محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1831083102
صدرالمتالهین و تحول علم اخلاق
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
صدرالمتالهین و تحول علم اخلاق نويسنده: آیة الله جوادى آملى همان طور که با اثبات «جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء» بودن روح و نیز «حرکتجوهرى» در حکمت متعالیه صدرایى بسیارى از مسائل فلسفه نظرى دگرگون شده، بسیارى از مسائل اخلاقى نیز متحول گشته است. روى این مبنا اخلاق در پیدایش، پرورش و ساختار حقیقت انسان نقش دارد; یعنى کارى را که انسان انجام مىدهد در آغاز، «حال» است ولى بعد «ملکه» مىشود و سپس به حالت «صورت جوهرى» ظهور مىکند و چون به صورت جوهر در مىآید، نفس براى آن به منزله «ماده» و این صورت براى آن به منزله «صورت» مىشود و جمعا یک واقعیت را تشکیل مىدهند. در این جا توجه به این نکته مهم است که دیگران، اخلاق را از مرحله «حال» به مرحله «ملکه»، منتقل کرده گفتهاند: اخلاقى را که انسان فراهم مىکند «دیرزوال» و از ملکات نفسانى است; ولى حکمت متعالیه بر اساس حرکت جوهرى، تبیین و تثبیت کرده است که انسان هر کارى که مىکند در واقع با آن کار، حقیقتخود را مىسازد و با همان هم محشور مىشود. البته قیافههاى انسان قبل از مرگ، بر اساس «هو الذى یصورکم فى الارحام کیف یشآء» (1) تنظیم شده است: ذات اقدس اله هر کس را با صورت مخصوصى آفریده است که این صورت، زشتیا زیباست; ولى انسان قیافه بعد از مرگ را با سعى خود مىسازد و مىتواند آن را زشت و یا زیبا بیافریند واین «مشاطه»گرى اخلاق است. او اگر بخواهد مىتواند خود را سفید روى و رو سفید و یا سیاه روى و رو سیاه کند. و همه این محورها در اختیار اخلاق است. لذا دستور دادهاند هنگام شستن صورت در موقع وضو بگویید: «اللهم بیض وجهی یوم تسود فیه الوجوه و لا تسود وجهی یوم تبیض فیه الوجوه» (2) یعنى، خدایا! روزى که روىها سیاه مىشود، مرا رو سفید کن و روزى که روىها سفید مىشود، مرا رو سیاه مکن. امروز سفیدى و سیاهى صورت، دلیل بر فضیلتیا رذیلت صاحب صورت نیست و در اسلام هیچ فرقى بین «صهیب رومى» و «بلال حبشى» نبود و اکنون نیز سفید پوستان و رنگین پوستان بر یکدیگر برترى ندارند. رنگ پوستبر اثر مسائل خاص جغرافیایى، اجتماعى و نژادى پیدا مىشود و نتیجه کار و اخلاق نیست; اما روسیاهى انسان در قیامت چون بر اثر اخلاق او پیدا مىشود ذلت آور است; چنانکه رو سفیدى وى چون نتیجه اخلاق اوستشرافت آور است. لذا در تعبیرات دینى آمده است: آن کس که مواظب مسائل اخلاقى خود نباشد، دیوانه است، نه عاقل: «و من یرغب عن ملة ابراهیم الا من سفه نفسه» (3) مانند اینکه اگر کسى شبانه روز بکوشد خود را مثلا به صورت سگ درآورد، که دیوانه است. قرآن کریم با ذکر این مبادى و اصول، به انسان، هشدار مىدهد. در قرآن، آیاتى انسان را حقیقتا بهیمه یا فرشته و یا شیطان مىشمارد و آنان که اخلاق را امرى اعتبارى تلقى مىکردند و آن رادر تعیین ساختار انسانى، سهیم نمىدانستند و مىگفتند اخلاق و اوصاف، از امور زاید بر ذات اوست نه در متن ذات، این گونه از آیات قرآن را با «تشبیه»، «مجاز»، «استعاره» و «کنایه» تفسیر مىکردند و مىگفتند: اگر قرآن کریم عدهاى را حیوان مىداند (4) مقصود این است که این عده، به منزله یا مانند حیوان هستند و اگر عدهاى را فرشته مىشمارد آنان چنین تفسیر مىکنند که آنها مثل فرشتهاند و یا اگر در باره گروه دیگرى مىفرماید: آنان «شیاطینالانس» هستند، مفسران مزبور آن را بر مجاز حمل مىکنند و مىگویند یعنى آنان مثل شیطانند; ولى بنابر حرکت جوهرى و جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء بودن روح، معلوم مىشود نفس، هر چه را انجام مىدهد کم کم به همان صورت، مصور مىشود. از این جهت اگر نفس در مسیر علم، عدل، قسط و قداستحرکت کند، واقعا فرشته مىشود. عدهاى به وجود مبارک پیغمبر صلى الله علیه و آله و سلم اعتراض کرده گفتند: رسالت حق این است که رسول خدا فرشته باشد وتو چون انسان هستى پس رسول نیستى! مؤلف بزرگوار تفسیر «القرآن والعقل» در حل شبهه آنان مىگوید: اگر لازم باشد که رسول خدا فرشته باشد وجود مبارک پیغمبر صلى الله علیه و آله و سلم، باطنا و حقیقتا، فرشته است. چون فرشته یعنى موجود عالم مختار معصوم، و روح انسان کامل، روح فرشته خویى بلکه خود فرشته است (5) . البته این برداشتبعداز بیانات صاحب حکمت متعالیه است. در هر حال نقشى که مسئله حرکت جوهرى و جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء بودن نفس دارد، در علم اخلاق خیلى کارساز است. چرا که بیان مىکند که انسان نه تنها با حرکت کیفى بلکه با حرکت جوهرى، وصفى را مىپذیرد. دیگران علم، حیات، قدرت و... را «کیف» و از «محمولات بالضمیمة» انسان مىپنداشتند; ولى در حکمت متعالیه این گونه از معارف به نحوه «وجود» برگشت و براى اینها «مفهوم» قائل شدند; نه «ماهیت» که قهرا بدین ترتیب، از سنخ «مقولات» بیرون مىروند، دیگر محمول بالضمیمة نیستند وقتى نبودند، نحوه وجود خود انسان متحرک را مىسازند، اگر موجود متحرکى در مسیر علم حرکت کند، به خدمت علم مىرسد و این موجود متحرک یا انسان سالک سائر، عین علم، که حقیقت وجودى است، مىشود; نه عین آن صورت ذهنى و عین آن معلوم. چون بین علم و معلوم و یا بین حقیقت علم و وجود ذهنى، فرقهاى فراوانى وجود دارد; زیرا انسان با علم متحد مىشود; نه با معلوم. اما این علم، هم علم، هم عالم و هم معلوم است. به عبارت دیگر: این وجود، «علم بذاته»، «معلوم بذاته» و «عالم بذاته» است و نفس بر اثر حرکت جوهرى به این وجود مىرسد و با آن متحد شده عالم و علم مىشود. چون علم، حقیقت نورى است و متعلق خود را روشن مىکند; مثلا، انسان علم به شجر و مانند آن دارد که در این صورت، آن مفهوم شجر پیش انسان حاصل است و به این ترتیب آن مفهوم، وجود ذهنى پیدا مىکند و حقیقت این وجود، علم مىشود. انسان، تجسم اخلاق بر اساس بیان گذشته، نفس در مرحله علم، عین علم و در مراحل اخلاق، عین همان خلق مىشود. حیوانات بیانگر اوصاف انسانىاند; اگر انسان بخواهد غضب خود را خوب بشناسد، باید به حیوانات درنده بنگرد و اگر مایل باشد شهوت خویش را بنگرد، به بهائم شهوى نگاه کند و اگر درستبررسى کند، مىبیند که حقیقت غضب، همان درنده خویى درنگان است و واقعیتشهوت همان شهوتجویى چرندگان; و انسانى که متحرک بالشهوة است، با اشتها و میل حرکت مىکند; نه این که با اراده وعقل زندگى کند: «بل یرید الانسان لیفجر امامه» (6) . بنابراین، حیوانهاى شهوتران، آینه خوبى هستند تا انسان، اوصاف شهوت بازى و هوس مدارى خود را در آینه آنها به خوبى بررسى کند; زیرا اگر این اوصاف، کامل شود همان بهیمه یا درنده مىشود و اگر براى موجود زندهاى این حقیقتبه منزله صورت شود، حقیقتا همان را داراست; خواه سخن بگوید و خواه سخن نگوید; خواه با دو دست و دو پا و خواه با دو پا یا دو بال حرکت کند; یا حیوان باشد ولى سخن بگوید. چون قیقتحیوانیت، همان ملکه نفسانى است و آن نفسى است که منشا این گونه آثار است. پس اگر کسى در مسائل اخلاقى به جایى برسد که اخلاق فضیلتیا رذیلتبراى او ملکه شود و کم کم صورت نوعیه او را بسازد، او حقیقتا حیوان یا فرشته و یا شیطان مىشود. زیرا انسان در سر چهار راه قرار دارد واقعا به سمتبهیمه یا فرشته یا شیطان شدن یا درنده خویى حرکت مىکند و سر سقوط دنیاى غرب این است که بینش اخلاقى آنان در حد بینش اعتبارى سلیقه و رسم و عادت و ... است; زیرا براى آنها روشن نشده است که واقعا اخلاق، حقیقت انسان را مىسازد; ممکن است در بین آنان دانشمندانى باشند که با این معارف آشنا شده باشند اما استخوان بندى، اعصاب، و مهرههاى اساسى کالبد فرهنگ غرب، چیز دیگرى است; ولى بر اثر راهنماییهایى که قرآن و عترت (علیهمالسلام) کردهاند، حکیمان مابه این حقیقت پى بردهاند و کم کم براى آنها ثابتشده است که دلیلى ندارد ما این ظواهر آیات قرآن یا روایات را که دلالتبر تحول باطن دارند بر مجاز حمل کنیم. در ذیل آیه«فتاتون افواجا» (7) هم مفسران اهل سنت مانند «زمخشرى» معتزلى در «کشاف» (8) و هم مفسران شیعه مانند مرحوم امین الاسلام در «مجمع البیان» (9) از پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم نقل کردهاند که فرمود: عدهاى در روز قیامت به صورت حیوانات گوناگون در مىآیند. این گونه از تعبیرات روایى مانند آن تعبیرات قرآنى، زمینه فکر تحول جوهرى را در متفکران حکمت متعالیه به وجود آورده و مبدا برهان را به آنان اعطا کرده است. بر اساس این حدیثشریف، افراد شهوى صرف، یا غضبى محض، که در دنیا ظاهرا انسان ولى حقیقتا حیوان هستند، در قیامت به صورت حیوان در مىآیند; یعنى انسانى هستند که حیوان شدهاند، نه این که به عنوان تناسخ که انسانیت را از دست داده و حیوانیت را گرفته باشند. چون انسان ، جنس سافل است و در تحت او انواعى وجود دارد و حیوانى که نوعى از انواع انسان است با حیوانات دیگر خیلى فرق دارد. از این رو درندگى انسانى که درنده خوى شود، خیلى بیش از حیوانات درنده است ; چنان که شهوترانى انسان که «بهیمه» شود ، خیلى بیش از حیوانات شهوتمدار است. پي نوشت ها: 1. سوره آل عمران، آیه 6. 2. تهذیب الاحکام، ج 1، ص 53، ح 153. 3. سوره بقره، آیه 130. 4. «اولئک کالانعام بل هم اضل» (سوره اعراف، آیه 179). 5. «... و کل نبی یکون باطنه ملکا بل فوق الملک» (تفسیر القرآن والعقل، ج 1، ص 434). 6. سوره قیامت، آیه 5. 7. سوره نبا، آیه 18. 8. تفسیر کشاف، ج 4، ص 687. 9. مجمع البیان، ج 10، ص 642. منبع: تفسیر موضوعى آیة الله جوادى آملىمعرفي سايت مرتبط با اين مقاله تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1429]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها