تبلیغات
تبلیغات متنی
پرچم تشریفات با کیفیت بالا و قیمت ارزان
پرواز از نگاه دکتر ماکان آریا پارسا
دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک
تجهیزات و دستگاه های کلینیک زیبایی
محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1850017152
ابن ريوندى و كتاب الزمرد ، بازنگرى يك نظريه (2)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
ابن ريوندى و كتاب الزمرد ، بازنگرى يك نظريه (2) نويسنده:محمد كاظم رحمتى ماتريدى ماتريدى به نام كتاب الزمرد اشاره نكرده است، اما كتاب وى گفت وگويى درباره نبوت دارد كه حاوى استدلالهايى بر ضد نبوت است. ماتريدى دو طرف گفت وگو را نام مى برد: ابوعيسى وراق، كه بر انبيا خرده مى گيرد; و ابن ريوندى، كه ايرادهاى وى را پاسخ مى دهد. در اثر ماتريدى عبارتى است كه اثبات مى كند ماتريدى از كتاب الزمرد استفاده كرده است: ما پيشتر استدلالهايى آورديم كه نشان دهد محمد پيامبر خدا بوده است. به علاوه، استدلالهاى او ابن ريوندى به گفته محمد به يهوديان اشاره مى كند: «پس آرزوى مرگ كنيد.» ... و وى ابن راوندى او وراق را مورد انتقاد قرار داده است كه اگر اين آنچه موسى و عيسى پيشگويى كرده اند غيبگويى باشد، همانند آنچه منجمان مى گويند، نمى بايست به وسيله آنها به صورت مكرر و متواتر نقل شده باشد.. . در اين عبارت ماتريدى به تمامى آياتى كه مؤيد ذكر كرده، اشاره شده است: مؤيد: قرآن: 3:61 ; 2:94 ; 29:48 ; 48:27 . ماتريدى: قرآن: 2:94 ; 3:61 ; 48:27 ; 29:48 . واقعيت اين است كه هيچ كدام از منابعْ نقل قولها را دقيق ارائه نكرده اند. مى توان ادعا كرد كه تنها اختلاف كمى در ترتيب آيات مورد اشاره و همچنين اختلاف در گزينش كلمات وجود دارد. با اين همه، تشابهات دو متن قابل توجه است. متون نيز استدلالهاى همانند را ذكر مى كنند. به بيان دقيقتر، دو متنْ تركيب مشابهى از استدلالها را ذكر مى كنند: خرده گيرى بر آيات قرآنى مشابه، به يك شيوه. به بيان ديگر، ماتريدى به كتاب الزمرد دسترس داشته است. از اين رو، با كنار هم قرار دادن متن ماتريدى و مؤيد، مى توان درك بهترى از اصل استدلال در الزمرد به دست آورد. ماتريدى آنچه را خواسته، ذكر كرده است; گرچه روايت او روشنتر از مؤيد است. تنها با كمك ماتريدى مى توانيم مفهوم روشنى از فرض مؤيد داشته باشيم. با بيان ماتريدى آشكار مى شود آنچه در فرض مؤيد ذكر نشده، اين است كه انديشه تمايل قلبى از آن وراق است كه سعى دارد به مقدمه اى بر بحث آرزوى مرگ قرار دهد. بنابراين، مطالبى كه ماتريدى و مؤيد ارائه كرده اند، تكميل كننده هم هستند. تحليل عبارت مباهله در المجالس المؤيديه و التوحيد نشان مى دهد كه ابن راوندى مدافع نبوت است، و وراق مخالف آن. تثبيت دلائل النبوة مجموعه آيات مباهله در تثبيت دلائل النبوة نيز ذكر شده است. آيات مباهله به ما اجازه مى دهند كه بپذيريم تثبيت دلائل النبوة اشاره به الزمرد دارد، و اطلاعات ارائه شده همخوان است با آنچه در اين باره از ديگر منابع مى دانيم. در تثبيت دلائل النبوة، مفصلا به آيات مباهله و ارتباط آنها با نبوت پرداخته شده است. عبدالجبار استدلالهايى بر رد نبوت ذكر كرده است، كه قبلا آنها را در متنهاى مورد اشاره مؤيد و ماتريدى ديديم. به نظر مى رسد مؤلف نتوانسته، يا نخواسته است، معرفى كند كه چه كسى بر رد نبوت استدلال مى كند. اينك به عبارات عبدالجبار بنگريد: 1. ملحدان در برخورد با اين آيات عاجز بوده اند (قرآن: 2: 94ـ95 ; 62: 6ـ7)... اين است كه آنها بر عربهاى مخالف پيامبر به اين گفته خرده مى گيرند: چرا اينان كتابى همانند قرآن نساخته اند؟ و آنها بر يهوديان به اين گفته خرده مى گيرند: چرا آنها آرزوى مرگ نكردند؟ مى بايستى اين كار را انجام مى دادند تا اثبات مى كردند كه او محمد دروغگو بوده. اين گونه آنها و ما از دست او خلاص مى شديم. اين است آنچه مردمانى چون حداد و دوستش ابوعيسى گفته اند. خداى آنها را نبخشايد. 2. ابن راوندى گفت كه وراق مى گفته است: تنها دليلى كه آنها آرزوى مرگ نكردند، اين است كه يهوديان و مسيحيان به موسى و ديگر كسانى كه ادعاى نبوت كرده اند، اعتقاد داشته اند. در اين كتابها پيامبران از آمدنِ پيامبرى به نام محمد خبر داده اند. بنابراين، آنها يهوديان جرئت نداشتند كه اين مرگ را آرزو كنند ... به او گفته شد: پس اقرار شما نبوت آنان و همچنين پيامبرىِ محمد را ثابت مى كند. از اين رو، پس شما بدان ملزم هستيد كه به همه كتابهايشان اعتقاد و باور داشته باشيد; در حالى كه شما همه آنها را انكار مى كنيد. او عمداً چنين نوشته شده است گفت: استطاعت اين گروه از مردم موسى و عيسى در پيشگويى كردن از آمدن محمد، همانند پيشگويى كردن منجم است. به او گفته شد: از چه وقت منجمان توانستند اين امور را پيشگويى كنند; از جمله: آمدنِ محمد، زمان ظهورش، محتواى رسالتش، از كدام كشور يا شهر مى آيد، به كدام نسل تعلق دارد و... . اين نوع از پيشگويى و اخبار در نزد ماهرترين منجمان نيز يافت نمى شود. منجمان ممكن است برخى نظراتشان درباره امور جزئى صائب درآيد; اما بعد از هزار مورد خطاها و اشتباه. ... سپس اين زنادقه گفتند: تنها دليلى كه آنها تمناى مرگ نكردند، اين است كه آنها به صورت يك آرزو آن را بيان كرده اند. او محمد پاسخ داده بود كه مقصودش اين بوده كه قلباً آن را آرزو كنند. آنها به پيامبر گفته بودند ما قلباً آن را آرزو نكرده ايم. پيامبر پاسخ داده بود: جبرئيل به من گفته بود كه آنها چنين نخواهند كرد. 3. ابو عيسى وراق و ابن راوندى از داستان مباهله انتقاد كرده اند. گفتن اين كه لعن دو طرفه است، موجب شد آن مردمان مسيحيان از مباهله صرف نظر كردند. او عمداً نامش ذكر نشده است گفت: ادعاى شما ـ مبنى بر اين كه محمد به آنها گفته است اگر شما مباهله با من را بپذيريد، خدا بر شماعذاب نازل خواهد كرد ـ در قرآن نيست، و تنها يكى از احاديث شماست. 4. همچنين ابن راوندى گمان كرده است كه او محمد مسيحيان را به رويارويى با مباهله فرا خوانده بود يا زمانى كه او به رويارويى فرا خواند يهوديان را به آرزو كردن مرگ، اين بدان معنا نيست كه اثبات كند او پيامبر بوده است; و اگر او پيامبر بود، آنها به سرعت به او پاسخ نمى دادند. بسيارى از عناصر اصلى در اين عبارتها، در استشهادات مؤيد و ماتريدى نيز يافت مى شود. عبدالجبار ادعا كرده است كه يهوديان و مسيحيان از آمدن محمد (صلى الله عليه وآله وسلم) آگاهى داشته اند; چرا كه موسى و عيسى آن را پيشگويى كرده بودند. همچنين او مقايسه اين دو پيامبر با منجمان را ذكر كرده و جواب داده است كه منجمان تنها آينده را با اصطلاحات كلى پيشگويى مى كنند و تنها نظر آنها در مواردى نادرْ صادق است. او در جواب اين پرسش كه آيا آرزوى مرگ تنها منوط به بيان شفاهى بوده، يا شامل تمايل قلبى گوينده نيز بوده است، ارتباط بين اين استدلالها با آيه 61 آل عمران و آيه 49 سوره بقره را ذكر كرده است. بنابراين، بديهى است كه عبدالجبار از الزمرد نامى نبرده، اما در واقع از آن استفاده كرده است. عبدالجبار آگاه است كه ابن ريوندى، وراق را مورد نقد قرار داده، با اين وجود هر دو را استدلال كننده بر ضد قرآن و نبوت شمرده است. تحليلى از مباحث مطرح در الزمرد با توجه به آنچه گفته آمد، مطالب ذكر شده در تثبيت دلائل النبوة، نوشته قاضى عبدالجبار، و التوحيد، نوشته ابومنصور ماتريدى، بخشهايى نقل شده از الزمرد است; گرچه اين دو به نام مأخذشان اشاره نكرده اند. از ميان سه گزارش كتاب الزمرد (المجالس المؤيديه، تثبيت الدلائل النبوة، التوحيد) متن ماتريدى كاملترين نقل قولهاست. قاضى عبدالجبار نيز از الزمرد استفاده كرده، و مطالب آن را به طور كامل نقل كرده است، اما عمداً تصويرى دقيق از آن ارائه نمى دهد. اين عبارت از دو جهت قابل تأمل است: نخست نشان مى دهد كه محمدبن زكرياى رازى دلايل خود بر رد نبوت را از كجا اخذ كرده است; ديگر آن كه نحوه تلقى معتزليان از الزمرد را مى شناساند. اكنون با در اختيار داشتن بخشهاى مشخص شده از الزمرد مى توانيم در باره اين گونه نقل قولها قضاوت كنيم. ماتريدى عبارتى مشابه عبارت گذشته را از قول وراق آورده، و بيان داشته است كه وراق در باره معجزات انبيا گفته بود مردم نيروهاى خلق را نيازموده اند و بر طبايع اشيا آگاه نيستند. پس ممكن است معجزاتى كه انبيا نشان داده اند، از امور طبيعى و از قواى نهانى اشيا باشد، و چون مردم به آنها آگاهى نداشته اند، آن را معجزه پنداشته اند. آيا آنچه ديده اند چون بازى نبوده كه جلب توجه كرده است؟ آيا آن گونه كه آهنربا پاره آهن را جذب مى كند، سحرى رخ نداده است؟ مقايسه اين دو نقل نشان مى دهد بين شبهاتى كه ابن ريوندى از وراق نقل كرده،و پاسخهايى كه خودش به آنها داده است، هيچ تفكيكى صورت نگرفته است، لذا همه اتهامات به ابن ريوندى وارد شده است. به نظر مى رسد درباره ديگر مطالب منسوب به ابن ريوندى نيز اين امر صادق باشد. ابن ريوندى در مقام دفاع از نبوت ابن ريوندى در الزمرد با دلايل مختلفى به اثبات نبوت، به ويژه نبوت پيامبر اسلام، پرداخته است. او با اين دلايل بر خاتميت پيامبر استدلال مى كند: 1. تحدى به قرآن; 2. بيان حكم جميع امورى كه تا روز قيامت در دنيا رخ مى دهد در قرآن; 3. اخبار غيبى در قرآن دال بر فتح شهرها; ابن ريوندى همچنين اشاره مى كند كه پيامبر اسلام نزد هيچ كس به قصد تعلم و علم آموزى رفت و آمد نكرده، علت طرح اين مباحث آن بود كه در قرآن آمده است كه نام پيامبر در كتابهاى آسمانى پيشين ذكر شده است. ابن ريوندى در اين باره مى گويد: خداوند وصف پيامبر را در كتب آسمانى ذكر كرده است. سپس آيه 157 سوره اعراف، آيه 29 فتح، و آيه 146 بقره را ذكر مى كند. در مقابل، وراق به حجيت قرآن اين گونه ايراد مى گيرد: دلايل ناتوانى مشركان از ارائه همانندى براى قرآن عبارت است از: 1. اعراب در بلاغت با يكديگر تفاوت داشتند، و شايد قرآن تأليف بليغ ترين آنها باشد; 2. نبردهاى پيامبر با مشركان آنان را از آوردنِ مثلى چون قرآن باز داشت; 3. اعراب مشرك اهل نظر نبوده اند، لذا از پذيرش قرآن سر باز زدند، با آن كه زمينه هاى قبول آن فراهم بود. همچنين دنبال تحصيل علم نبوده اند، با آن كه شرايط آن مهيا بوده است; 4. داشتن يك ويژگى، نبوت را براى پيامبر اثبات نمى كند. قدرت اعراب وابسته به انديشه و اختيار بوده، اما آنها خود را به زحمت نينداخته اند كه به مقابله با پيامبر برخيزند. ابن ريوندى ايرادات وراق را به تفصيل پاسخ داده است; بخشى از پاسخهاى او چنين است: اما قول اول: اگر آنچه وراق گفته، درست باشد، اعراب در آوردن همانند قرآن بعد از كوشش ناموفق بودند. پس دليلِ نياوردن بديلى براى قرآن آن است كه اين كار را به علت طبيعت وجودشان، كه عاجز از آوردن كتابى همانند قرآن بوده، رها كرده اند. در اين صورت، پيامبر نيز چون آنها خواهد بود. پس امكان ندارد فردى همانند او بگويد: حتى اگر جن و انس به يارى هم بشتابند، ناتوان اند كتابى مثل قرآن بياورند. همچنين اگر فردى از افراد بشر بتواند چنين كند، ديگران هم مى توانند. اين كه پيامبر در ميان مردمش بزرگ شد و از آنها زبان فرا گرفت. اما قول دوم: اين فرض صحيح نيست; چرا كه پيامبر قبل از آن كه با مشركان نبرد كند، نزديك به بيست سال به آنها در آوردنِ همانندى براى قرآن فرصت داده بود. ديگر آن كه نبرد كردن پيامبر با آنها مانعى براى آوردن بديلى براى قرآن نبوده است; و اگر چنين بود، آنها انديشه او را نمى پذيرفتند و رها مى كردند، چون آن را نمى فهميدند; نه اين كه در مقابل او فروتنى و خضوع كنند. به ويژه آن كه اعراب باهوشترين و متعصب ترين مردمان هستند، و شعراى آنها با يكديگر با سرودن شعر مقابله كرده اند... . سپس ابن ريوندى به ذكر احتجاجاتى از قرآن، همچون خبر فتح شهرها، و پذيرش دين اسلام از سوى اعراب مى پردازد، و به اخبار غيبى در قرآن استناد مى كند و به بيان وصف پيامبر در كتب اهل كتاب مى پردازد و به پاسخگويى شبهاتى درباره يارى شدن مسلمين به وسيله ملائك در بدر، و عدم يارى شدن آنها در اُحد و علت شكست آنها مى پردازد. بحث ديگرى كه در الزمرد مطرح شده، پرسشهايى در باره صحت تواتر است. در يك جا ابن ريوندى در مقام محاجه با ـ وراق كه دلايلى بر رد حجيت پيامبران با شبهه در خبرهاى تاريخى و تواتر اخبار وارد كرده است ـ مى پرسد: اگر كسى ادعا كند نيرويى دارد كه ستارگان را جذب مى كند، يا اگر دست به دريا بزند، دريا هر چه در درون خويش دارد، بيرون مى افكند (و يا از قبيل محالات ادعا كند)، بايد او را تكذيب كرد. در صورتى كه كسانى كه معجزات انبيا را ديده اند، وقوع آنها را تكذيب نكرده اند، زيرا اگر انبيا اين معجزات را بر اساس وقوف بر امور طبيعى آورده باشند، به اين معناست كه اين معجزات تكذيب نشده است; و اين دليل آن است كه خبرهاى معجزات درست بوده است. در مقابل، وراق اعتراض كرده است كه چون همه مردم معجزات را نديده اند، براى همه مردم برهان نتواند بود... ابن ريوندى به او چنين پاسخ داده است: مردم مرگ همه مردم را نديده اند. با اين همه، معتقدند كه همه مردم خواهند مرد; يعنى عدم گواهى همه مردم، دليل بر نفى آنچه بعضى از مردم ديده اند، نمى شود. ابن ريوندى خود به دشواريهاى رد حجيت تواتر مى پردازد و مى گويد: اگر صحت اخبار متواتر را نپذيريم، بايد آنچه از گذشته ها و نقاط دور و وقايع گذشته به تواتر رسيده است، پذيرفته نشود و مجهول بماند; و اگر آنها را بپذيريم، ناچار بايد اخبار متواتر در باره انبيا را نيز پذيرفت. در مقابل، وراق به خرده گيرى از اين پاسخ پرداخته و مى گويد: اگر اخبار مربوط به گذشته باشد، در آن احتمال حيله و تبانى مى رود; و اگر مربوط به زمانهاى نزديك باشد، خبر متواتر حاصل نمى شود، زيرا كسانى كه واقعه اى را مى بينند عده قليلى هستند. در پاسخ به اين شبهه، ابن ريوندى بيان مى دارد كه سخن وراق ناشى از جهل به محافل خبر است، زيرا چگونگى انتشار اخبار در زمانهاى دور و نزديك يكسان است. جمع بندى آنچه درباره الزمرد بيان شد، نشان مى دهد كه ابن ريوندى در قالب تصويرى كه در آن دوره متصور بوده از نبوت دفاع كرده است. حتى بر خلاف گفته فان.اس، او نظر خاصى درباره نبوت و اسلام نداشته است كه از آن دفاع كرده باشد. او با ابن ريوندى هم عصر بوده، اما نامى از وى نبرده است. الزمرد حاوى احتجاجات ابن ريوندى و نقلهايى است كه ابوعيسى وراق، تحت عنوان شبهات مانويان، در المقالات مطرح كرده است. همچنين ابن ريوندى به ذكر شبهه براهمه در رد نبوت پرداخته و پاسخهايى را به آن داده است. اين تصوير حقيقى ابن ريوندى در كتاب الزمرد بوده است كه در آثار معتزله و حتى اثر داعى اسماعيلى كه مؤيد نقل كرده، تحريف شده است; و شبهاتى را كه با عنوان قول الملحد، يعنى ابن ريوندى، آورده اند، در حقيقت شبهاتى بوده كه وراق طرح كرده است. آثار ابن ريوندى در ميان برخى گروههاى اسلامى نيز سخت مورد توجه بوده است و منابع مختلفى صحت اين نكته را تأييد كرده اند. به عبارت ديگر، ابن ريوندى شخصيتى ملحد، آن گونه كه منابع معتزلى تصوير كرده اند و ديگر منابع آن را تكرار كرده اند، نبوده است. منبع: پایگاه دانشگاه ادیان و مذاهب
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 283]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها