تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ساقدوش کیست ؟ | وظیفه ساقدوش در مراسم عقد و عروسی چیست ؟
قایق‌سواری تالاب انزلی؛ تجربه‌ای متفاوت با چاشنی تخفیف
چگونه ویزای توریستی فرانسه را بگیریم؟
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
بهترین سایتهای خرید تیک آبی رسمی اینستاگرام در ایران
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1815350276
مناقشاتی در چند توجيه رايج برای «حجاب اختياری»
واضح آرشیو وب فارسی:مهر: یادداشت؛
مناقشاتی در چند توجيه رايج برای «حجاب اختياری»
شناسهٔ خبر: 2770408 - چهارشنبه ۲۰ خرداد ۱۳۹۴ - ۱۰:۰۱
دین و اندیشه > آیین ها و تشکل های مذهبی
پوشش در جامعه اسلامی حد و حدودی دارد یا خیر؟ اگر حد و حدودی دارد، ضمانت آن چیست؟ نگاه واقعگرا به مسئله نشان می‌دهد که نزاع موجود با لغو الزام روسری به نزاع بر سر پوشیدن مانتو و شلوار ارتقا می یابد. خبرگزاری مهر _ سرویس دین و اندیشه: یادداشت پیش رو، به قلم سجاد صفار هرندی، دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه تهران، درباب برخی شائبه های رایج درباره الزام حکومتی حجاب به مناقشه می پردازد؛اعلام مخالفت با الزام حکومتی حجاب و دفاع از آنچه «حجاب اختیاری» نامیده می‌شود، در سالهای اخیر منحصر به مخالفان اصل حجاب و جریانهای سکولار غیردینی نبوده است. در مواردی برخی از کسانی که برای خود هویت دینی قائلند و در حوزه شخصی به احکام دین التزام دارند نیز در سلک همراهان چنین ایدههایی دیده میشوند. طبعاً چنین افرادی در جهت توجیه و تقویت این موضع، به توجیهات و شبهاستدلالهای دروندینی رو میآورند و تلاش میکنند محملی دینی برای چیزی که بدان تمایل دارند بیابند.چنین چیزی خواه صادقانه و به تصور رها ساختن دین و دینداری از موضع اتهام «محدود کردن آزادیهای فردی» باشد و خواه ابزارگرایانه در جهت تقویت موضعی غیردینی با شبهاستدلالهای دینی، اقتضائات خاص خود را دارد و نمیتوان به همان صورت که با استدلالهای بروندینی در مقابل حجاب تعامل می‌شود، با اینگونه دلیلتراشیها مواجه شد. البته چنین توجیهاتی انواع گوناگونی دارند و از مباحث تاریخی و شبهفقهی گرفته تا دلیلتراشیهای ظاهراً مبتنی بر عقل سلیم را در بر میگیرند. در این مجال ما در حاشیه چند شیوه استدلال عمومی و به نسبت رایج برای توجیه حجاب اختیاری به ملاحظاتی انتقادی بسنده میکنیم. بالطبع ورود به همه موارد، نیازمند بضاعت و مجالی فراتر از این است.۱. حجاب اساساً یک حق و انتخاب فردی است و چیزی که حق فرد است بدین معناست که اجبار و اکراه در آن راه ندارد. چنان‌که در قرآن کریم نیز داریم: «لاَ إِکرَاهَ فِی الدِّینِ: هیچ اجباری در دین نیست».لازم است بار دیگر این بحث مکرر تکرار شود که مقام عبارت «لاَ إِکرَاهَ فِی الدِّینِ» که در آیه شریفه ۲۵۶ سوره بقره آمده، مقام پذیرش یا عدم پذیرش اصل دین است که انسانها به صفت اختیار و آزادی تکویناً ـ و البته نه تشریعاً ـ میتوانند آن را بپذیرند یا نپذیرند؛ چراکه در مقام تشریع، خداوند همه را دعوت به پذیرش دین و تبعیت از آن می‌کند و این را شرط سعادت میداند، اما انسانها مختار آفریده شدهاند تا این دعوت را اجابت کنند یا نکنند. اما این مسئله اساساً ربطی به احکام و قواعدی که دین وضع می‌کند و تبعیت از آنها را الزامی میسازد، ندارد.اگر کسی دین را پذیرفت و بنا را بر دینداری گذاشت، باید به مجموعهای از قواعد ملتزم شود. از این حیث دیانت هم مانند هر سیستم یا چارچوب اعتقادی یا اجتماعی دیگر است. نمیتوان خود را تحت رژیم لاغری دانست و در عینحال هر صبح کلهپاچه و هر شب شیرینی خامهای خورد! این امر چنان‌که در امور فردی جاری است، در امور اجتماعی نیز صادق است. وقتی بنا می‌شود که در جامعهای نظام دینی برقرار شود، الزاماتی همراه خود دارد.