هنر چارديواري

واضح آرشیو وب فارسی:پرشین وی: ميراث‌ايران - محمدمهدي بهمني: اين روزها ديگر از آن خانه‌ها خبري نيست، بناهايي كه هم مناسب‌ترين جا براي سكونت ساكنانشان بودند و هم شاهكار معماري. توي كوچه پس‌كوچه‌هاي باريك و قديمي شهرهاي سوزان كويري كه پرسه بزني، در پناه سايه ديوارهاي بلند خاكي رنگ، به درهاي كوچك رنگ و رو رفته‌اي برخواهي خورد كه تقريبا غيرممكن است بتواني آنچه در پشتشان پنهان شده را پيش‌بيني كني. اين درها، ورودي‌هاي دالان‌هاي باريك و نيمه‌تاريكي هستند كه شما را به يك حياط بزرگ و وسيع مي‌رسانند؛ حياطي كه دورتا دورش را فضاهاي مختلفي پر كرده و يك خانه ايراني را شكل داده است؛ خانه‌هايي كه مناسب‌ترين مكان براي سكونت يك خانواده ايراني بودند. در چله تابستان‌هاي يزد و كاشان- كه اين روزها كولرهاي آبي هم حريفشان نمي‌شوند- ساكنان اين خانه‌ها در گذشته ذره‌اي احساس گرما نمي‌كردند يا در زمستان‌هايي كه سرماي كوير به مغز استخوان مي‌رسد، اتاق‌ها با كمترين سوختي گرم مي‌شد. آبي كه مايه روشني زندگي بود، بدون سيستم‌هاي لوله‌كشي امروزي از يك‌يك خانه‌ها مي‌گذشت و همه را سيراب مي‌كرد. آن سال‌ها، ساكنان خانه در يك عمارت زيبا و سرسبز، دور از چشم غير، روزگار مي‌گذراندند. اين خانه‌ها براي ما ايراني‌ها حريمي مقدس بودند؛ محلي براي يكپارچگي خانواده‌هايمان. آنها فراتر از ارزش معماري‌شان حريمي بودند براي آرامش و يكپارچگي خانه و خانواده. بد نيست بدانيد معمارهاي سنتي تمام هم و غمشان معطوف به داخل خانه بود و نماي خانه چندان اهميتي برايشان نداشت. متنوع‌ترين و پركارترين قسمت خانه اندروني بود تا ساكنان خانه احساس خستگي و تكرار نكنند. حياط اندرون هيچ راهي به‌جز راهروي ورودي نداشت كه آن هم پيچ و تاب مي‌خورد تا ساكنان خانه از چشم نامحرم دور نگه داشته شوند. همه اينها باعث شده كه معماري خانه‌هاي سنتي ايران را يك معماري درونگرا بنامند. اتاق‌ها در يك خانه سنتي براساس اهميت و كاربردشان دور تا دور حياط چيده مي‌شدند. اتاق‌هاي تابستاني معمولا روي ضلع جنوبي قرار مي‌گرفتند تا در طول روزهاي تابستان، كمتر در معرض آفتاب باشند و اتاق‌هاي زمستان‌نشين، روبه‌روي اتاق‌هاي تابستاني و دقيقا روي ضلعي مي‌نشستند كه در طول روز، بيشترين آفتاب به آنها بتابد. باقي فضاها هم مثل انبار، آشپزخانه و اصطبل در رديف دوم و پشت اتاق‌ها جا مي‌گرفتند. از در يك خانه ايراني كه بروي تو، مي‌افتي وسط يك فضاي سرپوشيده كه به‌اش مي‌گفتند هشتي. بعد با يك زاويه 90 درجه، جلويت يك راهرو -كه گاهي اوقات مي‌توانست شيب كمي هم داشته باشد- قرار مي‌گرفت. به انتهاي راهرو كه مي‌رسيدي، اگر غريبه بودي به بيروني راهنمايي مي‌شدي و اگر آشنا بودي و محرم ساكنان خانه، مي‌توانستي مستقيم پا به اندروني بگذاري. خانه‌ها و حياط‌هاي بزرگ خانه‌هاي قديمي، هميشه طوري ساخته مي‌شدند تا از بهترين جهت تابش نور خورشيد استفاده كنند، از بادهاي نامناسب و توفان‌هاي منطقه‌اي در امان باشند و رو به سمت بادهاي مطبوع داشته باشند. حياط خانه‌هاي مناطق كويري، حداقل نيم متري پايين‌تر از سطح كوچه بود. در بعضي خانه‌ها حتي وسط حياط اصلي هم مي‌توانيد يك حياط عميق‌تر به نام «گودال باغچه» ببينيد. تمام اين تمهيد‌ها براي عميق كردن حياط و سايه‌گير بودن و خنك شدن خانه است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: پرشین وی]

[مشاهده در: www.persianv.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 343]