تبلیغات
تبلیغات متنی
رسانه حرف تو - مقایسه و اشتراک تجربه خرید
آموزشگاه آرایشگری مردانه شفیع رسالت
تاثیر رنگ لباس بر تعاملات انسانی
محبوبترینها
بررسی دلایل قانع کننده برای خرید صنایع دستی اصفهان
راه های جلوگیری از جریمه های قبض برق
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1804813418
آسيبشناسي اخلاقي غیبت
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
آسيبشناسي اخلاقي غیبت غيبت پيش از ورود به بحث، تذكر نكتهاي كه معمولاً زمينهساز برخي باورهاي ناصواب و ذهنيات انحرافي و به تبع آن اتخاذ شيوههاي رفتاري نامناسب است، ضروري بهنظر ميرسد: ضرورت اجتناب و توصيه مؤكد دين به دوري گزيدن از ارتكاب غيبت، به معناي دم فروبستن و زبان در كام كشيدن يا حتي محدود ساختن ارتباطات اجتماعي نيست و نبايد به بهانه خودسازي و تطهير نفس از ايفاي وظايف و تعهداتي كه مستلزم درگير شدن در روابط مختلف اجتماعي است، شانه خالي نمود. آثار و نتايج زير از جمله اهداف اصلي نظام اخلاقي دين از تذكار آسيبهاي رفتاري ـ از جمله غيبت ـ است كه در تعاملات بين افراد تحقق مييابد: بهينهسازي روابط انساني، آفتزدايي و رفع عوارض ناخوشايند، ايجاد انگيزهكافي براي استمرار اين روابط، تثبيت و تحكيم ارزشهاي متعالي، تقويت و ارتقاء همبستگي اجتماعي، پاسداري از كرامت انسانها، حفظ حرمت و شخصيت افراد، رفع يا كاهش زمينههاي كدورتزايي واختلاف افكني، ايجاد جامعه سالم و... از اينرو، ضرورت انكارناپذير برقراري روابط اجتماعي ـ بسته به موقعيت افراد و انتظارات متعارف از ايشان ـ از يك سو و اجتناب كامل از ابتلا به انحرافات و آلودگيهاي اخلاقي از سوي ديگر، ما را بر آن ميدارد تا ضمن تحرك و تكاپوي مستمر در عرصههاي مختلف فعاليت جمعي و ايفاي تمام وظايف محوله، خود را از آلوده شدن به عوارض ناخوشايند اين آلودگيهاي اخلاقي كه زندگي را ناخوشايند و نامطبوع ميسازد، دور كرده و براي استقرار حياتي مطلوب گام بر داريم. حاصل آنكه گوشزد كردن برخي عيوب و كاستيها، ايجاد حساسيتهاي لازم و طرح انتقادات سازنده در ايدهها، منشها و رفتارهاي افراد و گروهها با هدف اصلاح و رفع نواقص و بهطور كلي، دخالت و خردهگيري در هرجايي كه تعهدات ايماني و اخلاقي و الزامات حقوقي و اجتماعي اقتضا ميكند، از شمول اين قاعده مستثني است و عيبجويي در اينگونه موارد، به دليل ترتب آثار مثبت، نهتنها ممنوع نيست كه ممدوح نيز شمرده ميشود. غيبت در آيات قرآن قرآن كريم در برخي آيات، تصريحا و تلويحا به مسأله غيبت پرداخته است كه در اين نوشتار، از هر يك به اجمال سخن خواهد رفت. اولين و مهمترين اين آيات، آيه 12 از سوره حجرات است كه ميفرمايد: يا ايهاالذين آمنوا اجتنبوا كثيرا من الظن ان بعض الظن اثم ولا تجسسوا و لا يغتب بعضكم بعضا ايحب، احدكم ان ياكل لحم اخيه ميتا فكرهتموه واتقوا الله ان الله تواب رحيم. اي مؤمنان از بسياري از گمانها پرهيز كنيد، چرا كه بعضي از گمانها گناه است، و [در امور ديگران] تجسس نكنيد؛ و بعضي از شما بعضي ديگر را غيبت نكند؛ آيا هيچ كدام از شما خوش دارد كه گوشت برادر مردهاش را بخورد، كه از آن تنفر داريد؛ و از خداوند پروا كنيد كه بيگمان خداوند توبهپذير و مهربان است. آيه فوق محكمترين، صريحترين و جامعترين آيهاي است كه در معرفي غيبت وارد شده است. اين آيه در عين ايجاز و اختصار به شيواترين وجه ممكن به بيان مقدمات، توصيف تمثيلي، حكم تكليفي، اثر وضعي، ويژگي فرد مورد غيبت، ناسازگاري آن با اقتضاء تمايلات طبيعي، علت ابتلا به آن، ابزار ايجاد مصونيت و كيفيت جبران آثار و تبعات سوء رواني آن، پرداخته است كه در اين مجال به توضيح برخي از آنها ميپردازيم. الف) اجتناب از سوءظن: از ظاهر آيه شريفه چنين استفاده ميشود كه بين اين سه فرمان و به عبارت ديگر، نواهي سهگانه يعني نهي از سوءظن، نهي از تجسس و نهي از غيبت، ارتباط و پيوستگي وجود دارد؛ هرچند اين وحدت سياق براي برخي مفسران چندان مورد توجه واقع نشده است. در هر حال، اين آيه، مؤمنان را از ابتلاء به سوءظن به عنوان يك رفتار قلبي بر حذر داشته است. سوءظن هرچند به عنوان يك فعل اخلاقي خاص زمينهها، علل، احكام، و آثار ويژه دارد و در برخي منابع اخلاقي، باب مستقلي را به خود اختصاص داده است، اما آنچه از ذكر آن در اين آيه بيشتر جلب توجه ميكند، نقش مقدمي و تمهيدي آن در سوقيابي به غيبت است. ارتكاب غيبت به عنوان يك هنجارشكني عيني(= جوارحي) همچون همه رفتارها، در گرو تحقق برخي مقدمات ذهني و رواني و شرايط و زمينههاي خارجي است كه از جمله مهمترين آنها سوءظن نسبت به ديگران است. غيبت در حقيقت يكي از جلوههاي رفتاري و تظاهرات عيني پنداشتهاي سوئي است كه در سطح خود آگاه شخصيت فرد مغتاب فعال بوده و تحت شرايطي بروز و ظهور يافته است. از اينرو، فرمان اكيد آيه به لزوم اجتناب از به دليل گناه آلود بودن برخي از آنها، در حقيقت توجه دادن مؤمنان نسبت به سطوح زيرين و مباني رواني اين آسيب اخلاقي است. بدون شك، رهايي كامل از ابتلا به اين سنخ آلودگيهاي ويرانگر، مستلزم هوشياري و مراقبت اخلاقي و تطهير دل از حضور و فعاليت انديشهها و ذهنيات گناه آلودي است كه در عين حرمت في نفسه، زمينهساز ساير گناهان از جمله غيبت نيز ميباشند. مخاطب شدن مؤمنان در صدر آيه نيز از جمله نكات تأمل برانگيز آيه است و احتمالاً نمايانگر آن است كه اين سنخ تعاليم اخلاقي حياتبخش، به رغم معقوليت آن براساس معيارهاي حسن و قبح، تناسب با فطريات طبيعي افراد و نيز امكان درك تجربي آثار و پيامدهاي آن، تنها براي مؤمناني كه به خودسازي، تربيت نفساني، انجام عمل صالح، ايجاد جامعه سالم و مطلوب، دوريگزيدن از آلودگيها و انحرافات و بالاتر از همه جلب رضايت و خشنودي خداوند، اهتمام وافر دارند، ضمانت اجراي بيشتري دارد و ايشان اشتياق مضاعفي براي پذيرش و اجراي درست اين تعاليم از خود نشان ميدهند. ب) اجتناب از تجسس: دومين فرمان آيه، بر حذر داشتن از تجسس و دخالت كردن در حريم خصوصي افراد است. تجسس و تتبع در زندگي شخصي واجتماعي افراد در صورتي كه الزامات ثانوي، ضرورت آنرا اقتضا نكرده باشد، نقض آشكار حقوق اجتماعي افراد است. تجسس، علاوه بر قباحت ذاتي، ممنوعيت حقوقي و حرمت شرعي، از مهمترين زمينهها و مقدمات ابتلا به غيبت است؛ چه كشف عيوب و حصول اطلاع از وجود آنها، منطقا و زمانا بر افشا و انتشار آن تقدم دارد و به همين مناسبت، آيه در مقام ردع و دفع مؤمنان، آنها را از زمينهسازي و تدارك اسباب كه استعداد افراد را براي دستيازيدن به غيبت بالا ميبرد و نيز از دستيابي به اطلاعاتي كه عادتا مقوم غيبت بوده و تنها با فرض در اختيار داشتن آنها ميل به ارتكاب اين عمل درانسان تقويت ميشود، بر حذر داشته است. ج) نهي از غيبت: سومين فرمان كه در حقيقت، طرح موضوع اصلي مورد نظر آيه است، نهي از غيبت ميباشد كه در مباحث پيشين به اجمال به تعريف(1) و ذكر برخي احكام آن پرداختيم. كبيره بودن گناه غيبت و حرمت شرعي آن(2) به دلايلي مستند است كه از جمله مهمترين آنها، آيه شريفه مذكور است. د) توصيف تمثيلي: نكته بسيار جالب توجه و تأمل برانگيز آيه، تمثيل و تشبيهي است كه در توصيف غيبت وارد شده است. زشتي عمل غيبت، بزرگي آثار و تبعات سوء آن، نقش تخريبي آن در نظام روابط اجتماعي، جايگاه اين رذيله در نظام اخلاقي دين و ميزان حساسيت شرع در مواجهه با اين پديده و... از تمثيل مذكور به عيان مشهود است. مطابق اين بيان، غيبت كردن از برادر مؤمن (يا مطلق افراد، در صورتي كه مراد از «اخ» مذكور در آيه، اخوت طبيعي و انساني باشد نه اخوت ديني) به واقع، خوردن گوشت مردار اوست. مفسران در وجه اين تشبيه احتمالات زيادي را مطرح ساختهاند كه هر يك به اقتضاء ذوق و ملاحظه برخي معيارها قابل توجه و درخور تأملاند. (3) لازم به ذكر است كه طبق برخي روايات، مردهخواري نه صرف يك تشبيه ادبي، بلكه تمثيل عيني، تجسم واقعي و چهره برزخي گناه غيبت است كه براي اهل بصيرت آشكارا مشهود است؛ هرچند براي ظاهربينان و غوطهوران در حجابهاي ظلماني، جنبه ادبي اين سنخ تعابير بيشتر جلوهنمايي ميكند. علامه طباطبايي در تفسير اين آيه، مينويسد: «غيبت، اعضاء جامعه را يكي بعد از ديگري فاسد ميكند، و جامعه را از قابليت تأثيرگذاري مناسبي كه از آن انتظار ميرود، ساقط ميكند. امكان برقراري ارتباط ميان افراد و تعامل و درهم آميختگي اعضا با يكديگر در فضايي امن و سالم بهگونهاي كه هر فرد به عنوان انساني متعادل و مساوي با ديگران به شمار آيد، با او رابطه اجتماعي برقرار شود، و مورد طرد و نفرت ديگران واقع نشود، چيزي است كه همگان از جامعه خود انتظار دارند. اما اگر فرد در جامعه با اوصافي نفرتآور و تحقيرآميز شناخته شود، رابطه او با ديگران نيز به ميزان قباحت اين اوصاف تضعيف شده و يا قطع ميگردد. در حقيقت مَثَل غيبت، مَثَل خورهاي است كه اعضاي بدن را يكي بعداز ديگري ميخورد و در نهايت به نابودي بدن منتهي ميشود. انسانها به انگيزه برخورداري از حيات اجتماعي كه در آن امكان برقراري ارتباطات سالم و بهرهدهي مناسب وجود داشته باشد، جامعه را تشكيل دادهاند و غيبت و ذكر عيوب فرد توسط ديگران، منزلت او را در جامعه تنزل داده و در حقيقت هويت اجتماعي جامعه را از ميان ميبرد. غيبت از فرد موجب سرشكستگي عضوي از اعضاي جامعه ميگردد و اگر اين عمل شيوع يافته و به ديگران سرايت كند، صلاح جامعه به فساد تبديل ميشود و انس، امنيت و اعتماد متقابل اعضا به هم از بين ميرود. غيبت، قطعنظر از فاعل آن و بهطور ناآگاهانه، هويت اجتماعي جامعه را زايل ميكند و مسلما اگر جامعه به آثار و تبعات اين عمل آگاه ميبود، از ارتكاب آن اجتناب و احتراز ميكرد و از دريدن پردهاي كه خداوند بر عيوب و نقايص انسانها افكنده است مانع ميشد. خداوند بوسيله پردهپوشي از عيوب، مطلوب خود را از طريق اين خواست فطري يعني انس و الفت، تجمع و همكاري و مساعدت انسانها با يكديگر محقق ساخته است و براستي كجا ميتوان انسان عاري از جميع عيوب يافت؟!»(4) پي نوشت : 1ـ پيامبر اكرم صلياللهعليهوآله به اصحاب فرمود: آيا ميدانيد غيبت چيست؟ عرض كردند: خدا و رسولش بهتر ميدانند. فرمود: آن است كه درباره برادرت چيزي بگويي كه او را خوش نيايد. پرسيدند: اگر چيزي را كه ميگوييم راست باشد بازهم غيبت است؟ فرمود: اگر چيزي را كه ميگويي در او باشد، غيبتاش را كردهاي و گرنه به او تهمتزدهاي. (محمدباقر مجلسي، بحارالانوار، ج 75، كتاب الغيبة، ح 1) 2ـ شهيد ثاني در كتاب كشف الريبه مينويسد: «حرام و گناه بودن غيبت از مسائل اتفاقي و اجماعي است بلكه آن از گناهان كبيره و هلاكت كننده است چون صريحا در برابر آن وعده آتش داده شده است.» (كشف الريبه عن احكام الغيبه، ترجمه سيدابراهيم سيدعلوي، انتشارات رسالت قلم، چ پنجم، 1365، ص 25) / ر. ك: شيخ مرتضي انصاري، مكاسب، چ دوم، 1375 ه. ق، ص .4) 3ـ برخي تفاسير، با استناد به بعضي روايات، تشبيه مذكور در آيه را نه صرفا يك تشبيه ادبي بلكه بيان ديگري از صورت واقعي و تمثيل برزخي گناه غيبت تلقي كردهاند. ـ طبق برخي تفاسير، همانگونه كه جسم انسان از مصرف مردار نفرت طبيعي دارد، روح او نيز از ارتكاب غيبت گريزان است، هرچند در صورت ارتكاب مكرر، اين حساسيت طبيعي ممكن است به پايينترين سطح تنزل كرده و از بين برود، يا بالاتر از آن، ارتكاب گناه به يك عادت (= طبيعت ثانوي محرّف) تبديل شود. ـ وجه ديگر، بيان توصيفي آيه را به بيان انشايي تأويل برده و از اين رو، مراد آيه اين است كه مؤمن [ياانسان] همانگونه كه بهطور طبيعي از خوردن مردار گريزان بود و بايد به اقتضاء طبع از مصرف آن اجتناب ورزد، بايد به اقتضاء نفرت فطري، از ارتكاب زشتيها نيز از دستيازيدن به غيبت پرهيز نمايد. ـ طبق برخي تفاسير كه چندان هم جالب توجه بهنظر نميرسد، تشبيه مذكور در مقام بيان حكم تكليفي يعني حرمت شرعي غيبت است، آنگونه كه اكل مردار (جز در شرايط اضطرار) شرعا حرام است. ـ طبق برخي تفاسير، چون فرد مورد غيبت بواسطه عدم حضور، همچون ميت قادر به دفاع از خود نيست، آيه اين دو را از اين زاويه يكسان پنداشته است. ـ طبق برخي تفاسير، همانگونه كه انسان در اين عالم مادي به بدن نيازمند است، براي داشتن يك حيات شايسته انساني نيز به آبرو، حيثيت و مستور ماندن عيوب محتاج است. از اينرو، غيبت خصوصا در فرض شيوع، امكان تحقق واستمرار چنين حياتي را از افراد سلب ميكند. ـ طبق برخي تفاسير، كسي كه از كسي غيبت ميكند، در واقع او را به منزله ميت پنداشته است؛ زيرا درك حضور افراد در صورتي معني مييابد كه نسبت به آنها حرمت و تعهدي احساس شود. از اينرو، فرد مورد غيبت در چشم مغتاب كالعدم انگاشته شده و حقوق، شخصيت، حيثيت و اعتبار اجتماعي او مورد تعرض واقع شده است. ـ طبق برخي تفاسير، همانگونه كه خوردن يك جسد مردار با مصرف تدريجي تحليل رفته و به اتمام ميرسد، آبرو و شخصيت اجتماعي افراد نيز اندك اندك از طريق غيبت از ميان رفته و در گذر زمان از امكان تعامل مطلوب اجتماعي محروم خواهند شد. 4ـ علامه طباطبائي رحمهالله ، الميزان في تفسير القرآن، دارالكتاب الاسلامي، چ دوم، ج 18، ص 323 و 324 ارسال مقاله توسط عضو محترم سایت با نام کاربری : sm1372/س
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 261]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها