تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1836427358
بررسی زیارتگاه‌های مبتنی بر رؤیا در مصر و شام - بخش دوم و پایانی مشاهد رؤیت امام علی(ع)
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: بررسی زیارتگاه‌های مبتنی بر رؤیا در مصر و شام - بخش دوم و پایانی
مشاهد رؤیت امام علی(ع)
توجه پیروان ادیان از جمله مسلمانان به معنویت و در بسیاری موارد، وجود علاقه وافر به پیامبران(ع)، شخص رسول اکرم(ص)، صحابه و اهل بیت(ع) ایشان را می توان از جمله عوامل شکل گیری این زیارتگاه ها دانست.
3ـ2. مشاهد رؤیت امام علی(ع) از دیگر زیارتگاه های مبتنی بر رؤیا در حلب، مشهدی از آنِ امام علی(ع) بوده که در خارج «باب الجنان» (از دروازه های شهر حلب) و متصل به آن قرار داشته است و به گفته ابن ابی طی در سال 522 ق ظاهر شده است. او درباره چگونگی پیدایش آن، چنین گفته است که: محل مشهد، مکانی بود که در آن شراب می فروختند. یکی از اهل حلب که برای مدت طولانی به تبِ شدید مبتلا بود، شبی در خواب دید که گویا در همان مکان است و مردی به او می گوید: از چه درد می کشی؟ گفت: از تب. آن مرد دستش را به سمت زمین دراز کرد و مشتی از خاک آنجا برداشت و گفت: به خودت بمال که از بیماری شفا خواهی یافت، و به مردم بگو در اینجا مشهدی بنا کنند. گفت: مولای من! آنها [این کلام را] از من نمی پذیرند. آن مرد گفت: اینجا را حفر کنند، صخره ای می یابند که همه خاک اطراف آن بوی مشک می دهد. مرد بیمار پرسید: تو کیستی؟ گفت: من علی بن ابی طالب ام. آن مرد از خواب بیدار شد، در حالی که از تب خود شفا یافته بود، سپس این موضوع را به خانواده خود خبر داد و صبح گاه به آنجا رفت و مردم را از حادثه باخبر ساخت. در حلب «شُقَیر سوادی» نامی بود که (سواد) را به باغ ها می برد و در این هنگام در آنجا حاضر بود. مردم آنجا را حفر کردند و خاکی که خارج شد بویی مانند مشک داشت و مردم با آن خاک، خود را عطرآگین می کردند. شقیر از کارهای بدی که انجام می داد توبه کرد و ساختن زیارتگاه را برعهده گرفت.44 گفتنی است که هروی نیز به این زیارتگاه و ارتباط آن با رؤیت امام علی(ع) در خواب اشاره کرده است.45 از دیگر مشاهد منتسب به امام علی(ع)، مشهدی در ساحل غربی رود «قُوَیق» (واقع در غرب حلب) بوده که توسط یکی از فرزندان عُلَیقی بر اساس خوابی که دیده بود، ساخته شد.46 همچنین از آن جمله، مشهد دیگری در بازار حَدّادین (آهنگران) حلب بود که بارها دیده شد که امام علی(ع) در آنجا نماز خوانده و همواره در آن مکان حاضر می شد و گفته اند دعا در آنجا مستجاب بوده است.47 محمد ابوالوفای رفاعی (م 1264 ق) در منظومه خود که درباره زیارتگاه ها و قبور اولیاء در حلب سروده است، ضمن اشاره به مسجد حدّادین (امروزه واقع در شمال شرقی بافت تاریخی حلب) گفته است که در این مکان بارها امام علی(ع) را در خواب رؤیت کرده اند.48 اما کامل غزی (م 1351 ق)، این مشهد را منطبق بر مسجدی نزدیک «مدرسه حَدّادیه» در کوچه حدّادین در جنوب بافت تاریخی این شهر دانسته است49 که این قول، قابل قبول تر به نظر می رسد. 3ـ3. مکان های رؤیت پیامبر(ص) مکان هایی در شهر حلب، نیز وجود داشته که در آنها حضرت رسول خدا(ص) در خواب رؤیت شده است، از جمله سبط ابن العجمی (م 884 ق) به مکانی در نیمه شرقی شبستان مسجد جامع حلب اشاره کرده است که پیامبر اسلام(ص) در آنجا بسیار در حال نماز خواندن رؤیت شده بود و محل آن به صورت سکویی مرتفع تر از کف شبستان بوده است.50 محمد ابوالوفای رفاعی نیز در منظومه خود به مکانی در جنوب شرقی مسجد «اُطروش»، واقع در شرق قلعه حلب اشاره کرده که گفته اند پیامبر(ص) در آنجا رؤیت شده است و محل آن را با نرده هایی در اطراف آن مشخص کرده اند.51 3ـ4. مشهد انصاری از دیگر زیارتگاه های رؤیا در حلب می توان به مشهد انصاری در محله «یاروقیه» در جنوب کوه جوشن حلب اشاره کرد. ابن عدیم حلبی (م 660 ق) از پدر خود نقل کرده است که زنی از زنان امرای یاروقیه در خواب دید که هاتفی می گوید: اینجا قبر انصاری، صحابی رسول خدا(ص) است. پس آنجا را حفر کردند و قبری در آن یافتند و روی آن، این مشهد را بنا کردند و ضریحی بر آن ساختند.52 هروی از این مشهد با عنوان قبر «عبدالله انصاری» یاد کرده، اما به ارتباط آن با خواب و رؤیا اشاره نکرده است.53 امروزه این زیارتگاه در داخل مسجد وسیعی در محله انصاری در جنوب حلب قرار دارد، اما به سعد بن ایوب انصاری منسوب است، حال آنکه در منابع نامی از این شخصیت برده نشده است. در جنوب زیارتگاه، مقابر سه تن از امرای حلب در دوره مملوکی به چشم می خورد. 3ـ5. سایر مزارات رؤیا در حلب ابن شدّاد به زیارتگاهی به نام «مشهد احمر» (زیارتگاه سرخ) در بالای کوه «جوشَن» در غرب حلب اشاره کرده است که در آنجا حضرت فاطمه زهرا(س) در خواب رؤیت شده بود. او درباره این مشهد نوشته است: اهل حلب در زمان حاجات و نیازهای خود به آنجا رفته و برای رفع گرفتاری های خود دعا می کنند و دعایشان مستجاب می شود. یکی از صالحان در خواب، فاطمه(س) دختر رسول خدا(ص) را در حالت نماز خواندن در اتاق واقع در ضلع جنوبی زیارتگاه رؤیت کرد، و این اتاق محلی است که مردم آن را زیارت می کنند، و یکی از معاصران من در آن مشهد، گنبد بزرگ و مرتفع و آب انباری بنا کرد.54 همچنین این مورّخ به زیارتگاه دیگری به نام «مشهد الثلج» در «باب اربعین» (از دروازه های شهر حلب) اشاره کرده است که گفته شده عمر بن خطّاب را در خواب دیده اند که در آنجا نماز می خواند.55 4. زیارتگاه های بلاد جزیره در سرزمین جزیره (مناطق شمال عراق و شمال شرقی سوریه کنونی)، زیارتگاه هایی مبتنی بر خواب وجود داشته است که هروی، به تعدادی از آنها اشاره کرده است. این زیارتگاه ها عبارت اند از: مسجد پیامبر(ص) در شهر «نَصِیبِین»56و57 مسجد جبرئیل(ع) در شهر «آمِد»58 که به نوشته هروی، جبرئیل در حالی که با رسول خدا(ص) سخن می گفت، در آنجا رؤیت شد.59 درباره این مکان حکایتی وجود دارد، اما هروی حکایت آن را نقل نکرده است. مسجد ابوبکر و مسجد عمر بن خطّاب در شهر آمد،60 و محراب عمر بن خطّاب در شهر «مَیافارِقِین»،61 نیز از جمله این زیارتگاه ها هستند.62 نتیجه گیری بنابر آنچه گذشت، می توان خواب و رؤیا را یکی از عوامل تأثیرگذار در پیدایش زیارتگاه ها در دو سرزمین شام و مصر دانست. بر اساس منابع تاریخی مورد استناد، این گونه مزارها در فاصله قرن های چهارم تا ششم هجری بسیار متعدد بوده است. البته گزارش های کمتری در این باره در منابع متأخر، نقل شده است که شاید علت آن، کاهش نقش این عامل در پیدایش مزارها در دوره های تاریخی بعدی است. با توجه به بررسی صورت گرفته می توان مزارها مبتنی بر رؤیا را به سه گروه عمده تقسیم بندی کرد: 1. مزارهایی که بر اساس رؤیت یکی از شخصیت های مقدس ـ غالباً در حال نماز خواندن- به وجود آمده است، نظیر تعدادی از زیارتگاه های رؤیت پیامبر(ص) و امام علی(ع) و فاطمه زهرا(س). 2. مزارها یا مساجدی که شخصیت مقدس، خود به صاحب رؤیا دستور ساختن آن را داده است، نظیر زاویه امام جعفر صادق(ع) در قاهره، کهف جبریل در کوه قاسیون دمشق و زیارتگاه باب الجنان حلب. 3. زیارتگاه هایی که برای صاحب رؤیا، به عنوان محل قبر یکی از شخصیت های مقدس، از سوی هاتف غیبی یا حتی خود صاحب قبر، تعیین شده است، نظیر زیارتگاه های رقیه دختر امام علی(ع) و روبیل بن یعقوب(ع) در قاهره، مشهد قَرَنبیا و مشهد انصاری در حلب، و زیارتگاه ملکه در دمشق. شایان توجه است که امروزه بیشتر مزارهایی که منشأ آنها دو عامل اول و دوم بوده، از بین رفته یا کاربری خود را به عنوان زیارتگاه از دست داده اند. اما بیشتر زیارتگاه هایی که منشأ آنها عامل سوم است، تا به امروز باقی مانده اند. نکته دیگر آنکه در برخی موارد، ظهور شخصیت مقدس در رؤیا با صدور کرامت یا معجزه ای از سوی او، مانند شفای صاحب رؤیا، و یا برجای ماندن علامت یا نشانه ای، مانند اثر کف دست وی، همراه بوده است. در شخصیت شناسی صاحبان مزارها (یعنی شخصیت های رؤیت شده در خواب) ملاحظه می شود که امام علی(ع) در رتبه نخست، پیامبر اسلام(ص) در رتبه دوم و حضرت فاطمه زهرا(س) در رتبه سوم قرار دارند. همچنین مزارهایی نیز از آنِ شخصیت هایی مانند ابوبکر و عمر و دیگر ائمه(ع) و امامزادگان و پیامبرانی، چون حضرت موسی(ع) وجود داشته است (جدول پیوست). در پایان برای یادآوری تأکید می شود که نقش عامل خواب و رؤیا در پیدایش مزارها نباید به سایر زیارتگاه ها نیز تعمیم داده شود و ـ همان گونه که بیان شد ـ هدف این نوشتار تنها بررسی نقش عامل یاد شده بوده و بررسی سایر عوامل دخیل در پیدایش زیارتگاه ها از حوصله این مقال خارج است. جمع جزیره حلب شام مصر نام شخصیت های رؤیت شده 11 3 4 4 امام علی(ع) 6 1 2 3 پیامبر اسلام(ص) 5 1 1 3 حضرت فاطمه(س) 4 1 1 2 پیامبر(ص) و امام علی(ع) 2 1 1 پیامبر(ص) و جبرئیل(ع) 3 2 1 عمربن خطاب 1 1 ابوبکر 2 2 حضرت موسی(ع) 1 1 روبیل بن یعقوب(ع) 1 1 امام حسین(ع) 1 1 امام جعفر صادق(ع) 1 1 عبدالله انصاری 3 1 2 دختران ائمه(ع) 41 5 9 10 17 جمع پی نوشت: 44. ابن شداد الحلبی، همان، ج 1، ق 1، ص 47-48. 45. الهروی، همان، ص 4. 46. ابن شداد الحلبی، همان، ج 1، ق 1، ص 53. 47. همان، ص 42. 48. محمد ابوالوفاء الرفاعی، «اولیاء حلب»، تحقیق: توتل الیسوعی، ص 402. 49. کامل الغزی، نهر الذهب فی تاریخ حلب، تصحیح: شوقی شعث و محمود فاخوری، ج 2، ص 88-89. 50. احمدبن ابراهیم، سبط ابن العجمی، کنوز الذهب فی تاریخ حلب، تحقیق: شوقی شعث و فاح البکّور، ج 1، ص 210. 51. ابیات وی در وصف این مکان بدین شرح است: وبقعه فی جامع الاطروش مــشرقه بنورها المـرشوش من قبله فی جهه للــشرق سنــاؤها یُضیء مـثل البرق رُئـی فیـها سیّد الوجــود محمد صاحب فیض الجود وحوله الدرابزون مــعقود تکرمه لذی المقام المحمود ر.ک: محمد ابوالوفاء الرفاعی، همان، ص 409. 52. ابن العدیم الحلبی، همان، ج 1، ص 465. 53. الهروی، همان، ص 4. 54. ابن شداد الحلبی، همان، ج 1، ق 1، ص 52-53. 55. همان، ص 48. 56. شهر نصیبین امروزه در جنوب شرقی ترکیه، در مجاورت مرز سوریه واقع است و در مقابل آن در خاک سوریه شهر قامِشلی قرار دارد. 57. الهروی، همان، ص 66. 58. آمِد نام قدیمی شهر «دیاربکر» کنونی در نیمه شرقی ترکیه است. 59. الهروی، همان، ص66. 60. همان، ص 65. 61. مَیّافارقین نام قدیمی شهر «سیلوان» کنونی، واقع در استان دیاربکر ترکیه است. 62. الهروی، همان، ص66. منابع ابن جبیر، محمد بن احمد، رحله ابن جبیر، بیروت، دار صادر، بی تا. ابن الزیات، محمد بن محمد، الکواکب السیاره فی ترتیب الزیاره، القاهره، المکتبه الازهریه للتراث، 2005م. ابن شدّاد الحلبی، محمد بن علی، الاعلاق الخطیره فی ذکر امراء الشام والجزیره، تحقیق: دومینیک سوردیل، دمشق، المعهد الفرنسی، 1953م. ابن طولون الصالحی الدمشقی، محمد بن علی، تحفه الحبیب باخبار الکثیب، نسخه خطی به شماره Or. 2512 در لیدن. ـــــ ، قره العیون فی اخبار باب جیرون، تحقیق: صلاح الدین المنجد، دمشق، المجمع العلمی العربی، 1964م. ابن عثمان، موفق الدین، مرشد الزوار إلی قبور الابرار، تحقیق: محمد فتحی ابوبکر، القاهره، الدار المصریه اللبنانیه، 1415ق. ابن العدیم الحلبی، عمر بن احمد، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، تحقیق: سهیل زکار، بیروت، دار الفکر، بی تا. ابن عساکر الدمشقی، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق: عمر بن غرامه العمروی، بیروت، دارالفکر، 1415ق. جودالله، فاطمه، سوریه نبع الحضارات، دمشق، دار الحصاد، 1999م. الحسینی، فرج حسین فرج، النقوش الکتابیه الفاطمیه علی العمائر فی مصر، الإسکندریه، مکتبه الإسکندریه، 2007م. الرفاعی، محمد ابوالوفاء، اولیاء حلب، تحقیق: توتل الیسوعی، المشرق، سنه 38، تشرین الأول ـ کانون الأول، 1940م، ص 320-422. السابقی، محمد حسنین، مرقد العقیله زینب، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1399ق. سبط ابن العجمی، احمد بن ابراهیم، کنوز الذهب فی تاریخ حلب، تحقیق: شوقی شعث و فالح البکور، حلب، دار القلم العربی، 1418ق. الشعرانی، عبدالوهاب بن احمد، المنن الکبری، تصحیح: احمد عزّو عنایه، دمشق، دارالتقوی، 1425ق. طلس، محمد اسعد، الآثار الاسلامیه والتاریخیه فی حلب، دمشق، مطبعه الترقی، 1956م. عثمان، محمد عبدالستار، موسوعه العماره الفاطمیه ـ الکتاب الثانی: عماره المشاهد والقباب فی العصر الفاطمی، القاهره، دار القاهره، 2006م. الغزی، کامل، نهر الذهب فی تاریخ حلب، تصحیح و تعلیق: شوقی شعث و محمود فاخوری، ط الثانیه، حلب، دار القلم العربی، 1412ق. مبارک، علی باشا، الخطط التوفیقیه الجدیده لمصر القاهره، ط الثانیه، بی جا، الهیئه المصریه العامه للکتاب، 1980م. المقریزی، احمد بن علی، المواعظ والاعتبار بذکر الخطط والآثار (الخطط المقریزیه)، تحقیق: محمد زینهم و مدیحه الشرقاوی، القاهره، مکتبه مدبولی، 1998م. النابلسی، عبدالغنی، الحقیقه والمجاز فی رحله بلاد الشام ومصر والحجاز، تحقیق: ریاض عبدالحمید مراد، دمشق، دار المعرفه، 1989م. الهروی، علی بن ابی بکر، الإشارات إلی معرفه الزیارات، تحقیق: جانین سوردیل ـ طومین، دمشق، المعهد الفرنسی، 1953م. هینلز، جان آر، فرهنگ ادیان جهان، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1385ش. احمد خامه یار: کارشناس ارشد مطالعات اسلامی. فصلنامه تاریخ در آیینه پژوهش شماره 32- سال نهم، شماره اول. انتهای متن/
http://fna.ir/8TE2K5
94/10/23 - 04:04
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 113]
-
گوناگون
پربازدیدترینها