واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: علم اخلاق
زندان دلاخلاق بد و ناپسند مانند پردهای مانع رسیدن انسان به معارف الهی میشود و اگر برطرف نشود حال روحانی و معنوی برای انسان رخ نمینماید، چرا كه معرفت و محبت و انس به خدا در دلهای مشغول به غیر خدا راه نمییابد، چنانكه رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده است: «اگر شیاطین اطراف دلهای بنیآدم را فرانگرفته بودند آدمیان میتوانستند به ملكوت آسمانها و زمین بنگرند»(1) رحمت الهی به سبب عنایت ازلی بر همه آدمیان گستردهاست بی آنكه بر كسی بخل روا دارد، لیكن بهرهمندی از آن به صفا و صیقل دادن آینه دل از پلیدیها و آلودگیهای طبیعی بستگی داردبنابراین همان قدر كه دلها از آلودگیها و پلیدیها پاك شوند رو به حق میآورند و حقایق و معارف الهی در آنها تجلی مییابد، چنانكه رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به آن اشاره فرمودهاند:«خدا را در دوران زندگیتان نسیمهای فیض بخش است، هان كه خود را در معرض آنها قرار دهید»(2)رو كردن به طاعت الهی یا رو گرداندن از بدی و گناه موجب صفا و روشنی دل است.رحمت الهی به سبب عنایت ازلی بر همه آدمیان گستردهاست بی آنكه بر كسی بخل روا دارد، لیكن بهرهمندی از آن به صفا و صیقل دادن آینه دل از پلیدیها و آلودگیهای طبیعی بستگی دارد، و تجلی حقایق در دلهای انباشته شده از زنگارها امكان ندارد. پس پوشیده ماندن دل از انوار علم و اسرار ربوبی به سبب آلودگی و تیرگی دل و اشتغال آن به چیزهایی است كه با آن علم ناسازگار است؛ علم حقیقی نوری است كه به سبب طهارت و صفای دل آشكار میشود.«این علم نوری است كه خداوند آن را به دل هر كه بخواهد میافكند»(3)گویی در وصف اینان است كه امیرالمومنین (علیه السلام) فرموده است:«علم با بصیرت حقیقی به آنان روی آورده و با آرامش یقین همدل و همدم شدند و آنچه را كامرانان درشت و دشوار شمردند آسان و ملایم دانستند و با آنچه نادانان از آن وحشت دارند انس گرفتند و در دنیا با بدنهایی همنشین شدند كه جانهای آنها به جایگاه اعلی (ملكوت) آویخته است»خلاصه آنكه تا قلب تزكیه و پاكسازی نشود این نوع معرفت برایش حاصل نخواهد شد، و همانگونه كه نماز كه عبادت ظاهر ست جز با پاك ساختن تن ز نجاست ظاهری درست نیست، عبادت باطن نیز جز بعد از تطهیر درون از نجاست باطنی كه همان اخلاق زشت و صفات ناشایسته است صحیح نیست. پس گفتار پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) كه « دین بر پاكیزگی نهاده شده است»(4) به ازاله هر دو نجاست دلالت دارد. و در این حدیث كه «پاكیزگی نیمی از ایمان است»(5) مراد طهارت باطن از اخلاق زشت و ناشایسته است، و نیم دیگر ایمان آراستن باطن به صفات شریف و شایسته و آباد ساختن آن به انجام وظایف و طاعات است.از آنچه گفته شد روشن میشود كه دانشی كه از راه مجادلات كلامی و استدلالات نظری، بدون زدودن دل از زنگارها و آلودگیها، به دست آید خالی از تیرگی و تاریكی نیست، و سزاوار نیست كه نام یقین حقیقی كه برای نفوس پاك حاصل میشود بر آن نهند، زیرا یقین حقیقی ملازم نور و بهجت و عدم التفات به غیر خداست، و تیرگی دل كه ناشی از صفات ناشایسته است مانع نورانیت و انكشاف حقایق است. پس باید در تزكیه و آراستن نفس بسیار كوشید تا درهای هدایت گشوده شود و راههای معرفت روشن گردد، چنانكه خدای سبحان میفرماید:«آنان كه در راه ما بكوشند به راههای خویش هدایتشان می كنیم.»(6)مطالب مرتبط:ضرورت علم اخلاقپاورقی:(1) «لولا أن الشیاطین یحومون علی قلوب بنی آدم لنظروا الی ملكوت السموات و الارض»(2) «إن لربكم فی أیام دهركم نفحات ألا فتعرضوا لها»(3) «أنما هو نور یقذفه الله فی قلب من یشاء»(4) «بنی الدین علی النظافة»(5) «الطهور نصف الایمان»(6) «والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا»/ سوره عنكبوت، 69برگرفته از كتاب «علم اخلاق اسلامی» (گزیدهای از جامع السعادات تالیف: ملا مهدی نراقی)، ترجمه: سید جلال الدین مجتبوی
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 345]