معرفي و شرحي از آثار علمي شهيد آيت‌الله دستغيب(2)

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

معرفي و شرحي از آثار علمي شهيد آيت‌الله دستغيب(2) نفس مطمئنه شكي نيست كه حقيقت و ذات آدمي عبارت از جان و نفس ناطقه اوست كه غير از بدنش مي‌باشد و اعجوبه آفرينش است كه هر كس آن را بشناسد، خداي خودش را نيز شناخته است و معرفه النفس همراه معرفه الرب بوده و در قرآن مجيد سيرالنفس را يكي از راه‌هاي خداشناسي چون سير آفاق دانسته است. براي تجرد نفس يعني از عالم ماده نبودن و جسم نبودنش استدلال‌هاي متعدد شده است و آثار عجيب نفوس و تاثير آن در عالم ماده را مورد بحث‌ها قرار داده‌اند. پيشرفت حقيقي انساني در تزكيه نفس و سير كمالات آن مي‌باشد. اگر آن را رها كند، شخص را به بدي وا مي‌دارد و تعبير قرآن اماره، يعني بسيار وادارنده به بدي‌ها مي‌گردد، ولي اگر با موعظه و اندرز با تفكر او را به بدي‌هايش آشنا سازند، خودش را ملامت مي‌كند و به اصطلاح قرآن مجيد لوامه مي‌گردد. همان نفسي كه ملهمه است خوبي و بدي‌هايش را پروردگارش به او الهام مي‌فرمايد، هر چند ثبات پيدا نكرده، گاهي رو به بدي مي‌رود، ولي با تذكر و تنبيه باز مي‌گردد تا وقتي كه ديگر يك طرفي گردد و ثبات و قرار بيابد و تعبير قرآن مجيد مطمئن شود، آن وقت است كه به سوي پروردگارش بازگشت مي‌نمايد، در حالي كه از خدا خشنود است و خدا نيز از او خشنود مي‌باشد و در جوار بندگان خاص خداوند يعني محمد و آل محمد صلوات الله عليهم اجمعين در مي‌آيد و در بهشت خاص خداوندي داخل مي‌گردد. اينها بحث‌هاي جالبي است كه توسط شهيد محراب حضرت آيت‌الله سيد عبدالحسين دستغيب رضوان‌الله عليه انجام گرفته و بابياني بسيار ساده اين قسم مطالب عالي را پياده مي‌نمايد. از تشبيهاتي كه بين نفس و رب مي‌كند راه خداشناسي را مي‌آموزد و با مثال‌هاي جالبي كه مي‌آورد و در ضمن روايت و داستان و معجزه تجرد نفس را مي‌فهماند و به اصطلاح با يك تير چند نشان مي‌زند. مراتب نفس را از «اماره» اي تا لوامه بودن و مطمئنه شدن بر مي‌شمارد و شرح مي‌دهد و آنگاه تشويق مي‌كند بكوشند تا به مقام اطمينان نفس برسند يا لااقل لوامه باشند و در امارگي نمانند. بندگي: راز آفرينش شرح خطبه فدكيه حضرت زهرا (س) يكتاشناسي و يكتاپرستي كه بخش نخستين اين خطبه شريف را تشكيل مي‌دهد به معرفي كارهاي خدا اختصاص دارد جهان و جهانيان را بدون سابقه و ماده قبلي آفريد بي آنكه نيازي به آفرينش آنها داشته باشد تنها براي نمايش حكمت و نشان دادن قدرت بود تا بشر به طوع و رغبت به چنين خداي دانا و توانا، مهربان و سپاسگزار رو بياورد و دعوت فرستادگانش را پاسخ بگويد و از رحمت خودش بهشت و دوزخ را نيز معين فرمود بلكه مردمان كج نروند و به هلاكت نيفتند. از آنجا كه غرض از آفرينش بندگي خداست همانطور كه صريح قرآن است كه هر چه در آسمان‌ها و زمين است به خاطر انسان است و انسان را به خاطر بندگي خودش آفريده است و بديهي است بندگي بايد پس از شناسائي باشد تا معبودش را نشناسد، نه او را مي‌پرستد. لذا، راز آفرينش در بندگي خدا خلاصه مي‌شود كه معرفت در ضمن آن افتاده است. در اين خطبه شريف با عباراتي فصيح اين حقيقت را آشكار فرموده و با شرح جالب و بيان ساده براي عموم توسط شهيد محراب آيت‌الله دستغيب تفهيم گرديده است بنابراين عنواني بهتر از «بندگي راز آفرينش» براي اين كتاب سراغ نداريم. ايمان اگر دين بر ايمان به خدا استوار است و حقيقتش عقد قلبي و گروش دل مي‌باشد آثار عجيبي كه براي آنست عبارتست از صبر كه خود بر اقسام مختلف مي‌باشد صبر بر طاعت و معصيت و مصيبت. و از آن جمله بيم و اميد به خدا است تنها از خدا بترسد و به او اميدوار باشد از آثار ايمان دوستي خداست كه خدا را از هر چه غير او است بيشتر مي‌خواهد تا كارش به آنجا مي‌رسد كه علاقه‌اي بغير خدا ندارد و هر كس و هر چه را هم كه دوست بدارد به خاطر خداست. از آثار ايمان زهد است كه حقيقتش عبارت از بي ميلي به دنيا است و امر قبلي است. از آثار ايمان خشوع براي حق و ياد او است و اين معني در دل نرم پيدا مي‌شود نه در دل‌هاي سخت. بايد واضح شود كه اسلام غير از ايمانست ايمان خبردار شدن دل و باور داشتن آنچه زبان اقرار كرده است مي‌باشد. در اين كتاب شريف اين قسم مطالب و صدها مطلب جالب ديگر را از كسي مي‌خوانيد كه مدارج ايمان را خودش طي كرده و اين اثر نفيس را از خودش به يادگار گذاشت. عدل ستم از كسي سر مي‌زند كه كمبود داشته باشد تجاوز به مال يا جان يا ناموس ديگري مي‌نمايد تا دفع شهوت نمايد يا خشم خودش را فرو نشاند يا بيش از حد انتقام بگيرد تادلش خنك شود و در هر صورت كمبودي كه در خود احساس مي‌نمايد جبران نمايد. اما همه اين اسباب در خداوند تبارك و تعالي محال است غني مطلقي كه به هيچوجه نيازي در او راه ندارد و همه كمبودها را بايد عطاي او جبران نمايد چگونه از او ظلم سر مي‌زند؟ بحث‌هاي متعددي در اين موضوع پيش مي‌آيد از آن جمله جبر و تفويض و تعيين مقدرات و به اصطلاح قضا و قدر- لوح محفوظ و نظائر اينها- مثلا چرا بعضي فقير و گروهي غني و بعضي مريض و فلج يا كور و كر و ناقص‌الخلقه و ديگران سالم باشند؟ از اين مواردي كه در سطح كوتاه و فكر ناقص منافات با عدل به نظر مي‌آيد. آيت‌الله شهيد دستغيب با آن توقيف خدادادي كه با بيان ساده داشت اين بحث‌ها را عنوان كرده و پاسخ‌هاي كافي به هر يك از اين اشكالات داده است و راستي با مطالعه آثار ايشان در اين بحث‌ها رفع اشكالات شده و موجب استحكام عقيده نيز مي‌گويد و همانطور كه سبك آن شهيد است با ذكر داستان‌ها و مثال‌ها و شواهدي از روايات و آيات تنوع در مطالب را رعايت نموده بدون اينكه خواننده احساس خستگي كند به حقايق آشنا مي‌شود. اخلاق اسلامي شهيد محراب آيت‌الله دستغيب به تهذيب طلاب علوم ديني علاقه خاصي داشت و هر پنجشنبه درس اخلاق ويژه طلاب را ادامه مي‌داد و مي‌فرمود بايد علماء نمونه اخلاق اسلامي باشند تا اجتماع مهذب شود و بيش از گفته‌ها بايد با كردار و اخلاق مردم را هدايت كنند. پس از تاكيد امام امت به وحدت دانشجو و روحاني، آن بزرگوار كه سخت به معنويات امام اهتمام داشت از جوانان دانشجو خواست در جلسات مزبور كه در مدرسه علميه قوام تشكيل مي‌شد شركت نمايند و انبوه جوانان نيز اين دعوت را پذيرفتند و سيزده مجلس از اين سخنراني‌ها ضبط گرديده و آن شهيد بنا داشت اين بحث‌ها ادامه پيدا كند كه دست جنايتكار منافقين او را پرپر كرد. بحث‌هاي اين كتاب از خودشناسي و هدف از آفرينش شروع مي‌شود و به معرفي اخلاق انساني و حيواني مي‌پردازد تا بتوان از خوي‌هاي زشت پرهيز كرد و به خوي‌هاي انساني روي آورد. سپس درباره كبر و حرص و بخل و حب دنيا بحث‌ها مي‌كند و خشم رحماني و شيطاني را آشكار مي‌سازد و حد وسط ميان افراط و تفريط با بياني رسا و شيوا پياده مي‌كند. آدابي از قرآن شرح و تفسير سوره شريفه حجرات لازمه ايمان به خدا و شناختن رسول، رعايت ادب و احترام كامل نسبت به نماينده خداوند يعني محمد(ص) مي‌باشد از اين گذشته حفظ شخصيت او اساس بقاء و سيادت اجتماع اسلامي خواهد بود. در بخش نخستين اين كتاب از آدابي كه در معاشرت با پيغمبر (ص) است سخن مي‌رود از پيشي گرفتن بر او و بلند كردن صدا و خواندن او مانند ديگران و غير آن بحث مي‌كند. در بخش ديگر از پذيرفتن بدون تحقيق حرف فاسق منع مي‌فرمايد و راستي بسياري از فتنه‌ها و نزاع‌ها در نتيجه پذيرفتن دروغ اشخاص فتنه‌انگيز است كه از روي غرض‌هاي شخصي دو نفر يا بيشتر را به جان يكديگر مي‌اندازند. در بخش ديگر از برادري ايماني ميان تابعين پيغمبر (ص) سخن مي‌رود كه همه را چون برگ‌هاي يك درخت و اعضاي يك بدن مي‌داند لذا در برابر ناراحتي يك فرد ساير افراد نمي‌توانند بي تفاوت باشند پس اگر با مدارا و نصيحت چاره آشوبگر نشد بايد با زورگو به منطق زور معامله كرد و پيش از دامنگير شدن آشوب، آشوبگر را بر سر جايش نشانيد البته با رعايت عدالت و تقوي و جنبه خدائي و روحانيت در جنگ و صلح. آنگاه براي نگهداري يگانگي در اجتماع مسلمين، بايد عوامل پراكندگي را جستجو كرد و از بين برد چيزهاي عمده‌اي كه دل‌ها را از يكديگر در گمان به بيكديگر بردن و در نتيجه تجسس و پي جوئي كردن، سپس مسخره نمودن و به لقب زشت و دشنام يكديگر را يادن تا برسد به غيبت كردن و به يكديگر فخر فروختن و نظائر آن يافت مي‌شود. در اين سوره شريف براي پيشگيري از اين امور دستور فرموده يكديگر را مسخره نكنيد چه بسا آنرا كه مسخره مي‌كنيد از شما بهتر و كم عيب‌تر باشد و به لقب زشت يكديگر را ياد نكنيد و از پي‌جوئي كار ديگران نهي و گمان بد را گناه و غيبت كردن را مردارخواري مي‌داند. سراي ديگر شرح و تفسير سوره شريفه واقعه عمده اين كتاب گزارشات قيامت است كه از همان نخستين آيه از وقوع «واقعه» و قضيه بزرگ كه هيچگونه دروغي در آن نيست خبر مي‌دهد كه بالا برنده و پائين آوردنده است چه افتاده‌هائي را كه به درجات بالا و چه بزرگواراني را كه خوار مي‌كند و از زلزله كوه خوردكن خبر مي‌دهد. در چنين روزي مردمان به چند دسته تقسيم مي‌شوند: خوبان و بدان و مقربين. خوبان دوستان علي (ع) مي‌باشند، همان نيكوكاراني كه نيكي‌هايشان بر بدي‌هايشان فزوني دارد. آنگاه سخن از پذيرائي‌هاي بهشتي از اصحاب يمين و سابقين مي‌فرمايد، از شراب جالبي كه سردرد و بيهوشي ندارد، بلكه محبت و خواست مي‌افزايد و از ميوه‌ها و گوشت مرغ بهشتي و برخوردار از همسر مهربان و با وفا و زيبا بنام «حورالعين» سخن مي‌رود. در برابرشان براي اصحاب شمال، باد گرم و آب جوشان و آتش سياه و شراره‌هاي كوه‌پيكر است از نيش مارها و عقرب‌ها به آب آتشين پناه مي‌برند و از شدت تشنگي آن را چون شتر مبتلا به استقاء مي‌آشامند و شكم‌ها را از آن آب جوشان پر مي‌كنند. در بخش ديگر استدلال‌هاي جالب و فطري براي مبداء و معاد مي‌آورد. از نطفه‌اي كه در رحم افكنده مي‌شود آفريدن انسان را يادآور مي‌گردد، آنگاه مي‌فرمايد شما كه آفرينش نخستين را ديديد بايد به معاد ايمان بياوريد آنگاه از زراعت و آب آشاميدني و باران و درخت آتشزا و مطالب ديگر براي مبداء و معاد بحث مي‌شود و در آخر از معارف قرآن سخن مي‌رود. از گرامي بودن قرآن و كرم آن به تفصيل سخن مي‌گويد. هر كس مي‌تواند از بخشش قرآن بهره‌مند شود، اگر طالب معارف است يا خواهان شفاي از بيماري جهل يا بدن يا روان با جواي ثوابت آخرت از اين خوان گسترده الهي مي‌تواند خواسته‌اش را بيابد. اين كتاب شريف كه چون ديگر آثار شهيد آيت‌الله دستغيب همراه به امثال‌هاي و داستان‌ها، اخبار و احاديث است به مضمون «سخن كه از دل برآيد لاجرم بر دل نشيند» يقين براي افراد جوياي حقيقت نافع است و جوانان سرخورده از مكتب‌هاي منحرف و كتاب‌هاي گمراه كننده را چراغ راه است. هشتاد و دو پرسش در سال 1334 شمسي عبد صالح مرحوم محمد خالص كه مردي وارسته و اهل مطالعه بود اشكالات متعددي كه در اصول عقائد و مسائل فقهي و متفرقه داشت به صورت جزوه‌اي خدمت شهيد آيت‌الله دستغيب تقديم كرد و از ايشان در خواست نمود پاسخ سوالات را بنويسد. هر چند پاسخ‌هاي ايشان مختصر و فشرده بود ولي از بس براي آن مرحوم جالب توجه بود اجازه طبع آنرا از آيت‌الله شهيد گرفت و بنام كتاب 82 پرسش به چاپ رسيد و سخت مورد استقبال همگان گرديد به قسمتي كه به سرعت نسخه‌هاي آن ناياب گرديد و در چاپ‌هاي بعد تجديدنظرهائي شد و كاملترين آن، چاپ هفتم است كه در سال آخر عمر شهيد تنظيم گرديد و با دو مسئله جديد يكي ظهور حرت مهدي (ع) و ديگر فقيه تعلم آن شهيد پاسخ داده شده و مقالاتي درباره عبادات در قطبين و بردگي در اسلام منتشر شد. بخش نخستين آن پرسش‌هائي درباره توحيد، نبوت، امامت عدل معاد مي‌باشد شبهاتي كه در بعضي احاديث يا عبارات نهج‌البلاغه به نظر مي‌رسيد از قبيل تعبير بمكر خدا يا گمراه كردن خدا و همچنين عالم در؟؟ و قبول سعادت و شقاوت ارواج و مسئله بدا، زيادتي و كمي عمر با تاثيرش در عبادت و معصيت بدون اينكه اختياري باشد آيا با عدل منافات ندارد؟ و ... معارفي از قرآن شرح و تفسير و سوره شريفه حديد روايتي از حضرت سجاد (ع) در همين كتاب نقل مي‌نمايد و مضمونش اين است كه خداوند مي‌دانست در آخر زمان عده‌اي مي‌آيند و شيفته خداشناسي هستند، لذا سوره توحيد و شش آيه نخستين سوره حديد را فرستاد. در شش آيه نخستين اين سوره از تسبيح همه موجودات سفلي و علوي، ملكي و ملكوتي براي خداوند و همچنين از عزت و حكمت بي پايان و مالكيتش بر آسمان‌ها و زمين و زنده كردن و ميراندنش سخن مي‌رود و اينكه او بر هر چيزي بسيار توانا است. از عله العلل و مبداء همه موجودات بودن و همچنين مرجع همه آنها بودن از آشكار و به نهان بودن خداوند و علم بي پايانش به همه موجودات بحث مي‌كند و به خوبي روشن مي‌نمايد. هيچ گونه ابهام و اشكالي در اول و آخر بودن و ظاهر و باطن بودن خداوند نيست، آنگاه اول و آخر نسبي و ظاهر نسبي به اسماء و افعال و صفات و باطن بودن نسبت به ذات را تشريح مي‌نمايند. سپس از آفرينش آسمان‌ها و زمين در شش دوران و برخي از افعال خداوندي چون رويانيدن نباتات سخن مي‌گويد و آنگاه از معيت قيوميه حق و آگاهيش به آنچه مردمان مي‌كنند صحبت مي‌فرمايد. از كم كردن روز و داخل كردن در شب و برعكس و آگاهيش از گمان‌ها، خيال‌ها و اعتقادات بحث مي‌نمايد. سپس بحث وافري در موضوع اتفاق در راه خدا و ارزشي كه براي آن است و آثاري كه در دنيا و آخرت خواهد داشت و از ايمان به خدا و آيات قرآني كه به رسول گرامي‌اش فرو فرستاده تا ما را از تاريكي‌هاي جهل و بي ايماني به روشنائي‌هاي دانش و ايمان بيرون آورد، مي‌نمايد. آنگاه از قيامت و گرفتاري‌هاي منافقين در آن روز و التماسشان به مومنين براي دستگيري صحبت مي‌كند. آنگاه از مومنين مي‌خواهد كه دلشان براي ياد خدا خاشع گردد و چون يهود نباشند كه در ازاي آرزوها آنا ن را به قساوت قلب مبتلا ساخت و بيشترشان فاسق شدند. پس از مطالب چندي از بي اعتباري دنيا و بازيچه و اسباب سرگرمي بودنش سخن مي‌رود و مثل‌هائي بر آن مي‌زند و به خوبي واضح مي‌نمايد كه چگونه دنيا متاع فريب است و سرابي بيش نيست، لذا سزاوار است كه انساني به آمرزش خداوندي پيشي بگيرد و دل به بهشت جاودان ببندد كه عرض آن همچون آسمان‌ها و زمين است. رازگوئي و قرآن شرح و تفسير سوره شريفه مجادله بخش نخستين اين كتاب از مسئله ظهار شروع مي‌شود جمله‌اي كه به عنوان طلاق دائم در جاهليت مرسوم بوده و قرآن از آن نهي و اين كلام را مردود شمرده و برايش كفاره معين فرموده است به شرحي كه در اين كتاب مي‌خوانيد. سپس از دشمنان خدا و سرنگوني آنها همچون پيشينيانشان و عاقبت بدشان بحث مي‌نمايد و در آخر نيز از كساني كه با آنان دوستي مي‌نمايند، ياد مي‌فرمايد و آنان را سخت توبيخ فرموده از زشتي كارشان و بي نياز نكردن اموال و اولادشان و عذاب دردناكشان صحبت‌ها مي‌فرمايد. در بخش ديگر اين كتاب موضوع «نجوي» يعني سخن به راز گفتن را عنوان مي‌كند و از احاطه علمي خداوند به سخنان پنهاني و حضور خداوند نزد «نجوي» سخن مي‌رود. به دنبال اين بحث از نجواهاي كفار و منافقين بر عليه پيغمبر (ص) و توطئه‌گري‌هايشان خبر مي‌دهد و بالاخره نجوي را از شيطان مي‌داند تا مؤمنين را اندوهناك سازد، ولي براي كساني كه به خدا تكيه دارند چه زياني مي‌تواند داشته باشد. در بخش بعدي از حكمي كه براي امتحان مؤمنين آمده بود بحث مي‌كند كه هر كس بخواهد با پيغمبر سخن به راز گويد، ‌بايد پيش از آن در راه خدا صدقه دهد و حسب تفسيرهاي معتبر تنها علي (ع) به اين حكم عمل كرد و سپس آيه نسخ شد. در آخرين بخش از پيروزي حق بر باطل و دشمن با دشمنان خدا صحبت مي‌كند و صريحا مي‌فرمايد كساني كه ايمان به خدا و روز جزا دارند، ‌با دشمنان خدا دوستي نمي‌ورزند، هر چند از بستگان نزديكشان باشند. قلب قرآن شرح و تفسير سوره شريفه يس نام اين كتاب از روايتي اقتباس شده كه مي‌فرمايد براي هر چيزي قلبي است و قلب قرآن سوره يس است. در دو ماه مبارك رمضان آيت‌الله شهيد دستغيب در شرح و تفسير اين سوره مطالب جالبي بيان داشتند كه خلاصه آن به اين عنوان منتشر گرديد. نخست درباره رسالت خاتم‌الانبياء و قرآن مجيد كه بر اين انذار فرستاده شده، بحث مي‌كند و از سركشي كفار كه انذارهاي خداوند بر دل‌هايشان بي اثر است سخن مي‌گويد و ترسانيدن از خدا را تنها براي پيروان قرآن كه از خدا در نهان مي‌ترسند مي‌داند. در بخش ديگر اين كتاب از آيات خداوند سخن مي‌رود كه چگونه زمين مرده را زنده كرده و از آن دانه‌ها و چشمه‌ها و درختان انگور و خرما بيرون مي‌آورد تا مردمان بخورند و سپاس آفريننده‌شان را بنمايند. از آيات ديگر خداوند آفرينش جفت‌ها را از زمين و از خودشان دانسته از شب كه از روز مي‌كاهد سخن مي‌گويد از حركت آفتاب، از منزل‌هاي قمر و به طور كلي از همه ستارگان كه در فضاي بيكران پخش هستند و از كشتي‌هاي پربار در درياها بحث مي‌كند. در بخش ديگر از برپائي ناگهاني قيامت صحبت مي‌كند كه مهلت وصيت هم به كسي داده نمي‌شود و حتي نمي‌توانند به خانه‌هايشان باز گردند. هنگامي كه در صور دميده مي‌شود مردگان زنده شده به سوي پروردگارشان به حركت مي‌آيند و از موقف دهشت و وحشت ياد مي‌كند. آنگاه از بهشتيان و سرگرمي‌هايشان كه با همسرانشان بر تخت‌ها تكيه زده‌اند و انواع نعمت‌هاي گوناگون برايشان صحبت مي‌كند. از مجرمين و شيطان‌پرستهائي كه بر خلاف عهدي كه با خدا كرده بودند با دشمن خودشان شيطان سازش كردند و از صراط مستقيم بندگي خدا روي گرداندند و دوزخي كه به واسطه كفر به آن مبتلا شده‌اند، ياد مي‌نمايد و اينكه چگونه بر زبان‌هاي دوزخيان مهر زده مي‌شود و دست‌هايشان و پاهايشان به آنچه كرده‌اند گواهي مي‌دهند. و بالاخره در بحث‌هاي آخر اين كتاب دوباره سخن از معاد مي‌رود كه چگونه استخوان‌هاي پوسيده را همان كس كه آن را آفريده است، مي‌آفرينند. همان خداوندي كه از درخت سبز آتش بيرون مي‌دهد و آسمان‌ها و زمين را آفريده است. حقايقي از قرآن شرح و تفسير سوره شريفه قمر در اين كتاب بسيار شيرين صدها مطلب متنوع و جالب آمده كه معلومات ديني هر كس را زياد مي‌كند. از نزديكي قيامت و مواعظ لازم در اين زمينه و مطالب كتاب شروع مي‌شود و نشانه نزديكي آن را شق‌القمر مي‌شمارد و به شبهائي كه در اين باره شده به بهترين وجهي پاسخ مي‌دهد و دليل‌هاي نقضي و حلي مي‌آورد. از حكمت بودن قرآن سخن مي‌گويد و حكمت علمي و عملي و آثار آن را مورد بحث قرار مي‌دهد. از برپايي قيامت و برهنگي در آن و مردماني كه چون ملخ‌هاي پراكنده در اضطرابند، صحبت مي كند و نصيحت مي‌نمايد. در نص ديگر سرگذشت اقوام پيشين مشروح را مورد بحث قرار مي‌دهد و از داستان نوح و سرگشت قومش شروع مي‌نمايد،‌ از شكنجه‌هاي طاقت‌فرسائي كه به او مي‌دادند و صبر عجيبي كه نوح مي‌كرد و از گزارش نواده نوح در جريان طوفان سخن مي‌گويد و به مناسبت از كشتي ولايت و نجات با اسرار آن بحث مي‌كند و كلمه نجات را لا اله الا الله دانسته و از غرق شدن فرزند نوح تذكر به عبرت مي‌دهد، سپس به شبهائي كه به داستان نوح شده و ايردهائي كه گرفته شده اشاره مي‌كند و به بهترين وجه پاسخ مي‌دهد، آنگاه به سرگذشت عاد مي‌پردازد كه چگونه قوم عاد به واسطه سركشي از اطاعت پيغمبرشان هود، گرفتار بادها و رمل‌ها شده و زنده به گور شدند و اجسادشان پس از پنج هزار سال كشف گرديد. سپس قضيه قوم ثمود و نافرماني از پيغمبرشان صالح را مورد بحث قرار مي‌دهد و داستان شيرين ناقه و بچه‌اش را با رفتار قوم با آنها يادآور مي‌گردد كه در اثر كشتن اين آيت خدائي به عذاب مبتلا شدند، پس از آن تكذيب قوم لوط را و كيفيت عذاب سخت آنها و نجات بستگان لوط را يادآور مي‌گردد. پس از يادآوري داستان فرعونيان و تكذيبشان به آيات الهي و غرق شدنشان، كفار قريش را مخاطب قرار مي‌دهد آيا شما از آنان برتري يا سند قطعي براي بركناري از عذاب ابدي داريد؟ و مقداري درباره عذاب آخرت و آتش دوزخ بحث مي‌فرمايد. آنگاه بحث‌هاي جالب قضا و قدر، مقدرات حتمي و معلق، عالم خلق‌وار، لوح محفوظ و نامه اعمال، جبر و تفويض و مطالب ديگري عنوان مي‌شود. در ششمين فصل اين كتاب شريف از پرهيزگاران در بوستان‌هاي بهشت ياد مي‌كند كه در نزد خداوند توانا و مقام قرب جاي دارند و به اين مناسبت فرق ميان مكان و مكانت مورد بحث قرار مي‌دهد و به مناسبت «مقعد صدق» راستي در گفتار و نيت با خدا و خلق و همچنين صدق در مقامات از آن جمله يقين صادق وكاذب را مشروحا بيان مي‌نمايد. معراج شرح و تفسير سوره شريفه و النجم اين كتاب در سه بخش تنظيم شده است: نخست درباره معراج جسماني پيغمبر اكرم اسلام است كه به طور اجمال و سربسته در ابتداي سوره اسراء تذكر فرموده است كه در شب معراج. حضرت محمد (ص) از مسجدالحرام به مسجد اقصي برده شد و از آنجا براي ديدن آيات خدا به آسمان‌ها رفت و در اين سوره مباركه جريان مشاهدات ملكوتي آن حضرت را بيان فرموده است. سخن از مقام قرب حضرتش مي‌رود و آنچه در آن مقام به او بدون واسطه وحي كرد از سدره المنتهي و جنه‌الماوي و آيات عظيمي كه مشاهده كرد كه از آن جمله بزر گ تر آيه خدا، علي(ع) را ديد. در همين بخش از شب‌هائي كه درباره مسئله معراج كرده‌اند پاسخ‌هاي متين و جالبي مي‌دهد و از مشاهدات پيغمبر (ص) درباره ملكوت زنها به خصوص، شرح مي‌دهد و خلاصه براي كساني كه مايلند با اين مطلب ضروري قرآن آشنا شوند، مدرك معتبر و جالبي خواهد بود. قيامت و قرآن شرح و تفسير سوره شريفه طور عمده گرفتاري‌هاي فردي و اجتماعي ناشي از بي ديني و ضعف اعتقاد به روز جزا مي‌باشد، چون از خدا بي خبريم، دل‌هايمان مركز شياطين شده و روزگارمان به سرگرمي‌هاي دنيا كه لهو لعب است مي‌گذرد، لذا بيماري‌هاي مهلكي كه نتيجه روي آوردن به دنيا و روي‌گرداني از آخرت است، در ما پيدا شده است. حرص، حسد، كينه و غيره از برخورد منافع، مادي پيش آمده، رقابت‌هاي منفي كار را به فتنه‌انگيزي تا برسد به جرح و قتل مي‌كشاند، لذا زندگي سخت مي‌شود. سوره طور از سوره‌هائي است كه عمده آن مربوط به معاد و ثواب‌ها و عقاب‌ها، نعمت‌ها و نقمت‌ها، راحتي‌ها و شكنجه‌هاست با آن بيان لطيف و دلنشين كه از مرد خدا آيت‌الله شهيد دستغيب شرح و تفسير مي‌شود بر دل‌هاي پاك چه اثري خواهد داشت. بخشي از اين كتاب مربوط به دعاست كه چه شيرين پرورانيده كه دعا گدائي است نه دستور و موجب ارتقاي درجه است، ولي شرطش دل بريدن از غير خداست. بايد به خدا حسن ظن داشت و در دعا جدي بود و ديگران را نيز در دعا شريك كرد، حاجت را به زبان آورد و پيش از ذكر حاجت حمد و ثناي خدا را ترك نكرد و همچنين بايد از موانع اجابت دعا پرهيز نمود كه از آن جمله خوردن مال حرام و آه مظلوم است. در بخش ديگر اين كتاب به مناسبت دستور به صبر، در آيه شريفه صبر را عنوان مي‌فرمايد و اقسام آن را بر مي‌شمرد و از صبركنندگان داستان‌هاي جالبي نقل مي‌كند كه موجب عبرت است. در آخرين قسمت از سحرخيزي و آثار نيك آن و بركات نماز شب در دنيا و آخرت بحث شده است به قسمي كه خواننده را بر سر شوق مي‌آورد كه سحرها رو به درگاه بي نياز آورد. نبوت در بحث نبوت كتابي جامع با بياني رسا و بسيار ساده از شهيد محراب آيت‌الله دستغيب، نخست از روي دليل عقل ثابت مي‌كند كه بشر چون مدني‌الطبع است و خواهي نخواهي اجتماعي است، نياز به مقرراتي دارد تا در موارد اصطكاك منافع طبق آن مقررات عمل شود و از حيث معنويت نيز هر فردي نياز به راهنما داشته تا بتواند به سعادت ابديش برسد؛ سپس با ذكر مثالي نتيجه مي‌گيرد كه قانونگذار بايد حتما محيط بر مصالح و مفاسد امور در همه دوره‌ها و براي همه جاها باشد. از اين گذشته بايد بي غرض بوده و قوه مجريه نيز داشته باشد و راستي در قانون الهي هر فرد معتقدي ملزم است در تنهايي يا جمع آن را اجراء نمايد. سپس لزوم عصمت را در انبياء يادآور مي‌شود، نه تنها عصمت از گناه بلكه از سهو و خطا و اشتباه، آنگاه برتري انبياء نسبت به زيردستانشان را يادآور مي‌شود. ادعاي مدعي نبوت بايد با عقل سازگار باشد و از معجرات موقت و باقي سخن مي‌رود و علوم مختلف در قرآن مجيد را با ذكر نمونه‌هائي از طب و هيئت وفقه و اخلاق و خبرهاي غيبي آن،‌ معجزه بودن قرآن را از جهات مختلف بيان مي‌نمايد. از سه سوره تبت و كوثر و روم و خبرهاي غيبي كه در آنهاست، از آب دهان پيغمبر و معجزات زبان محمد (ص) و استجابت دعاهايش سخن‌ها مي‌گويد و محمد (ص) را گواه بر علم و قدرت خداوندي و صفات كماليه اش را مظهر صفات خداوندي مي‌داند از عفوش داستان‌ها نقل مي‌كند. در بخش ديگر از اين كتاب هدف از بعثت انبياء را بحث مي‌كند كه با استشهاد به آيات قرآن تكامل انسانيت و حيات حقيقي را منظور از بعثت مي‌شمارد، آنگاه با بياني شيرين اقسام حيات نباتي و حيواني و انساني را تشريح مي‌كند و حيات انساني را نتيجه نور معرفت مي‌داند و براي تنوع در مطالب از داستان‌هاي متعدد شاهد مي‌آورد. در آخرين بحث، از نشانه‌هاي اقسام حيات سخن مي گويد و اهميت حيات انساني را يادآور مي‌شود و روشن مي‌كند كه موت حيواني مهم نيست، بلكه مرگ دل مهم است و قرآن مي‌فرمايد: تا زنده را بترساني نه مرده و تو نمي‌تواني به مرده بشنوائي و بالجمله خواننده را تحريك مي‌كند تا به دنبال سبب حيات انساني بر‌ آيد و آن را در ارتباط با آل محمد (ص) مي‌شناساند. از حقوق پدر روحاني يعني محمد و علي سخن مي‌گويد و آن را بيش از حقوق پدر جسماني مي‌داند و خواننده را تشويق مي‌كند در قلعه محكم ولايت در آيد و به نداي خواننده الهي پاسخ مثبت دهد. امامت در بحث‌هاي جالب مربوط به امامت شهيد محراب آيت‌الله دستغيب نكات متعددي را يادآور شده‌اند كه تنها به بعضي از آنها اشاره مي‌شود: امامت را رياست الهي به جانشيني از پيغمبر در امر دين و دنيا مي‌داند و به حكم عقل تعيين وصي را براي پيغمبر واجب مي‌شمارد همان طوري كه موسي، هارون را در سفر چهل روزه خود و پيغمبر اسلام (ص) علي (ع) را در سفر تبوك به جاي خود معرفي كردند، پس براي بعد از مرگ خود نيز بايد وصي معين نمايند. از اين گذشته احكام شرع جوابگو لازم دارد و از توطئه منافقين داخلي و كفار خارجي بايد با نصب امام پس از خود پيشگيري نمايند. در بخش ديگري مقام عصمت را در امام همچون پيغمبر شرط دانسته، لذا معرفي امام هم به دست خداست كه از سريره‌ها با اطلاع است و به طور كلي امام بايد نسخه دوم پيغمبر باشد از حيث علم و عمل و بايد آگاهي كامل به علوم قرآن داشته باشد. سپس درباره نصب خليفه به دست پيغمبر (ص) سخن مي‌گويد كه از همان دعوت نخستين پيغمبر (ص) به اسلام وصي خودش را معرفي فرمود و در موارد متعدد نيز او را معرفي كرد تا در اواخر عمرش در پايان حجه‌الوداع در غدير خم رسما و عينا معرفي كرد و برايش از حاضران بيعت گرفت. در بخش ديگر كار خليفه را حفظ روحانيت اسلام مي‌داند و از آيه مباهله برتري علي (ع) را نسبت به انبياء اولوالعزم ثابت مي‌كند و به خصوص با ذكر روايت مفصلي و تطبيق فضائل پيغمبران با علي (ع) افضليت آن حضرت را بر انبيا اثبات مي‌نمايد و برخي از خدماتش را در پيشرفت اسلام بر مي‌شمارد. با صدها مطلب جالب و خواندني ديگر كه معلومات ديني هر فردي را زيادتر مي‌كند و دوستي خاندان پيغمبر(ص) را در دل‌ها بيشتر مي‌نمايد. فاطمه زهرا (ع) در ايام فاطميه (ع) حضرت آيت‌الله شهيد دستغيب سخنراني‌هائي به مناسبت آن ايام درباره حضرت زهرا (ع) نمودند كه حاصل آنها به صورت كتاب مزبور، همچنين بندگي راز آفرينش را چاپ كرد. در اين كتاب نخستين آياتي كه از قرآن مجيد كه درباره عظمت شأن حضرت زهرا (ع) است مورد بحث قرار مي‌گيرد. نخست آيه مباهله و جريان تاريخي آن و همچنين نكاتي كه در آيه مباهله است از آن جمله تعبير به جمع كردن (نسائنا) و حال آنكه زهرا (ع) يك نفر بوده است. سپس درباره سوره هل اتي و بيماري حسنين و نذر كردن علي و زهرا (ع) كه اگر خدا آنها را شفا دهد سه روز روزه بگيرند و هنگام افطار كردن هر سه شب يتيم و مسكين و اسير به در خانه‌شان مي‌آيند و نان خودشان را به آنها مي‌دهند و خداوند از اين اتفاق قدرداني فرموده سوره مزبور را در شأنشان مي‌فرستد. آنگاه آيه مودت و لزوم دوستي اهل بيت را مطرح مي‌سازد و دوستي ايشان را ضروري دين و مغز عبادت دانسته، گفتار بسياري از بندگان را در اين آيه و مقصود از «ذي‌القربي» را شرح مي‌دهد و واضح مي‌سازد مودت اهل‌بيت كه اجر رسالت پيغمبر (ص) است به نفع خود مسلمانان مي‌باشد. پس از آن آيه تطهير را عنوان مي‌كند كه شامل اصحاب كساء مي‌باشد و همسران پيغمبر از آن بيرون هستند و اشكال‌هائي كه بعضي ايراد كرده‌اند با پاسخ‌هاي كافي بيان نموده است. آنگاه به بحث روائي وارد مي‌شود و از خوارق عادات و استجابت دعوات فاطمه زهرا (س) سخن‌ها مي‌گويد. از نزول مائده آسماني در قضيه اعرابي و از رطب بهشتي هديه براي ايشان بحث مي‌كنند از ترس و ارزش در محراب عبادت و از شفاعت كبري در قيامت براي او سخن مي‌گويد. سپس از زندگاني‌اش از ابتداي انعقاد نطفه بهشتي او تا سخن گفتن در شكم مادر و اقرار به شهادتين پس از ولادت بحث مي‌كند و از حديث پيغمبر (ص) كه خوشنودي زهرا خوشنودي من و ناراحتي او ناراحتي من است و از رفتار پيغمبر با وي ودوستيش با او كه دوستي خدائي بود نه مادي بحث‌ها دارد. سپس بحث جالبي دارد در تطبيق فضائل انبياء با فضائل فاطمه زهرا (ع) دارد از مقام اصطفاء آدم و كشتي نوح و خلت ابراهيم و مناجات موسي و سخن گفتن عيسي در گهواره سخن مي‌گويد و همه را با فضيلت‌هاي زهرا (ع) مي‌سنجد. چهار زني را كه به حد كمال رسيده‌اند عنوان مي‌كند: آسيه همسر فرعون و مريم مادر مسيح و خديجه همسر پيغمبر اسلام و فاطمه زهرا (ع) و شرح حال و سرگذشت و فضائل هر يك را مطرح مي‌سازد و نتيجه مي‌گيرد كه فاطمه (ع) به راستي سيده نساء عالميان است. زينب كبري (س) شهيد محراب آيت‌الله دستغيب درباره خطبه حضرت زينب (ع) در مجلس يزيد سخنراني فرموده و آن را شرح و توضيح داد. نخست شخصيت حضرت زينب بانوي اسلام را معرفي و از دوران كودكي آن حضرت شمه‌اي بيان مي‌نمايد؛ آنگاه خطبه‌اش را در شام كرامت او دانسته و شرافت زينب را به علم و عمل مي‌رساند و از زهد زينب از سخاوت، حياء، مرودت و غيرت و خلاصه از خصلت‌هاي دوازده گانه انبياء در او بر مي‌شمارد، شجاعتش را مي‌ستايد و مجلس ابن زيادش را ميدان نبرد همچون كربلا برايش بازگو مي‌نمايد. از مجلس يزيد دومين ميدان نبرد سخن مي‌رود و از مغالطه‌كاري‌هاي يزيد پليد در سخنان پرده بر مي‌دارد، احقاق حق و ابطال باطل مي‌كند، ‌معني آيه‌اي را كه يزيد مغاله كرد روشن مي‌سازد و انواع نعمت‌ها و امتحان‌هاي الهي را عنوان مي‌كند. اين كتاب شريف جداگانه و هم در ضمن كتاب زندگاني زهرا (ع) مكرر به چاپ رسيده است. خطبه‌هاي جمعه اهميت نماز جمعه و اثري كه در بقاي اسلام و حكومت اسلامي دارد، امروز بر كسي پوشيده نيست و در اين چند سال ديديم كه چگونه به بركت اقامه نماز جمعه، انقلاب دوام يافته و جمهوري اسلامي از آفات محفوظ مانده و يكپارچگي ملت در صفوف به هم فشرده تجلي مي‌كند. خطيب جمعه نقش حساسي در اين مراسم دارد و خطبه‌ها نيز بايد از شرايط خاصي برخوردار باشند. جهات معنوي از قبيل حمد و ثناي خدا و درود به روان پيشوايان ديني و تلاوت سوره با آيات چندي از قرآن مجيد و خصوصا سفارش به تقوي و تذكر به اهميت آخرت، جهات معنوي اين مراسم را تامين مي‌كند. از جهت ديگر نيازهاي هفته و تذكرات لازمي كه براي اجتماع مسلمين ضروري و نافع است، بخش ديگري از خطبه‌ها را تشكيل مي‌دهد. خطبه‌هاي شهيد آيت‌الله دستغيب در مراسم هفتگي نماز جمعه شيراز به تمام معني جامع هر دو جهت معنوي و صوري است، به قسمي كه علاوه بر رعايت فصاحت در سخن كه از شخصيتي سخنور برخاسته است، اهتمام به تهذيب اخلاق شنوندگان و توجه دادن آنان به معنويت و اصلاح نفوس، تذكرات ضروري اجتماعي نيز فراموش نشده است. كتاب خطبه‌هاي جمعه علاوه بر مجموعه‌اي از معارف و مواعظ و اخلاقيات، تاريخچه‌اي از خاطرات و حوادث تاريخي دو سه ساله اول انقلاب است. تحكيم مباني جمهوري اسلامي و اصل ولايت فقيه، مبارزه با كفار و تقويت جبهه‌ها، كمك به آسيب‌ديدگان و جنگ زدگان و بازديد از مجروحين جنگي و بيماران ـ كشف لانه‌هاي تيمي منافقين و معرفي آنها و مطالب ديگري كه براي اجتماع ما هميشه نافع است، در اين خطبه‌ها چشمگير مي‌باشد.