يك بليت و چند نشان

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: يك بليت و چند نشان

مسافران- ستاره سمايي:
چشم‌هايتان را كه باز مي‌كنيد، مي‌بينيد عقربه‌هاي ساعت، 7:05 را نشان مي‌دهد.

هراسان از رختخواب جدا مي‌شويد؛ شما تازه دو روز است كه استخدام شده‌ايد و بايد راس ساعت 8 صبح در محل كارتان حاضر شويد. خوشبختانه دفتر كارتان با ايستگاه متروي طالقاني فاصله چنداني ندارد و نزديك‌ترين ايستگاه مترو به منزل شما نيز ايستگاه صادقيه است.

سريع خود را به ايستگاه مترو مي‌رسانيد اما وقتي صف خريد بليت را مي‌بينيد، مات و متحير مي‌شويد. حداقل بايد چند دقيقه‌اي در اين صف منتظر بمانيد اما شما وقت زيادي براي از دست دادن نداريد، عقربه‌هاي ساعت با سرعت زيادي در حال حركت هستند.

ناگهان به ياد بليتي مي‌افتيد كه تازه خريداري كرده‌ايد: يك بليت اعتباري! خوشحال از عاقبت‌انديشي خود، به سمت گيت هوشمند مي‌رويد. حالا كافي است فقط كارت را به دستگاه نشان دهيد. در كم‌تر از يك ثانيه از گيت عبور مي‌كنيد و قطار هم تا چند ثانيه ديگر از راه خواهد ‌رسيد. تصور كنيد اگر بليت اعتباري نداشتيد، حتما در روز دوم كارتان تاخير مي‌خورديد!

سال‌ها بود كه ناوگان اتوبوس‌راني به عنوان بزرگترين سيستم حمل و نقل عمومي در كشور ما شناخته شده بود و ارايه بليت‌هاي كاغذي به عنوان سنتي‌ترين نوع پرداخت كرايه، با پيشينه‌اي حدود نيم‌قرن، بدون هيچ تغييري، همچنان مورد استفاده قرار مي‌گرفت.
با ظهور مترو كه وسيله‌اي مدرن است، مسلما نياز به سيستم متفاوتي براي كنترل بليت احساس مي‌شد كه همگام با ساير تجهيزاتي باشد كه در مترو نصب مي‌شود. بنابراين استفاده از تكنولوژي روز و حذف افراد در كنترل بليت، به عنوان مهم‌ترين اهداف در سيستم جديد كنترل بليت در نظر گرفته شد.

مهندس جعفر ربيعي، مديرعامل شركت بهره‌برداري راه‌آهن شهري تهران و حومه (مترو) با اشاره به اين موضوع به همشهري مي‌گويد: وقتي در سال 77، متروي تهران بعد از سال‌ها انتظار به تدريج راه‌اندازي شد، مشخص بود كه تعداد مسافران نيز به تدريج افزايش پيدا خواهد كرد و به اين ترتيب كنترل دستي بليت‌ها را غير ممكن مي‌ساخت. اما مديريت مترو در آن زمان صلاح بر اين ديد كه بليت‌هاي كاغذي، شبيه بليت‌هاي اتوبوس، به عنوان اولين نسل بليت‌هاي تردد در مترو در اختيار مسافران قرار بگيرد.

هم‌زمان با راه‌اندازي مترو، دو نوع بليت، يكي براي ترددهاي درون شهري و ديگري براي ايستگاه‌هاي خارج شهر تعريف شد كه به صورت دستي توسط ماموران مترو كنترل مي‌شد.

البته گيت‌ها در همان زمان هم در ايستگاه‌هاي مترو وجود داشتند اما كار كنترل بليت را انجام نمي‌داد بلكه فقط به عنوان گيت‌هاي جداكننده مورد استفاده قرار مي‌گرفت و فضاي كنترل شده را از فضاي كنترل نشده جدا مي‌كرد.

به تدريج كه تعداد مسافران افزايش يافت، خطوط مترو نيز وسيع‌تر شد و تعداد ايستگاه‌هاي مترو افزايش يافت. به اين ترتيب مكانيزه شدن سيستم كنترل مترو در دستور كار مسئولان مترو قرار گرفت و به گفته ربيعي، از حدود 6 سال پيش، سيستم كنترل هوشمند بليت به تدريج در ايستگاه‌هاي مترو نصب و راه‌اندازي شد.

اين بليت‌هاي هوشمند

سيستم كنترل بليت هوشمند در واقع شبكه مستقل فروش و كنترل بليت است كه در آن تمام اطلاعات را از زمان خريد بليت، نشان دادن بليت به دستگاه و خواندن اطلاعات بليت توسط دستگاه تا زماني‌كه گيت‌ها براي عبور مردم گشوده مي‌شود، در يك شبكه كامپيوتري ثبت و ضبط مي‌شود. بنابراين به گفته مديرعامل شركت بهره‌برداري متروي تهران و حومه، اطلاعات ذي‌قيمتي نظير نوع بليت، مقدار بليتي كه در هر ايستگاه فروخته مي‌شود، ميزان استفاده از يك بليت خاص در يك ايستگاه خاص و... را مي‌توان از همين طريق كسب كرد.

در واقع از اين بليت‌ها مي‌توان به عنوان وسيله‌اي براي آمارگيري تعداد مسافران مترو، تعيين ساعات و خطوط پر ترافيك مترو، ميزان استفاده افراد خاص از مترو، پرترددترين ايستگاه مترو و ... استفاده كرد. البته مهندس ربيعي به نكته جالبي در اين مورد اشاره مي‌كند: چنين اطلاعاتي مي‌تواند براي شركت‌ها و موسسات تبليغاتي بسيار ارزشمند باشد و به همين دليل است كه شركت مترو در بسياري از كشورها، چنين اطلاعاتي را با هزينه‌هاي بسيار هنگفت به شركت‌هاي تبليغاتي مي‌فروشد!

مزيت قابل توجه ديگري كه استفاده از سيستم هوشمند كنترل بليت به همراه دارد، هوشمند بودن گيت‌هاي كنترل بليت است. اين دستگاه‌ها فقط در صورت ارايه بليت معتبر، براي عبور مسافران گشوده مي‌شوند و در غير اين‌صورت، به هيچ‌وجه امكان تخطي از قوانين حاكم بر مترو وجود ندارد. همچنين مي‌توان از طريق يك مركز در قالب يك بستر فيبر نوري، نحوه كنترل بليت‌ها را به تمام گيت‌ها در تمام ايستگاه‌هاي مترو صادر كرد. مثلا وقتي سرويس تازه‌اي در شبكه مترو راه‌اندازي مي‌شود، مي‌توان از طريق كامپيوتر مركزي، تمام اطلاعات و قوانين تازه شامل قيمت بليت‌ها، تخفيف‌ها و ... را به تمام گيت‌هاي موجود ابلاغ كرد.

البته براي رديابي بليت‌هاي گمشده و دزديده‌شده نيز از همين شيوه استفاده مي‌شود، به اين ترتيب كه شماره كارت گم‌شده، در ليست سياه قرار مي‌گيرد تا در صورت مشاهده اين كارت توسط هركدام از گيت‌ها، فرد شناسايي و اقدامات لازم صورت گيرد. البته انجام اين كار سخت است و تنها در صورت ارايه آخرين رسيد شارژ كارت اعتباري، قابل پيگرد است.

بليت‌هاي رنگارنگ

بعد از گذشت مدت نه چندان طولاني از عمر متروي تهران، بليت‌هاي مختلفي براي رفاه حال مسافران طراحي و عرضه شد؛ به اين ترتيب هركس مي‌تواند به فراخور ميزان رفت‌و‌آمدهايش، يكي از اين بليت‌ها را انتخاب كند و در هزينه‌ها و وقت خود صرفه‌جويي كند. براي كسب اطلاعات بيشتر از انواع بليت مي‌توانيد به سايت اينترنتي
tehranmetro.com/farsi مراجعه كنيد.

اما از لحاظ فيزيكي، دو نوع بليت در ناوگان مترو تعريف شده است: بليت مغناطيسي و بليت اعتباري (بليت هوشمند بدون تماس). بليت‌هاي مغناطيسي براي استفاده‌هاي كوتاه مدت طراحي شده‌اند و نهايتا 10 سفر مي‌توان با آن‌ها انجام داد و غير قابل شارژ و استرداد هستند. اين بليت‌ها شامل بليت‌هاي تك سفره، دو سفره و ده‌سفره هستند.

البته بد نيست بدانيد اين نوع بليت گران‌ترين و پر‌دردسرترين بليت در شبكه مترو است. اين بليت‌ها به سادگي، آسيب مي‌بينند و در صورت پاره و خم شدن يا مخدوش شدن نوار سياه پشت كارت، قابل استفاده نخواهند بود و در اين صورت نيز، مبلغ پرداخت شده بابت بليت، بازپس داده نمي‌شود. در واقع بليت‌هاي مغناطيسي براي مسافراني كه مي‌خواهند وقت ارزشمند خود را در صف طويل خريد بليت تلف كنند و بليت را گران‌تر بخرند، مناسب است! ربيعي در مورد علت اين تفاوت قيمت در بليت‌هاي يك‌بار مصرف و بليت‌هاي قابل شارژ به همشهري مي‌گويد: بايد فرهنگ استفاده از بليت‌هاي اعتباري كه هم به لحاظ صرفه‌جويي در كاغذ و هم استفاده از نيروي انساني و بسياري هزينه‌هاي ديگر مقرون به صرفه هستند، در بين تمام اقشار مردم رواج پيدا كند. در تمام دنيا، بليت‌هاي يك‌بار مصرف گران‌تر از ساير انواع بليت‌هاست.

پيش به سوي تكنولوژي

بليت‌هاي اعتباري حدود 6 سال است كه در شبكه مترو در سراسر دنيا وارد شده است و حتي قديمي‌ترين شبكه‌هاي مترو نيز تا پيش از اين، از بليت‌هاي هوشمند بدون تماس استفاده نمي‌كردند بنابراين كشور ما از اين لحاظ، با تكنولوژي روز همگام است. اما بيشترين استفاده از بليت‌هاي اعتباري (هوشمند بدون تماس) در سراسر دنيا، در سيستم حمل و نقل عمومي صورت مي‌گيرد چراكه در مدت زمان بسيار كوتاه، بليت جمعيت زيادي را كنترل مي‌كند.

البته شايد اين كارت‌ها را با ديگر كارت‌هاي هوشمند نظير كارت‌هاي بانكي مقايسه مي‌كنيد اما خوب است بدانيد كارت‌هاي اعتباري مترو، بدون تماس هستند اما كارت‌هاي بانكي اين‌طور نيست. در واقع براي استفاده از كارت‌هاي بانكي، كارت بايد از لحاظ فيزيكي با دستگاه تماس داشته باشد: كارت بايد درون دستگاه قرار بگيرد و پس از خواندن اطلاعات، آن‌ها را از طريق ماهواره‌ها به مركز ديگري مخابره كند.

سپس اطلاعات ديگري را از همان دستگاه دريافت كند و بعد از انجام تمام اين مراحل است كه شما مي‌توانيد درخواست خود را به دستگاه ابلاغ كنيد. اما در بليت‌هاي هوشمند بدون تماس چنين سيستمي قابل اجرا نيست چراكه در صورت ايجاد كوچكترين اختلال در شبكه، زمان از دست مي‌رود و قطار حركت خواهد كرد! در بحث استفاده از مترو، صحبت از ثانيه‌هاست بنابراين وقتي براي از دست دادن وجود ندارد. بنابراين سيستم كنترل بليت هوشمند بدون تماس مناسب‌ترين گزينه است چراكه هيچ تماسي بين دستگاه و كارت برقرار نمي‌شود و فقط كافي است اين بليت از كنار دستگاه عبور داده شود؛ همان‌طور كه بارها ديده‌ايد و خودتان نيز همين روش را انتخاب كرده‌ايد، تنها با نشان دادن بليت اعتباري حتي از درون كيف خود، مي‌توانيد از گيت عبور كنيد.

در واقع در همان لحظه‌اي كه اين بليت از كنار دستگاه عبور داده مي‌شود، تبادل اطلاعات بين بليت و دستگاه صورت مي‌گيرد.

داخل بليت اعتباري‌ام چيست؟

مديرعامل شركت بهره‌برداري متروي تهران در مورد مكانيزم سريع تبادل اطلاعات در اين سيستم مي‌گويد: داخل بليت‌هاي اعتباري، يك چيپ كامپيوتري وجود دارد كه حدود يك كيلوبايت ظرفيت دارد.

يك سيم‌پيچ دو سوي اين چيپ را به هم متصل كرده است كه اصطلاحا به آن آنتن گفته مي‌شود. وقتي اين كارت روي دستگاه گرفته مي‌شود، يك پالس الكترونيكي در اين آنتن ايجاد مي‌شود كه اطلاعاتي از روي اين چيپ خوانده مي‌شود و اطلاعات ديگري روي آن نوشته مي‌شود. شماره كارت، نام ايستگاهي كه كارت در آن استفاده مي‌شود و ساعت استفاده از كارت روي دستگاه حك مي‌شود و مبلغ تعيين‌شده‌اي از اعتبار موجود در كارت كسر شده و باقيمانده اعتبار روي كارت حك مي‌شود. بايد توجه داشت كه تمام اين اطلاعات در كمتر از يك ثانيه توسط دستگاه ثبت و ضبط مي‌شود و تغييرات لازم در اطلاعات ايجاد مي‌شود. بنابراين اين تكنولوژي به خاطر سرعت بالايي كه دارد، به خصوص در سيستم حمل و نقل دنيا مورد استفاده قرار گرفته است.

به گفته ربيعي، در صورت استفاده صحيح از كارت‌هاي اعتباري، آن‌ها مي‌توانند عمر مفيدي برابر 15 سال داشته باشند اما اگر حس كنجكاوي افرادي كه علاقه‌مند به كشف درون كارت‌هاي اعتباري هستند، منجر به آسيب‌ديدگي و خراب شدن آن شود، مترو هيچ مسووليتي در قبال كارت‌هاي مخدوش شده ندارد و تمام اعتبار درون كارت غيرقابل استفاده مي‌شود؛ مگر اين‌كه آخرين رسيد كارت اعتباري، موجود باشد.

بليتي براي تمام وسايل نقليه عمومي

نكته قابل توجهي كه در ديدار با مديرعامل شركت بهره‌برداري متروي تهران مطرح شد، اين است كه اخيرا امكان تازه‌اي براي مشتريان و اتوبوس‌هاي خطوط BRT فراهم شده است: مشتريان مي‌توانند با استفاده از بليت‌هاي اعتباري مترو، هزينه استفاده از اتوبوس‌هاي BRT را نيز بپردازند.

مهندس ربيعي در مورد اين امكان جديد مي‌گويد: دكتر قاليباف به دليل تسلطي كه بر حوزه IT (اطلاعات فناوري) دارد، اهميت خاصي را براي انجام اين امور قائل است و در حال حاضر بحث هماهنگ‌سازي بليت‌هاي حوزه حمل‌نقل عمومي شهري در دستور كار ما قرار گرفته است كه در حال حاضر غير از مترو، در ايستگاه‌هاي اتوبوس تندرو مي‌توان از بليت‌هاي اعتباري استفاده كرد و با هماهنگ شدن ساير وسايل نقليه درون شهري از جمله خطوط تاكسي‌راني و اتوبوس‌راني استفاده از اين كارت‌ها تعميم مي‌يابد. ربيعي همچنين خبر از طرح ديگري مي‌دهد: در كل قرار است به زودي قابليت استفاده از اين كارت‌ها براي خريدهاي جزئي در فروشگاه‌هاي مترو مثل خريد روزنامه، خوراكي و ...

ايجاد شود؛ البته اين طرح در برخي كشورها اجرا شده است اما عمر چندان زيادي ندارد.
وي همچنين علت حذف تخفيف‌هاي كارت اعتباري را در ارتباط با همين موضوع مي‌داند و مي‌گويد: از ابتداي خردادماه سال جاري، مبلغي كه به عنوان تخفيف در هنگام خريد كارت‌هاي اعتباري براي خريداران قائل مي‌شديم، حذف شد و تنها دليل آن نيز، تهيه بليت مشترك براي وسايل نقليه عمومي است: براي تهيه بليت مشترك، لازم بود اين تخفيف در بدو خريد بليت حذف شود چراكه سياست‌هاي تخفيف اين سازمان‌ها مشترك نيست بنابراين در پايان سفر مسافران، اين تخفيف به همان مقدار قبلي در مترو لحاظ مي‌شود و تنها تغيير ايجاد شده، زمان محاسبه تخفيف است كه در هنگام خروج مسافر اعمال مي‌شود.

امكان ديگري كه با تهيه بليت مشترك ايجاد مي‌شود، صحت آمار مسافران ناوگان حمل و نقل عمومي و ساير اطلاعات اين حوزه است كه با پياده شدن طرح بليت هوشمند مشترك، غيرقابل خدشه و قابل اعتماد خواهد شد.

تاريخ درج: 30 تير 1387 ساعت 14:27 تاريخ تاييد: 30 تير 1387 ساعت 15:33 تاريخ به روز رساني: 30 تير 1387 ساعت 15:32
يکشنبه 30 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 407]