محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1846099312
آسيب شناسي فرهنگ عاشورا و راهبردهاي عاشوراپژوهي
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
آسيب شناسي فرهنگ عاشورا و راهبردهاي عاشوراپژوهي نويسنده:عليرضا مزروعي فرهنگ عاشورا، فرهنگي برخاسته از متن قرآن كريم و سيره اهل بيت عصمت و طهارت(ع) است.اين فرهنگ قدرت و جاذبه فوق العاده و نيز زيبايي و درخشش منحصر به فرد داشته و در صورتي كه درست و بدون كم و زياد كردن اجزاء و تحريف معنوي و ظاهري ارائه شود، تحول آفرين و زندگي ساز است.نويسنده مقاله كوشيده است نگاهي اجمالي به آسيب شناسي فرهنگ عاشورا و راهبردهاي عاشوراپژوهي داشته باشد. اينك مطلب را با هم از نظر مي گذرانيم:فرهنگ عاشورامقصود از فرهنگ عاشورا، مجموعه مفاهيم، سخنان، اهداف و انگيزه ها، شيوه هاي عمل، روحيات و اخلاقيات والايي است كه در نهضت كربلا گفته شده يا به آنها عمل شده يا در حوادث آن نهضت، تجسم يافته است. اين ارزش ها باورها هم در كلمات سيدالشهداء(ع) و اصحاب و فرزندان حضرت متجلي است.فرهنگ عاشورا همان زيربناي عقيدتي و فكري است كه در امام حسين(ع) و شهداي كربلا و اسراي اهل بيت(ع) بود و سبب پيدايش آن حماسه و ماندگاري آن قيام شد.مجموعه آن باورها و ارزش ها و مفاهيم را مي توان در عنوان هاي زير خلاصه كرد: مقابله با تحريف ديني، مبارزه با ستم طاغوت ها، و جور حكومت ها، عزت و شرافت انسان، ترويج مرگ سرخ بر زندگي ذلت بار، پيروزي خون بر شمشير و شهادت بر فاجعه، شهادت بر فاجعه، شهادت طلبي و آمادگي براي مرگ، احياء فريضه امر به معروف و نهي از منكر و سنت هاي اسلامي، فتوت و جوانمردي حتي در برخورد با دشمن، نفي سازش با جوريا رضايت به ستم، اصلاح طلبي در جامعه، عمل به تكليف به خاطر رضاي خدا، تكليف گرايي چه به صورت فتح يا كشته شدن، جهاد و فداكاري همه جانبه، قرباني كردن خود در راه احياء دين، آميختن عرفان با حماسه و جهاد با گريه، قيام خالصانه براي خدا، نماز اول وقت، شجاعت و شهامت در برابر دشمن، صبر و مقاومت در راه هدف تا مرز جان، ايثار، وفا، پيروزي گروه اندك ولي حق بر انبوه گروه باطل، هواداري از امام حق و برائت و بيزاري ازحكام جور، حفظ كرامت امت اسلامي، لبيك گويي به فرياد استغاثه مظلومان، فدا شدن لبيك گويي به فرياد استغاثه مظلومان، فدا شدن انسان ها در راه ارزش ها و...1تحريف هاي عاشوراالف) معني تحريفتحريف از ريشه «حرف است.» در لغت نامه هاي فارسي ذيل واژه تحريف اين معاني آمده است: «تغيير دادن، تبديل كردن، وارونه ساختن، جابه جا نمودن، كم و زياد كردن، از حالت اصلي درآوردن و به طرز و وضع ديگري انداختن، كج ساختن، تقلب كردن و...2تحريف در اصطلاح، تحريف كلام آن است كه آن را در گوشه اي از احتمال قرار بدهي آنچنان كه بتوان بيش از يك معنا (يك معني اصلي) را به آن باز نمود.3ب) انواع تحريف«تحريف انواعي دارد و از همه مهمتر اين است كه تحريف يا لفظي است و يا معنوي. تحريف لفظي اين است كه ظاهر يك چيز را عوض كنند. مثلا شخصي سخني به شما گفته است، شما يك چيزي از گفته او كم كنيد، يك چيزي روي گفته او بگذاريد، يا جمله هاي او را پس و پيش كنيد كه معني اش فرق كند. بالاخره در ظاهر و در لفظ سخن او تصرف كنيد، اين را مي گويند «تحريف لفظي» اما تحريف معنوي اين است كه شما در لفظ تصرف نمي كنيد، لفظ همين است كه هست، ولي اين لفظ را طوري مي شود معني كرد كه همان معني صاف و راست و مستقيم آن است، مقصود گوينده هم همين بوده است، و طور ديگري مي توان معني كرد كه خلاف مقصد و مقصود گوينده است. وقتي كه مي خواهيد اين كلام را براي او شرح بدهيد آن را طوري معني مي كنيد كه مطابق مقصود خود شما باشد نه مطابق مقصد اصلي گوينده. اين را مي گويند تحريف معنوي.» تحريفهاي عاشورا، برخي به «محتوا» برمي گردد، برخي به «شكل» و برخي به «افراد».كتابهايي كه به عنوان مقتل نوشته شد و روضه هايي كه براي عاشورا گفته و خوانده شد، گاهي چون با انگيزه گرياندن مستمعين بود، آميخته با مطالب ضعيف، غير مستند و احياناً دروغ گشت. علاقه اي كه به چهره هاي عاشورايي وجود داشت، سبب شد در حوادث آن حماسه، غلوها و مبالغه هايي نقل شود كه غير عقلي و باورنكردني است. آمار و ارقام كشته ها و برخي حوادثي كه بظاهر غم انگيز و سوزناك بود، بر اصل واقعه افزوده شد.انگيزه آن حماسه اجتماعي و خونين نيز، گاهي تا حد «كشته شدن براي شفاعت از گناهكاران امت» تنزل يافت. نوع برخوردهاي امام حسين(ع) زينب و امام سجاد(ع) و كودكان و اهل بيت، گاهي به صورت عجز و لابه و ذلت و حقارت در برابر فاسقاني چون يزيد و عمر سعد و ابن زياد و شمر و... درآمد و خواسته بزرگ امام در اين ميدان حماسه، كه در بيعت با حكومت جور بود، به درخواست جرعه اي آب براي لب عطشان خويش يا گلوي خشك علي اصغر درآمد.در روضه هايي كه خوانده مي شد و تعزيه هايي كه برپا مي گشت و شعرها و نوحه هايي كه سروده و اجرا مي شد، از زينب و امام سجاد(ع) و مسلم بن عقيل و سكينه و... چهره هايي ارائه گشت كه با روح بلند و عزتمند و بزرگوار آن خاندان شرف و كرامت، ناسازگار بود.حتي خصومت ديرين امويان براساس ديني و وحي و نبوت، به دشمني شخصي حسين(ع) و يزيد تبديل شد. رسالت ياري رساندن به جبهه گسترده حسين(ع) در طول تاريخ، تنها به سطح گريستن بر تشنگي و مظلوميت آل عبا پايين آمد و بيش از روضه فكر امام حسين(ع)، روضه جسم پاره پاره او و بيش از پيام خونين سيدالشهداء، حلقوم بريده اباعبدالله مطرح شد.»تحريف در يك حادثه تاريخي كه اين حادثه از نظر اجتماع يك سند است، سند اجتماعي است، پشتوانه اخلاقي است، پشتوانه تربيت است، اين ديگر چقدر اهميت دارد! واي به حال آنكه تحريفات، چه تعريف لفظي و چه تعريف معنوي، در موضوعاتي صورت بگيرد كه آن موضوعات موضوع عادي نيست.حال بحث اين است كه در نقل و بازگو كردن حادثه عاشورا ما هزاران تحريف وارد كرديم، هم تحريفهاي لفظي- يعني شكلي و ظاهري- راجع به اصل قضايا، مقدمات قضايا، متن و حواشي مطلب، و هم ]تحريفهاي معنوي آن[ در تفسير اين حادثه ما تحريف كرده ايم. با كمال تاسف اين حادثه، هم دچار تحريفهاي لفظي است و هم دچار تحريفهاي معنوي.»4هيئت هاي پاپتحولات جامعه مدرن زندگي سبك نويني در شهرهاي بزرگ و صنعتي خصوصاً در بين جوانان به وجود آورده كه با اصل زندگي سنتي در فرم و ماهيت اساساً تفاوت داشت اين سبك زندگي خود بستر ساز فرهنگ متفاوتي شد كه متفاوت از جامعه سنتي و بي اعتنا به استانداردها و شاخصهاي جامعه سنتي؛ در جامعه امروز ما به نظر مي رسد با توجه به مشخصات فرهنگ پاپ توده اي و عامه پسند مي توان از پديده منحصر به فردي هم در عرصه سبك مداحي و عزاداري در ايام محرم سخن گفت و آنرا يكي از مظاهر سبك زندگي جديد قشري از جوانان شهرنشين ايراني و فرهنگ پاپ دانست. «هيئت هاي پاپ» هيئت هايي كه از آنها به «پاپ» تعبير مي كنيم گونه جديدي از هيئات مذهبي هستند كه در سالهاي اخير و در برخي از شهرهاي بزرگ و صنعتي كشور ظهور كرده و با سرعت چشمگيري روند توسعه و گسترش را در پيش گرفتند به طور كلي مي توان سادگي و انعطاف، جوان پسندي، تنوع، ساختار شكني و هنجارشكني- چه در قالب و چه در درون مايه- را از مشخصه هاي اين هيئت ها برشمرد.سهولت شكل گيري يك هيئت پاپ و ديگري مداحي پاپ با شاخص هايي نظير: جذابيت زياد، جوان پسند بودن و نوآوري در ارائه سبكهاي پرهيجان و جذاب سينه زني را مي توان دو عامل دروني در گسترش آن دخيل دانست كاركرد حفاظتي، جامعه پذير، تخليه رواني و پاسخ به غرايز دوران جواني را مي توان به عنوان كاركردهاي فرعي آن برشمرد.رواج قرائت اسلام عرفي را نيز مي توان از جمله شاخص هاي گسترش اين فرهنگ دانست زيرا اسلام عرفي، قرائتي است فارغ از حجيت عقل، اسطوره محور، تصوف زده و صوفي منش، منفك از سياست، منفك از شريعت، سهل و منعطف، فردي و عوام زده، از بعضي مقولات شيعي نظير: حب اهل بيت(ع). مداحي پاپ، پديده نويني است كه اين شاخصها را داراست: تقليد در آهنگ، پديده شيفتگي، پديده ستاره شدن، پديده بازار، بهره گيري از تكنولوژي صوتي روز، پديده شهري، بهره مندي از سيستم توزيع گسترده و فضاسازي مجازي. مهمترين مشخصات فرهنگ عبارت است از: بهره گيري از عبارتهاي عربي، بهره گيري از ادبيات سلطنتي، بهره گيري از واژه ها و ادبيات پهلواني و اسطوره اي، بهره گيري از ادبيات شكسته و محاوره اي. در اين فرهنگ شعر و ادبيات در قالب كلاسيك نظير: غزل، مثنوي و قصيده چندان كاربردي ندارند و قالب نو پديد «ترانه» جايگزين آنها شده است. آهنگين بودن و قابليت سر زبان افتادن و زمزمه شدن را داشتن خصلت عمومي و شاكله كلي تشكيل دهنده نوحه هاي هيئت هاي پاپ است درون مايه ادبيات هيئتهاي پاپ شاخصهايي دارد از جمله: اسطوره گرايي، بهره گيري از ادبيات منسوب به «غاليان»، تاكيد بر جنون مندي و بي اعتباري «عقلانيت»، بهره گيري و تاكيد بر مفهوم عشق براي توصيف محبت به اهل بيت، تاكيد بر شخصي كردن دين و رواج نوعي لاابالي گري و بي خيالي و بهره گيري از واژه هاي دور از شان ائمه شيعيان(ع). وسعت دامنه شعاع اين فرهنگ بيش از پيش از هر چيز، «خصلت رسانه اي آن است و اين كه مخاطبانشان صرفاً به اعضا و حضار هيئت منحصر نمي شود. وجود مخاطبان بيروني، (مخاطبان محصولات هيئت ها: لوح هاي فشرده، فيلم و ...) پديده جديدي است كه فقط در اين فرهنگ شاهد آن هستيم. قابل ذكر مي باشد كه بسياري از مواردي كه امروزه تحت عنوان آسيب هاي جريان مداحي كشور از آنها نام برده مي شود و تقصير آنها را جملگي به هيئت هاي پاپ و هوا دارانشان نسبت مي دهند، در هيئت هاي سنتي مسبوق به سابقه بوده اند نظير: غلو كردن، استفاده از واژه هايي چون شاه و سگ، قلاده انداختن و خودزني مداح و... بايد توجه داشت پيدايش هيئت هاي پاپ پيش از آنكه يك جريان انحرافي محسوب شود يا نه، ممكن است يك پديده طبيعي متاثر از تغيير و تحولات فضاي فرهنگي اجتماعي جامعه در سالهاي اخير، در كنار اقتضائات و خصوصيات زندگي شهري بستري را فراهم آورده كه دير يا زود اين شكاف يا تحول صورت مي پذيرفت كه در جاي خود نياز به آسيب شناسي و آفت زدايي دارد. پيشينه موضوع دو تن از عالمان بزرگ شيعه درصد سال پيش ضرورت اصلاح روضه خواني و عزاداري از خرافات و تحريفات و بدعتها را مطرح نمودند، كه عبارتند از: ميرزا حسين نوري طبرسي، صاحب كتاب مستدرك الوسايل، در سال 1391 قمري، با تاليف كتاب لولو و مرجان در شرط پله اول و دوم منبر روضه خوانان، عهده دار پاكسازي روضه خواني شد و «اخلاص» و «صدق» را پله اول و دوم روضه خواني خواند و پرده از چهره ريا و دروغ برداشت همچنين علامه سيد محسن امين عاملي، صاحب كتاب اعيان الشيعه، در سال 1346 با تاليف كتاب التنزيه في اعمال الشبيه. عهده دار پاكسازي عزاداري شد و قمه زني و شبيه خواني را تحريم كرد. التنزيه، به لحاظ خرافه زدايي، مانند كتاب لولو و مرجان است. همان گونه كه ميرزا حسين نوري در لولو و مرجان عهده دار خرافه زدايي از روضه خواني و پاكسازي آن شده است با اين تفاوت كه اولا فضل تقدم در خرافه زدايي از آن نويسنده لولو و مرجان است. ثانياً لولو و مرجان تقريباً مقبول واقع شد، اما التنزيه مورد مناقشه قرار گرفت و بر آن رديه هاي متعددي نوشته شد. در عصر معاصر متفكر شهيد استاد مرتضي مطهري در كتاب حماسه حسيني و تحريفات عاشورا بسيار نقادانه و عميق پيرامون موضوع پرداخته اند. مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي طي سالهاي اخير بطور جامع و مبسوط در بيانات خود به تحليل موضوع تحريفات و بدعتهاي عاشورا و ضرورت پرهيز از شبهات و بدعتها و تحريفات پرداخته اند، كه اخيراً دفتر نشر فرهنگ اسلامي تحت عنوان «نسيم مبارك عاشورا مروري بر نهضت خونين محرم» مجموعه بيانات و رهنمودهاي مقام معظم رهبري را در اين خصوص به چاپ رسانده است. لزوم اصلاحات بر محور دين در هر صورت يكي از وظايف بزرگ مصلحان ديني مبارزه با آفت ها و انحرافات معنوي و تاريخي حادثه عاشورا است، چرا كه بدون ترديد با انحراف در اين جريان ديني، حادثه عاشورا تحول سازي و عبرت انگيز بودن خود را از دست داده و تنها به عنوان جزيي از تاريخي كه گذشت، محسوب مي شود؛ در حاليكه مهمترين هدف عاشورا اصلاح ديني در طول تاريخ اسلام است. همانگونه كه امام حسين (ع) از آغاز حركت خويش از مدينه تا روز حماسه عاشورا، همواره به آفتها و صدماتي كه به دين وارد شده، اشاره كرده و هدف از قيام خود را اصلاح اين آسيب ها معرفي نموده است. امام در بخش هاي مختلفي به اين نكته تصريح كرده كه چند نمونه از فرمايشات حضرت نقل مي شود:1- الأترون ان الحق لايعمل به و ان الباطل لا يتناهي عنه.آيا نمي بينيد كه به حق عمل نمي شود و از باطل جلوگيري نمي گردد.2- انما خرجت لطلب الاصلاح في امه جدي اريد ان امر بالمعروف و انهي عن المنكر و اسير بسيره جدي و ابي علي بن ابي طالب.قصد من از خروج، فقط اصلاح امت جدم است. مي خواهم امر به معروف و نهي از منكر كنم و به سيره جدم و پدرم حضرت اميرالمؤمنين عمل كنم.بي ترديد قيام عاشورا يك انقلاب ديني بود. انقلاب بر محور ديني اسلام و ناشي از آسيب هايي كه بعد از رسول اكرم(ص) تا آن زمان به مرور زمان بر دين تحميل گشت. هدف حضرت اصلاح و درمان آن آسيب ها بود.تهديدات دشمنان:1- نشر فرهنگ تحريفات و بدعتها و شبهات.2- تحريف فرهنگ حماسه عاشورا.3- جابه جايي فرهنگ الگوها.4- وهن شعائر ديني.5- تبليغات منفي و القاء شبهات دشمنان در ناكارآمد جلوه دادن فرهنگ عاشورا.¤ راهبردهاي فرهنگ عاشورا پژوهيشناخت تاريخ و سيره اهل بيت(ع)تاريخ را مي توان از ديدگاه هاي مختلف مورد تجزيه و تحليل و تقسيم بندي قرارداد از وقايع نگاري تا واقع نمايي و كشف علل و عوامل و انگيزه ها و تحليل فلسفه حوادث تاريخي بنابراين اقسام تاريخ به طور كلي عبارتند از:1- تاريخ نقلي2- تاريخ تحليلي3- فلسفه تاريختاريخ نقلي عبارت است از تحرير و به تصوير كشيدن وقايع و حوادث. ويژگيهاي تاريخ نقلي عبارت است از جزئي نگري علم به نقليات و علم به بودنها و به گذشته تعلق دارد، و نه به حال و آينده تاريخ نقلي از آن جهت داراي اهميت بالا است كه در بيان و نقد وقايع و رخدادهاي تاريخي مؤثر است تاريخ تحليلي يا تاريخ علمي براساس تاريخ نقلي استوار است رابطه تاريخ نقلي و تحليلي، مطالعه تاريخ نقلي براي بدست آوردن تجربيات و تحليل وقايع در حكم مواد خام و منابع اصلي و اوليه اند كه هرچه صحيح تر و دقيق تر نقد و بررسي شود نتايج بهتري مي دهد.يك مورخ تحليل گر بسان يك شيمي دان است كه مواد خام را همواره با روابط علي و معلولي بررسي مي كند تا قوانين كلي و ضوابط عمومي را بدست آورد با اينكار گذشته را به زمان حال مرتبط مي سازد و عوامل آن را تعميم مي دهد پس اگر در مواد خام و منابع اصلي و اوليه كه از مطالعه تاريخ نقلي به دست مي آيد تحريفاتي انجام شود طبعاً تاريخ تحليلي نيز دچار خدشه خواهد شد و از اين جهت مي توان يكي از عوامل مهم تحريفات عاشورا را تحريف تاريخ نقلي كه متأثر از جريانات سياسي اموي و عباسي و... دانست. بنابراين اولين عنصر مهم و محتوايي در فرهنگ عاشورا پژوهي دقت در تاريخ مي باشد. درباره ارزش «شناخت تاريخ» و نحوه برخورد با آن يعني شيوه هاي كاربرد تاريخ و استفاده از منابع معتبر تاريخي در فرهنگ عاشورا بسيار حائز اهميت مي باشد.يكي از عواملي كه از بعد محتوايي در كار پيام آوران فرهنگ عاشورا محسوب مي شود مداقه «تاريخ اهل بيت(ع)» است. يعني اينكه در فرهنگ عاشورا پژوهي مي بايست در صدد ارائه سيره اهل بيت(ع) براساس منابع معتبر تاريخي برآمد و در اين راه، بايد كتابهاي تاريخي را درست شناخت و مستندترين و جامع ترين آنها را مورد مطالعه و بهره برداري قرار داد.به عبارت ديگر «مرجع شناسي» خود را تقويت نمود تا بتوان ميان نقلهاي تاريخي «صحيح»، «مشكوك» و «غلط» تميز قائل شد. آنگاه كه منابع مستند تاريخي مورد شناسايي قرار گرفت و بهترين آنها انتخاب گرديد لازم است كتابها را از چند جنبه مختلف مطالعه نمود:الف) مطالعه تاريخ اهل بيت(ع) و آگاهي از جنبه هاي مختلف سيره نظري و عملي ائمه اطهار(ع)، شناخت جريانات سياسي و فرق و مذاهب كلامي و حاكميت سياسي زمان ائمه(ع). اين آشنايي، كه پيام آور فرهنگ عاشورا لازم است از آن بهره مند باشند تا در جريان كلي زندگي و سيره عملي و نظري ائمه اطهار(ع) قرار گيرند و زمينه هاي ذهني براي تحليل و بررسي صحيح سيره ايشان را فراهم نمايند.ب) تحقيق و تتبع در تاريخ، جهت شناخت سيره اهل بيت(ع)، باتوجه به تحريفات تاريخي كه متأثر از حب و بغض بعضي تاريخ نگاران به دلايلي حقيقت را با غرضها آلوده اند به همين دليل نمي توان به همه آنچه در تاريخ مي خوانيم اعتماد كنيم و لازم است براي درك حقيقت از ابزارهاي ديگري چون «كتاب خدا»، «سنت اهل بيت(ع)» و «عقل» كمك بگيريم و نقلهاي تاريخي درمورد اهل بيت (ع) و فرهنگ عاشورا را با اتكا به سه مورد ياد شده «قبول» يا «رد» كنيم.¤ مقتل شناسي«مقتل نگاري» بخشي از تاريخ نگاري از صدر اسلام محسوب مي شده اما تنها تاريخ نگاري نيست. ترسيم لحظه به لحظه يك واقعه عظيم انساني- اسلامي است كه با انگيزه كشف تمام جوانب عقيدتي، اخلاقي، سياسي و اجتماعي آن صورت مي گيرد.همان ملاحظاتي كه درخصوص مرجع شناسي و شناخت تاريخ در مبحث تاريخ ذكر گرديد در موضوع مقتل شناسي قابل تعميم مي باشد كه مي بايست مورد مداقه و تحقيق و پس از شناسايي مقاتل مستند مورد بهره برداري در فرهنگ عاشورا پژوهي قرارگيرد.ادبيات آئينياستفاده از شعر به عنوان يكي از راهكارهاي اساسي انتقال احساس و انديشه، سابقه طولاني دارد و همواره مورد استفاده بوده است. يكي از اين حوزه ها كه شعر به خوبي توانسته در آن عرصه وارد شود و به انتقال بار عظيم انديشه و احساس بپردازد، مقوله عاشورا است. شعر آئيني همواره در مراسم مختلف مذهبي و به ويژه در انتقال حماسه عظيم عاشورا مورد استفاده قرار گرفته است و سرايش شعر در اين باره هميشه، مورد توجه شاعران بوده است.پس از واقعه عاشورا حدود سه قرن شعر آئيني و مذهبي درسكوت و خفقان ناشي از حكومتهاي جور قرارگرفت پس از اين مدت معزالدوله احمد بن ديلمي كه بر بخشهايي از عراق، خوزستان و فارس حكومت مي راند، فرماني صادر كرد كه به موجب آن از عاشوراي آن سال تمام بخشهاي حكومتي تحت سيطره او براي عزاداري حسيني(ع) در ملأ عام آزادي عمل بدست آوردند.از اين سال به بعد، عزاداري براي سيدالشهدا نه تنها جرم محسوب نمي شد بلكه به شكل يك فرمان فراگير به همه جا ساري شد. از اين زمان به بعد، مرثيه سرايي ونوحه خواني درسوگ سالار شهيدان به شكل مبسوط و بدون رعب و وحشت آغاز مي شود. به اين ترتيب وقتي تاريخ و پيشينه شعر عاشورايي را بررسي مي كنيم، اولين شاعري كه اشعار او به شكل مكتوب به دست ما رسيده است، كسايي مروزي است.با وجود اين بايد گفت يافتن خط سيري منطقي براي شاعران مرثيه سرا در تاريخ ادبيات فارسي كار دشواري است. اما اين روند از قرن نهم كه حكومت شيعي مذهب صفويان روي كار مي آيد تغيير مي كند به طوري كه اظهار تشيع دراشعار و سرودن نوحه و مرثيه درسوگ امامان شيعه به ويژه امام حسين (ع) در ديوانها به طرزي چشمگير افزايش مي يابد از جمله شاعران بزرگ مرثيه سرا مي توان به محشتم كاشاني و وصال شيرازي اشاره كرد. دوازده بند محتشم كاشاني نيز دراين عصر سرآغاز حركتي بالنده در مسير شعر عاشورايي شد و شاعران بسياري را به استقبال از اين اشعار فراخواند وحشي بافقي، حزين، عاشق اصفهاني و بسياري ديگر از شاعران از آن دوران تاكنون تركيب بند محتشم را به عنوان الگويي بي نقص از شعر عاشورايي الگوي كار خود قرار داده اند.با نگاهي به تاريخ ادبيات ايران در مي يابيم كه مقوله عاشورا فقط منحصر به شيعيان نيست و در واقع دراين بررسي ، به اشعاري از علماي اهل تسنن برمي خوريم كه با بياني استوار و تعابيري نغز واقعه كربلا و مظلوميت امام حسين (ع) را تصوير كرده اند همچنان كه شاه عبدالعزيز دهلوي، يكي از بزرگان اهل سنت هرگاه به داستان كربلا مي رسد، زيباترين تعابير عرفاني را در باب اين واقعه به كار مي گيرد.علامه اميني دركتاب الغدير درخصوص تاثير واقعه عاشورا در شعر و ادبيات مي گويد:«وقتي يك واقعه تاريخي مهم تلقي مي شود و حتي ارزش اعتقادي و قرآني پيدا مي كند، بي گمان شاعران و اديبان تحت تاثير اين واقعه قرار مي گيرند و سعي مي كنند آن را به صورتهاي مختلف به جهانيان عرضه كنند. شعر عاشورايي و واقعه عاشورا هم حقيقتي جز اين ندارد.اين روزها به تمام زبانهاي زنده دنيا در باب واقعه عاشورا شعر سروده مي شود، عربي، تركي، فارسي، انگليسي و اردو، اما در واقع اين اشعار به هر زباني كه سروده مي شوند، ناظر بر مضامين و مفاهيم عظيمي هستند كه در واقعه كربلا به آنها اشاره شده است.»در تعريف شعر عاشورا بايد به اين نكته مهم توجه داشت كه هر چند اين نوع شعر موضوعا به ابعاد وجودي قيام حسيني (ع) و وقايع عاشورا مربوط مي شود اما بايد ميان آثاري كه به نثر يا به نظم صرفاً از نگاه احساسي و عاطفي كربلا پرداخته اند و آثاري كه از نگاه ارزشي و حماسي عاشورايي با توجه به فلسفه وجودي قيام امام حسين (ع) و نهضت عظيم كربلا پرداخته اند تفاوت قائل شد. بر اين اساس مي توان گفت شعر عاشورايي شعري است كه در مقام بيان ارزشها وحماسه نهضت عظيم حسيني است.شعر عاشورا شعر سوز و شعور، احساس و حماسه، دفاع از مباني فرهنگ عاشورا به بيان عاطفي و نيز حماسي واقعه كربلا مي پردازد.بنابر اين مي بايست درخصوص منابع ادبيات آئيني نيز همچون منابع تاريخي و مقتل دقت لازم و توجه نسبت به بهره برداري از آن به عمل آيد. هرچند كه شعر عاشورايي در دو دهه اخير توفيق داشته است كه حامل مفاهيم ارزشي اعم از عاطفي و حماسي باشد خصوصأ در سال هاي دفاع مقدس كه شاعران هويت و مقاومت پذيري رزمندگان را با اهداف قيام حسيني(ع) و روحيه شهادت طلبي گره زدند.راهكارهاي عملي زدودن خرافات و بدعت ها از چهره مقدس فرهنگ عاشورا1. تحليل تكوين و ساختاري و كاربردي و آينده نگر فلسفه قيام عاشورا در ابعاد فرهنگي، تاريخي، اجتماعي و سياسي تعميق، بسط و گسترش آن.2. استفاده متناسب از تكنولوژي آموزشي در مراكز آموزشي اعم از متوسطه و عالي و رسانه هاي جمعي خصوصاً صدا و سيما و مطبوعات به گونه اي كه هم متضمن ارتقاي سطح معلومات مخاطبين و هم حداكثر بهره گيري از منابع غني و مستند باشد.3. اتخاذ سياست هاي تشويقي و انگيزش در چهارچوب هدف هاي برنامه توسعه چهارم اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در زمينه «توسعه مشاركت هاي مردمي در عرصه فرهنگ ديني» برنامه ريزي و اقدام هاي لازم براي حمايت از هيئت هاي مذهبي و تشكل هاي ديني با رويكرد بهبود كيفيت فعاليت ها و پرهيز از خرافات و انحرافات باشد.4. ايجاد زنجيره اي همگون از گروه هاي مرجع تأثيرگذار و تأثيرپذير كه در تعامل با يكديگر بدون بوجود آوردن بحران ناشي از حساسيت درجهت گسترش فرهنگ اصيل عاشورا و «پرهيز از خرافات و بدعت ها» رهنمون شوند.5. توسعه و حمايت آموزشي و پژوهشي از زيرساخت هاي فكري و مولد فرهنگ اصيل عاشورايي.6. رويكرد آموزشي و فرهنگي به مقوله خرافات و بدعت ها و شناخت ماهيت آسيب ها ومصاديق آن و تبيين روش هاي مناسب جهت كاهش خرافات و بدعت ها و ترميم آسيب ها با استفاده از منابع معتبر و غني.7. توجه به ارتباط سيستمي سير مقتل نگاري، باتوجه به اينكه «مقتل نويسي، شعبه اي از دانش تاريخ اسلام است كه ابتداي عصر نوين علوم موردعنايت جامعه تاريخدانان مسلمان بوده است.»8.منابع شناسي در حوزه هاي مقتل شناسي و ادبيات آئيني.9. تحليل نگرش هاي فكري، فلسفي و كلامي درخصوص واقعه عاشورا.0.1 تبيين نقش عوامل فرهنگي، تاريخي، كلامي و سياسي در زمينه پيدايش تحريفات و بدعت ها.1.1 بازشناسي نشانه هاي بدعت ها و تحريفات در حوزه اشكال و نمادهاي فرهنگ عاشورا.2.1 ريشه يابي و بررسي پيامدهاي تحريفات و بدعت ها در فرهنگ ديني جامعه.3.1 تعامل با مخاطبين در زمينه شناخت آسيب ها.4.1 تعميق و عمق بخشيدن سطح معلومات و اطلاعات مخاطبين در حوزه فرهنگ عاشورا.5.1 تعريف روش هاي فرهنگي مقابله با تحريفات و بدعت ها.رويكرد رفتاري مخاطبين1. التزام عملي مخاطبين نسبت به ضرورت پرهيز از طرح مباحث داراي شبهات و بدعتها كه موجب وهن شعائر ديني مي شود.2. استفاده بهينه مخاطبين از منابع و مآخذ معتبر و مستند.3. نهادينه نمودن آموزه هاي شعائر عاشورايي (مضامين ارزشي، معرفتي و حماسي و مفاهيم كليدي) در راستاي فرهنگ سازي جامعه.4. ساماندهي فكري و فرهنگي منابع نيروي انساني در حوزه فرهنگ عاشورايي.5. پيشگيري از بدعت ها و تحريفات جديد در عرصه فرهنگ عاشورايي.6. ايجاد وحدت رويه در مخاطبين در مقابله فرهنگي با خرافات و انحرافات.پی نوشت:1- فرهنگ عاشورا، جواد محدثي2- لغت نامه دهخدا، فرهنگ عميد، فرهنگ معين3- المفردات قاموس قرآن، زير ماده حرف4- استاد شهيد مطهري، حماسه حسين
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 828]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها