 15) و در جای دیگری می فرماید: «از بنده ما داود قدرتمند که همواره به درگاه ما توبه می کرد یاد آور». (ص / 17) از کنار یکدیگر قرار دادن این دو آیه بر می آید که خداوند به داود «علم» و «قدرت» هم زمان عطا کرده است و در آیه دیگری با توجه به علم و قدرتی که دارد، او را خلیفه، داور و حاکم در میان مردم قرار می دهد. (ص / 26) برآیند این آیات از ارتباط وثیق علم و قدرت پرده بر می دارد. (سیدباقری، 1390: 96 ـ 94) درباره نوع مناسبات قدرت و دانش، دو دیدگاه عمده وجود دارد: برخی دانش و برخی قدرت را مقدم و زمینه ساز دیگری می دانند. از یک منظر، زندگی تابعی از علم است و درست زندگی کردن، تابعی از درست دانستن است و در مقابل، برخی تمدن را بر علم مقدم می دانند؛ یعنی اراده تمدنی و اقتضائات مدنی را مقدم می شمارند؛ بنابراین علم تابعی از شیوه زندگی است. (فیرحی، 1384: 17، 23) به نظر می رسد دیدگاه قرآن کریم در دیدگاه اصالت دانش و تقدم آن بر قدرت جای دارد. (سیدباقری، 1390: 96) البته در اینکه قدرت و علم هر دو ارزش آلی دارند، اختلافی نیست. آن روز که حضرت امیرالمؤمنین در اعتراض ابن عباس که چرا این قدر کفش های کهنه اش را وصله می زند، فرمود: به خدا قسم این پاره کفش، دوست داشتنی تر است نزد من، از حکومتی که بر شما دارم، مگر این که در سایه آن حقی را زنده کرده باشم! (نهج البلاغه، خطبه 33) از این حقیقت پرده برداشت که در اندیشه سیاسی اسلام، قدرت و حکومت، جز برای اقامه حق ارزشی ندارد. علم نیز ارزشی آلی دارد. از نظر اسلام، تولید و تحصیل علم، هدف غایی نیست، بلکه مقدمه ای است بر اهدافی متعالی. اهدافی چون اعتلای کلمه حق. ما همه این مطالب علمی را از آن رو می خواهیم و به آنها مسلح می شویم که به وسیله آنها برای حمایت از اسلام به میدان گیرودار و جنگ با دشمنان اسلام و دین وارد شویم. وگرنه مجرد اطلاع و ژرف کاوی در مطالب اصولی و فقهی دقیق و تبحرکامل در این علوم، باعث هیچ گونه تغییری در وضع اسلام نمی شود و وضعیت اسلام را یک گام هم به پیش نمی برد. مشکلی از مشکلات اسلام را حل نمی کند و دردی از دردهای امت را نمی کاهد. ... انسان باید پیوسته به این مطلب توجه داشته باشد که «مقدمه» به «غایت» تبدیل نشود. باید میان مقدمات و اهداف خلط نکنیم. پس علم در شرایط کنونی نیرویی از نیروها و سلاحی از سلاح ها است و باید به تمامی سلاح ها در خدمت اسلام مسلح شویم. یکی از سلاح هایی که باید در خدمت اسلام به آن مسلح شویم همین علم است. یعنی اسلام واقعی را بشناسیم تا در مقام ترویج اسلام و بلند کردن کلمه آن و تبلیغ احکام آن و ایستادگی رو در روی جریانات کفرآمیزی که زندگانی مسلمانان را احاطه کرده است و از هر سو و با هر لباسی به عالم اسلام حمله ور شده است، قدرتی در دستمان باشد. (صدر، 2010: 1 / 12 ـ 9) جهاد علمی برای اقتدار علمی جهاد از دستورهای مهم اسلام بوده و در قرآن بسیار مورد تأکید قرار گرفته است. در اندیشه اسلامی جهاد به عنوان یکی از فروع فقهی، از واجبات کفایی است. هر چند متبادر از این واژه، جنگ رزمی است، اما با عنایت به برخی از آیاتی که آن را مطرح کرده، می توان معنای وسیعی از آن برداشت نمود. قرآن در کنار دستور جهاد، عنصر مال و جان را مطرح می کند: جاهِدُوا بِأ مْوالِکمْ وَ أ نْفُسِکمْ فی سَبیل اللَّه. (توبه / 41) در راه خدا با مال و جانتان جهاد کنید. جهاد با مال معنای مشخصی دارد. مصداق بارز جهاد با جان نیز جنگ رزمی و شهادت در راه خداست، اما می توان مصادیق دیگری از قبیل جهاد علمی را نیز برای عنوان جهاد با جان در نظر گرفت. مقام معظم رهبری از معدود اندیشمندانی است که موضوع جهاد علمی را به صورت مبسوط و مفصلی در چند سال اخیر مطرح کرده اند. معظم له در سخنرانی ها و بیانات مختلفی که داشته اند بر وسعت معنای جهاد تأکید داشته اند. امروز درس خواندن، علم آموزی، پژوهش و جدیت در کار اصلی دانشجویی، یک جهاد است. (بیانات مقام معظم رهبری، 16/5/1391) جهاد یعنی حضور در میدان با مجاهدت، با تلاش، با هدف و با ایمان؛ این می شود جهاد. لذا «جاهِدُوا بأ مْوالِکمْ وَ أ نْفُسِکمْ فی سَبیل اللَّه» (توبه / 41)؛ جهاد با نفس، جهاد با مال. جهاد با نفس کجاست؟ فقط به این است که توی میدان جنگ برویم و جانمان را کف دست بگیریم؛ نه، یکی از انواع جهاد با نفس هم این است که شما شب تا صبح را روی یک پروژه تحقیقاتی صرف کنید و گذر ساعات را نفهمید. جهاد با نفس این است که از تفریحتان بزنید، از آسایش جسمانیتان بزنید، از فلان کار پرپول و پردرآمد ـ به قول فرنگی ها پول ساز ـ بزنید و تو این محیط علمی و تحقیقی و پژوهشی صرف وقت کنید تا یک حقیقت زنده علمی را به دست بیاورید و مثل دسته گل به جامعه تان تقدیم کنید؛ جهاد با نفس این است. (بیانات مقام معظم رهبری، 02/04/1389) در نگاه رهبر معظم انقلاب جهاد معنایی بسیار عام و عمیق دارد. هر چیزی که هم جد و جهد و هم مقابله با دشمن باشد، جهاد است. در زمان جنگ مسلحانه جهاد رزمی است، در میدان فرهنگی، جهاد فرهنگی است و چنانچه در میدان سیاست یا در میدان علم و دانش باشد، جهاد سیاسی و جهاد علمی است. از نظر ایشان «تلاش و کوشش» شرط اول و «در مقابل دشمن بودن» شرط دوم جهاد است. بنابراین در جمهوری اسلامی ایران، هرکسی به طریقی در برابر این دشمن که از هر طرف تیرهای زهرآگین را بر جسم این نظام و کشورهای اسلامی نشانه رفته است کوششی بکند، جهاد فی سبیل الله کرده است. من جوانان عزیز را به یک مجاهدت حقیقی دعوت می کنم. مجاهدت فقط جنگیدن و به میدان جنگ رفتن نیست. کوشش در میدان علم، اخلاق، همکاری های سیاسی و تحقیق برای مردم نیز جهاد محسوب می شود. ایجاد فرهنگ و اندیشه صحیح در جامعه نیز جهاد است. اینها، همه جهاد در راه خدا و جهاد فی سبیل الله است. طرف این جهاد، مستکبران، دشمنان و کسانی هستند که با اسلام، ایران، هویت، ملیت، اسلامیت و صفت های اسلامی عناد و دشمنی دارند. (بیانات مقام معظم رهبری، 06/12/1381) از دیدگاه رهبری تولید علم یکی از پایه های جهاد است. تولید کار، تولید علم، تولید فناوری، تولید ثروت، تولید معرفت، تولید فرصت، تولید عزت و منزلت، تولید کالا و تولید انسان های کارآمد؛ اینها همه تولید است. رمز سعادت ملت ما در این است که در این گستره وسیع، هم دولت و هم ملت، بر این تولید همت بگماریم. این تأمین کننده امنیت ملی و اقتدار و پیشرفت کشور است؛ این یک جهاد است. من امروز به شما عرض می کنم، هم به مسئولین و مأموران دولتی و هم به آحاد مردم، به خصوص به شما جوان ها؛ این یک جهاد است. امروز تولید علم، تولید کار، تولید ابتکار، تولید کالا، کالای مورد نیاز مردم، تولید انسان کارآمد، تولید فرصت و تولید عزت، هر کدام از اینها یک جهاد است. مجاهد فی سبیل الله تولید کننده است؛ باید هم علم را بیاموزیم و هم علم را تولید کنیم. ما باید یک کشور عالم بشویم. (بیانات مقام معظم رهبری، 01/01/1385) ازاین رو می توان چنین برداشت کرد که در اندیشه سیاسی اسلام، راه کار جهاد علمی به عنوان یک فرایند برای رسیدن به اقتدار علمی طراحی شده است. زیرساخت های اقتدار علمی برای خودکفایی علمی می توان زیرساخت هایی را طرح کرد، از قبیل: حقانیت دین اسلام، اسلام و علم، تبادل فکری و سلطنت علم. 1. حقانیت دین اسلام وقتی بخواهیم در جمله «ما باید به خودکفایی علمی دست یابیم» دقت کنیم، پرسشی مطرح می شود که منظور از «ما» کیست؟ قرآن، امت اسلامی را برترین امت ها دانسته (آل عمران / 110) و با تعبیر «انتم الاعلون» (آل عمران / 139) مسلمانان را ستوده است. بهترین امت یا به دلیل کامل ترین بودن اسلام است (مکارم شیرازی و دیگران، 1374: 3 / 48) و یا با توجه به حقیقت ایمان معلوم می گردد. ایمان واقعی با علو قرین است؛ چراکه ایمان بدون دو فضیلت تقوا و صبر به دست نمی آید و این دو ملاک ظفر و برتری است. (طباطبایی، 1374: 4 / 40) 2. اسلام و علم از نظر آموزه های اسلامی هر علمی که برآوردن نیازهای لازم جامعه موقوف به آن باشد، تحصیل آن علم بر مسلمانان لازم و واجب است. همچنین فنون و علومی که هر یک به نحوی نیازی از جامعه اسلامی را برآورده می‌کند و استقلال و سربلندی جامعه را تأمین مینماید و نفعی را عاید جامعه اسلامی می‌کند، مورد تأکید و تشویق اسلام است. (مطهری، 1374: 2 / 69) یادگرفتن و یاد دادن علوم و صنایعی که مورد احتیاج عموم است و هم چنین علوم و صنایعی که سبب قوت و شوکت جامعه مسلمین و برتری قوای دفاعی آنها بر کفار میشود، بر همه واجب مؤکد است به وجوب کفایی و باید مسلمانان به نحوی قوی شوند که قطع طمع کفار را از بلاد و نوامیس و اعراض و اموال و معادن و ثروت خود بنمایند. (امام خمینی، 1424: 2 / 873) در کتاب های فقهی فراگیری علم، با تقسیمی چهارگانه تبیین شده است: 1. علمی که آموختنش بر هر انسان واجب است، عبارت است از خداشناسی، اثبات نبوت پیامبر و امامت و معاد؛ 2. علمی که فراگیری آن واجب کفایی است، عبارت است از: علم اصول فقه، کیفیت استدلال و اقامه برهان و علم طب برای معالجه انسان ها، علم ریاضی، به جهت نیاز در معاملات، تقسیم ارث و ... ؛ 3. دانشی که تعلیمش مستحب است، هر دانشی است که مردم به اندازه نیاز جامعه به فراگیری آن مشغول اند؛ یعنی به اندازه کافی متخصص در آن رشته وجود دارد؛ 4. علم حرام، هر علمی که آموختنش، به جهت قبح و ضررش از طرف شارع نهی شده است. مثل سحر، کهانت، قیافه و ... . (حلی، بی تا: 9 / 37 ـ 36) نتیجه آنکه از نظر اسلام هر علمی که سودی به حال جامعه اسلامی داشته باشد، تحصیلش نسبت به سودی که برای جامعه دارد و نسبت به شرایط گوناگون درجه ای از مطلوبیت را داراست. علم سکولار اندیشه جدایی دین از عرصه های اجتماعی و دنیوی و اختصاص آن به ساحت فردی و اخروی حاصل مکتبی است که اصطلاحاً سکولاریسم (1) نام گرفته است. این تفکر دست به هر امر آسمانی بزند، آن را زمینی می کند. اخلاق سکولار، اقتصاد سکولار، سیاست سکولار، علم سکولار و ... از شاخه های مهم سکولاریسم هستند که تماماً رنگ و لعاب دنیایی دارند. مقصود و هدف اصلی علوم سکولار، چیزی بیش از تأثیر دنیایی علوم نیست؛ در نتیجه علم سکولار، یعنی علمی که هدف اصلیش تأمین مصالح دنیوی است که دیگر مصالح معنوی و اخروی در آنجایی ندارد. پی نوشت: [1]. Secularism. منابع و مآخذ قرآن کریم.
نهج البلاغه.
ابن ابی الحدید، 1404 ق، شرح نهج البلاغه، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی.
ابن فهدحلی، 1407 ق، عدة الداعی، بی جا، دارالکتاب الاسلامی.
ابن هشام، عبدالملک، بی تا، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی سقا و دیگران، بیروت، دارالمعرفة.
ایمانی سطوت، علی، 1387، «مبانی فرهنگی اقتدار علمی در ایران»، نشریه نگرش راهبردی ویژه نامه اقتدار علمی ـ اقتدار ملی، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی، شماره 98 و 97.
آمدی، عبدالواحد، 1365، غرر الحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
بصیری، محمدعلی، 1391، «بررسی انقلاب اسلامی ایران بر اساس رابطه ساختار ـ کارگزار در تئوری های روابط بین الملل»، فصلنامه انقلاب اسلامی، شماره 29.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای بسیجی هیئت علمی دانشگاه ها، 02/04/1389.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان، 16/05/1391.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان نمونه و ممتاز دانشگاه ها 07/09/1381.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار نخبگان جوان، 12/06/1386.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار نخباگان جوان دانشگاهی، 05/06/1387.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جوانان و دانشجویان سیستان و بلوچستان، 06/12/1381.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار زائرین و مجاورین حرم مطهر رضوی، 01/01/1385.
حلی، علامه حسن بن یوسف، بی تا، تذکرة الفقهاء، قم، آل البیت.
امام خمینی، سیدروح الله، 1379، صحیفه نور، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـــــــــــــــ ، 1424 ق، رساله توضیح المسائل، تصحیح سید محمد حسینی، قم، انتشارات اسلامی.
دهشیری، محمدرضا، 1382، «تأثیرات فرهنگی انقلاب اسلامی بر روابط بین الملل»، فصلنامه اندیشه انقلاب اسلامی، شماره 7 و 8 .
راش، مایکل، 1388، جامعه و سیاست، ترجمه منوچهر صبوری، تهران، سمت.
سیدباقری، سیدکاظم، 1390، «ماهیت و مؤلفه های قدرت سیاسی از منظر قرآن کریم»، کتاب نقد، شماره 59 و 60.
شفیعی فر، محمدرضا، 1389، «سیاست تعاملی ضد نظام سلطه»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 22.
صالحی شامی، محمدبن یوسف، 1414، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة.
صدر، سیدمحمدباقر، 2010، ومضات مشرقة، اعداد و تنظیم: السید احمد الحسینی، بصره، مؤسسة الکوثر الثقافیة.
صدوق، محمد بن علی، 1413، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، 1374، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سیدمحمدباقرموسوی، قم، انتشارات اسلامی.
طوسی، ابوجعفرمحمدبن حسن، 1387، المبسوط فی فقه الإمامیة، تصحیح سیدمحمدتقی کشفی، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
عباس نژاد، محسن و دیگران، 1384 الف، قرآن، مدیریت و علوم سیاسی، تهران، بنیاد پژوهش های قرآنی حوزه و دانشگاه.
ـــــــــــــــ ، 1384 ب، قرآن و اقتصاد، تهران، بنیاد پژوهش های قرآنی حوزه و دانشگاه.
عیاشی، محمد بن مسعود، 1380، تفسیر العیاشی، تهران، چاپخانه علمیه.
عیوضی، محمد رحیم، 1391، «روند دگرگونی های ارزشی در ایران پس از انقلاب اسلامی از 1357 تا 1388»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 29.
فتال نیشابوری، محمدبن حسن، 1386، روضة الواعظین، قم، انتشارات رضی.
فیرحی، داود، 1384، قدرت، دانش، مشروعیت، تهران، نشر نی.
قرائتی، محسن، 1383، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن.
قمی، علی بن ابراهیم، 1404 ق، تفسیر القمی، قم، دارالکتاب.
کلینی، محمد بن یعقوب، 1365، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
مطهری، مرتضی، 1374، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، صدرا.
مقریزی، تقی الدین احمدبن علی، 1420 ق، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیة.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، 1374، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
منصوری لاریجانی، اسماعیل، 1387، آشنایی با معارف دفاع مقدس، انتشارات خادم الرضا، قم.
نصر بن مزاحم، 1370، پیکار صفین، ترجمه پرویز اتابکی، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
نصر، سیدحسین، 1380، معرفت و معنویت، ترجمه انشاءالله رحمتی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
واعظی، احمد، 1383، حکومت اسلامی درسنامه اندیشه سیاسی اسلام، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
الواقدی، محمدبن عمر، 1409 ق، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی.
ولایتی، علی اکبر، 1384، پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه. اکبر ساجدی: استادیار دانشگاه علوم پزشکی تبریز. جواد نعمتی: مدرس گروه معارف دانشگاه علوم پزشکی تبریز. سید محسن عرفانی راد: عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز. فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی 37 ادامه دارد...
94/05/05 - 05:40
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 38]
-
گوناگون
پربازدیدترینها