باری، اگر نظم جامعه با اجبار و اکراه بخواهد دینی شود، میتوان در مقام نفی و رد آن به آیه شریفه مذکور تمسک جست. اما مقام بحث ما در اینجا این نیست. نظام دینی در ایران نتیجه مردمیترین انقلاب اجتماعی و سیاسی در تاریخ معاصر بشر است. این خواست (تحقق نظم و نظام دینی) بهنحو روشنی توسط اکثریت مردم در رفراندوم فروردین ۵۸ اعلام شده و با حضور چشمگیر در صحنههای گوناگون ۳۵ سال اخیر مورد ابرام قرار گرفته است. لذا اصل این امر مبتنی بر انتخاب و ارادهای آزاد است؛ اما در مقام تحقق آن باید به لوازم و الزاماتش پایبند بود و آنها را مورد تبعیت قرار داد.۲. الزام به حجاب عملاً باعث بیمعنا شدن فلسفه حجاب می‌شود؛ زیرا بدین ترتیب اصلاً تمایزی میان کسی که مومنانه و متعهدانه دینداری و حجاب را انتخاب کرده و کسی که از روی ناچاری به آن تن داده، باقی نمیماند. الزام به حجاب، اقدامی ضد معنای حقیقی حجاب است. درباره معنای حقیقی حجاب باید تأمل کرد. یکی از ویژگیهای مشترک اینگونه دلیلتراشیها، تلقی حجاب بهمثابه امری فردی است.درواقع، حجاب را صرفاً از زاویه فاعل آن (زنی که میخواهد حجاب را رعایت کند یا نکند) میبینند. گویی حجاب صرفاً حکمی عبادی است یا بخشی از پروسه سلوک معنوی زن محجبه است. شاید در تقویت چنین تصوری، بخشی از تبلیغات حامیان و مبلّغان حجاب اسلامی که بر مواهب و برکاتی که حجاب میتواند برای زن مسلمان داشته باشد تأکید میکنند، موثر بوده باشد.اما توجهی اندک به ظواهر بیان شارع مقدس در تشریع حکم حجاب مبین آن است که مسئله صرفاً یک مسئله عبادی همچون نماز و روزه نیست، بلکه به روشنی غایت و هدفی اجتماعی در کار است که میباید بهوسیله حجاب محقق شود. تحقق این غایت، یعنی حذف یا کمرنگ ساختن تحریکات جنسی در صحنه عمومی جامعه اسلامی، منوط به رعایت حکم حجاب در حداقلهای آن توسط همگان. نه اینکه رعایت و عدم رعایت حجاب به اختیار و میل شخصی واگذاشته شود.لذا در نظمی اجتماعی که بناست اسلامی باشد، ناگزیر رعایت حجاب یک الزام است. البته لازم به ذکر است که این الزام همچون هر الزام اجتماعی یا حکومتی دیگری برای آنکه مردم را به خود ملزم سازد، نیازمند اقناع و توجیه یا به اصطلاح رایج، کار فرهنگی است. اما در عینحال مانند هر الزام حکومتی دیگری نیازمند ضمانتهای اجرایی نیز هست.۳. رجوع به قرآن، روایات و منابع اسلامی هرچند حاکی از امر به رعایت حجاب توسط زنان مسلمان است، اما هیچ دلالتی بر الزام حکومتی حجاب یا حجاب اجباری ندارد. هیچ نقلی وجود ندارد که پیامبر اکرم(ص) یا امیرالمومنین(ع) در دوران حاکمیت خود در رابطه با حجاب اقدام حکومتی کرده باشند. بهطور کلی رجوع به منابع اسلامی و استخراج احکام دینی از آنها نیازمند تخصصی خاص است که مثل هر تخصص دیگری پس از سالها تحصیل و تدبر حاصل می‌شود.بنابراین بهتر است اینگونه مباحث تخصصی را به اهل آن واگذاشت. اما صرفاً بهعنوان اشارهای موضوعشناسانه باید توجه داشت مسئله حجاب و بیحجابی به معنایی که در دوران کنونی با آن مواجهیم، به اصطلاح فقها موضوعی مستحدثه است و ماهیتاً در جوامع اسلامی مسبوق به سابقه نبوده.تا قبل از دوران جدید، در عموم جوامع اسلامی این مسئله که بخشی از زنان مسلمان بهطور عمدی ـ و نه سهوی یا به سبب بدوی بودن، آن‌گونه که درباره زنان بادیهنشین مطرح بوده است ـ حجاب را رعایت نکنند، وجود نداشته. طبیعی است که این التزام عمومی اساساً بحث از الزام حکومتی را بیوجه میکرده، لذا این توقع که بحث از الزام حجاب مستند بر مضامین صریح آیات و روایات باشد، همان قدر ناموجه است که در مورد احکام مربوط به بانکداری و بیمه چنین توقعی داشته باشیم. در چنین مواردی تتبع مجتهدانه است که میتواند از قواعد و اصول مربوط به موضوع، حکم موضوع نوظهور را استنباط کند.۴. الزام حکومتی حجاب در فضای کنونی، منشأ تنش و بحران دائمی روزمره است و بدین ترتیب مجموعهای از بغضها و عقدهها را بهوجود میآورد. در این شرایط هر روز میبایست شاهد رو در رو قرار گرفتن پلیس (حکومت) با بخشهایی از مردم باشیم و این لطمات مهمی دارد. اختیاری شدن حجاب با از میان برداشتن این منشأ تنش، فضا را بهتر و مساعدتر کرده و بخشی از تضادها و عقدهها را نیز تخلیه می‌کند.پیش از ورود به این محور بحث، برای نگارنده همواره این پرسش مطرح است که آیا طرحکنندگان چنین استدلالهایی، جدا از بحث حجاب شرعی، به حد و حدودی در امر پوشش که توسط قانون و حکومت تضمین بشود، قائلند یا در این مورد از نوعی آزادی مطلق حمایت میکنند؟ آیا با همان مبنایی که میتوان رعایت یا عدم رعایت حجاب را حق فردی قلمداد کرد، نمیتوان درباره حق عریانی نیز چنین حکمی صادر کرد؟!آیا مطرحکنندگان چنین مباحثی میتوانند به تبعات حرف خود پایبند باشند و از آزادی عریانی نیز حمایت کنند؟ اگر پاسخ آری است که ماهیت بحث متفاوت می‌شود، اما اگر پاسخ منفی باشد و لزوم وجود حداقلهای لازمالاتباعی در حوزه پوشش پذیرفته شود، جای این سوال است که این حدود چه باشند و بر چه مبنا و اساسی میتوان این حدود را تعیین کرد؟ مثلاً بر چه مبنایی میتوان قانون وضع کرد که روسری و مقنعه اختیاری است ولی پیراهن و شلوار الزامی است؟ در فرض مورد بحث، حذف الزام حکومتی حجاب به هیچ رو نقطه پایان تنش مذکور نیست.بالاخره آیا پوشش در جامعهای که عنوان اسلامی دارد، حد و حدودی دارد یا خیر؟ اگر حد و حدودی دارد، ضمانت حفظ و رعایت این حد و حدود چیست؟ جز دولت یا همان پلیس؟ پس ماجرا در فاز دیگری ادامه مییابد و چهبسا بهشدت حاد می‌شود. نگاهی عملگرایانه و واقعگرایانه به مسئله، به وضوح نشان می‌دهد که نزاع موجود، با لغو الزام به سرکردن روسری، به نزاع بر سر پوشیدن مانتو و شلوار ارتقا خواهد یافت!ممکن است گفته شود که فرهنگ یا عرف عمومی جامعه خود قدرتمندترین ضمانت است و برای منتفی ساختن چنین نمودهای حادی کفایت می‌کند. اما نگاهی سرسری به چند مثال مشخص، از جمله شرایط پوشش در کشور خودمان پیش از انقلاب اسلامی (مشخصاً تهران و نیز سواحل شمالی کشور)، نوع رفتار برخی هموطنان در سفرهای خارج از کشور و نیز شرایط پوشش در برخی کشورهای اسلامی همسایه که از جهت نفوذ تجدد در مناسبات جامعه، شرایطی مشابه ما دارند (مثل ترکیه) خوش بینی مفرط موجود در پندار فوق را آشکار میسازد.هرچند ضمانت فرهنگی و عرفی عموماً ضمانت قدرتمندی است اما در مورد خاص بحث (حجاب و پوشش)، مسئله متفاوت است. چنان‌که هم اکنون نیز اقلیت کوچکی که نمودهای حاد بدپوششی و بدحجابی را در جامعه ما رقم میزنند، بهرغم آنکه عرف مورد قبول اکثریت جامعه ایران را زیر پا میگذارند، یا با واکنش درخوری مواجه نمیشوند یا اینکه آنچنان مصمم هستند که چنین واکنشهایی نمیتواند آنها را وادار به تغییر رفتار سازد؛ ضمن اینکه نباید از گسترش بیسابقه رسانه‌های ارتباطی جدید و فرهنگ مسلط بر آنها غفلت کرد. تأثیر این فرهنگ مسلط بر قلمرو پوشش و آرایش، واضحتر از آن است که نیاز به توضیح داشته باشد.اما تبعات حذف الزام حکومتی حجاب بسیار فراتر از اینهاست. بهعنوان مثال، میتوان تبعات چنین امری را در قلمرو هنرهایی از قبیل سینما و تئاتر متصور شد لذا این امر نه تنها راه حل مسئله حجاب در ایران پس از انقلاب نیست، بلکه از موضعی عملگرایانه و واقعگرایانه سقوط بیشتر در گرداب مسئله و تعمیق تنش و بحران است.**نویسنده: سجاد صفارهرندی
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 120]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها