کفش‌های مکاشفه

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
متافیزیک,هنر

هنر ماندگار با انگیزه‌های غیرمادی، معناگرا و متافیزیکی خلق می‌شود کفش‌های مکاشفه هنر دینی و غیردینی سال‌هاست یکی از مباحث مهم در عرصه خلق آثار هنری در کشورمان محسوب می‌شود تا جایی که هنوز در تعریف آن هنرمندان با یکدیگر اختلاف نظر دارند و با وجود این‌که در یک‌سری اصول مشترک هستند هر یک دیدگاهی متفاوت به این عرصه دارند.

برخی معتقدند، هنر دینی در اثر هنری خود را با مولفه ها و نماد های مذهبی نشان می دهد و برخی دیگر معتقدند، هنرمند نیازی به این ندارد که نماد های مذهبی را به طور صریح و مستقیم وارد اثر کند. این دسته از هنرمندان هنر دینی را ژانری جداگانه نمی دانند و معتقدند هر هنری توام با صداقت باشد و به بیان صفات نیک و فضایل انسانی در جامعه بپردازد، خواه ناخواه هنر دینی خواهد بود. در آستانه فرارسیدن ماه مبارک رمضان ـ که همراه با محافل و نمایشگاه ها و برپایی شب های شعر آیینی هستیم ـ سعی کردیم به قول احمد عزیزی کفش های مکاشفه بپوشیم و در گزارشی به جایگاه و ماهیت هنر دینی بپردازیم. غلامعلی طاهری، هنرمند نقاش در این باره می گوید: به باور بنده، هنر دینی هنری است برگرفته از جوهر و ذات و باطن هنرمندی که متوسل به جنبه های غیرمادی و غیرحضوری هستی شده است. پس هنر دینی فارغ از این که از چه دین و مذهبی نشأت گرفته، ماهیتا معنا گرا و غیرمادی است. او می افزاید: در طول تاریخ همواره مذهب و دین، سرچشمه هنر بوده اند، یعنی بزرگ ترین، فاخرترین و ارزشمندترین آثار هنری جهان مربوط به دسته ای از آثار است که با انگیزه هایی دینی و اعتقادی خلق شده اند و باورهای اعتقادی، دینی، غیرمادی و متافیزیکی خالق اثر در آنها مشهود است. طاهری ادامه می دهد: از اولین آثاری که هنرمندان غارنشین یا به عبارتی انسان های اولیه روی دیوارهای غار خلق کردند تا به امروز موردی دیده نشده که هنری ماندگار آفریده شده باشد، ولی انگیزه هنرمند غیرمادی، معنا گرا و متافیزیکی نباشد. او می افزاید: با بررسی روند هنر در تاریخ می بینیم این مقوله حتی قبل از تاریخ میلاد مسیح در هند، مصر، ایران و یونان باستان ریشه هایی دینی دارد که این ریشه ها در هنر رنسانس و پس از آن نیز برگرفته از کتاب های مقدس بویژه انجیل بوده است. این هنرمند نقاش معتقد است، بزرگ ترین آثار مجسمه و نقاشی جهان نیز در سایه باورهای دینی هنرمندان به وجود آمده و ماندگار شده است. نگرش اسلام به هنر او در ادامه به بررسی نگرش اسلام به هنر نقاشی پرداخته و اظهار می کند: گرچه برخی قدما نقل کرده اند، هنرهای تجسمی از جمله مجسمه سازی و نقاشی در دین مبین اسلام کراهت دارد، اما بنا به مطالعاتم و به گفته اکثر صاحب نظران و هنرشناسان دینی چنین چیزی واقعیت ندارد و نقاشی در اسلام مکروه نبوده است. او ادامه می دهد: در کتاب های تاریخی آمده است، زمانی که حضرت رسول اکرم(ص) پس از فتح مکه برای شکستن بت ها به کعبه وارد شدند، نقاشی روی دیوار داخلی کعبه وجود داشت که تصویر مریم مقدس و حضرت عیسی(ع) را نمایش می داد. بسیاری از حاضران قصد تخریب نقاشی را داشته اند، اما با ممانعت ایشان روبه رو می شوند، همین موضوع ثابت می کند پیامبر از تمام احکام اسلام بخوبی مطلع هستند. نقاشی را مکروه یا حرام نمی دانند و دستور حفظش را در خانه کعبه می دهند. او سپس نقاشی هنرمندان مسلمان را مورد بررسی قرار داده، می گوید: هنرمندان مسلمان نگاهشان نگاهی غیرمادی تر از دیگر هنرمندان بوده و از این رو توجه بیشتری به معبود و خالق هستی داشته اند. به همین علت خودشان کمتر رغبت می کردند به سمت نقاشی فیگوراتیو بروند و حرکت به سمت هنرهایی چون کاشیکاری و خوشنویسی را ترجیح داده اند. هنر دینی ژانری جداگانه نیست منصوره عالیخانی، هنرمند نقاش در این باره می گوید: هنر دینی را نباید ژانری جداگانه از هنر محسوب کرد، بلکه باید به این تعریف رسید که هر هنری توام با صداقت باشد و در پی بیان صفات نیک و فضایل انسانی در جامعه باشد، خواه ناخواه هنر دینی خواهد بود و نیازی به این نیست که حتما با عنوان هنر دینی از آن نام ببریم. او می افزاید: قرار نیست هنر عموما از یک موضوع مذهبی صرف صحبت کند تا بتوان آن را دارای ریشه هایی دینی دانست، بلکه می توان گفت هنر چه ظاهری دینی داشته باشد و چه نداشته باشد، اگر درون خود پیام هایی ژرف و بلند داشته باشد و انسان ها را به اصول اصیل انسانی و تعالی سوق دهد، خواه ناخواه وارد حیطه و عرصه هنر دینی شده است. این هنرمند با گلایه از نگاه حاکم بر جامعه پیرامون آثار هنری دینی ادامه می دهد: متاسفانه در جامعه ما تصور می شود تنها هنرمندانی که تصاویری از عاشورا یا دیگر مسائل مذهبی به تصویر می کشند، در عرصه هنر دینی فعالیت دارند در صورتی که این طرز تفکر از ابتدا اشتباه شکل گرفته و حتی در آثار نقاشانی چون گوگن که اعتقادی به دین و خداوند ندارند، می توان اثر و ردپایی از دین یافت. برای نمونه می توان به تابلوی مسیح زرد از همین هنرمند نقاش مراجعه کرد. او با اشاره به این که خلق اثر هنری حرکتی رو به عالم بالاست می گوید: هنر امری است که هنرمند بدون حرکت از عالم ماده و سوق یافتن به عالم بالاو معنا نمی تواند به خلق آن نایل شود و حتی هنرمندانی که به دین قائل نیستند، ابتدا درکی از حرکت به عالم معنا یافته اند و سپس آثار هنری ماندگار خود را خلق کرده اند. عالیخانی همچنین هنر را عرصه تجلی خداوند می داند و اظهار می کند: خلق اثر هنری در گرو این است که هنرمند وحدانیت خداوند و حاکمیت وی بر همه ذرات هستی را درک کرده باشد و درگرو این تفکر است که می توان آثار ماندگاری خلق کرد و پا در مسیر آسمان ها نهاد. این هنرمند در ادامه اظهار می کند: بارها در احادیث و آیات قرآن بیان شده که انسان در فطرت خود موجودی کاملا دیندار و کمال خواه است. پس وقتی که دست به خلق اثر می زند، این فطرت وی را همراهی می کند و به خلق اثری دینی می انجامد. عالیخانی با تاکید بر این که باید نگاه جامعه و مسئولان را نسبت به هنر دینی تغییر دهیم، اظهار می کند: این تغییر نگاه به طور حتم شکوفایی هر چه بیشتر هنر را با خود خواهد داشت و با تغییر فضای جامعه، هنرمندان نیز خواهند توانست در عرصه ای بهتر به فعالیت های خود ادامه دهند. کیومرث قورچیان، دیگر هنرمند نقاش در این باره می گوید: نمی توان برای هنر دینی تعریفی مستقل از هنر داشت. به همین علت سعی می کنم دریافت های شخصی ام را از هنر روی بوم اجرا کنم و نمی توانم خود را محدود به یک کلمه، جمله یا تفکر کنم، چرا که در این صورت احتمال این که از اصل باز بمانم، بسیار زیاد خواهد بود. او می افزاید: یک فرد دینی در بستر بوم نیز ناخواسته دینی کار می کند، چون اگر کسی به چیزی معتقد باشد حتما افکار و باورهایش در اثرش منعکس خواهد شد. باور و ایمان نسبت به هر چیزی و به هر که باشد، ریشه در اصل و وجود هنرمند دارد و بالاخره خود را نمایان خواهد ساخت. این هنرمند نقاش اظهار می کند: عناصر دینی را در یک اثر هنری بیننده تفکیک می کند نه هنرمند، چرا که هنرمند در سایه الهاماتی که در اثر هنری خود دارد، گرم خلق اثر است و به چیز دیگری توجه نمی کند. قورچیان ادامه می دهد: باورهای اومانیستی خواه ناخواه در سطح جهان تغییرات زیادی در زندگی آنان ایجاد و هنر را به نوعی ابزاری کرده است. ابزاری یا صنعتی شدن نمی تواند به تولید هنر اصیل بینجامد چرا که هنر اصیل نتیجه حس و باور هنرمند است و هیچ ابزار و وسیله ای نمی تواند در آن دخیل شود. این هنرمند نقاش با اشاره به شکل هنر در شرق می گوید: یکی از محورها و ستون های خلق آثار هنری، اعتقادات و باورهای دینی است که دنیای مدرن در تعریف این موارد تغییراتی ایجاد کرده و باورهای دینی را نسبت به معنای سنتی خود تغییر داده؟ هنر ایران و شرق نیز دستخوش تغییراتی شده، اما هنوز الوهیت و اصالت هنری خود را حفظ کرده است. قورچیان می گوید: اگر هنرمند صداقت و ایمان و باور داشته باشد ناخواسته همه این موارد در اثرش منعکس می شود و این باور استوار ناخواسته به خلق اثر دینی می انجامد و هنرمند و اثر هنری را ماندگار می کند. زینب مرتضایی فرد / گروه فرهنگ و هنر

یکشنبه 01 تیر 1393 2:15 بازدید:0

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 29]

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب

صفحات پیشنهادی

کفش‌های میلیاردی که فروش نرفت

کفش‌های میلیاردی که فروش نرفتماموران انتظامی شهرستان ابرکوه در استان یزد تریلی حامل بار قاچاق را با ارزش بیش از 2میلیارد ریال کفش خارجی متوقف کردند به گزارش خبرگزاری فارس از یزد به نقل از پایگاه اطلاع رسانی پلیس استان یزد ماموران ایستگاه ایست و بازرسی فراغه شهرستان ابرکوه در ح

فرهنگ و هنر

رقابت در گیشه بهار ۱۴۰۳: کدام فیلم پرفروش‌ترین شد؟

محسن تنابنده با "روزی روزگاری آبادان" به سینماها می‌آید

گیلان، ستاره شعر خود را از دست داد: وداع با سیدصدرا روحانی

حکم قطعی: صدور مجوز موسیقی فقط در حیطه اختیارات وزارت ارشا...

آقای رهبری در ۷۶ سالگی؛ علت عدم حضور گرگیف در ایران

«میراث فرهنگی» در کلاس‌های درس: ضرورتی برای نسل آینده

پدیده سینمای ایران، مرتضی اردستانی را وداع گفت

هیچ‌گاه رئیس‌جمهوری با عبای گِلی تا زانو نداشتیم

پیوند متالیکا و مد و فشن + معرفی ۳ آهنگ برتر متالیکا

شرمساری از عدم توجه به ادبیات در بازیگران

درگذشت نیلوفر امرایی، مترجم و روزنامه‌نگار