واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
کاوش معرفت (1) نياز انسان به اخلاقبدون ترديد خوب زيستن و رسيدن به سعادت، آرزوي هر انساني است، و اوهميشه دنبال دستورات و فراميني بوده است که بتواند با عمل به آنها، مناسبات خود را با ديگران شکل بخشد، تا از اين طريق عمر خود را بگذراند و بقاي حيات خويش را تضمين نمايد.از اين رو نيازمند نظام ارزشها بوده است، نظامي که خوب و بد را براي او معين کند و در پيچ و خم زندگي راهنماي او باشد. اخلاق وسيله مؤثر براي بهتر زيستن است، پس فراگيري آن، لازمه حيات بشري است.يکي از علومي که براي اعمال ما قانون وضع مي کند و آن را نظام مي بخشد «علم اخلاق» است علمي که قادر است ما را از خطر سقوط نجات دهد. در ميان همه ي علوم علم اخلاق ضروري ترين علم براي انسان است، چرا که در تمام اوراق کتاب زندگي اجتماعي و فردي در ورطه سقوط است. طبيعت انسان ميل به نفع طلبي دارد و اين خود عاملي براي جلوگيري از برپايي جامعه ايده آل است و بسياري از کشمکشهاي اجتماعي از اين طبيعت انسان ناشي مي شود. از اين رو علاوه بر وجود قانون، نياز به يک نيروي دروني به نام اخلاق است که انسانها را کنترل کند.برتراندراسل که در بسياري از مسائل انساني شک مي کند معتقداست که اخلاق براي انسان لازم است. او مي گويد: افراد بشر تندخو، شهوت ران، لجوج و تا حدي ديوانه هستند به علت ديوانگي هايش بر خود و بر ديگران مصيبت هايي را وارد مي کند که ممکن است منجر به بدبختي هاي هولناکي شود اما با اين که زندگي توأم با احساسات خطرناک است ولي اگر بخواهيم زندگي بشر لطف خود را از دست ندهد احساسات و کنترل آنها تضادي وجود دارد. از همين تضاد دروني طبيعت بشر، احتياج به اخلاق احساس مي شود. (1)پس فضايل اخلاقي نه تنها سبب سعادت و نجات در قيامت است، بلکه وسيله اي براي سعادت و خوشبختي در زندگي دنيا هم محسوب مي شود. اينجاست که به اهميت سخن حکمت اميز آميرمؤمنان علي «عليه السلام» پي مي بريم که مي فرمايد : «لوکنا لانرجوا جنة و لا نخشي ناراً و لا ثواباً و لاعقاباً لکان ينبغي لنا ان نطالب بمکارم الاخلاق فانها مما تدل علي سبيل النجاح» (2) يعني اگر اميدي به بهشت و ثواب و ترسي از جهنم و عقاب نداشتيم باز هم شايسته بود که ما در پي مکارم اخلاق باشيم، زيرا خوشبختي و سعادت را از اين طريق مي توان به دست آورد.اهميت علم اخلاقعلم اخلاق از آن جهت که فضيلت را از رذيلت وخير را از شر مي شناساند، همواره مورد اهميت بوده است. در قرآن کريم هدف از فرستادن پيامبر «صلي الله عليه و اله» تزکيه نفوس بيان شده است. (3) و در سوره مبارکه شمس بعد از يازده قسم، پروردگار مي فرمايد: قد افلح من زکها (4) يعني به تحقيق کسي که تزکيه نفس کرد، رستگار شد. از اين آيات استفاده مي شود که تهذيب نفس هر چند مراتبي دارد و برخي از آن واجب و برخي مستحب است. اما امر حياتي است که در اسلام جايگاه والايي دارد و بعد از مسئله خدا وپيامبر «صلي الله عليه و اله» نوبت به اخلاق مي رسد و اگر تهذيب و تزکيه نباشد چه بسا اعتقاد اصلي از دست برود. (5)اختصاص يافتن بخش قابل توجهي از آيات قرآن کريم وروايات اهل بيت «عليهم السلام» به تعاليم اخلاقي، بيانگر اهميت مباحث اخلاقي است و از اين مهمتر، کامل ساختن مکارم اخلاق، غايت بعثت پيامبر اکرم «صلي الله عليه و اله» معرفي شده است: آن حضرت مي فرمايد:«بعثت لاتمم مکارم اخلاق، عليکم بمکارم الاخلاق (6) فان ربي بعثني بها» (7) مبعوث شدم تا مکارم اخلاق را تمام کنم، بر شما لازم است که به مکارم اخلاق را تمام کنم، بر شما لازم است که به مکارم اخلاق عمل کنيد همانا خداوند متعال مرا به مکارم اخلاق مبعوث گردانيد. خداوند متعال منبع تمام فضايل است و قرب و نزديکي به او از طريق متخلق شدن به اخلاق الهي امکان پذير است و هر فضيلت انسان را گامي به ذات مقدس نزديکتر مي کند.در روايتي ديگر پيامبراکرم «صلي الله عليه و اله» فضايل اخلاقي را وسيله ارتباط بين خداوند متعال و بندگان معرفي کرده و مي فرمايد: «جعل الله سبحانه مکارم الاخلاق صله ي بين و بين عباده فحسب احدکم ان يتمسک بخلق متصل بالله» (7) يعني خداوند سبحان فضايل اخلاقي را وسيله ارتباط بين خود وبندگان قرار داد، همين بس که هر يک از شما دست به اخلاقي بزند او را به خدا مربوط مي سازد.سفارش ائمه «عليهم السلام» به کسب مکارم اخلاق خود دليلي بر اهميت آن است، علي «عليه السلام» به کميل مي فرمايد: «يا کميل مراهلک ان يروحوا في کسب المکارم» (8) يعني اي کميل خانواده ات را فرمان ده که روزها در پي تحصيل صفات پسنديده باشند.کسب فضايل گامي در جهت تأسي به الگوهاي راستين بشري است و همانندي با پيامبران الهي، لطف عظيمي از ناحيه پروردگار است و بايد آن را از خداوند متعال درخواست نمود. امام صادق «عليه السلام» مي فرمايد: «ان الله عزوجل خص رسله بمکارم الاخلاق فامتحنوا انفسکم فان کانت فيکم فاحمدوا الله و اعلموا ان ذلک من خير و الا تکن فيکم فاسالوا الله و ارغبوا اليه فيها» (9) خداوند متعال رسولان خويش را به مکارم اخلاق مخصوص گردانيد پس شما نيز خود را مورد آزمايش قرار دهيد و با انبياء مقايسه کنيد اگر صفات حميده را در خود يافتيد، خداوند متعال را سپاس گوئيد و بدانيد که براي شما پسنديده است و در غير اين صورت از خداوند طلب توفيق کنيد و از خود ميل و رغبت نشان دهيد که به مکارم اخلاق برسيد.پي نوشت : 1. عبدالله، نصري، خدا در انديشه بشر، ص 288، به نقل از اخلاق و سياست در جامعه ص 202. مستدرک الوسايل ، ج 11 ، ص 1933. سوره جمعه آيه 24. سوره شمس آيه 95. ر. ک، مجه معرفت، شماره 13ص 186. بحار، ج 67، ص 3727. وسايل ج 8 ص5228. ميزان الحکمه، ج 3 ، ص 1499. نهج البلاغه، حکمت 25710. بحار ج 67 ص 371/س
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 648]