واضح آرشیو وب فارسی:مهر: یادداشت؛
«وقف مشارکتی» عرصهای نوین برای گسترش فرهنگ وقف

شناسهٔ خبر: 2763064 - جمعه ۸ خرداد ۱۳۹۴ - ۱۰:۱۷
دین و اندیشه > اندیشکده ها
اولین و مهمترین مزیت «وقف مشارکتی»، گسترش فرهنگ وقف به تمامی سطوح درآمدی جامعه است؛ افراد میتوانند با هر درجه از تمکن مالی، در وقف شرکت کنند. به گزارش خبرگزاری مهر، از ثبت نخستین وقف مشارکتی حدود ۹۲ سال میگذرد، سال ۱۳۰۲ ه.ش بود که تعدادی از خیرین بیرجندی، بنگاه آب لوله علیآباد این شهر را به عنوان وقف مشارکتی ثبت کردند، (بنگاه آب لوله علی آباد بیرجند، اولین سازمان آبرسانی در ایران است که در سال ۱۳۰۲ خورشیدی، به منظور تامین آب قابل شرب مردم شهر بیرجند، توسط ۳۰ تن از خیرین این شهر تاسیس شد. فعالیت این سازمان خیریه باعث گردید تا شهر بیرجند به عنوان دومین شهر در ایران از لوله کشی آب شهری برخوردار شود. ) با این حال طی نزدیک به یک قرن، نام «وقف مشارکتی» کمتر در میان مردم شناخته شدهاست. وقف مشارکتی به سیستمی در ایجاد موقوفه اطلاق میشود که طی آن تعداد زیادی واقف، بر موضوعی واحد، با یک وقفنامه مشترک، وقف میکنند؛ به دیگر سخن، واقفان، با هر تعداد و با هر سرمایه و سهمی میتوانند در وقف مذکور ورود پیدا کنند، با توجه به شرایط موجود و اهمیت گسترش فرهنگ وقف در جامعه، میتوان برای وقف مشارکتی مزایا و البته برخی مشکلات اجرایی را در نظر گرفت که این موضوع می تواند برای فرهنگ سازان و برنامهریزان حوزه اوقاف مورد توجه قرار گیرد.مزایای وقفهای مشارکتیاولین و مهمترین مزیت «وقف مشارکتی»، گسترش فرهنگ وقف به تمامی سطوح درآمدی جامعه است؛ افراد میتوانند با هر درجه از تمکن مالی، در وقف شرکت کنند و این مسئله میتواند نقش مؤثری در تقویت سنت حسنه وقف داشته باشد، مزیت دوم «وقف مشارکتی»، تأسیس موقوفههای کرامند و کلانی است که با ورود یک یا چند نفر قابل تأسیس نیست، اخیراً اداره کل اوقاف استان گیلان درصدد است با استفاده از وقف مشارکتی، بیمارستانی برای بیماران سرطانی احداث کند. احداث بیمارستان یکی از مواردی است که برای انجام آن در قالب موقوفه نیازمند تمکن مالی بالا یا مشارکت تعداد معتنابهی از واقفان هستیم.برخی از پروژههای عمرانی به دلیل نیاز به نقدینگی بالا، اصولاً نمیتوانند در قالب یک موقوفه مبتنی بر یک یا چند واقف محدود تعریف شوند، به همین دلیل نمیتوان از ظرفیت وقف برای توسعه پروژههای عمرانی و عامالمنفعه این چنینی استفاده کرد.استفاده از وقف مشارکتی میتواند تا حدود زیادی این مانع را بردارد و راه را برای تأسیس چنین موقوفههایی هموار کند، مزیت سوم «وقف مشارکتی»، هدایت مؤثر در تسبیل عواید موقوفههاست؛ بهرهبردن از موهبت خرد جمعی و تعاون و همفکری برای تسبیل عواید موقوفه، در «وقفمشارکتی» بسیار کاراتر و مؤثرتر از تنظیم وقفنامهها در موقوفههای فردی است.در واقع واقفان با استفاده از تجارب و دیدگاههای متفاوتشان میتوانند خلاءهایی که ممکن است در وقفنامه به وجود آید را تشخیص دهند و پُر نمایند. ضمن اینکه هدایت و مدیریت کارشناسان سازمان اوقاف و معرفی عرصههای جدید وقف و نیازهای روز جامعه به واقفان نیز میتواند در تسبیل بهتر منافع موقوفات مشارکتی مؤثر باشد.مشکلات اجرایینخستین مشکل بر سر راه اجرای طرح «وقف مشارکتی»، چالش اعتماد عمومی است، تبلیغات اخیر سازمان اوقاف درباره وقف مشارکتی به گونهای است که برخی از مردم این سازمان را محور «وقف مشارکتی» میدانند؛ به عبارت دیگر در ذهن برخی از افراد جامعه، این سازمان اوقاف است که «وقف مشارکتی» را سازماندهی و هدایت میکند.باید توجه داشت که، درست یا نادرست، مردم از تکیه بر نهادهای حکومتی در امور خیریه خود بیم دارند، این نگاه، به ویژه پس از بلایی که بر موقوفهها در عصر پهلوی آمد، در ذهن بسیاری از مردم نهادینه شدهاست؛ با وجود تلاشهای سازمان اوقاف برای بهبود این شرایط، تغییر دیدگاه عمومی نیازمند گذر زمان و مدیریت مناسب افکار عمومی است، کاری که به این سادگی نمیتوان درباره آن قضاوت کرد.برای رفع این مشکل باید سازمانهای مردم نهاد را در عرصه وقف تقویت کنیم، در حقیقت میتوان با ایجاد NGOهای مرتبط با موضوع وقف، واقفان را نسبت به اجرای درست و صحیح وقفهای مشارکتی مطمئن کرد؛ نظارت سازمان اوقاف، به عنوان متولی نظارت بر حسن اجرای منویات واقفان در موقوفات، نباید آشکار و هویدا باشد.برای این منظور، سازمان اوقاف میتواند با استفاده از منابع مالی خود، به عنوان واقف در این نوع از موقوفهها حضور داشتهباشد و در قالب یکی از واقفان نظارت خود را اعمال کند. از طرف دیگر باید تبلیغ در این عرصه را به نهادهای غیرحکومتی سپرد و موضوع «وقف مشارکتی» را از مناظرات دانشگاهی و حوزوی، به متن جامعه برد. طرح این موضوع در مساجد، مدارس و اماکن عمومی، میتواند نقش مؤثری در رفع این مشکل مهم داشته باشد، اخیراً اداره اوقاف شاهرود کوشیدهاست تا بازاریان این شهر را به موضوع وقف مشارکتی ترغیب کند. رئیس اداره اوقاف به همین منظور در مسجد بازار سخنرانی کردهاست. حال آنکه به نظر میرسد بهتر بود پس از صحبت با چند تن از معتمدان بازار، از آنها درخواست طرح موضوع میکردند.لزوم توجه به حقوق «وقف مشارکتی»موضوع دیگری که ممکن است مشکلاتی را بر سر راه تأسیس نهاد «وقف مشارکتی» ایجاد کند، مشکلات حقوقی و قانونی است، در قانون مدنی سخنی از وقف مشارکتی به میان نیامدهاست، اما به نظر میرسد منعی برای ایجاد این نهاد وقفی وجود ندارد، با این حال مباحث مربوط به مدیریت چنین نهادهایی، با وجود مشارکتی بودن، به دلیل رویکرد عامالمنفعه و غیرانتفاعی، نمیتواند در قالب عقد شرکت تنظیم شود.بنابراین لازم است قوه مقننه نیز با مشارکت حوزه و دانشگاه نسبت به قوانین مورد نیاز «وقف مشارکتی» در آینده اقدام کند، ضمن اینکه میتوان با در نظر گرفتن امتیازاتی برای ایجاد این دسته از موقوفات، تأسیس آنها را تسهیل کرد.**نوشته: جواد نوانیان رودسری، منبع: پایگاه دبيرخانه شورای عالی فرهنگی آستان قدس رضوي
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 44]