واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
علم و عالم در مكتب على ( عليه السّلام) نويسنده: سيّد مهدى شجاعى از جمله آفات علم كه از همان ابتدا انسان را به مخاطره مىافكند، انگيزه جستن و يافتن علم است. بيم آن مىرود كه ذرهاى آتش ناخالصي و بىمراعاتى خرمن علم و حتّى ايمان و عمل آدمى را به تباهى بكشد. حضرت سيدالمرسلين صلّىالله عليه و آله در وصاياى خويش به ابوذر مىفرمايد: من ابتغى العلم ليخدع به الناس لم يجد ريح الجنَّة. [1] هر كه تحصيل علم براى فريب مردم كند، بوى بهشت را استشمام نخواهد كرد. و هم از اوست اين كلام كه: و من طلب علماً ليصرف به وجوه الناس اليه لم يجد ريح الجنه. هر كه علم را براي كسب شهرت و جلب خاطر مردم طلب كند، بوى بهشت را نخواهد شنيد. خداوند به يكى از پيامبرانش مىفرمايد: «قل للذين يتفقهون لغير الدين و يتعلمون بغير العمل و يطلبون الدنيا لغير الاخرة. يلبسون للناس ثوب الكباش و قلوبهم كقلوب الذئاب». السنتهم احلى من العسل و اعمالهم امر من الصبر. اياى تخادعون؟ و بى تستهزئون؟ لاتيحن لكم فتنة تذر الحكيم حيراناً. [2] بگو به آنان كه فقه را براى غير دين خدا مىآموزند و علم را براى غير عمل تحصيل مىكنند و دنيا را جز براى آخرت مىخواهند بگو به آنان كه فقه را براى غير دين خدا مىآموزند و علم را براى غير عمل تحصيل مىكنند و دنيا را جز براى آخرت مىخواهند در ميان مردم لباس ميش بر تن دارند امّا دلهايشان دلهاى گرگان است. زبانهايشان شيرينتر از عسل است و كرداشان تلختر از صبر. مرا فريب مىدهيد؟ و مرا مسخره مىكنيد؟ به آنچنان فتنهاى در اندازمتان كه حكيمان حيران بمانند. و نبايد آدمى از همان ابتداى راه كه به تحصيل علم دست مىيازد، انگيزهاى غير الهى داشته باشد تا مغضوب خداوند واقع شود. هر مرحله از اين راه پر خطر كه عالم به جز خدا دل به سوئى بكشاند و تمنّاى غير او كند، خداوند راهزنش مىخواند و شيرينى مناجاتش را از او دريغ مىكند. همچنان كه به حضرت داوود مىفرمايد: لاتجعل بينى و بينك عالماً مفتوناً بالدنيا فتصدك عن طريق محبتى. فان اولئك قطاع طريق عبادى المؤمنين ان ادنى ما انا صانع بهم. ان انزع حلاوة مناجاتى من قلوبهم. [3] اى داوود! عالم شيفتة دنيا را بين من و خودت قرار مده كه تو را باز مىدارد از دوستى من. چرا كه آنان قطاع طريق بندگان مؤمن منند و كمتركارى كه با آنان مىكنم اين است كه شيرينى مناجاتم را از دلهايشان مىبرم. و هم او جلّ و علا به حضرت داوود مىفرمايد: «ان اهون ما انا صانع بعالم غير عامل بعلمه من سبعين عقوبة باطنية ان اخرج من قلبه حلاوة ذكرى. [4] كمترين كارى كه با بندة عالم غير عامل مىكنم از هفتاد عقوبت باطنى! آن است كه حلاوت و شيرينى ذكرم را از دلش سلب مىكنم. و شايد مهلكترين خطرها در اين راه همان عمل نكردن به دانستههاست، كه حضرت امام صادق عليه السّلام مىفرمايد: واعلم ان قليل العلم يحتاج الى كثير العمل لان علم ساعة يلزم صاحبه استعمال طول العمر. [5] بدان كه علم اندك مستدعى و محتاج عمل بسيار است چراكه آنچه در يك ساعت از علم اندوخته مىشود صاحبش را عمرى ملزم به انجام و عمل آن مىكند. حضرت رسول صلّى الله عليه و آله مىفرمايد: ان شر الناس منزلة عندالله يوم القيامة عالم لاينتفع بعلمه... [6] بدترين و پستترين مقام در قيامت از آن عالمى است كه از علم خود بهره نگيرد. و بهره گرفتن از علم براي خود جز عمل به آن، چه مىتواند باشد؟ چرا كه تعليم دادن، بهره ديگران است و زكات علم و آنچه براى آدمى مىماند عمل مخلصانه است آنچه را كه دريافته است. حضرت عيسى على نبينا و آله و عليه السلام مىفرمايد: ديدم سنگى را بر وى نقش بود كه: مرا برگردان! برگرداندم، در باطن سنگ نوشته بود كه هر كه عمل نكرد به آنچه داسته است شوم است بر او آنچه ندانسته است. و مردود است بر او طلب كردن آنچه دانسته است و عمل نكرده يعنى كيفيت و حلاوت آنچه دانسته است هم از او محو مىشود. [7] حضرت رسول صلّى الله عليه و آله مىفرمايد: نعوذ بالله من علم لا ينفع و هو العلم الذى يضاد العمل بالاخلاص. به خدا پناه مىبريم از علمى كه نفع نداشته باشد و آن علمى است كه مقارن عمل نباشد. و از اخلاص تهى باشد. و هم او مىفرمايد: العلماء كلهم هلكى الا العاملون و العاملون كلهم هلكى الا المخلصون و المخلصون على خطر. [8] علماء همگى در معرض نيستىاند مگر عمل كنندگان، و عمل كنندگان همگى در معرض فنايند مگر مخلصان و مخلصان در معرض خطرند. از حضرت على صلوات الله وسلامه عليه نقل كردهاند كه فرموده است: ما يسرنى ان لومت طفلاً و ادخلت الجنة و لم اكبر فلم اعرف ربى فان اعلم الناس بالله اشد هم خشية و اكثرهم عبادة و احسنهم فى الله صحبة. [9] شادمان نمىگشتم اگر در كودكى مىمردم و به بهشت وارد مىشدم و بزرگ نمىشدم و خدا را نمىشناختم كه عالمترين مردم به خدا ترسندهترين مردم است از وى و بسيار عبادت كنندهتر و به صحبت با خدا نيكوتر. امام صادق سلام الله عليه صفات عالم، معلم و متعلم را اين گونه تبيين مىفرمايد: والعالم حقاّ هو الذى ينطق عنه اعماله الصالحة و اوراده الزاكيه و صدقه تقواه لالسانه و مناظرته و معادلته و تصاوله و دعواه... عالم حقيقى كسى است كه كردار او گواهى دهد به علم او، يعنى عملهاى نيكو و پسنديده از او صادر شود و شغل و كار او محمود باشد. و نيز تقوى مصدق او باشد بر علم. يعنى با وجود عمل صالح بايد متّقى و پرهيزگار هم باشد. نه آنكه زباندار باشد و با وجود جهل و نادانى از زور زبان و حرّافى بر اكثر فائق آيد و دعوى دانش و علم كند و از عمل عارى باشد و در تحت آية كريمة «يقولون ما لا يفعلون» مندرج باشد. والمعلم يحتاج الى عقل و رفق و شفقة و نصح و حلم و صبر و بذل. و معلم محتاج اين صفات است: 1- آنكه عاقل باشد، يعنى آنچه تعليم مىدهد، از روى دانش باشد نه از روى شك و وهم. 2- آنكه صاحب رفق و ملايمت باشد، كه اگر متعلم در تحقيق مسئله ايستادگى نمايد غيظ و خشم بر او استيلا نيابد. 3- آنكه مشفق و مهربان باشد به متعلم. چه به قدر اشفاق معلم، افاضة علوم به متعلم مىشود. 4- آنكه تعليم او خالص باشد از اغراض فاسده كه بدون اخلاص توفيق به هيچكار ميسر نيست خصوص تحصيل علم. 5- آنكه حليم باشد.. 6- آنكه صبر و شكيبايى داشته باشد كه در تحقيق مسائل به تأنى و درنگ پيش رود و از سرعت و عجله محترز باشد و با متعلم اگر دركش پست باشد خشونت نكند. 7- آنكه بذل علم كند، يعنى هرگاه كسى را قابل تربيت داند و آن كس از او طلب تعلم نمايد مضايقه نكند. والمتعلم يحتاج الى رغبة و ارادة و فراغ و نسك و خشية و حفظ و حزم. و متعلم نيز محتاج اين صفات است، اوّل: آنكه رغبت بسيار به تحصيل علم داشته باشد. دوّم: آنكه ارادهاى سخت و محكم در طلب علم داشته باشد. سوّم: آنكه فارغالبال باشد. چهارم: آنكه با عبادت و تقوى باشد. پنجم: آنكه ملازم خوف و خشيت الهى باشد. ششم: آنكه از هرچه منافى حفظ است، اجتناب كند. هفتم: آنكه مقويات تعقل را به كار برد و از منافيات آن احتراز نمايد. [10] و قل رب زدنى علماً. و بگو خدايا بر دانشم بيفزا! پىنوشتها: [1]. الاخلاق. [2]. قدسى. [3]. قدسى. [4]. جلد 1. [5]. الشريعه، و مفتاحالحقيقه. [6]. الاخلاق. [7]. الشريعة، و مفتاحالحقيقه. [8]. اخلاق الاسلاميه. [9]. العابدين. [10]. الشريعه و مفتاح الحقيقة. منبع:سایت بلاغ الف
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 307]