اسلام در اروپا (1)

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

اسلام در اروپا (1) نويسنده: وحيد محمودي * کليد واژه اسلام ــ مسيحيت ــ يهود ــ آندلس ــ جنگهاي صليبي ــ امپراطوري عثماني ــ شرق و غرب اروپا ــ بالکان ــ حنفي ــ شافعي ــ حنبلي ــ ظاهري ــ مالکي ــ شيعه ــ انگلستان ــ آلباني ــ بلغارستان ــ صوفيه مقدمه براي بررسي اسلام و مذاهب اسلامي در اروپا ابتدا مي بايست به پيشينه اسلام و نحوه ورود و انتشار آن در اين نواحي بپردازيم . در بحث از انتشار و گسترش اسلام در اروپا ما با سه جريان عمده روبه رو هستيم، اولين جريان و قديمترين آن به فتح کشور آندلس (اسپانياي کنوني) باز مي گردد که توسط غازيان مسلمان و به رهبري طارق ابن زياد انجام گرديد و پس از مدت زمان اندکي تمامي اين سرزمين تحت سيطره مسلمين قرار گرفت و در سراسر اين سرزمين صوت اذان طنين انداز گشت. در اين بخش به انتشار اسلام در دو کشور اسپانيا و انگلستان خواهيم پرداخت. در جريان دوم جنگهاي صليبي را در پيش رو داريم که به زعم مؤلف تأثير چنداني در انتشار اسلام در اروپا نداشته است. اما شايان ذکر است که اين جنگهاي طولاني که باعث ريخته شدن خون انسانهاي زيادي شد سبب آشنايي غربيان با فرهنگ و تمدن اسلامي و در نتيجه به وجود آمدن عصر رنسانس شد که در پي آن کشور هاي اروپايي سير صعودي توسعه را آغاز و برعکس سبب پسرفت مسلمين گرديد. در همين دوران است که زمينه تفکر اسلام گريزي در غرب پايه ريزي مي شود و به دستور کليسا کتابهايي عليه اسلام و مسلمين براي جلوگيري از انتشار اسلام در اروپا نوشته مي شود. و اما جريان سوم که به زعم مؤلف مهمترين جريان نيز هست به امپراتوري عثماني و فتح کشورهاي حوزه شبه جزيره بالکان توسط ترکان عثماني باز مي گردد. در اين بخش به بررسي اسلام و مذاهب اسلامي در شرق اروپا (دو کشور آلباني و بلغارستان) پرداخته خواهد شد. اسلام در اسپانيا اين کشور در جنوب غربي اروپا واقع است و از شمال با فرانسه و از غرب با پرتغال همسايه است. اين سرزمين قبل از ورود لشگريان اسلام زير سلطه گوتها بود. وضعيت اين کشور و حالت اهالي آن در هيچ دوره اي به اندازه اين زمان که زير نفوذ سلاطين گوت بود آشفته و خراب نبوده است. اشراف و طبقات عالي از ماليات معاف و در عوض مالياتهاي سنگيني بر طبقه متوسط و ضعيف تحميل مي شد که سبب از بين رفتن صنعت آن کشور شد. از طرفي هم نازايي و بي حاصلي تمام آن کشور را فرا گرفته بود، درست مانند زمانيکه مسلمين را از آنجا اخراج کردند! يهوديان که عده ي زيادي از آنها در آنجا مسکن داشتند هميشه مورد تعقيب و آزار سلاطين و کشيشان و اشراف بودند. بر اثر اين فشارها يهوديان دست به شورش زدند که به قدرت سرکوب گرديد و از آن پس دارايي آنان ضبط گرديد و آنهايي که جان سالم به در برده بودند، همگي محکوم به غلامي شدند. پيرانشان را در مذهب قديم آزاد و جوانانشان را با سرنيزه به دين مسيح در آوردند.(1) بر اثر اين فشارها مردم آن سرزمين انتظار يک منجي را مي کشيدند که آمده و آنها را از ظلم و ستم طبقه اشراف نجات دهد. با اين پيش زمينه است که در زمانيکه غازيان مسلمان به اين سرزمين وارد شدند توانستند اين مناطق را به زير سلطه پرچم اسلام در آورند. فتح آندلس در سال 592 ــ 701 م آندلس توسط سپاهيان به فرماندهي طارق بن زياد فتح گرديد. با فتح اين سرزمين دوران جديدي در فرهنگ و تمدن آندلس آغاز گرديد حکومت اسلام اختلافات طبقات را از ميان برداشت و امتيازات نجيب زادگان و طبقات بالا را لغو کرد، اگر جزيه يا مالياتي وضع مي شد به طور مساوي همه را در بر مي گرفت، مردم در باقي ماندن در آيين و مذهب خود آزاد بودند، مالکيت آنان بر اموال منقول و غير منقول باقي ماند، داوري و حکميت ميان پيروان آيين يهود و مسيح را به عهده خود آنها واگذار کرده بودند، کسي را به اجبار به مسلمان شدن دستور نمي دادند، رفتار و سياست حکومت اسلام به گونه اي بود که مردم آن سرزمين حکومت اسلام را بر سياست هاي روميان و گوتها ترجيح مي دادند (2) به زعم نگارنده همين تسامح و آزاد انديشي و عدالت محوري مسلمين بود که سبب گسترش اسلام در اين سرزمين گرديد. هر گاه تعصبات و تنگ نظري هاي خشک و جاهلانه نمود يابد، گرايش انسان ها از فرهنگ يا ديني به فرهنگ يا دين ديگر با چالش هاي بسياري مواجه خواهد بود. مذاهب فقهي آندلس اوزاعي: با توجه به اينکه فرماندهان سپاه اسلام و اکثريت لشگر عرب را مسلماناني تشکيل مي دادند که از مشرق زمين آمده و از مکتب فقهي حاکم بر دارالخلافه ي پيروي مي کردند بنابراين فقها و علماي دهه هاي اول حکومت عرب بر آندلس از فتاوي و آراي فقهي امام اوزاعي (م 157 ه ــ 774 م) فقيه بزرگ شام پيروي مي کردند و آنان که از آندلس براي آموزش و تعليم فقه به مشرق زمين مي آمدند در مکتب اوزاعي آموزش مي ديدند. از جمله فقهايي که اين مکتب را ترويج مي کردند بايد از حسن بن عبدالله صنعاني که از ياران حضرت علي (روحي فداه) بود، ياد کرد که مردم آندلس به وجود او در ميان خود افتخار مي کردند.(3) مالکي: انتشار اين مذهب در آندلس مرهون خدمات و تبليغات سه فقيه بزرگ است. عبدالملک بن حبيب سلمي، يحيي بن يحيي ليثي، عيسي بن دينار. عبدالملک در سال 180 در غرنطه به دنيا آمد پس از آموزشهاي اوليه در آندلس به مدينه رفت و به خدمت امام مالک رسيد و مجذوب وي گرديد پس از بازگشت از مدينه به ترويج اين مذهب پرداخت و کتاب الواضحه ي را در فقه مالکي تأليف نمود. وي در سال 238 ق در قرطبه وفات نمود. يحيي بن يحيي ليثي: از تاريخ تولد وي اطلاعاتي در دست نيست ولي تاريخ وفات وي را در سال 234 ق ثبت کرده اند. وي مردي عالم و با تقوا بود، هيچ گاه پيشنهاد خلفا را براي وزارت و مقام قاضي القضاتي نپذيرفت و اين موجب محبوبيت او در ميان مردم شد و او تنها به تقاضاي خلفا در تعين قضات آندلس با آنان مساعدت مي کرد، وي در انتخاب قضاوت به فقهاي مالکي نظر داشت و قضات را از ميان آنها انتخاب مي کرد و اين خود سبب شيوع و نفوذ مذهب مالکي در آندلس گرديد. عيسي بن دينار: در شهر طليله به دنيا آمد و در آن شهر و پس از آن در قرطبه تعليم ديد و در سفر به شرق از عبدالرحمن بن قاسم که از اصحاب مالک بن انس بود فقه آموخت. وي منصب قاضي قرطبه را داشت و در اواخر عمر تصميم گرفت عمل به رأي را رها کرده و مردم را فقط به احاديث روايت شده رجوع دهد و به همين دليل کتابي به نام الهدايه ي نوشت. اين حزم درباره اين کتاب مي گويد عالي ترين کتابي است که در معاني فقهي بر مذهب مالک جمع آوري شده است.(4) حنبلي: تقي ابن مخلد از فقها و محدثان آندلس بود که مانند ساير فقها براي آموزش فقه به مشرق رفت و در بغداد به حلقه درس احمد بن حنبل پيوست و از وي فقه و حديث آموخت. آثار: کتاب الحديث؛ فتاوي الصحابه ي و التابعين. شافعي: در نيمه دوم قرن سوم ق قاسم بن محمد بن سيار از موالي هشام بن عبدالملک، از شاگردان ابو ابراهيم مزيني با افکار و آراء امام شافعي از شرق به آندلس آمد و در قرطبه و مسجد جامع آن به تدريس فقه مشغول شد. به اين ترتيب مذهب شافعي در آندلس شايع گرديد و پيرواني يافت و از تأليفات او کتاب الايضاح في الرد علي المقلدين است. با گرايش ابن حزم دانشمند يکه تاز آندلس به مذهب شافعي اين مذهب رونق تازه اي يافت، ولي ديري نپاييد که ابن حزم مذهب ظاهري را ترجيح داده و مروج آن شد.(5) ظاهري: اين مذهب منسوب به ابو سليمان داود بن علي خلف اصفهاني است، او در سال 200 ق در کوفه متولد شد و در سال 270 در بغداد در گذشت. وي ابتدا پيرو مذهب شافعي بود. وي اصل حجيت قياس و رأي را انکار و تقليد از ائمه اربعه اهل سنت را حرام داشت و استخراج احکام اسلامي را بر اساس ظاهر قرآن و حديث بنيان گذاشت. اين مذهب تقريباً هم زمان با مذهب شافعي بوسيله عبدالله بن محمد بن قاسم متولد 272 ق وارد آندلس شد. وي در ترويج مذهب ظاهري کوشش بسيار کرد ولي با مخالفت علماي مالکي و نفوذ آنان در آندلس در کار خود توفيقي نداشت تا اينکه مندر بن سعيد بلوطي پس از تعليم در مشرق به آندلس بازگشت و به ترويج اين مذهب همت گماشت و ترويج اين مذهب در آندلس مرهون کوشش و دانش اوست. آثار: الانباه علي الستنباط الاحکام من کتاب الله ــ الابانه عن حقايق الاصول الديانه ي. وي در سال 355 وفات يافت و با مرگ او فعاليت ظاهريان در پرده خاموشي رفت تا روزگار ابن حزم که طرفدار و مبلغ اين مذهب شد . 6 آندلس تنها سرزميني در اروپا بود که اغلب مذاهب فقهي در آن ظهور يافته بودند که اين مطالب نشانگر توسعه علم و دانش در ميان مسلمين آن سرزمين است . اسلام در انگلستان انگلستان کشوري است واقع در غرب اروپا. در اين کشور آزادي عقيده و مذهب وجود دارد بدين سبب در اين کشور تنوع مذاهب فراوان به چشم مي خورد. اين مذاهب را در هشت گروه مي توان جاي داد. 1)مسيحيان کاتوليک 2)پروتستانها 3)جامعه يهوديان که اغلب داراي ريشه ي پرتغالي و اسپانيايي هستند 4)جامعه سيکها 5)جامعه هندو 6)بوديزم 7)زردشتيان و مزدکيان که به عنوان جامعه پارسيان شناخته مي شوند 8)جامعه مسلمين که بزرگترين اقليت مذهبي در بريتانيا هستند.(7) تقريباً از جمعيت 55 مليون نفري بريتانيا قدري بيش از سه مليون نفر وابسته به اقليت هاي قومي و نژادي اند که بزرگترين اقليت نژادي اين کشور هندي هاي تبعه انگليس با 845000 نفر و سپس ايرلندي ها با 838000 نفر و کمترين اقليت چينيها هستند.(8) تاريخ مسلمانان در اين کشور به بيش از يک قرن گذشته باز مي گردد، يعني زماني که گروه هايي از مسلمانان کارگر براي کار در بنادر و کارخانه ها در پي دوران استعماري وارد اين کشور شدند، و عده اي از آنها به طور طبيعي براي بر پايي نماز، نمازخانه هايي که در آن به اداي فرايض ديني بپردازند، را ساختند. اولين جاليه عربي در بريتانيا جاليه يمني بوده که تعدادي از آنها به عنوان کارگر در حدود يک قرن پيش وارد بريتانيا شدند و به مرور زمان افزايش يافته اند و در مناطق شمال بريتانيا متمرکزند. در نيمه اول قرن 20 مسلمانان از شبه قاره هند به اين کشور مهاجرت کردند. دامنه اين مهاجرت در دو دهه 50 و 70 گسترش يافت. در ميان مهاجران به اين کشور مسلماناني از کشورهايي مانند جامايکا بودند. طبق آخرين آمار و ارقام مسلمانان انگلستان حدود 3 در ميليون نفر ذکر شده اند. هر چند اکثر قريب به اتفاق مسلمانان ساکن اين کشور از مهاجران شبه قاره هند حدود يک سوم از پاکستان 10 در صد بنگلادش 10 درصد هند هستند اما تعداد قابل ملاحظه اي نيز از خاورميانه، جنوب شرقي آسيا، آفريقا و انگليسي هاي بومي نيز در جامعه مسلمانان حضور دارند. اگرچه مسلمانان را تقريباً در هر شهر کوچک و بزرگي در انگلستان مي توان مشاهده نمود. ولي تمرکز آنان در شهرهاي لندن، بيرمنگام، برادفورد، منچستر، لستر، شفيلد، ليدرز و گلاسکو مي باشند.(9) پي‌نوشت‌ها: * دانشجوي رشته اديان و مذاهب. 1.آندلس يا تاريخ حکومت مسلمانان در اروپا؛ 9 ــ 6 2.اسلام در غرب 30 ــ 12 3.همان 268. 4.همان 273 ــ 269 . 5.همان 275 ــ 274 . 6.همان 276 . 7.اسلام و مسلمانان در انگلستان 8 ــ 7 . 8.همان 18 . 9.همان 31 ــ 30 . منبع: نشريه فكر و نظر شماره 10-11 ادامه دارد... /ج
#دین و اندیشه#

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 481]