تصوير هفت آسمان در قرآن و «تمام نهج البلاغه» (5)

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

تصوير هفت آسمان در قرآن و «تمام نهج البلاغه» (5) نويسنده : حجه اللاسلام والمسلمين دکتر سيد علي رضا حجازي(1) 5. آسمانهاي هفت گانه و نظريه بعد چهارم طبق نظريات جديد علمي، فضاي سه بعدي اي که در آن زندگي مي کنيم فضايي خيمده است، به طوري که اگر سفينه اي از يک نقطه شروع به حرکت کند وبه زعم خودش در جهت يک خط راست حرکت کند، سرانجام به نقطه شروع حرکتش خواهد رسيد. در مقايسه با سطح کره، که سطح دو بعدي بسته اي است که در جهت بعد سوم خم شده است، مي توان گفت جهان سه بعدي پيوسته کره اي چهار بعدي است.به عبارت ديگر، جهان ما جهاني سه بعدي است که در جهت بعد چهارم خم شده است. حرکت در بعد چهارم امکانات و تجهيزات فراواني را در اختيار بشر خواهد گذاشت، از جمله آنها مي توان اين موارد را نام ببريم: امکان خروج از زندان بدون گذشتن از در يا ديوار، عبور از کوه بدون رفتن بالاي آن يا تونل زدن، نزديک کردن راهها ( طي الارض)، پشت و ور کردن موجودات، وتوجيه ماهيت دو گانه موج - ذره. به نظر مي رسد اين مفاهيم به مفهوم برخي آيات قرآن وروايات اهل بيت (ع) نزديک باشد. امروزه، به برخي مباحث از قبيل معراج پيامبر اکرم(ص)، پل صراط، داستان ملکه سبا، آسمانهاي هفت گانه ، و .. ازمنظرگاه جديدي نگريسته مي شود. 5. 1 بيان نظريه بعد چهارم طبق نظريه عام اينشتين، ما در جهان فضا - زماني خميده اي زندگي مي کنيم. به عبارت ديگر، فضاي سه بعدي ما همانند سطح کره مسطح نيست ومرز وپاياني ندارد ودر عين حال نامحدود نيست.هر سفر که به زعم ما در خط مستقيمي صورت گيرد در واقع مستقيم نيست ودر جهت بعد چهارم خم شده است (مانند هر خط روي کره که در جهت بعد سوم خم شده است). تصور زندگي در فضاي چهار بعدي نتايجي را در بردارد که تا حدودي با برخي مفاهيم مطرح در قرآن، همچون مفهوم آسمانها ي هفت گانه، انطباق دارد. دراينجا، بايد اين نکته بسيار ضروري را سريع بيفزاييم که قصد ما هرگز تطبيق کامل مفاهيم قرآني با مفاهيم علمي نيست، زيرا تطبيق حقيقت محض مفاهيم قرآن با نظريه ها وقوانين علمي موجود، که ناشي از درک ناقص بشر و مرتباً دستخوش تغيير است، نه ممکن ونه حتي عقلاني است.تأکيد مي شود که استناد به آياتي از قرآن فقط و فقط فرضيه و احتمال را طرح مي کند وبه هيچ وجه در نظر نيست که مفاهيم قرآني را با استفاده از قوانين علمي اثبات کنيم يا قوانين علمي را با آيات الهي بسنجيم. 5. 2 مفهوم آسمانهاي هفت گانه طبق نظريه بعد چهارم اکنون، اگر جهان ما از اين منظر چنين جهاني باشد وموجودي بيرون از اين جهان و مسلط بر آن بخواهد با زباني مفهوم براي ما اين بعدهاي متفاوت را بيان کند، از چه کلمه يا مفهومي مي تواند استفاده کند؟ فرض کنيد مورچه اي روي جهان دوبعدي خميده اي زندگي کند، که سطح يک کره سه بعدي را تشکيل مي دهد، وشما بخواهيد به او بفهمانيد که جهان واقعي جهاني سه بعدي است. به او چه مي گوييد؟ بهترين کلمه براي اين مبحث آسمانهاي متفاوت است. به او مي گوييد.علاوه بر آسماني که در جهان تو وجود دارد، آسمان ديگري نيز در بعد بالاتر هست؛ يعني اين جهان دو بعدي ساخته تصور توست که در فضايي سه بعدي قرار داري. همين طور، اين جهان سه بعدي، که ساخته وپرداخته تصور ماست مي تواند فضاي چهار بعدي قرار بگيرد؛ وبه همين ترتيب، عوالم وآسمانهاي بالاتر وفوق تصور ما، زمينيان پاي در گل ودست وپا بسته! پس مفهوم آسمانهاي هفت گانه در قرآن ، به ويژه با عنايت به تبيين وتفسير اهل بيت (ع) از قرآن، بيانگر ابعاد بالاتر در جهان هستي است. 6. نتيجه نظريات متفاوت مفسران درمورد آسمانهاي هفت گانه چنين است که برخي معتقدند که آنها همان سيارات سبع اند (عطارد، زهره، مريخ، مشتري، زحل، ماه، وخورشيد) که با چشم مشاهده مي شوند.برخي ديگر معتقدند که منظور طبقات هواي متراکم اطراف زمين است. برخي کلمه هفت را به معني تکثير وتعداد زياد دانسته و از آن تعداد زياد ستارگان را استنباط کرده اند. اين نظريات با آنچه از آيات وروايات استنباط مي شود مطابقت ندارد. با عنايت به تفسير الميزان ، تسنيم، کاشف، اطيب البيان طيب وتفسير نمونه وبا استفاده از مفاد آيات و رويات مي توان گفت: 1) آسمان دنيا، که يکي از آسمانهاي هفت گانه است ،عبارت است ازهمه ثوابت و سيارات محسوس و مشهود. 2) همه آنچه تاکنون مشاهده شده ومي بينيم همان آسمان اول است و شش آسمان ديگر عوالمي اند غير از کرات آسماني. 3) همه آسمانهاي هفت گانه مخلوقات جسماني اند، اگر چه از موادي لطيف باشند، زيرا مجرد از ماده وصورت مکان ندارد. 4) هر يک از آسمانهاي هفت گانه ملکوت خود را دارد وبه موازات هفت آسمان هفت ملکوت آسمان هست ورابطه ملکوت آسمانها با آسمانها رابطه ظاهر و باطن است. فرود آمدن فرشتگان از آسمان وبالا رفتنشان ، فرود آمدن روزيها از آسمان وباز شدن درهاي آسمان به روي کافران و... که در آيات و روايات آمده همه مربوط به ملکوت آسمانهاست، نه آسمانهاي جسماني. 5) مفهوم آسمانهاي هفت گانه در قرآن- به ويژه با عنايت به تبيين وتفسير اهل بيت (ع) از قرآن وبا استفاده از نظريه بعد چهارم وتطبيق آن بر تصور وجود و زندگي آدمي در فضايي چهار بعدي - بيانگر ابعاد بالاتر در جهان هستي است. به نظر مي رسد اين تبيين از آسمانهاي هفت گانه به ضميمه دستاوردهاي علمي جديد دانشمندان نجوم وفيزيک - والبته نه به استناد آنها - وديگر صاحبنظران از ديگر نظريات پذيرفتني تر باشد. پس، هرگز نبايد مضمون آيات وروايات را صرفاً با يافته هاي ناقص وفهم قاصر خويش تفسير کنيم که اگر با برداشتهاي ما همسو وموافق نبود، آنها را رد يا در آن ترديد کنيم. بشر (که نسبتش درمقايسه با همه جهاني که تاکنون شناخته شده به مراتب کمتر است از دانه اي شن وذره بسيار بسيار کوچکي در برابر بياباني پهناور) چگونه مي تواند ادعا کند که تمامي هفت آسمان و زمين را ديده وآنها را در نورديده ؟ شبستري درگلشن راز چه زيبا سروده : زمين در جنب اين گردون مينا چو خشخاشي ست در دامان صحرا توبنگر تا از آن خشخاش چندي سزد گر بر سبيل خود بخندي رئيس رصد خانه پلومار در اتازوني مي گويد: « تمام اين دنياي عظيمي که به نظر دوربين ما مي رسد وداراي صد هزار ميليون کهکشان است، جز يک ذره کوچک و بي مقدار از يک دنياي عظيم تري نيست که آن دنياي عظيم نسبت به اين دنيا حکم اين دنيا را نسبت به يک ذره بي مقدار دارد وتازه من اطمينان ندارم که وراي فضاي آن دنياي دوم دنياي ديگري نباشد (کمره اي ، همان، ص 179). منابع: الالوسي ، محمود بن عبدالله ( بي تا)، روح المعاني في تفسير قرآن العظيم والسباع المثاني، دارالفکر، بيروت. ابن ابي الحديد ، عبدالحميد بن محمد (بي تا)، شرح نهج البلاغه ، دار احياء الکتب العربيه، بي حا. ابن حجر، احمد بن علي (1330 ق)، فتح الباري في شرح صحيح البخاري، چ2، دارالمعرفه للطباعه والنشر، بيروت. ابن خلاون، عبدالرحمن (بيتا)، تاريخ ، چ4، دار الاحياء التراث العربي، بيروت. ابن کثير، اسماعيل (بي تا)، البدايه والنهايه، دار الاحياء التراث العربي ، بيروت. ــــــــ( 1412ق)، تفسير القرآن العظيم، دارالمعرفه، بيروت. ابن منظور ، محمد، بن مکرم (1408ق)، لسان العرذب، چ1، دار الاحياء التراث العربي، بيروت. اليس ، جورج و روث ويليامز(1376)، فضا- زمان تخت وخميده، ترجمه يوسف امير ارجمند ، مرکز نشر دانشگاهي ، تهران. بانوي اصفهاني ، نصرت امين (1361)، مخزن العرفان، انتشارات نهضت زنان مسلمان. بروجردي، سيد ابراهيم (1341)، تفسير جامع ، چ3، انتشارات صدر، قم. بهبودي، محمد باقر (بي تا)، هفت آسمان، کتابخانه مسجد جعفري، تهران. بيروني، ابوريحان (1377)، آثار الباقيه ، ترجمه اکبر داناسرشت، ج4، انتشارات امير کبير، تهران. تشنر، مقبول احمد(1368)، تاريخچه جغرافيا در تمدن اسلامي، ترجمه محمد حسن گنجي، بنياد دائره المعارف اسلامي، تهران. ثعالبي، عبدالرحمن (1418ق)، الجواهر الحسان في تفسير القرآن، دار احياء التراث العربي ،بيروت. جفري، آرتور (1386)، واژه هاي دخيل در قرآن مجيد، ترجمه دکتر فريدون بدره اي ، ويراست جديد، چ 2، انتشارات توس، تهران. جوادي آملي، عبدالله (1381)، تسنيم ، انتشارات اسراء قم. حجازي ، سيد علي رضا 01384)، خطبه هاي شگفت انگيز امير مؤمنان علي (ع)، فارسي الحجاز، قم. حسني ، علي اشرف(1380)، زمين وآسمان در قرآن ونهج البلاغه ، اميري، تهران. حويزي، عبدعلي بن جمعه (بي تا)، تفسير نور الثقلين، ترجمه سيد هاشم رسولي محلاتي خزائلي، محمد (1371)، اعلام قرآن، چ4، امير کبير، تهران. دروزه، محمد عزه(1383ق)، التفسير الحديث، دار الاحياء الکتب العربيه ، قاهره، افست قم، مؤسسه اسماعيليان ( بي تا). راکر، ردولف (1374)،هندسه، نسبيت وبعد چهارم، ترجمه يوسف امير ارجمند، انجمن فيزيک ايران، تهران. رستگاري جويباري، يعسوب الدين (1408ق)، تفسير البصائر، چ1، مطبعه الاسلاميه ، قم. رضايي اصفهاني، محمد علي (1381)، پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، چ3، انتشارات کتاب مبين ، رشت. سالم، عبدالعزيز(1381)، تاريخ عرب قبل از اسلام، ترجمه باقر صدري نيا، انتشارات علمي وفرهنگي ، تهران. سيوطي، جلال الدين (1408ق)، مسند علي به ابي طالب ، دارالجليل، بيروت. شهرستاني، سيد هبه الله (بي تا)، الهيئه و الاسلام، ترجمه اسماعيل فردوس فراهاني، نجف. شهيدي، سيد جعفر (1378)، ترجمه نهج البلاغه، انتشارات علمي وفرهنگي ، تهران. صدرالدين شيرازي، محمد بن ابراهيم ( 1981/ 1382)، الحکمه المتعاليه في الاسفار الاربعه، چ3، دار الاحياء التراث العربي، بيروت. صفار، ابوجعفر محمد بن حسن (1380)، بصائر الدرجات الکبري في فقه آل محمد، تهران. صدوق، ابوجعفر علي بن حسين (بي تا)، الخصال ، ترجمه سيد احمد فهري، انتشارات اسلاميه، تهران. طالقاني ، سيد محمود (1366- 1354)، پرتوي از قرآن، شرکت سهامي انتشار ، تهران. طباطبائي، سيدمحمد حسين (1361)، قرآن در اسلام، دفتر انتشارات اسلامي، قم. ـــــــــ(بي تا)، الميزان في تفسير القرآن، منشورات جماعه المدرسين في الحوزه العلميه ، قم. ـــــــــــ(1363)، تفسير الميزان، ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني، دفتر تبليغات اسلامي، تهران. طيب، سيد عبدالحسين (1346)، اطيب البيان، چ3، انتشارات اسلام، تهران. عطاردي، عزيزالله (1406ق)، مسند الامام الرضا(ع)، کنگره جهاني امام رضا(ع) مشهد. علي، جواد (1423ق)، المفصل في تاريخ العرب قبل الاسلام، چ2، جامعه بغداد، بغداد. علي بن ابراهيم قمي (بي تا)، تفسير علي بن ابراهيم قمي. فخر رازي، محمد بن عمر (1411ق)، التفسير الکبير المسمي بمفاتيح الغيب، چ3، مکتب الاعلام الاسلامي ، قم. قرآن کريم (1374)، ترجمه عبدالمحمد آيتي، انتشارات اسوه، قم. قرشي، سيد علي اکبر (1366)، تفسير احسن الحديث، بنياد بعثت، تهران. قره چانلو، حسين (1380)، جغرافياي تاريخي کشورهاي اسلامي، انتشارات سمت، تهران، کاشاني، ملا فتح الله (1377)، تفسير کبير منهج الصادقين، تصحيح علامه شعراني، انتشارات اسلاميه، تهران. کليني، محمد بن يعقوب(1382ق)، روضه الکافي ، مکتبه الاسلاميه، تهران. کمره اي ، خليل (1387)، دايره المعارف نهج البلاغه، آفرينش آسمان وزمين در نهج البلاغه ، تصحيح وتحشيه دکتر احمد معتمد به کوشش سيد محمد رضا دين پرور، بنياد نهج البلاغه ، تهران. لينتون، رالف(1378)، سير تمدن، ترجمه پرويز مرزبان، چ3، انتشارات علمي و فرهنگي ، تهران. مبلغي آباداني، عبدالله (1376)، تاريخ اديان ومذاهب ، چ2، انتشارات حر، قم. متقي ، علاء الدين (1421ق)، کنزالمعال في سنن الاقوال والافعال ، مؤسسه الرساله، بيروت. مجلسي، محمد باقر (1403ق)، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، چ2، مؤسسه الوفاء، دار الاحياء التراث العربي، بيروت. ــــــــــ(1363)، مرآت العقول ، داراکتب الاسلاميه، تهران. مسعودي، علي بن حسين (بي تا)، التنبيه والاشراف، دارالصاوي، قاهره. مصطفوي سيد حسن (1371)، التحقيق في کلمات القران الکريم، انتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي، تهران. معرفت ، محمد هادي (1384)، علوم قرآني ، مؤسسه فرهنگي تمهيد، تهران. مغنيه، رمحمد جواد (1981)، تفسير الکاشف ، چ3، دارالعلم للملايين، بيروت. مکارم شيرازي، ناصر وهمکاران (1366- 1353)، تفسير نمونه، دارالکتاب الاسلاميه، تهران. موسوي فر، سيد صادق (1426ق)، تمام نهج البلاغه ، نسخه مسند ، 8ج، مؤسسه الاعلمي للمطبوعات ، بيروت. نفيسي، کاظم(1382)، «بعد چهارم در قرآن»، فصلنامه دانشکده الهيات ومعارف اسلامي دانشگاه مشهد، ش 58، س 1382، ص 144- 127. نکونام، جعفر (1387)، «بازتاب انديشه هاي نجومي بابلي در واژگان دخيل قرآن»، پژوهش ديني، ضميمه ش 17، پاييز (1387)، ص 4، چکيده فارسي، ص 127- 164 متن انگليسي. نلينو، کرلوالفونسو(بي تا)، تاريخ نجوم اسلامي، ترجمه احمد آرام، کانون پژوهشهاي اسلامي ، تهران. نيکلسون، آين (1379)، 186 پرسش و پاسخ نجومي ، ترجمه دکتر عبدالمهدي رياضي و هادي رفيعي ، آستان قدس رضوي، مشهد. هاکس، مستر (1377)، قاموس کتاب مقدس، انتشارات اساطيز، تهران. واندروردن ، بارتل (1372)، پيدايش دانش نجوم، ترجمه همايون صنعتي زاده، مؤسسه مطالعات وتحقيقات فرهنگي ، تهران. يعقوبي ، احمد بن ابي يعقوب بن واضع (بي تا)، تاريخ اليعقوبي ، دار صادر، بيروت. سايتهاي مورد استفاده ومراجعه hhp://fa.wikipedia.org /http://www.iranclubs.org.frums نشريه النهج شماره 27و 28 پي‌نوشت‌ها: 1- استاديار وعضو هيئت علمي دانشگاه قم واستاد جامعه المصطفي العالميه[email protected] /ج
#دین و اندیشه#

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1144]