تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ساقدوش کیست ؟ | وظیفه ساقدوش در مراسم عقد و عروسی چیست ؟
قایق‌سواری تالاب انزلی؛ تجربه‌ای متفاوت با چاشنی تخفیف
چگونه ویزای توریستی فرانسه را بگیریم؟
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1816682544
از انتقام جویی تا گذشت
واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: به کلینیک اینترنتی " نور" خوش آمدید. اینجا یک مرکز بهداشت اخلاقی است. در اینجا با تجویز نسخه های شفابخش کلام خدا و اهل بیت علیهم السلام، در پی آنیم تا خود و شما را از شر بیماریهای مهلک روحی و اخلاقی برهانیم. پس اگر دردمند هستید و در پی درمان، با این اوراق همراه شوید. ملاحظه: جهت آشنایی بیشتر با این مرکز درمانی پیشنهاد می کنم مدخل این سلسله نوشتار را حتما بخوانید. نام بیماری: انتقام جویی تعریف بیماری انتقام از ریشه «ن ـ ق ـ م» و در لغت به معناى انكار كردن، كینه كشیدن، كیفر دادن، مؤاخذه همراه با كراهت و مبالغه در كیفر و عقوبت آمده است.1 در اصطلاح به عقوبتى خاص اطلاق مى‌شود؛ یعنی فرد در برابر كسى كه به او بدى كرده به همان اندازه یا بیشتر بدى كند؛2 همچنین انتقام گاه به انسان نسبت داده مى‌شود و گاه به خداوند. تفاوت آنها در این است كه انتقامهاى بشرى بیشتر در پى زیانى است كه فرد بر اثر عجز از ناحیه دشمن دیده و بدین وسیله مى‌خواهد ناكامى و شكست خود را جبران كند اما انتقام الهى بر اثر آسیب دیدن خداوند یا براى تشفى خاطر نیست بلكه انتقام او به معناى كیفر دادن گناهكاران بر اساس حق و عدالت است.3 انتقام بشرى نیز به فردى و اجتماعى تقسیم مى‌شود. انتقام فردى بیشتر برخاسته از احساس و غایت آن آرامش و تسلی خاطر است؛ اما انتقام اجتماعى كه در قالب قصاص و مجازات صورت مى‌گیرد غالباً مبتنى بر عقل و هدف آن حفظ نظامِ، اصلاح و تربیت افراد جامعه و بستن راههاى ناامنى در اجتماع است و این نوع از انتقام بیشتر در قلمرو وظایف حكومت است.4 انگیزههاى انتقام جویى انگیزههاى انتقام جویى نیز فراوان است. از جمله: تنگ نظرى، كوته بینى، عدم آینده نگرى، حسد، كینه توزى، ضعف نفس، هواپرستى و بسیارى از صفتهای زشت دیگر كه هر كدام به تنهایى یا به ضمیمه دیگرى، آتش انتقام جویى را در دل انسانها مى افروزد و مردم را به جان هم مى اندازد؛ نظام اجتماعى را به هم مى ریزد و گاه باعث ضایع شدن اموال و نفوس و از میان رفتن قدرت جامعه ها و كشورها مى گردد. از جمله معانی انتقام عقوبت است لیكن نه هر عقوبت بلكه عقوبتی مخصوص؛ یعنی دشمن را به همان مقدار كه تو را آزار رسانده و یا بیش از آن آزار برسانى كه در شرع اسلام بیش از آن ممنوع میباشد. چنانچه در قرآن کریم میفرماید: «و (به طور کلی) هر کس به شما تجاوز کرد، همانند آن بر او تعدی کنید! و از خدا بپرهیزید (و زیاده روی ننمایید)! و بدانید خدا با پرهیزکاران است».5 اقسام انتقام: حس انتقامجویى یك اصل حیاتى است كه خداوند آن را در وجود همه انسانها و حتى برخى حیوانات به ودیعه نهاده است؛ لیكن بهره ورى از این حس خدادادى به تناسب مورد، داراى احكام و وجوه گوناگونى است كه مى‌توان آن را به انتقام پسندیده، مباح و ناپسند تقسیم كرد. 1- انتقام لازم: انتقامى است كه بر اساس معیار عقلانی انجام مى پذیرد و آن انتقام اجتماعى است كه غرض از آن، حفظ نظام و احقاق حق عمومی است. اسلام با هرگونه ظلم و تعدى، به فرد یا جامعه مخالف است. از این رو مقابله با ستمگران و گرفتن حق مظلومان را امرى ممدوح و گاه واجب مى‌شمارد. به عبارت دیگر یك قسم انتقام، حق آحاد اجتماع است و قسم دیگر حق قانون و سنت است؛ زیرا قانون كه مسئول تعدیل زندگى مردم است خود مانند یك فرد، سلامتى و مرض دارد و سلامتى و استقامتش اقتضا مى كند كه مجرم متخلف را كیفر كند و همانطور كه او سلامتى و آرامش و استقامت قانون را سلب نموده به همان مقدار، قانون نیز تلافى نموده، از او سلب آسایش مى كند. قرآن كریم در آیات 14و 15 سوره مبارکه توبه به مسلمانان فرمان مى‌دهد كه با كافران و مشركان نبرد كنند تا ضمن رفع شرك و كفر از روى زمین، خشم مؤمنان ستمدیده فرو نشسته و دلهاى آنان تشفى یابد: «با آنها پیکار کنید که خداوند آنان را به دست شما مجازات می‌کند و آنان را رسوا می‌سازد و سینه گروهی از مؤمنان را شفا می‌بخشد؛ (و بر قلب آنها مرهم می‌نهد)* و خشم دلهای آنان را از میان می‌برد!...»6 حال به آسانى مى توان فهمید كه هر جا در قرآن كریم و سنت، انتقام به خدا نسبت داده شده منظور از آن، انتقامى است كه حقى از حقوق دین الهى و شریعت آسمانى ضایع شده باشد و حقى از حقوق مجتمع اسلامى از بین رفته باشد، هر چند كه در پاره اى موارد حق فرد را هم تامین كند؛ مانند مواردى كه شریعت و قانون دین، داد مظلوم را از ظالم مى ستاند كه در این موارد، انتقام هم حق فرد است و هم حق اجتماع. در این گونه موارد نباید توهم كرد كه مقصود خدا از انتقام، رضایت خاطر است؛ چون ساحت او مقدس و مقامش عزیزتر از این است كه از ناحیه جرم مجرمین و معصیت گنهكاران متضرر شود و از اطاعت مطیعین منتفع گردد.7 انگیزههاى انتقام جویى نیز فراوان است. از جمله: تنگ نظرى، كوته بینى، عدم آینده نگرى، حسد، كینه توزى، ضعف نفس، هواپرستى و بسیارى از صفتهای زشت دیگر كه هر كدام به تنهایى یا به ضمیمه دیگرى، آتش انتقام جویى را در دل انسانها مى افروزد و مردم را به جان هم مى اندازد 2- انتقام مجاز: اگر ستم و تجاوز متوجه شخص انسان شده باشد و انتقام گرفتن او پیامدى براى دیگران نداشته باشد این كار جایز و روا انتقام خواهد بود؛ بدین معنا كه انسان در این‌گونه موارد، بین گرفتن انتقام از ظالم یا عفو او مخیر است: «کیفر بدی، مجازاتی است همانند آن و هر کس عفو و اصلاح کند پاداش او با خداست؛...* و کسی که بعد از مظلوم‌شدن یاری طلبد، ایرادی بر او نیست؛»8 البته گرفتن انتقام از بدى كننده به طور مطلق و در همه موارد روا نیست بلكه در مواردى جایز است كه اسلام آن را روا دانسته باشد. از جمله موارد مباح عبارت است از انتقام گرفتن از استهزا كنندگان و رویارویى با آنان: «اگر ما را مسخره می‌کنید، ما نیز شما را همین‌گونه مسخره خواهیم کرد!».9 استهزا هرچند در ابتدا امرى قبیح است؛ اما به عنوان مقابله به مثل و مجازات، به ویژه آنجا كه فایده‌اى عقلایى بر آن مترتب باشد جایز است و نیز اگر فردى انسانى را بكشد یا جراحتى بر او وارد كند انتقام گرفتن از او جایز خواهد بود: «...جان در مقابل جان،...و هر زخمی، قصاص دارد؛...».10 3- انتقام مذموم و ناروا: قسم دیگری از انتقام وجود دارد که انتقام منفی، مذموم و ناروا محسوب شده و درست در مقابل یكى از بزرگترین فضائل اخلاقى یعنی عفو و گذشت قرار میگیرد. بسیارى از مردم كینهها را در سینههاى خود پنهان مى كنند و به طور دائم در انتظار روزى هستند كه بر دشمن پیروز شوند و چندین برابر از او انتقام بگیرند؛ نه فقط بدى را به بدى پاسخ گویند بلكه یك بدى را به چندین بدى پاسخ دهند و از همه بدتر این كه گاه به این صفت رذیله و بسیار زشت افتخار هم مىكنند. اگر انتقام، برخاسته از تعصبهاى جاهلانه، دشمنیهاى ناروا و همراه با تجاوز و تعدى باشد ناروا و مذموم است؛ زیرا در این انتقامها نه تنها حقى احقاق نشده و ظلمى برطرف نمى‌گردد بلكه موجب تضییع حقوق دیگران و منشأ ظلم و فساد خواهد گشت. انتقامى كه در روایات و كتب اخلاقى از رذایل اخلاقى شمرده شده و مؤمنان از آن نهى شده‌اند همین قسم از انتقام است. غارتها، هتك ناموسها، قتل عامها معمولا زاییده همین خوى زشت حیوانى است. شرایط انتقام: البته انتقام در این دو مورد یعنى انتقام لازم و انتقام مجاز شرایطى دارد: 1-رعایت اعتدال و حدود الهى؛ به این معنا كه انتقام باید به اندازه بدى و ظلمى باشد كه به انسان شده است: «کیفر بدی، مجازاتی است همانند آن؛... خداوند ظالمان را دوست ندارد!»11 این آیه اشاره به این دارد كه اگر فرد در گرفتن انتقام از حدّ اعتدال تجاوز كند ظالم شمرده شده و مورد خشم خداوند قرار خواهد گرفت. بنابراین، در انتقام گرفتن نباید مرتكب فساد و كار حرام شد. 2-استمداد از دیگران و قانون: در برخى موارد از جمله قصاص، لازم است فرد ستمدیده براى گرفتن حق خویش، از دیگران و از قانون استمداد كند. قرآن در آیه 41 سوره مبارکه شورى به مسئله یارى طلبیدن از دیگران اشاره كرده و مى‌گوید: «و کسی که بعد از مظلوم شدن یاری طلبد، ایرادی بر او نیست»12 یارى گرفتن از دیگران هم شامل مؤمنان و هم قانون است و حكمت این امر نیز آن است كه در برخى موارد فرد به تنهایى قادر به گرفتن انتقام خویش نیست یا اگر خود به طور یك جانبه اقدام به انتقام كند موجب هرج و مرج شده و پیامدهاى ناگوارى براى خود و جامعه خواهد داشت.13 حضرت امام زین العابدین(ع) میفرمایند: «حق كسى كه به تو بدى كرده این است كه او را عفو كنى ولى اگر مى دانى عفو او سبب زیان مى شود مى توانى انتقام بگیرى. خداوند متعال مى فرماید: كسى كه بعد از مظلوم شدن یارى طلبد (و به مجازات ظالم بپردازد) ایرادى بر او نیست» عفو و گذشت در مقابل انتقام: در صورتى كه ظلم و بدى متوجه حقوق عموم بوده و گرفتن انتقام موجب جلوگیرى از ظلم، فساد و ناامنى گردد دین اسلام، گرفتن انتقام را لازم دانسته و بر آن تأكید كرده است؛ اما آنجا كه حقوق فردى در میان است و گذشتن از انتقام، مفسده‌اى در پى ندارد اسلام عفو را از انتقام بهتر دانسته و كسانى را كه از حقوق خویش بگذرند مستحق پاداش و اجر الهى دانسته است: بخشش «کیفر بدی، مجازاتی است همانند آن و هر کس عفو و اصلاح کند پاداش او با خداست؛...* اما کسانی که شکیبایی و عفو کنند این از کارهای پرارزش است!»14 همچنین خداوند متعال، در آیه 126 و 127 سوره مبارکه نحل، پیامبر و مسلمانان را در برابر ستمى كه مشركان به آنان روا داشته‌اند به صبر و گذشت از انتقام فرا مى‌خواند: «و هر گاه خواستید مجازات کنید تنها بمقداری که به شما تعدی شده کیفر دهید! و اگر شکیبایی کنید این کار برای شکیبایان بهتر است.* صبر کن و صبر تو فقط برای خدا و به توفیق خدا باشد!...»15 در روایات آمده است كه این آیه در جنگ احد نازل شد؛ در آن هنگام كه چشم پیامبر(ص) به بدن رشید حمزه افتاد كه در خاك و خون غلتیده بود و دشمن سنگدل سینه و پهلوى او را شكافته و كبد (یا قلب) او را بیرون كشیده بود و گوش و بینى او را نیز قطع كرده بود. پیغمبر(ص) بسیار منقلب و ناراحت شد و بعد از حمد و سپاس الهى و شكایت به درگاه او فرمود: اگر من بر آنها غلبه یابم آنها را مُثله خواهم كرد» (و طبق روایت دیگرى فرمود: با هفتاد نفر از آنها همین معامله مى كنم.) آیه فوق نازل شده و دستور به عدم تعدى در مجازات داد و مسلمانان را دعوت به صبر (و عفو) نمود. بلافاصله پیامبر(ص) عرض كرد: «خدایا صبر مى كنم، صبر مى كنم».16 همچنین طبق روایات دیگر، با وجود اینكه اهل مكه به پیامبر بسیار ستم كردند و یاران آن حضرت نیز در روز فتح مكه شعار انتقام سر مى‌دادند؛ ولى پیامبر (ص) سخن از عفو و رحمت بر زبان آورد و خطاب به مردم مكه فرمود: «بروید و همه شما آزادید».17 در روایات دیگر نیز آمده است كه پیامبر هیچ‌گاه براى حق شخصى، از كسى انتقام نگرفت، مگر اینكه محرمات الهى هتك مى‌گردید.18 اسلام نه تنها مؤمنان، را به عفو و گذشت از حق خویش فرا خوانده، بلكه گامى پیش‌تر نهاده و به مؤمنان سفارش مى‌كند كه بدى را با خوبى پاسخ دهند؛ «هرگز نیکی و بدی یکسان نیست؛ بدی را با نیکی دفع کن، ناگاه (خواهی دید) همان کس که میان تو و او دشمنی است گویی دوستی گرم و صمیمی است!»19 به هر حال عفو و مجازات هر كدام جایگاه ویژهاى دارند؛ عفو در جایى است كه انسان قدرت بر انتقام و مقابله به مثل دارد و اگر راه عفو را پیش مى گیرد از موضع ضعف نیست؛ این عفو، مفید و سازنده است؛ هم براى مظلومى كه پیروز شده است؛ زیرا سبب صفاى دل و تسلط او بر هواى نفس مى شود و هم براى ظالمى كه مغلوب گشته است؛ زیرا او را به اصلاح خویشتن وا مى دارد. در حدیثى از امیرمؤمنان على(ع) مىخوانیم: «اَلْعَفُوُ یفْسِدُ مِنَ اللَّئیمِ بِقَدْرِ اِصْلاحِهِ مِنَ الْكَریمِ» عفو و گذشت افراد لئیم و پست را فاسد می كند به همان اندازه كه افراد با شخصیت را اصلاح مى نماید.20 در حدیث دیگرى از همان امام همام آمده است كه فرمود: «جازِ بِالْحَسَنَةِ وَ تَجاوَزْ عَنِ السَّیئَةِ ما لَمْ یكُنْ ثَلَماً فِى الدینَ اَوْ وَهْناً فى سُلْطانِ الاِْسلامِ» نیكى ها را به نیكى پاداش بده و از بدى ها صرف نظر كن تازمانیکه كه لطمهاى بر دین یا سستى بر حكومت اسلامى وارد نمى كند».21 حضرت امام زین العابدین(ع) میفرمایند: «حق كسى كه به تو بدى كرده این است كه او را عفو كنى ولى اگر مى دانى عفو او سبب زیان مى شود مى توانى انتقام بگیرى. خداوند متعال مى فرماید: كسى كه بعد از مظلوم شدن یارى طلبد (و به مجازات ظالم بپردازد) ایرادى بر او نیست».22 راههای درمان انتقام جویى: بهترین راه براى درمان صفت رذیله انتقام جویى، تفكر درباره پیامدهاى این صفت است؛ هنگامى كه انسان ببیند عفو و گذشت چه بركاتى در دنیا و آخرت دارد و چگونه سبب قدرت و آبرو و عظمت نزد خلق و خالق مى شود در حالى كه انتقام جویى، جان و مال و آبروى او را با انواع خطرات مواجه مى كند. از سوى دیگر هنگامى كه ریشه هاى انتقام جویى را بشناسد و به درمان یك یك آنها بپردازد،با از میان رفتن علت، معلول نیز از میان خواهد رفت و كینه توزى و انتقام جویى جاى خود را به دوستى و محبت و عفو و گذشت خواهد سپرد. تبیان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سایت ریسک]
[مشاهده در: www.ri3k.eu]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 320]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها