محبوبترینها
معرفی چت روم مرام چت؛ بهترین چت روم فارسی برای حل همه مشکلات
از کجا بفهمیم قاشق چنگال اصل است | قاشق چنگال تقلبی نخرید!
با چاپ روی وسایل یک کسب و کار پرسود بسازید
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1799916949
روش آيت الله معرفت رحمه الله در «التفسيرالأثري الجامع»(3)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
روش آيت الله معرفت رحمه الله در «التفسيرالأثري الجامع»(3) نويسنده:طاهره رجايي * علوم قرآني در «التفسير الاثري الجامع» با توجه به اينکه مسائل علوم قرآني ابزاري براي فهم مفهوم آيات الهي هستند، از اين رو مفسران در ميان تفسير مباحثي در اين باب مطرح مي نمايند. آيت الله معرفت (رحمه الله) نيز در تفسير «التفسير الاثري الجامع» برخي مباحث علوم قرآني را بازگو نموده است. الف) اعجاز آيت الله معرفت (رحمه الله) ذيل آيه ي 23 و 24 سوره ي بقره بابي تحت عنوان «حديث التحدي» آورده است و درباره ي تحدي، اعجاز و وجوه اعجاز مطالبي را بيان نموده است. البته ايشان سه جلد از کتاب «التمهيد في علوم القرآن» را به اين مسئله اختصاص داده و به طور مفصل در آنجا به مبحث اعجاز پرداخته و در کتاب علوم قرآني نيز فصلي در اعجاز قرآن آورده است. مطلب جديدي که وي در اين تفسير در باب اعجاز بيان مي کند، در بحث تحدي است. قرآن در چند مرحله، تحدي و همآورد خواستن خود را مطرح کرده است. آيت الله معرفت (رحمه الله) اين مراحل را از اشد به اخف مي داند؛ (همان، 190/2) يعني در ابتدا به سخني همانند قرآن (حدود 45 سوره که تا آن زمان نازل شده بود)، سپس به ده سوره و در نهايت به يک سوره تحدي شده است. اما چنان چه به آيات تحدي از نظر سير نزولي توجه نماييم - که آيت الله معرفت (رحمه الله) نيز در جلد اول التمهيد بيان کرده است - ترتيب نزول آيات و سوره ها به صورت زير خواهد بود: 1- آيه ي 88 سوره اسراء؛ پنجاهمين سوره نازل شده در مکه و در آن تحدي به کل قرآن شده است. در «التفسير الاثري الجامع» آخرين آيه ي تحدي عنوان شده است. 2- آيه ي 38 سوره يونس؛ پنجاه و يکمين سوره نازل شده در مکه و در آن تحدي به يک سوره شده است، در حالي که در اين کتاب به عنوان آيه سوم آمده است. 3- آيه ي 13 سوره هود؛ پنجاه و دومين سوره نازل شده در مکه و در آن تحدي به ده سوره شده است. اين آيه در مرحله دوم آيات تحدي قرار دارد. 4- آيات 33 و 34 سوره طور؛ هفتاد و ششمين سوره نازل شده در مکه و در آن تحدي به «حديث مثله» شده و اين آيه اولين آيه ي تحدي ذکر شده است. 5- آيات 23 و 24 سوره بقره؛ هشتاد و هفتمين سوره نازل شده در مدينه و در آن تحدي به يک سوره شده است و در مرحله چهارم آيات تحدي قرار دارد. با نظر به اين سير نزولي، متوجه مي شويم با آنچه درمراحل تحدي از نظر کمي عنوان شده - درابتدا تحدي به کل قرآن، پس از آن به ده سوره و در آخر به يک سوره - متفاوت است و اين ترتيب صحيح نيست. آيت الله معرفت (رحمه الله) در کتاب «التمهيد» و «علوم قرآني» درباره ي اختلاف اين سير نزولي مطلبي بيان ننموده، اما در «التفسير الاثري الجامع»، سير نزولي سوره ي يونس و هود را بيان نموده و مي گويد: «سوره يونس که تحدي در آن به يک سوره شده - پنجاه و يکمين سوره از نظر ترتيب - قبل از سوره هود - پنجاه و دومين سوره از نظر ترتيب - که تحدي در آن به ده سوره شده نازل شده است.» (همان) وي سؤالي مطرح مي کند که آيا تحدي از اخف به اشد شده است؟ (همان، /191) و در پاسخ به آن مي نويسد: «اعتمادي به اين ترتيبي که براي نزول بيان شده نيست که نتوانيم انتقادي بر آن داشته باشيم. شايد در اينجا تقديم و تأخيري رخ داده يا در شماره سهل انگاري شده باشد. به ويژه اينکه اختلاف در بيشتر مواضع ترتيب معروف است. همچنين آياتي وجود دارند که نازل شدند و بعد از زماني و با تأخير، سوره اي که آن آيه در آن است نازل شد و يا برعکس، سوره هايي نازل مي شد و آن گاه آياتي از آنها با تأخير نازل مي گرديد.» (همان) وي براي مورد اول آيه ي صدع در سوره ي حجر (18)- پنجاه و چهارمين سوره از نظر ترتيب - و آيه ي انذار در سوره ي شعراء -(19) چهل و هفتمين سوره از نظر ترتيب - را بيان مي کند که اين دو آيه در سال هاي آغاز بعثت نازل شده، در حالي که سوره هاي حجر و شعراء در سال ششم و هفتم بعثت و متأخر از آن دو آيه نازل شده اند و براي مورد دوم، نزول آيه ي 281 سوره ي بقره که متأخر از آن سوره نازل شده را مثال مي زند. (همان، /191 و 192) و در انتها مي گويد: «بنابراين ديگر جايي براي جدال درباره آيات تحدي برحسب نزول آنها نيست و تحدي به ده سوره قبل از تحدي به يک سوره مي باشد.» (همان، /193) با اين توجيه، شخص گوينده بايد براي پذيرش تحدي از اشد به اخف، معتقد به امکان ترتيب نزول ناپيوسته آيات يک سوره باشد که آيت الله معرفت (رحمه الله) در کتاب «التمهيد» برخي ازآيات را استثنا آورده که در ترتيب نزول سوره هايشان قرار نگرفته اند. ب) نسخ آيت الله معرفت (رحمه الله) در «التفسير الاثري الجامع» (504/3) و جلد دوم موسوعه ي ده جلدي «التمهيد» (268/2)، منکر وجود نسخ در قرآن شده و آن را مردود و بي فايده دانسته است. اين در حالي است که در کتاب «التمهيد» (375/2) و «علوم قراني» (ص199) تعداد آيات منسوخه را بيش از بيست مورد برشمرده بود. وي عمده ترين دليل انکار نسخ را وجود اختلاف و تضاد بين آيات قرآن مي داند و معتقد است با توجه به فرموده خداوند متعال (أفلا يتدبرون القرآن ولو کان من عند غير الله لوجدوا فيه اختلافاً کثيراً) (نساء/82)، قرآن عدم اختلاف در ميان گفته هايش را دليل بر وحياني بودن خود دانسته، در صورتي که اولين شرط قول به نسخ، وجود تنافي ميان دو آيه ي ناسخ و منسوخ است که از وجود اين تنافر و تضاد، به ثبوت نسخ پي برده مي شود و اگر ميان دو آيه برخوردي نباشد، ضرورتي ندارد که به نسخ قائل شويم. (التفسير الاثري الجامع، 504/3) همچنين مي گويد: «استاد بزرگوار آيت الله خويي (رحمه الله) تمامي آياتي را که پيشينيان گمان نسخ برده اند، به دليل عدم تنافي ميان آنها، مورد مناقشه قرار داده و هر دو آيه ناسخ و منسوخ را از محکمات شمرده است. حکم هر دو آيه ثابت و همچنان نافذ هست.» (التفسير الاثري الجامع، 504/3؛ «نسخ در قرآن»، بينات، /103) ايشان موارد ناسخ و منسوخي را که مفسران بيان کرده اند، ذکر کرده و رد نموده است. به عنوان نمونه، عدم وجود نسخ در آيه ي نجوا (مجادله /12-13) را چنين بيان مي کند: «در آيه ي نجوا که ابتدا دستور داده شد تا پيش از هر پرسش از پيامبر اکرم (ص) صدقه بدهند، سپس از اين دستور صرف نظر گرديد، برخي گمان نسخ برده اند. در صورتي که اين نيز صحنه بود براي تربيت مسلمانان در عهد اول که بي جهت مزاحم اوقات حضرت نگردند. مسلمانان با روبرو شدن با اين صحنه، پيام آن را گرفتند و اين پيام براي هميشه پابرجاست تا مراجعه به سران مسئول تنها در مسائل کلان و ارزشمند کشوري - ديني بوده باشد، نه در مسائل ريز و کم ارزش.» («نسخ در قرآن»، بينات، /103) ذيل آيه ي 140 سوره ي بقره نيز پس از اشاره به اينکه برخي گمان نسخ آن را برده اند، آن را رد کرده، نظرات مختلف پيرامون آن را بازگو نموده و در انتها نيز ديدگاه خود را بيان مي دارد. (التفسير الاثري الجامع، 161/6-165) ذيل آيه ي 190 سوره ي بقره نيز سخن شيخ طبرسي (رحمه الله) مبني بر ناسخ بودن آيه را مي آورد و سپس آن را رد مي کند. (همان، 110/5) ج) اسباب نزول اسباب نزول از جمله مسائل علوم قرآني است که در «التفسير الاثري الجامع» مورد توجه مفسر قرار گرفته است. اين شاخه از علوم قرآني از همان آغاز مورد اهتمام مفسران بوده است. بنا به گفته ي دانشمندان علوم قرآني، اولين کتابي که در اين زمينه به نگارش درآمده، کتاب علي بن عبدالله مديني با عنوان «اسباب النزول» و معروف ترين نوشته در اين موضوع، کتاب واحدي نيشابوري است. (زرقاني، /21؛ راميار، /625) ديگران نظير سيوطي، (20)زرکشي،(21) و زرقاني(22) نيز به تفصيل درباره ي اسباب النزول بحث هايي دارند. آيت الله معرفت (رحمه الله) در کتاب «التمهيد» (245/1-267) فصلي به بحث اسباب النزول اختصاص داده است، در کتاب «التفسيرو المفسرون» (230/1) ذيل معرفي تفسير ابن عباس، اشاراتي به اين موضوع دارد و در مقدمه «التفسير الاثري الجامع» (176/1-180) نيز مبحثي در باب روايات اسباب نزول بيان نموده است. وي مي گويد: «اسباب النزول نقش بسيار مهمي براي رسيدن به مفاهيم قرآن دارد؛ زيرا آيات و سوره هاي قرآن به تدريج و در فواصل زماني مختلف و مناسبت هاي گوناگون نازل گرديده است. از اين رو آيه اي که در مناسبتي خاص و براي حل مشکلي خاص نازل گردد، با آن حادثه ارتباطي تنگاتنگ دارد، به گونه اي که اگر شناخت آن مناسبت ميسر نگردد، فهم هدف اساسي آيه نيز ممکن نخواهد بود. لذا کسي که به بررسي مفاهيم قرآن همت مي گمارد، قبل از هر چيز بايد شأن نزول آيه را بداند، البته اگر شأن نزولي داشته باشد.» (التفسير و المفسرون، 230/1) همچنين ذيل برخي از بخش هاي آيات، رواياتي را که در سبب نزول آيات بيان شده آورده است.(23) د) حروف مقطعه آيت الله معرفت (رحمه الله) بخشي از مقدمه ي تفسير خود را به حروف مقطعه اختصاص داده - که تقريباً همان مطالب بيان شده در «التمهيد» است (التمهيد، 241/5-248 و در کتاب تناسب آيات نيز ذکر شده است؛ ص 135-162) - و در ابتداي سوره ي بقره براي تفسير «الم» به مقدمه ي کتاب ارجاع داده است. وي مي نويسد: «در ابتداي 29 سوره از سور قرآن، يک يا چند حرف از حروف الفبا وجود دارد که مجموعا 78 حرف است که با حذف مکررات، 14 حرف مي شود. يعني نصف حروف هجاء که 28 حرف است. اين حروف را «حروف مقطعه» گويند. يعني حروفي که پيش هم چيده شده اند، اما کلمه اي را تشکيل نداده اند. ولي در قرائت جدا از هم خوانده مي شوند. بدرالدين زرکشي گويد: از ترکيب اين حروف مي توان اين جمله را ساخت: «نص حکيم قاطع له سر». فيض کاشاني جمله «صراط علي حق نمسکه» را ساخته است.» (التفسير الاثري الجامع، 181/1-182) ايشان پس از ذکر برخي آراء مفسران ديگر، رأي موردنظر خود را بيان کرده و اين گونه مي فرمايد: «رأي مختار همان اشارات رمزي است. يعني اين حروف مشتمل بر اسراري است که ميان خدا و رسول بوده و امناي وحي بر آن آگاه اند و اگر امکان داشت ديگران از آن آگاهي يابند، از آغاز به صورت رمز در نمي آمد. آري، امکان دارد آثار و فوايدي بر آن حروف مترتب باشد، از قبيل آنچه زمخشري و زرکشي گفته اند و اخيراً علامه طباطبايي (رحمه الله) به آن اشاره فرمود. شايد اين برداشت ها نمودي باشد از آنچه در اين حروف نهفته است. باشد تا ديگران در آينده فوايد ارزنده تري از آن دريابند. لذا هر چه باشد، اين حروف يکي از موارد معجزه آساي قرآن به شمار مي آيد که اسرار بزرگي را براي هميشه در برخواهد داشت.» (همان، /192) در انتها به نقل رواياتي در فضيلت قرائت حروف مقطعه اکتفا نموده و آنها را مورد نقد و بررسي قرار نداده است. از جمله اين روايات آن است که از قتاده تابعي نقل شده «حروف مقطعه، اسامي قرآن است.» (همان، /192-198) هـ) مکي و مدني يکي از مسائل علوم قرآني، مسئله شناخت سوره هاي مکي و مدني است. آيت الله معرفت (رحمه الله) تشخيص مکي و مدني بودن سوره هاي قرآن را به دلايل ذيل ضروري مي داند: 1- شناخت تاريخ و مخصوصاً تسلسل آيات و سوره ها و تدريجي بودن نزول آنها. 2- فهم محتواي آيه در استدلال هاي فقهي و استنباط احکام. 3- آيات مورد استناد در استدلالات کلامي. 4- حل بسياري از مسائل قرآني. (التمهيد، 99/1؛ علوم قرآني، /70-67) وي به سه معيار زمان، مکان و خطاب در تشخيص سوره هاي مکي و مدني اشاره نموده است (التمهيد، 99/1-100؛ علوم قرآني،/71) و درتفسير خويش نيز ذيل آيه ي 21 سوره ي بقره، اين مبحث را به طور اجمال مورد بررسي قرار داده است. ز) قرائات آيت الله معرفت (رحمه الله) مبحث جداگانه اي را به قرائت آيات اختصاص داده، در اين زمينه به طور مبسوط و گسترده به نقل روايات پرداخته (التفسير الاثري الجامع، 271/1-287) و برخي از آنها را مورد مناقشه قرار داده است. به عنوان نمونه ذيل آيه کريمه (مالک يوم الدين)، قرائت «مالک يوم الدين» را که قرائت جمهور مسلمانان است، صحيح دانسته و قرائت «ملک يوم الدين» را بدون اعتبار و از اختراعات مروان معرفي مي کند. (همان، /280-281 و براي نمونه ن.ک: ص 283) قابل ذکر است در سوره ي مبارکه ي بقره در موارد بسيار اندک، قرائت آيه، آن هم در ضمن روايتي ذکر شده است. مثلاً ذيل آيه ي 158 سوره ي بقره: -(فلا جناح عليه ان يطوف بهما) - رواياتي از ابن عباس، ابن مسعود و مجاهد آورده که اين آيه را به صورت «فلا جناح عليه ان لا يطوف بهما» قرائت کرده اند. از قرطبي نقل کرده که اين قرائت، خلاف آن چيزي است که در مصحف نوشته شده و آنچه در مصحف ثبت شده باشد، با قرائتي که صحت آن مشخص نيست، ترک نمي شود. همچنين عطاء از ابن عباس رواياتي را شنيده که به صورت مرسل نقل کرده است. (همان، 306/4-307) پي نوشت ها : *کارشناس ارشد علوم قرآن و حديث منبع:نشريه پژوهش هاي قرآني ،شماره60-59 ادامه دارد ... /م
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 655]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها