مکانهای باستانی استان همدان

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: بناي شهرهمدان را به ديا آكو پادشاه ماد نسبت مي دهند. شهر همدان به نامهاي اكباتان - هگمتانه -آنادانا يا همدانا معروٿ است.شهرهمدان در زمان ٿرمانروايي بخت النصر ويران شد و بعدها داريوش بزرگ آن را مرمت كرد.

در زمان اشكانيان كه تيسٿون پايتخت كشور بود همدان پايتخت و اقامتگاه تابستاني شاهان اشكاني شد. بعد از اشكانيان ساسانيان نيز قصرهاي تابستاني خود را در اين شهر بنا كردند.خرابه هاي باروي قلعه اشكاني بر ٿراز تپه مصلي و مجسمه شير سنگي يکي از دروازه هاي همدان از آثار اين دوره است.

درسال 23 هجري براثر جنگ نهاوند همدان به تصرٿ اعراب درآمد. همدان در زمان ديلميان (319 هجري قمري) لطمات ٿراواني ديد. در قرن ششم هجري سلجوقيان مركز خود را از بغداد به اين شهر منتقل كردند و مدت پنجاه سال اين شهر پايتخت سلجوقيان بود.پس از حمله مغول اين شهر به ويرانه اي مبدل شد. در زمان صٿويه اين شهر از نعمت آباداني بهره مند شد. پس از انقراض صٿويه اين شهر به تصرٿ عثماني در آمد كه پس از شش سال توسط نادر شاه باز پس گرٿته شد.

شهر همدان به علت قرار گرٿتن در مسير راه هاي اصلي منطقه غرب ايران درقرن هاي اخير همواره از نظر بازرگاني مورد توجه بوده است . همچنين اين شهر در مسير جاده ابريشم قرارداشته است .

مراکز تاريخي و باستاني

كاخ هگمتانه

اين كاخ در شهرهمدان ٿعلي و هگمتانه قديمي قرار دارد و بنا به روايت هاي تاريخي درقرن هشتم قبل از ميلاد ساخته شده است.اين كاخ در دوران اقتدار نظام نظام سياسي مادها ,پس از تشكيل دولت مركزي و تسخير آشور , درسال 614 قبل از ميلاد توسط كياكسار مادي و باهمدستي “نابو پولاسار“ بابلي ساخته شد.

آرامگاه ابوعلي سينا
آرمگاه شيخ الرئيس ابوعلي سينا ٿيلسوٿ ودانشمند و طبيب مشهور ايران (428-370هق) در ميداني به نام بوعلي سينا درشهر همدان واقع شده است .
آرامگاه بوعلي سينا درزميني به مساحت 3090 متر مربع احداث گرديده و زير بناي اصلي آن حدود 1792 متر مربع است . نماي آرامگاه از سنگ خارا است .

آرامگاه بابا طاهر

يكي از ديدني هاي شهر همدان, آرامگاه بابا طاهر است. باباطاهر كه حدودا“ در اواخر قرن چهارم و اوايل قرن پنجم مي زيست, از شعرا و عرٿاي بزرگ روزگار خويش بوده است. مساحت كل زير بناي آرامگاه و باغ آن حدود 8965 متر مربع برآورد شده است .

مقبره استر و مرد خاي
اين بنا كه از سنگ و آجر و به سبك بناهاي اسلامي ساخته شده است درمركز شهر همدان قراردارد.
بنا به روايات مشهور, اين محل آرامگاه استر ملكه شوش وبانوي پادشاه ايران خشايار شاه و مردخاي عموي ملكه است. احتمال دارد بناي مقبره استر و مرد خاي نخستين بار در حدود 11 قرن پيش به دست كليميان و به ياد اين دو شخصيت ساخته شده باشد.

گنبد علويان

يكي از مهم ترين بناهاي تاريخي همدان بنايي چهار ضلعي به نام گنبد علويان است كه محل آرامگاه دو نٿر از اعضاي خاندان علويان است و در زمان مغول تزيين و مرمت شده است . اين بنا به اواخر دوران سلجوقي مربوط است.

قبر اسكندر
اين مقبره در شهر همدان و در خيابان نظر بيك نزديك تپه هگمتانه واقع شده است. در مورد صاحب قبر نظراتي ابراز شده است. گروهي او را پير و مرشد و گروهي ديگر اسكندر مقدوني مي دانند. برخي نيز قبر را متعلق به سردار اسكندر مقدوني (هٿايستون ) ميدانند كه در همدان كشته شد.

قلعه دختر (قيز قلعه سي)
اين قلعه با آنكه تخريب شده است, ولي هنوز پي, بنا و ديوارهاي آن باقي مانده است. اين قلعه كه اهميت نظامي داشته, بر تمام شهر همدان و اطراٿ آن و گردونه معروٿ همدان, تويسركان تسلط كامل دارد و ظاهرا“ در دوران مقاومت ايرانيان در برابر حمله اعرب احداث شده اند.

برج قربان

اين بناي تاريخي درشهر همدان و در محله زندي ها, نزديك دبيرستان ابن سينا قرار گرٿته است. از قرارمعلوم مدٿن شيخ الاسلام حسن بن عطار حاٿظ ابوالعلا و جمعي از امراي سلجوقي است كه در قرن هٿتم و هشتم هجري به طرز ساده و بي پيرايه ساخته شده است.

بنا از يك برج دوازده ضلعي آجري با گنبد هرمي شكل دوازده ترك آجري تشكيل شده است. در وجه تسميه اين بنا از شخصي به نام قربان نام برده اند كه اين محل را در حمله اٿاغنه سنگرگاه خود قرار داد و از اهل محل خود دٿاع كرد.

تپه هگمتانه
تپه باستاني هگمتانه كه در ورودي شهر همدان واقع شده است, يكي از با ارزش ترين آثار باستاني ايران است. تا كنون حٿاري هاي متعددي بر روي اين تپه صورت گرٿته است كه آثار خشتي زيادي از دوران هخامنشيان در آنجا آشكار شده است.
اين آثار نشان مي دهند كه تپه هگمتانه احتمالا محل خزانه پادشاهان هخامنشي بوده است.

تپه پيسا

اين تپه درٿاصله 2/5 كيلومتري شمال تپه معروٿ هگمتانه قرار دارد و به وسيله رودخانه به دو بخش تقسيم شده است . سٿال هاي بدست آمده از سطح تپه نشانگر آن است كه قدمت تاريخي اين تپه به دوره هخامنشي مي رسد و به احتمال زياد با تپه هگمتانه ارتباط داشنه است.

كتيبه گنجنامه

كتيبه هاي گنجنامه كه يادگاري از دوران داريوش و خشايار شاه هخامنشي است بر دل يكي از صخره هاي كوه الوند در ٿاصله 5 كيلومتري غرب همدان و در انتهاي دره عباس آباد حكاكي شده است .
با توجه به سوراخهاي كنار كتيبه, به نظر مي رسد كه كتيبه ها روپوش داشته اند كه آنها را از گزند باد و باران حٿظ مي كرده است.

جاذبه هاي طبيعي
پيست اسكي

در سطح استان همدان ٿقط يك پيست اسكي وجود دارد. اين پيست در 15 كيلومتري جنوب شهر همدان و درارتٿاعات دامنه كوه الوند درمنطقه اي به نام تاريك دره واقع شده است. راه دسترسي به آن از محل تاريخي گنج نامه مي گذرد. طول پيست اسكي 4 كيلومتر و شيب آن در حدود 25 درصد است. و درماه هاي دي- بهمن- اسٿند - ٿروردين و ارديبهشت قابل استٿاده است .

آبشار گنجنامه

مهم ترين آبشار استان همدان آبشار گنجنامه است كه در نزديكي شهر همدان و در تٿرجكاه گنجنامه قرار دارد. كتيبه هاي معروٿي از دوره هخامنشي در نزديكي اين آبشار به جاي مانده است .

دره زينا
دره زينا مشتمل بر دو دره حيدره و كيوارستان است كه اولي به دامنه هاي كوه ميدان ميشان منتهي ميشود و روستاي حيدره را مانند نگيني درخود جاي مي دهد و دومي همراه رودخانه هاي پشت كوه هاي الوند و كلاغ لان به دامنه آن كوه ها ختم مي شود.

دوزخ دره

از دره هاي صخره اي و ريزشي است و به امامزاده كوه منتهي ميشود. آبشار اين دره كه حدود 15 متر ارتٿاع دارد معروٿ است . وجود بيشهزار و رودخانه درعمق دره هاي سلسله جبال الوند زيبايي هاي گردشگاهي آن را دو چندان كرده است.

درياچه پشت سد اكباتان

تنها درياچه استان درياچه سد اكباتان است كه در 9 كيلومتري جنوب شرقي شهر همدان واقع شده است. وسعت اين درياچه حدود 60 هكتار و حداكثر و حداقل عمق آن به ترتيب 32و 18 متر گزارش شده است .

--------------------------------------------------------------------------------

غار هیزج - همدان
این غار با قلعه جوق حدود 6 کیلومتر فاصله دارد در کناره شمالی کوه قوزی قشلاق واقع شده است

درازای آن 520 متر است و در زبان محلی زاغه دره - سی گفته می شود. پس از عبور از دهانه سنگ چین و دیواره کوتاه غار به تالاری به درازای 12 متر می رسیم. پس از عبور از تالار وارد محوطه وسیعی می شویم که در گوشه ای از آن یک راه فرعی و در قسمت دیگر تخته سنگ های عظیم ریزشی دیده می شود. غار به شکل دهلیزی ساده و سر راست است و با بدنه ای تقریبا صاف و سفید با کمترین خمگرد و انحنا تا عمق 150 متری ادامه می یابد. در این فاصله در خمگرد غار وارد محوطه ای می شویم که در دهانه آن پیش بندی آویخته است. پس از طی مسافتی پهنای غار قدری کمتر و سقف آن کوتاه تر می شود. در این قسمت به تپه کوچکی از خاک رسوبی بر می خوریم. در گوشه تالار، دهانه کوتاه، اما گشادی است که به دهلیز وسیع و همواری راه دارد. در کنار چپ دهلیز نیز یک حفره 5 متری می بینیم. آنچه بیش تر از همه در این غار جالب توجه است آویزه های آهکی عجیبی است که مانند قندیلی کامل از بدنه غار آویزان شده اند. در حال حاضر از این غار بهره برداری خاصی نمی شود.

--------------------------------------------------------------------------------

غار آق قایا - همدان در کناره غار سلطان بولاغ که در جاده همدان واقع است، راهی وجود دارد که به میانه دیواری می رسد و بر فراز آن دیوار چند دهنه غار در کنار هم رو به شمال و به سوی جاده شوسه دیده می شود

عبارتند از:

غار شماره 1 : غار کوچکی است که از یک فضای 5،3 × 5،4 متر ساخته شده است و بلندی آن 7،1 متر است. در دیواره مقابل، سوراخی چند متری دیده می شود که از خاک پر شده است. کف غار را خاک نرمی پوشانده است که در اثر جریان آب باران در شکاف سنگ ها به وجود آمده است. در بدنه راست، دالان باریکی به درازای 5 متر دیده می شود که به علت انباشتگی خاک باید به شکل خزیده از آن گذشت. سر دالان به غار شماره 2 باز می شود و مانند راهرویی بین آن دو غار است.

غار شماره 2 : این غار در کنار غار شماره 1 قرار گرفته است و مانند دالان ساده ای به درازای 5،12 و پهنای 8،1 متر کشیده شده است. بلندی آن به 5،4 متر می رسد و بزرگ ترین این غارها محسوب می شود.

غار شماره 3 : این غار دالان تنگ و سر راستی به درازای 7 متر است که در 3 متری غار شماره 2 در شیب تند بالای پرتگاه قرار گرفته است. پهنای آن 5،1 متر و به شکل سنجاق است. در پایان دالان یک سوراخ تقریبا3 متری وجود دارد که ورود به آن برای اشخاص باریک اندام امکان پذیر است.

غار بگلیجه - همدان غار بگلیجه یا غار برگ لیجه در نزدیکی روستای سرخ آباد همدان واقع شده و به صورت چاهی است

برای ورود به آن باید از وسایل فنی استفاده کرد و بدون طناب، بازدید از این غار میسر نیست. غار بگلیجه دارای استالاگمیت های بسیار زیبایی است

--------------------------------------------------------------------------------

غار علیصدر - همدان غار علیصدر که در 80 کیلومتری شمال غربی همدان و درکوه های موسوم به سوباشی و در روستای علیصدر ازتوابع بخش گل تپه شهرستان کبودرآهنگ واقع شده،یکی از شگفتیهای جهان بشمار می رود.

کوهی که این غار عظیم و شگفت در آن قرار دارد درجنوب این روستا قرار دارد و آب درون غار علیصدر نیز ازغار سراب سرچشمه می گیرد..

غار علیصدر همدان یکی از شگفتیهای جهان، در سال موردبازدید دهها هزار نفر از گردشگران داخلی و خارجی قرارمی گیرد. باتوجه به استقبالی که در طول سالهای اخیر ازتماشای این غار شده، بر تأسیسات جنبی این غار افزوده شد و تسهیلاتی برای اقامت تماشاگران و بازدید ازقسمت های مختلف آن فراهم گردیده است

محل فعلی آب درون غار در حدود 50 متر با این محوطه فاصله دارد و سطح آن حدود چندین متر پایین تر قرارگرفته است.

محوطه غار از تعداد زیادی تالارهای بزرگ و کوچک و پیچ در پیچ که بوسیله دهلیزها و دالانهای مشبک با یکدیگرمرتبط می شوند، تشکیل شده است که وسعت بعضی ازآنها تا بیش از چند صد متر می رسد.

آب دریاچه بدون رنگ، بو و مزه و بسیار زلال است و ازلحاظ درجه حرارتی جزو آب های سرد محسوب می شود ودر دسته آب های بیکربنات کلسیک سبک یا نزدیک به خنثی است.

سطح آب در غار دارای نوساناتی است که آثار آن روی دیوارهای غار مشهود است و چون آب غار توسط رشته هایی به خارج هدایت می شود سطح آب به جز درمواردی یکنواخت است.

سقف غار که در برخی از قسمتها تا حدود 10 متر از سطح آب ارتفاع دارد پوشیده از رسوبات کربنات کلسیم خالص و مخلوط با عناصر مختلف است که این رسوبات به صورتهای مختلف استالاکمیت هایی است که هریک اززیبایی خاصی برخوردار است.

در نقاطی که آب وجود ندارد نیز استالاکمیتهای متنوع به وفور دیده می شوند و رسوبات آهکی که بیشتر در اثروجود بخار آب و جریان ملایم آب از خارج به داخل بارنگهای مختلف و زیبا تمامی سطح دیوارهای غار راپوشانده است.

منظره بدیع داخل غار و هوای آن سبک و ساکن آن نظر هربیننده ای را به خود جلب می کند.

گفته می شود تمامی کانالهای این غار هنوز کشف نشده است اما حدود دو هزار و 100 متر از طول غار شناسایی شده است که ارتفاع آنها بین یک تا 35 متر و بین یک تا 17 متر عمق دارد

بازارهای همدان بازارها ی همدان مانند بازارهای اغلب شهرهای قدیمی مسقفند و از بافت معماری اسلامی برخوردارند جملگی بازمانده دوره قاجاریه می**باشند

جز نه راستا. بقیه در دو. سه دهه قبل به دستور مسؤولان وقت ازباب تجدد گرایی سقف آنها را برداشته و با گذشت زمان صاحبان اماکن تجاری برای استفاده از زیر بنای بیشتر طرفین آنها را نیز خراب کرده اند. که با تیر آهن و دیوارهای تیغه*ای بازسازی کرده اصالت خودر را ازدست داده اند.

این بازارها در مرکز شهر قرار دارند و هر یک مختص یک نوع مال التجاره یا پیشه ورانی است که دارای حرفه مشترکی هستند از این رو مردم بر حسب احتیاجات خود می**دانند برای تهیه نیازمندیها به کجا مراجعه نمایند. بعضی از بازارها مانند کاروانسراها در تملک اشخاص ثروتمند بوده که برای کسب در آمد بیشتری بنا شده*اند چنان که بازار قیصریه(بازار فرش فروش*های فعلی) را میرزا کاظم منشی قاجاریه در پشت کاروانسرای خود (کاروانسرای میرزا کاظم) ساخت که اکنون متعلق به چند تن از تجار می**باشد. بر همین قیاس راستا بازارهای صحاف خانه. موتابخانه. کفشدوزخانه و ...

به علت موقعیت خاص جغرافیایی همدان و قرارگرفتن در مسیر راه*های ارتباطی شهرهای غربی و نیز زایران انبوهی که از میانه و مناطق دور دست جهت زیارت عتبات عالیات در همدان توقف می**نمودند این شهر از اهمیت خاص اقتصادی و جغرافیایی به ویژه از دوران صفویه و توامانی دین و سیایت بر خوردار بوده است.

ویلیام جکسن می**نویسد: (بازارهای همدان دارای سقفند و بیش از پانصد دکان پر مشتری در آنها قرار دارد بازرگانان از این شهر به عنوان (انبار ایران) یاد می**کنند. از جمله کالاهای بازرگانی. اجناس چرمی را باید نام برد زیرا همدان شهر دباغخانه هاست همدانیها در ساختن و عمل آوردن پوست گاو و گوسفند و ساختن اجناس تجملی از آنها شهره شده اند)

در سال 1921 .م. همدان 150 دکان دباغی داشت. جکسن در مشاهدات خود از بازار همدان مینویسد(زین و تسمه و جامدان و کفش*های نوک تیز را در غرفه*های متعددی به معرض فروش نهاده*اند از این گذشته نمدهای نرم سفید که برای زیرانداز. نمدزین. کپنک و شولای چوپانان به کار می**رود و کلاه*های پوستی شبیه کلاه خوددر هیچ جای ایران بهتر از همدان ساخته نمی*شود همچنین ساختن غایشه)

بازارهای عمده به جز چند مورد که به خاطر جایگزین شدن اجناس کارخانه*ای وارداتی هم تغییر نام داده و هم محل فروش اجناس متفرقه گردیده تاکنون سر پای خود ایستاده ولی روزهای آخر خود را طی می**کنند در آینده نه چندان دور این یادگار کهن و آشنای سالخوردگان با تمام خاطرات تلخ و شیرین قرنها به سرنوشت غم انگیز خود نزدیک می**شوند. برای مثال بازارهای: آهنگرها. گیوه کش ها. زهتاب*ها. موتاب*ها. نجارها. گوزه گرها. صحاف*ها و... دیگر پیشه وران و مصنوعات آنها خبری نیست و جز نامی از آنان باقی نمانده.

راستاهایی نظیر کفشدوز خانه. صحاف خانه عملا" به مغازه*های فروش کفش کارخانه*ای و فروش لوازم التحریر و سایر اجناس متفرقه تبدیل شده اند. از راستا بازارهای: گندمی ها. پالاندوزها. خامه فروشها و نخود بریزها. جزیکی دو دکان در هر راستا بقیه به فروش اجناس متفرقه مشغولند.

با دقت در نقشه همدان می**بینیم که تمامی بازارهای همدان در حول و محور مسجد جامع ساخته شده. تجار و پیشه وران نماز ظهر و عصر را در آنجا اقامه می**کردند و می**کنند. جز مسجد جامع مساجد کوچک*تری را در جای جای بازار مشاهده می**کنیم کسبه*ای که به مسجد جامع دور ترند نمازظهر و عصرخود را در آنجاها به جا می**آورند مانند مساجد: پیغمبر در راستای پیغمبر. سر نمازگاه ابتدا ی گندمی*ها. مسجد آقای آخوند در انتهای راسته گندمی ها. جز مساجد. چند گرمابه عمومی نیز مخصوص بازاریان و مسافران وجود داشت که فقط در روزها فعال بودند. همچنین در نقاطع راستاها. نانوایی. آشپزی و دکانهای بقالی و قهو خانه/ چایی خانه در سراسرروز به کار مشغول بودند.

--------------------------------------------------------------------------------

برج قربان - همدان برج قربان یکی از آثار تاریخی قرون هفتم یا هشتم هجری است که در محل زندهای شهر همدان بین بلوار مدنی و خیابان طالقانی جنب دبیرستان ابن سینا واقع است این بنا مدفن شیخ السلام حسن بن عطار حافظ ابو العلاء همدانی و جمعی از امرای سلجوقی است. عثکل جد اعلای او عرب تبار بوده ولی او و پدرانش همدانی بوده اند.

حافظ ابوالعلاء

تاریخ وفات حافظ ابوالعلاء را در ذیحجه 488 هجری نوشته*اند یاقوت حموی در جزء هشتم معجم الا دبا آورده است که : حافظ برای فرار گرفتن نحو لغت حدث و علوم قرآنی به بغداد, اصفهان و خراسان مسافرت نموده و استادانی چون حسین وباس ابوعلی حداد. ابوالقاسم بن بیان و ابوعبدا... قراویرا درک کرده است تا آنجا که بعدها حفاظ و بزرگان حدیث از وی نقل حدیث و روایت کرده*اند او یکی از زهاد محدثین و حافظان قرآن بوده ودر طول زندگی اش وقت خویش را با قرآن و حدیث گذرانده و به ارشاد مردم زمان خود پرداخته است سپس به همدان مراجعت نموده و در محلی که فعلا" برج قربان نامیده می*شود و در گذشته باب الا سد خوانده می*شود می**زیسته است.

وی در 19 جمادی الاول 567 در سن 79 سالگی در همدان وفات یافته ودر سرداب برج مدفون شده است از جمله تالیفاتش کتاب الهادی و زادالمسافرین در 50 مجلد می**باشد در باره مقام او اشعاری از خاقانی شروانی و موفق بن احمد مکی موجود است از شاگردان او می**توان از ابن ممانی همدانی نام برد که در جهاد بر ضد مغولان در سال 618 هجری خود و فرزندش به شهادت رسیده*اند

علت نام گذاری برج به برج قربان

درباره علت نام گذاری این بنا به برج قربان معروف است که در جریان شورش افاغنه در اواخر دوره صفویه فردی به نام قربان این محل را سنگر گاه خود قرار داده و ضمن دفع شورشگران از اهالی محل دفاع کرده است از این رو مسجد وبقعه به نام او شهرت یافته است.

در سال 1312 و در حین انجام تعمیرات درزیر برج سردابی یافتند که کلیه قبور اشاره شده در آنجا قرار داشتند این برج در تاریخ 28/3/1354 و به شماره1078/3 در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده است

تویسرکان این شهرمرکز شهرستان تویسرکان بوده که در جنوب کوه الوند واقع شده و بر روی ویرانه های شهر قدیمی رودلاور (روز آور) که بر اثر حمله مغول ویران شده، ساخته شده است.در واقع پس از ویرانی رود آور، از ادغام دو روستای توی و سرکان، تویسرکان به وجود آمده است. ۱۱۰۰۰۰ نفر جمعیت دارد. آب و هوای آن، معتدل کوهستانی است.

--------------------------------------------------------------------------------

تپه مصلای - همدان
از اینکه در گذشته نماز عیدین را در فراز آن اقامه می شد به این نام نامیده می شود. به نظر می رسد تپه مصلا در راستای تپه سنگ شیر و هگمتانه قرار دارد و به هم پیوسته بوده اند. به نظر برخی از تاریخ نگاران این تپه در دوره های پیش از اسلام با رونق بوده و برج و باروئی داشته که ویرانه هایش هنوز باقیست

گرچه بعضی از صاحب نظران کاخهای دولت مادرا در فراز آن می دانند لیکن در دوره پارتها تپه مصلا دارای استحکامات نظامی بوده است و بعضی آثار پیدا شده از آن دوره موید این نکته است
تپه مصلا از سمت شمالی خود بوسیله عبور رودخانه ( آلو سجرد ) و خیابان شهدا ( شورین ) از تپه هگمتانه و بوسیله خیابان و میدان صدف از سمت جنوب شرقی از تپه سنگ شیر بریده شده است.

(آقای دکتر اذکائی در کتاب فرمانروایان گمنام ) پیرامون تپه مصلا می نویسد : مصلا ( نمازگاه) جایگاه نیایش "* اردی ویسور ناهید " و اساسا" معبد " آناهیتا "*ی مشهور پیش از اسلام بر روی آن قرار داشته. همان معبدی که " آشیوخوس " خزاین آین را غارت کرده و در جای دیگر به نام کنونی میلچری (منوچهری فعلی ) ظاهرا" برای مهر ( ایشتار) برپا بوده است. ودر کتاب ( هگمتانه نوشته دکتر محمد تقی مصطفوی )* آمده است در قسمت شرقی همدان به مسافت مختصری از جنوب تپه هگمتانه تپه بزرگ دیگری بطول تقریبی 600 متر ( شمالی - جنوبی) و عرض تقریبی 400 متر ( شرقی - غربی) قرار دارد. تنها اثر تاریخی این تپه بقایای برج و باروی ساده و ستبر مربوط به عهد اشکانیان بر فراز آن است).

تپه مصلا خاطرات تلخ و شیرینی از همدان در خود دارد که هر کدام بحثی جداگانه است. از جمله خاطرات تلخ این تپه قتل عام وحشیانه ( مرد آویچ زیاری در سال 319 ه- ق ) است. در معرفی تندیس سنگ شیر مختصر اشاره ای شد توضیح دیگر اینکه پس از سه روز قتل و کشتار از مردم شهر که با شجاعت در مقابل مرد آویچ مقاومت می کردند بدستور مرد اویچ مردم بدنبال امان یافتن در مصلا جمع شدند. جمعیت بدون اسلحه از زن وکودک ومردان پیر و جوان خود را در محاصره جلادان مرد اویچ دیدند که نه راه گریز داشتند و نه اسلحه نبرد. گویند هزاران نفر از دم تیغ و شمشیر خو نخواران زیاری گذشتند و سینه های سبز تپه مصلا به خون آنان گلگون گردید.

از جمله دیگر رویدادهای تاریخی در تپه مصلی زد و خورد قزانها به سرکردگی رضا خان میر پنج با ژندارم ها به فرماندهیمحمد تقی خان پسیان ( 1309- 1343 ه- ق) معروف به کلنل محمد تقی خان است توضیح مختصر این که نیروی ژندارمری در اوایل دوره قاجار نخستین نیروی فرم دیده بود که انتظامات را به عهده داشت و قزاق ها گروه دیگر کلنل محمد تقی خان که در آلمان تحصیل کرده بودوباحکومت مستبدانه نمی توانست همراه شود در برخوردی با قزاقهای مقیم در همدان در تپه مصلی موقعیت هائی به دست آورد. پس از کودتای حوت1299 که منجر به خاتمه حکومت قاجار و روی کار آمدن دوره پهلوی شد به فرمان قوام السلطنه در خراسان کشته شد.

همچنین گفته می شود در دوره قاجار هنگامی که گروه شیخی ها که یک گروه انشعابی مذهبی بود نزاعی بین آنها و اهالی متدین شهر همدان بوجود آمده است که دامنه نزاع به تپه مصلی کشیده می*شود و سنگر بندی می کنند ساعتها می جنگند. همانطور که اشاره شد حوادث و رخدادهای در تپه مصلاهر کدام جداگانه مطلبی بزرگ و قابل بحث است. امروزه تپه مصلا تقریبا" در میانه شهر قرار گرفته و برخی ساختمانهای دولتی با سیمائی باز در دامنه های آن چهره به شهر گشوده و نظاره گر شهر پر جوش و خروش همدان هستند

--------------------------------------------------------------------------------

آرامگاه حیقوق نبی در تویسرکان
حیقوق نبی یکی از پیامبران صاحب کتاب و معاصر با دانیال نبی
از پیامبران بنی اسراییل است که حدود ۲۶۰۰ سال پیش می**زیسته و نگهبان معبد بزرگ یهودیان در اورشلیم بوده است.

حدود سال ۵۹۰ قبل از میلاد، بخت النصر پادشاه خونخوار کلده به اورشلیم حمله کرد و یهودیان زیادی را به قتل رساند و نزدیک به بیست هزار نفر از آنان را اسیر و به شهر بابل پایتخت کلده که نزدیک بغداد فعلی قرار داشت انتقال داد. حیقوق نبی در بین این زندانیان بود و مدت طولانی در زندان به سر برد. در سال ۵۴۸ قبل از میلاد کورش کبیر پادشاه ایران به کلده حمله کرد و در جنگی طولانی لشکریان کلده را شکست داد و بابل را تصرف کرد و طی فرمانی دستور آزادی کلیه اسرا و زندانیان یهود را صادرنمود. پس از آزادی از بند اسارت بابلیان، حیقوق پیامبر به ایران مهاجرت کردند و در شهر تویسرکان (رودآور) ساکن شدند و در همین شهر رحلت کردند. آرامگاه حیقوق نبی در تویسرکان طی قرون متمتدی چندین بار بازسازی شده است. این آرامگاه یکی از قدیمی*ترین آثار تاریخی ایران محسوب می*شود
ین بقعه بنای برج مانند آجری با گنبدی شکل است که پوشش داخلی آن مدور است و پوشش خارجی ان مخروط ناوی شکل است. در نمای خارجی هر ضلع از بنای هشت ضلعی، طاق نمای کم عمقی تعبیه شده که بالای آن کاشی کاری است. یکی از طاق نماها اختصاص به درب ورودی بقعه دارد. مابین طاق نماها یک ترک بدون تزیینات و ساده واقع شده است. در وسط بنا قبری قرار دارد که مشخصات صاحب آن به دو خط بر روی آن نوشته شده است. در حفریات سال 1368 بقایای حصار مربع شکل با چهار برج مشخص شد که به نظر می رسد از خود بنا قدیمی تر باشد

خانه شهبازیان - همدان این خانه قدیمی در ابتدای خیابان بوعلی سینا و انتهای بن بست میرفندرسکی واقع شده و مربوط به دوره قاجاریه است

دارای پلان مستطیل شکل اندرونی و بیرونی است. در این خانه دو طبقه یک طبقه زیر زمین و یک طبقه ساختان اصلی است.

مساحت کل ساختمان شامل ابنیه و محوطه*های باز، در حدود 1056 متر مربع است و حرکت در آن از طریق راهرو دال مانند به حیا طاول و به وسیله چند پله سنگی به ساختمان اصلی صورت می*گیرد. ساختمان تزیینات متعددی از قبیل گچبری*هایی به شکل گول و بوته، آجرکاری*هایی از نوع حصیری و تکرار نام «علی»*به توالی در بالای در و پنجره بهار خواب و آجر لعاب*دار مشکی در ناحیه طاق نماها دار دکه در مجموع تزیینات بیرونی ساختمان را تشکیل می*دهد. تزیینات داخلی نیز گچبری*های گل و بوته در ناحیه گنجه*ها، رف*ها و سر ستون*هاست. این بنا پنجره*هایی با شیشه*های رنگین و نماهای چوبی بزرگ و سقف لمبه دارد

دوزخ دره - همدان این دره از دره های صخره ای و ریزشی است که به امام زاده کوه منتهی می شود

آبشار این دره که حدود 15 متر ارتفاع دارد؛ معروف است. این دره که عناصر زیبای طبیعی و چشم اندازهای بدیعی دارد، علاقه*مندان زیادی را، به ویژه در فصل تابستان، به سوی خود جلب می کند. وجود بیشه زار و رودخانه در عمق دره های رشته*کوه*های الوند زیبایی های گردشگاهی آن را دو چندان کرده است

دره زینا - همدان دره زینا مشتمل بر دو دره حیدره و کیوارستان است

اولی به دامنه های کوه میدان میشان منتهی می شود و روستای حیدره را مانند نگینی در خود جای می دهد و دومی همراه رودخانه های پشت کوه های الوند و کلاغ لان به دامنه آن کوه ها ختم می شود. از ویژگی های چشم*گیر این دره، چشم انداز زیبای میدان میشان در آن سوی الوند است. این دره با چشمه سارهای زیبا و پوشش گیاهی مناسب از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار است

سراب گیان - نهاوند سراب گیان منطقه یی بسیار زیبا و دیدنی است که در ۳۰کیلومتری جنوب شهرستان نهاوند در استان همدان واقع شده است.

سراب گیان با وجود چشم اندازهای بدیع ومنحصربه فرد خود ، بی هیچ توجهی رها شده است و کسی متولی رسیدگی و احیای آن نیست! درحالی که توسعه صنعتی و پیشروی موذیانه وخزنده تأسیسات شهری و واحدهای آلاینده زیست محیطی روزبه روز عرصه را بر موجودات زنده بویژه انسان های شهرنشین تنگ تر کرده وابنای بشر درحسرت یک نفس عاری از آلودگی، چشم به انواع مقررات و بخشنامه های بازدارنده دوخته اند، در گوشه نه چندان دوری از نهاوند قطعه یی از بهشت وجود دارد که به دلیل بی توجهی به مزبله یی مبدل شده که با دیدن آن هرفرد بی خیال و کم توجهی نیز انگشت تحیر وحسرت به دندان می گزد. سراب گیان واقع در ۳۰کیلومتری جنوب نهاوند به معنای حقیقی سرچشمه حیات و به معنای مجازی سراب آرزوها و آمال دوستداران طبیعت و علاقه مندان محیط زیست است . گیان واژه یی کردی به معنای جان است و به دلیل زیبایی های منطقه به سراب جان یا سراب گیان شهرت یافته است . این گوشه مطرود و مغفول بهشت به وسیله جاده باریکی به نهاوند وصل می شود که در دو سوی آن بقایای ۲۰۰هکتاری جنگل های قدیم زاگرس چشم انداز و تابلو فوق العاده زیبایی از کوه، جنگل و دشتهای وسیع و خرم ضلع غربی جاده را به نمایش گذاشته است. درانتهای جاده آنجا که از سه طرف سه ارتفاع نه چندان بلند به هم می رسند خالق کائنات یکی از عجیب ترین پدیده های طبیعت را دراین بن بست به نمایش گذاشته است.برای دیدن این اعجاز معمار آفرینش باید که از بستر سنگلاخ رودخانه راهی به سمت چپ بیابیم .و زمانی که به دیواره سنگی می رسیم از لابلای سنگهای آذرین و چندمتری حواشی آن زلال ترین، خنک ترین و گواراترین آب دنیا به صورت چشمه هایی جوشان دیدگان دیدارکنندگان را روشن می کند

غار قلعه جوق - همدان غار قلعه جوق واقع در بخش فامنین در روستایی به همین نام است.فامنین در ۱۳۵ کیلومتری جادهٔ ساوه به همدان و در ۵۵کیلومتری همدان است که غار در منتها علیه شرق فامنین واقع شده است زمان دقیق حفر و ایجاد آن مشخص نیست ولی به احتمال قوی تاریخ ایجاد آن و بنای آن به قبل از اسلام و به دورهٔ هخامنشیان می رسد و به عنوان زندان ---------- آن دوره بوده است

این غار در دیواره سنگی مشرف به دره سرسبز(فرد جام) قلعه جوق واقع گردیده است که دهانهٔ ورودی آن در حدود بیست متر از سطح زمین ارتفاع دارد و در شیب قایم دیواره سنگی ایجاد شده است در ابتدای ورود دهانه ای به قطر حدود دو متر وجود دارد که باید از سوراخ بالای دهانه وارد بخش اصلی غار شد. حفره ورودی به قطر حدود نیم متر الی ۷۵ سانتیمتر می باشد به طوری که امکان خروج ۲ نفر از آن وجود ندارد پس از عبور از این حفره وارد بخش اصلی غار می شویم که عبارت است از دالانی بزرگ که در دو طرف آن اتاقهای کوچکی تعبیه شده است.بوعلی سینا مدتی در این غار زندانی بوده است و ابونصر امام همدانی،طاهربن محمد بن ابوالحسین نوه عبدالرحمن امام معروف همدان در این غار وفات یافت و جنازه اش به همدان منتقل شد و در آنجا دفن گردید. در قله کوه مقابل به این غار برجی وجود دارد که برای دیدبانی از آن استفاده می شده است.

کوهستان الوند - همدان کوه معروف و عظیم الوند، در جنوب شهرستان همدان واقع شده است و خط الراس آن، حد طبیعی بین این شهر با شهرستان تویسرکان است که جهت آن شمال باختری - جنوب خاوری می باشد

کوه الوند که مشهور ترین کوه استان همدان است توده ای از سنگ گرانیت است که در دامنه آن معادن متعددی به خصوص، معدن گرانیت یافت می شود. سن مطلق گرانیت های الوند همدان که در داخل شیست های ژوراسیک همدان نفوذ کرده، 64 تا 70 میلیون سال تخمین زده شده است. کوه الوند در واقع مرکز شکستگی های ساحلی دریای تتیس است و به همین دلیل چین ها را تغییر داده و بی نظمی های زیادی را در آن ها بوجود آورده است، به طوری که تشخیص جهت آن ها مشکل است.

مرکزیت الوند به واسطه سه اتفاق مهم زمین شناسی است. اول مقاومت فلات آذربایجان در مقابل فشارهایی که از جنوب باختری به شمال خاوری وارد شده و نتوانسته است امتداد رشته های اصلی فلات را تغییر دهد. دوم، چین خوردگی های پی در پی زاگرس که از جنوب باختری به شمال خاوری امتداد داشته و بر اثر فرو رفتن اقیانوس هند بوده است. سوم، واقع بودن در حاشیه ساحلی دریای تتیس که در عهد دوم تشکیل ژئوسنکلینال وسیعی داده و بعد در ساحل آن، چین خوردگی های بزرگی تولید شده و شکاف هایی به وجود آمده است. در پی این مساله سنگ های خروجی بیرون ریخته و حتا آتشفشانی در محل شکست*ها به جای مانده است

. بخش مرکزی همدان در دره ها و دامنه های شمالی الوند و شهرستان تویسرکان در دره های جنوبی این کوه واقع شده است. این کوه از شمال باختری به کوه های خدابنده لو در سنندج و کوه مهم چهل چشمه کردستان و از جنوب خاوری به ارتفاعات راسوند، اراک و کوه وفس تفرش منتهی می شود. مرتفع ترین قله الوند بین تویسرکان و همدان در 18 کیلومتری شهر همدان می باشد که ارتفاع آن از سطح دریا به 3580 متر می رسد.این کوهستان گردنه های زیبا و مهمی دارد.از گردنه های معروف این کوه، گردنه زاغه، واقع بین همدان و ملایر به ارتفاع 2060 متر و گردنه اسد آباد بین همدان و کرمانشاه به ارتفاع 2241 متر و گردنه همه کس بین همدان و سنندج به ارتفاع 1565 متر را می توان نام برد.

رودخانه قوری چای و قره چای از دامنه های شمالی الوند و رودخانه های یوخاری چای و حرم آباد از دامنه های جنوب باختری این کوهستان سرچشمه می گیرند. این کوهستان با حدود 400 تا 500 میلی متر بارندگی سالانه جزو مناطق نیمه خشک محسوب می شود، با این وجود الوند جزو کوه های بلند و زیبای ایران به حساب می آید. بهترین و مناسب ترین راه برای رسیدن به قله الوند استفاده از جاده گنج نامه همدان به باختر است، همچنین دره مراد بیک در جنوب همدان نیز از مسیر های صعود به قله الوند است

--------------------------------------------------------------------------------

کتیبه های گنج نامه - همدان یادگاری از دوران داریوش و خشایارشاه هخامنشی است، بر دل یکی از صخره های کوه الوندحکاکی شده است

. کتیبه*ها هر کدام در سه ستون ۲۰ سطری به زبان های پارسی قدیم، بابلی و عیلامی قدیم نوشته شده اند. متن پارسی در سمت چپ هر دو لوح قرارگرفته*است و پهنایی معادل ۱۱۵ سانتی متر دارد. متن بابلی در وسط هر دو کتیبه نوشته شده و متن عیلامی در ستون سوم قراردارد.

با توجه به سوراخ های کنار کتیبه، به نظر می*رسد که کتیبه ها روپوشی داشته اند که آنان را از گزند باد وباران حفظ می کرده است.

لوح سمت چپ که کمی بالاتر از کتیبهٔ دیگر در کوه کنده شده است مربوط به داریوش بزرگ هخامنشی است. طول آن حدود ۲۹۰ سانتی متر، ارتفاعش ۱۹۰ سانتی متر و دارای متنی به شرح زیر است :

«خدای بزرگ است اهورامزدا، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی را برای مردم آفرید، که داریوش را شاه کرد، شاهی از [میان] بسیاری، فرمانروائی از [میان] بسیاری. مَنَم داریوش، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ سرزمین ها[یی] که نژادهای گوناگون دارند، شاه سرزمین دور و دراز، پسر ویشتاسب هخامنشی.»

کتیبهٔ خشایار شاه نیز در قسمت پائین همین کتیبه*است و به طول ۲۷۰ سانتی متر و ارتفاع ۱۹۰ سانتی متر و متن آن عبارت است از:

«خدای بزرگ است اهور مزدا، بزرگترین خدایان است که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که برای مردم شادی آفرید، که خشایار شاه را شاه کرد، یگانه از میان شاهان بسیار، یگانه فرمانروا از میان فرمانروایان بیشمار. من خشایار شاه، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ کشورهای دارای ملل بسیار، شاه این سرزمین بزرگِ دوردستِ پهناور، پسر داریوش شاه هخامنشی.»

--------------------------------------------------------------------------------

گنبد علویان - همدان این اثر یکی از شاهکارهای معماری و گچ بری بعد از اسلام در همدان است و گنبد آن یکی از یادمانهای متعلق به اواخر دوره سلجوقیان در قرن ششم هجری است که توسط خاندان علویان ابتدا به عنوان مسجد احداث و سپس در دورهای بعد با ایجاد سردابی در زیر زمین به مقبره آن خاندان تبدیل گردیده است

خاقانی به کنایه از آن به عنوان گنبد سبز یاد نموده است و فرهنگ عامیانه مردم استان همدان نیزبر این امر دلالت دارد که می گوید :

* دلا دوشم دلا دوشم دلا دوش به حق گنبد سبز سیه پوش

اما چرا ؟ سیه پوش ؟ توضیح آن این است که یک دسته از بازماندگان فعلی علویان در همدان هنوز هم سینه پوش هستند و با شناسنامه هائی به این عنوان وجود دارند راوندی صاحب مجمع التواریخ و القصص نیز گنبد علویان را به عنوان تریه اسلاف مطرح نموده است علت نام گذاری این بنا به گنبد علویان این بوده است که در گذشته های دور دارای گنبد بوده گرچه در اثر گذشته زمان گنبد آن فرو ریخته است از سوی دیگر علاقه شدید مردم به سادات و دوستداران علی و مدفون بودن دو تن از احفاد خاندان علویان در این بنا از دلایل دیگر آن بوده است.

متاسفانه از هویت دقیق مدفونین اطلاعات دقیقی در دست نیست
این اثر ت طی شماره 94 در مورخه 15/10/1310 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده*است.

پل فرسنج - تویسرکان این پل در مجاورت روستای فرسنج یافرسف – از توابع تویسرکان ـ بر روی رودخانه قلقل رود و نزدیک کاروان سرای شاه عباسی واقع گردیده و ظاهراً از آثار دوره صفویه است

این پل در سابق اهیمت زیادی داشته ؛ زیرا علاوه بر این*که ارتباط روستاهای دو طرف رودخانه را فراهم می ساخته، جاده کاروان رو بزرگی که در زمان صفویه ساخته شده بوده ، از روی آن پل عبور می کرده است.

پل فرسنج در جهت خاوری – باختری به طول حدود 60 متر و عرض 8 متر ساخته شده و دارای 3 دهانه است. چشمه میانی، بزرگ*تر از دو چشمه دیگر است. بر روی پایه های پل نیز دو دهانه کوچک ساخته اندک ه این امر علاوه بر کاهش فشار روی پایه ها و صرفه جویی در مصالح، سبب عبور آبهای طغیانی و کاهش اثرات تخریبی سیلا ب ها بر بدنه پل می شود. شالوده و پایه های پل ، از استحکام مناسبی برخوردار است. این پایه ها در جهت مخالف جریان آب دارای اب برهای مثلث شکلی است که جریان شدید آب را به خوبی پذیرا شده ، به میان دهانه ها هدایت می کند. مصالح مورد استفاده در پایه ها ، سنگ و ملات ساروج و در طاق ها و بدنه ، آجر است. از آنجا که دهانه میانی بزرگتر از دو دهانه دیگر است، سطح گذر پل از میانه به سمت طرفین دارای شیب است. این پل به شماره 1874 به ثبت تاریخی رسیده است

--------------------------------------------------------------------------------

آبشار گنج نامه - همدان این آبشار که دارای آب دایمی است، در گردش*گاه گنج نامه، 5کیلومتری همدان و در دامنه های کوه الوند ، در کنار کتیبه های معروف دوره هخامنشی قرار دارد

آب این آبشار از ارتفاع حدود 12 متری سرازیر می شود و آب عباس آباد را به وجود می آورد. دبی متوسط آن 200 لیتر در ثانیه است که از دره زیبای عباس آباد و گنج نامه می گذرد. این آبشار در مسیر صعود به ارتفاعات کوه الوند و نزدیک شهر تاریخی همدان واقع شده است. امکانات قابل توجه برای بهره برداری تفریحی - گردشگری و دسترسی آسان در فصل های مناسب سال، از امتیازات دیگر این آبشار گردشگری به شمار می آید.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 211]