"تنوع رسوم استقبال از عید فطر در ایران"

با پایان ماه مبارک رمضان و رویت هلال ماه شوال، دوره روزه‌داری و عبادت به پایان می‌رسد و مسلمانان به استقبال عید فطر می‌روند. این استقبال در ایران نیز بسته به فرهنگ و جغرافیای هر منطقه متفاوت است.

، در آیین استقبال از عید فطر و جشن گرفتن، برخی رسوم مانند احترام به بزرگان، بازدید از مزارات، پخت شیرینی‌های خاص هر منطقه و ... متداول است، اما با این حال برخی آداب به شکل مختلف در سراسر کشور اجرا می‌شود.

در سمنان، مردم در آخرین روز از ماه رمضان غسل می‌کنند و با لباس تمیز یا نو به استقبال عید فطر می‌روند. آنها هنگام افطارِ آخرین شب از ماه رمضان، بر اساس قوت مالی خود، فطریه‌ی خود را جمع‌آوری می‌کنند و آن را به افراد نیازمند تقدیم می‌کنند.

پس از اقامه نماز عید فطر، مردم سمنان به دیدار اهل قبور و مکان‌های مقدس می‌روند. این یکی از رسوم مرسوم مردم سمنان است. همچنین در این روز، افراد به خانواده‌هایی که عزیزان خود را از دست داده‌اند می‌روند تا به آنها تسلیت بگویند. صاحبان عزا نیز با میزبانی از مهمانان با شیر، خرما، نان و میوه پذیرایی می‌کنند.

در سمنان، ترکمن‌ها به مناسبت عید فطر، رسم دارند که آن را "کِر" می‌نامند که به معنای خانه‌تکانی است. زنان خانواده در این روز به نظافت خانه می‌پردازند و برای استقبال از عید فطر آماده می‌شوند. روز بعد را نیز به عنوان روز "قوقن" نام‌گذاری کرده‌اند. در این روز، نان‌های روغنی به نام "چافاتی" پخته و بین همسایگان توزیع می‌شود.

علاوه بر این، در روستاهای سمنان، مردی که تازه پدر شده باشد، کفش‌های خود را وزن کرده و همان مقدار گندم یا برنج را به فقرا می‌دهد.

با توجه به باور عرب‌های خوزستان، دو روز قبل از عید فطر به عنوان "ام‌الوسخ" یا روز چرکین شناخته می‌شود، که در این روز باید خانه‌ها را تمیز کنند. همچنین روز قبل از عید فطر را "ام‌الحلس" یا روز نظافت شخصی نامیده و به تمیزی ظاهر خود می‌پردازند. هنگام اعلام رؤیت هلال ماه، مردم عید را در مساجد تکبیرگویان معلن می‌کنند.

پس از اقامه نماز عید، مردم به سر مزار رفتگان خود می‌روند و سپس به خانه‌های همسایه‌های عزادار می‌روند تا عید را تبریک بگویند. در روز عید فطر، درب خانه‌ها باز است و مردم با گفتن «عیدکم مبارک یا اهل البیت» به خانه‌های همسایه‌ها وارد می‌شوند. عشایر خوزستان نیز با "هوسه" و پایکوبی به خانه بزرگ محله و قبیله می‌روند و شعر می‌خوانند.

در سیستان و بلوچستان، مردم به مناسبت عید فطر سه روز جشن می‌گیرند. زنان بلوچ در این عید از لباس محلی با تزئینات "زی‌آستون" استفاده می‌کنند. مردم این منطقه، روز عید فطر بعد از نماز صبح با لباس‌های معمولا نو و رنگِ روشن برای اقامه نماز عید فطر آماده می‌شوند. آنها بعد از نماز عید، به دیدار بزرگان می‌روند و معتقدند با قربانی کردن دام یا حتی یک مرغ زنده باید شُکر روزه‌داری را به جا آورند تا از شَر شیطان و هوای نفس در امان بمانند.

«چیشتی مجیور» یک آیین خاص مردم کردستان در روز عید فطر است. بر اساس این آیین، مردم در این روز غذاهایی را به مسجد می‌برند و پس از جمع آوری آنها در مسجد، آنها را با هم مخلوط می‌کنند. سپس هر فردی برای برکت، مقداری از این غذاها را به خانه می‌برد.

در بندر بوشهر و سایر بنادر خلیج‌فارس، به فطریه "سر روزه" می‌گویند که شامل جو، گندم، خرما، آرد یا پول است که قبل از عید فطر آماده می‌شود و به فرد مستحق اهدا می‌شود.

در این مناطق، روز عید فطر به دیدن خانواده‌هایی که در سال گذشته عزیزی را از دست داده‌اند، می‌روند؛ این خانواده‌ها "عید تهلو" دارند و پس از نماز عید، کلیه افراد محل به خانه بازماندگان متوفی می‌روند. همچنین در بندر گناوه مراسم فاتحه خوانی در مساجد برگزار می‌شود.

در مهاباد استان آذربایجان غربی، برای پذیرش طاعات و روزه‌های ماه رمضان، فطریه باید تا قبل از عید فطر پرداخت شود تا نیازمندان در روز عید بتوانند غذای مورد نیاز خود را تهیه کنند.

در مناطق کردنشین جنوب استان آذربایجان غربی، روز اول ماه شوال که جشن برگزاری عید فطر است، با مراسمی به نام "جیژنی ره‌مه‌زان" جشن گرفته می‌شود به عنوان سرانجام ماه رمضان و غلبه بر نفس.

در این مناطق، صبحانه روز عید با سایر روزها متفاوت و از غذاهای گرم تشکیل شده است. بعد از نماز عیدفطر، مردان با غذای عید به مسجد می‌روند و همراه با یکدیگر صبحانه می‌خورند. آنها همچنین برای خادم مسجد کاسه‌ای غذا به نام «مجیور» می‌برند و آن را در ظرف بزرگ‌تری می‌ریختند؛ این غذا به نام «چیشتی مجیور» معروف بوده است که شامل انواع مختلفی از غذاها بوده که حتی به یک دیگر ارتباطی هم ندارند. البته امروزه غذای عید در خانه و همراه خانواده صرف می‌شود.

روز عید فطر معمولا افراد در خانه مادربزرگ یا پدربزرگ جمع می‌شوند. بعد از خوردن صبحانه، بزرگ‌ترهای محل برای طلب حلالیت از همسایه‌ها به دیدن آنها می‌روند، به این صورت که به در هر خانه‌ای که می‌رسند بعد از حلالیت، بزرگِ آن خانه نیز با آنها همراه می‌شود و این حلالیت طلبی از همسایه‌ها، تا آخرین خانه محله یا روستا ادامه پیدا می‌کند.

در این منطقه از دومین روز ماه شوال (روز بعد از عید فطر) بعضی از افراد ۶ روز را که به نام «شه شه کان» معروف است، جهت بدرقه ماه رمضان، روزه می‌گیرند. به اعتقاد آنها هرکس در این ۶ روز روزه بگیرد، مانند کسی است که همه سال را روزه‌دار بوده است.

در اردبیل نیز صبح روز عید، خانواده‌ها پس از خواندن نماز و دیدار با بزرگان فامیل؛ نان‌ «فتیر» و نوعی غذای محلی به نام «نزیه» که متشکل از آرد، شکر، شیر، زردچوبه، کره و حلواست را آماده می‌کنند. همچنین روز عید فطر، خانواده داماد برای نوعروسان خود هدایا و شیرینی می‌برند.