محبوبترینها
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1803938028
دولت های رانتیر و اقتصاد مقاومتی
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
دولت های رانتیر و اقتصاد مقاومتی
در اقتصاد مقاومتی به دلیل عدم وابستگی به درآمدهای خارجی، از شدت تأثیر پذیر ی از نظام بین الملل و تصمیمات سازمان ها و تحولات سیاسی – اقتصادی دیگر کشورها ،به طور قابل توجهی کاسته خواهد شد.
بخش دوم و پایانی 3-5-4-نظریه بلای منابع: نظریه ی دیگری که در توضیح تأثیرات درآمدهای نفتی بر اقتصاد کشورهایی دارنده نفت ارائه شده نظریه ی بلای منابع یا شومی منابع یا نفرین منابع است . واژه ی نفرین منابع اولین بار در سال 1993 میلادی توسط «ریچارد آوتی» اقتصاد دان انگلیسی مطرح شد(ابراهیمی ،1387) . البته پیش از آن اندیشمندانی مانند ابن خلدون (قرن 14میلادی) به اظهار نظر درموردد تأثیر وفور منابع بر جامعه پرداخته بودند اما نظریه ی بلای منابع و نقش منابع خدادادی در تحولات اقتصادی و اجتماعی کشورها در قرن 20 مطرح شده است. نظریه ی بلای منابع به این می پردازد که با اینکه منابع طبیعی می توانند به عنوان ابزار توسعه مورد استفاده قرار گیرد، اما طبق بررسی های تطبیقی میزان رشد اقتصادی در کشورهای صاحب منابع نسبت به کشورهای فاقد منابع کم تر بوده است . به گونه ای که منابع عظیم نفت عمدتا در اختیار کشورهای موسوم به جهان سوم است . کشورهایی مانند ایالات متحده آمریکا ،نروژ،انگلستان ،و اندونزی نیز به خوبی از منابع طبیعی به ویژه نفت برای رشد و توسعه بهره گرفته اند .(شیخ زاده،50:1391) ساچس و وارنر در سال 1997با بررسی 95 کشور در حال توسعه توانستند ارتباط منفی میان صادرات مبتنی بر منایع طبیعی و رشد اقتصادی در دوره ی زمانی 1970 -1990 را نشان دهند . و نهایتا آنها به این نتیجه رسیدند که فراوانی منابع به خودی خود دارای اثر منفی بر کارایی اقتصادی است و این یک قانون اقتصادی است .(شیخ زاده،51:1390) نظریه بلای منابع بسیار ی از واقعیات کشور های نفت خیز را به خوبی بیان میکند اما یکی از نکات اساسی که در بررسی این تئوری باید مد نظر قرار گیرد،بی توجهی به نقش مثبت منابع در روند توسعه است .اگر چه همه ی بلایای مطرح شده در نتیجه ی استفاده نادرست از درآمدهای نفتی به وجود می آیند و تحولات سیاسی و اجتماعی کشورهای نفت خیز نیز این واقعیات را تأیید میکند .اما درآمدهای نفتی میتوانند به عنوان خمیر مایه ی توسعه مورد استفاده قرار گیرد.(شیخ زاده،53:1391) و شرط تحقق این مهم ،و رسیدن به توسعه با بهره ی مفید از منایع طبیعی ، استفاده ی صحیح و با برنامه از منابع طبیعی و درآمدهای آنها ست. درآمدهای نفتی در صورت نبود نهادها ی سیاسی و اجتماعی کارآمد و مردم سالار باعث فقیر تر شدن مردم می گردد.(قنبری ،154:1390) دلیل آن هم متفاوت است از جمله میتوان گفت که دولت هایی که نهادهای سیاسی و اجتماعی ناکارآیی دارند عموما از جامعه مستقل هستند و این استقلال دولت از جامعه باعث می شود دولت ها به مردم خود پاسخگو نباشند و همین عدم پاسخگویی موجبات فساد و استفاده ی نادرست از منابع کشور و پر کردن عدم حضور مردم با پول ها و درآمدهای باد آورده ای همچون نفت خواهد شد .در نتیجه این باعث وابستگی شدید اقتصاد و در نتیجه جامعه و سیاست به این درآمدهای ناپایدار می شود. مطالعات متعددی در مورد اثر افزایش قیمت منابع در کشورها بر ساختار حکومت و نهادهای سیاسی انجام شده است .از جمله می توان به مطالعه ی میشل راس اشاره کرد .او بر اساس مطالعه ی 113کشور بین سال های 1971-1997نتیجه گیری می کند که افزایش اتکا دولت ها به منابع طبیعی سبب می شود که آن دولت ها به سمت دموکراسی تمایل کمتری از خود نشان دهند .(قنبری،141: 1390) نظریه ی بلای منابع و همین طور نظریه بیماری هلندی نتوانستند استثنائات موجود در بحث کشور های دارنده ی منابع طبیعی را توضیح دهند. از این رو نظریه ی دیگری مطرح شدند که این استثنائات را نیز توضیح میدادند. 3-5-5-تحلیل های متأثر از جریان نهادگرایی؛ نسل اول تحلیل های اقتصادی پیرامون اثرات درآمدهای نفتی که تحت عنوان بیماری هلندی شناخته می شود و همینطور نسل دوم این تحلیل ها که تحت عنوان «شومی منابع» به آن اشاره شد صرفا به مکانیسم های اقتصادی (عمدتا منفی) درآمدهای نفتی بر توسعه اقتصادی کشورها ی نفتی تأکید می کردند .در تحلیل های مربوط به بیماری هلند ی،اثرات منفی درآمد نفت از خلال تأثیرگذاری برر نرخ ارز و تغییر سود آوری فعالیت بخش های غیر تجاری نسبت به تجاری تبیین شده و این تأثیرات حتمی و قطعی ارزیابی می شود و در تحلیل های مربوط به شومی منابع بیش تر به مطالعات بین کشوری که درآنها نشان داده شده ربطه ی منفی بین «صادرات منابع طبیعی به تولید » و «نرخ رشد اقتصادی» برقرار است .(سرزعیم،1391) به طوری کلی هر دوی این تحلیل ها به این نکته مهم می رسیدند که درآمدهای نفتی اثر منفی بر رشد اقتصادی کشورهای دارنده ی نفت ،دارند . اما یک نکته مهم قابل اشاره در این بحث این است که این رابطه در مورد برخی از کشورها صدق نمی کند.(مثل نروژ)،یعنی چنین کشورهایی نیز هستند که دارنده ی منابع طبیعی هستند و نه تنها این منابع بلای جانشان نشده بلکه توانسته اند در راستای رشد و توسعه ی اقتصادی ازاین منابع بهره ببرند. وجود چنین استثنائاتی زمینه ساز ظهور نسل سوم تحلیل های مربوط به تأثیر درآمدهای نفتی بر اقتصاد کشورهای دارنده این منابع شد .نسل سوم تحقیقات متأثر از جریان نهادگرایی است.(سرزعیم ،1391) در این گروه از تحلیل ها ، نهادها مهم ترین عواملی شناخته می شوند که در بلند مدت تعیین کننده رشد اقتصادی کشورها هستند .هر چه کیفیت نهادها بالاتر باشد رشد اقتصادی در آنها دربلند مدت بیش تر خواهد بود (سرزعیم،1391) این گونه تحلیل ها با دست گذاشتن بر روی نهادها در واقع به این نتیجه می رسند که منابع طبیعی به خودی خود بلا یا طلا نیستند .اینکه یک کشور دارنده ی نفت و یا هر منبع طبیعی دیگری ،دارای چه نهادهای سیاسی و اجتماعی باشد و اینکه نهادهای مزبور توسعه یافته اند یا خیر مردم سالاری برقرار است یا خیر تعیین کننده یاصلی است که تعیین می کند منابع طبیعی در کشورهای مختلف توسعه یافته و جهان سومی دو نتیجه متفاوت بر رشد و توسعه ی اقتصادی آنها داشته باشند . در واقع در این دسته تحلیل ها به این نتیجه میر سیم که مشکل از نفت نیست بلکه مشکل از کشورهای دارنده ی نفت است .این دیدگاه در عرصه ی اقتصاد سیاسی نفت به این شکل ظاهر گردیده که وقتی کیفیت نهادها پاییین باشد درآمد حاصل از صادرات نفت ومنابع طبیعی نقمت است و بیش از آنکه مقوم رشد باشد موجب کاهش رشد می شود اما وقتی کیفیت نهادها بالاتر باشد درآمدهای نفتی می تواند موجب شکوفایی بیش تراقتصاد گردد. اما اثر مذکور می تواند معکوس نیز باشد به این معنی که درآمد نفت و منابع طبیعی امکان تضعیف(و یا احیانا تقویت) نهادها را فراهم می کند (سرزعیم،1391) این دسته از تحلیل ها مشکل استثنائاتی که در دور هیافت قبل توضیح داده نشده بود حل شد.و رشد اقتصادی کشورهای دارنده ی منابع طبیعی که از درآمدهای حاصل از منابع طبیعی در راستای رشد اقتصادی خوداستفاده کرده اند را به درستی توضیح میدهد. اقتصاد مقاومتی: اقتصاد مقاومتی عنوان طرح جدیدی در حوز ه ی اقتصادی است . این اصطلاح اولین بار توسط رهبر انقلاب اسلامی در16 شهریور 1389 در دیدار با جمعی از کار آفرینان سراسر کشور ،وارد ادبیات سیاسی و اقتصادی کشور شد. البته ایشان تبیین آن را به دانشگاهیان و پژوهشگران واگذار کردند. در تعریف و توضیح اقتصاد مقاومتی تاکنون عده ی زیادی از صاحبنظران به اظهار نظر پرداخته اند. که به چند مورد از آنها اشاره می کنیم. خود مقام معظم رهبری در تعریف اقتصاد مقاومتی اشاره دارند به اینکه : اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که به یک ملت امکان می دهد و اجازه می دهد که حتی در شرایط فشار هم ،رشد و شکوفایی خودشان را داشته باشند .این یک فکر است .یک مطالبه ی عمومی است .(حسین زاده ی بحرینی ،1392 ) همان طور که در تعریف ایشان مشاهده می شود ایشان هدف اصلی از چنین اقتصادی را مقاومت در برابر فشار ها و تهدیدات بیان میکنند .و چنین هدفی مستلزم یک برنامه ی طولانی مدت و عمیق است. تا بتواند در برابر تهدیدات در هر زمان پاسخ در خور دهد و ضعیف و شکننده عمل نکند. برخی نخبگان تشخیص تنگناها ، و تلاش برای کنترل ،مدیریت و بی اثر کردن آنها ،کاهش وابستگی و تأکید بر مزیت ها ی تولید ملی و تلاش برای خود اتکایی و در شرایط آرمانی تبدیل چالش ها به فرصت ها، با اتکا به باور و مشارکت همگانی و اعمال تدابیر علمی و خردمندانه و مدبرانه را اقتصاد مقاومتی می دانند .اقتصادی که لازمه اش پویایی است و کوشش در مسیر حرکت و پیشرفت و نه انفعال .(خدا رحمی ،1391 : 10) دکتر رهبر رئیس دانسگاه علوم اقتصادی در اشاره ای به اقتصاد مقاومتی آن را تغییر در الگوی مصرف مردم، از مصرف کالاهای خارجی به مصرف کالاهای داخلی ،دانست.(خدارحمی ،1391 :10)البته لازم به ذکر است که این اصلاح الگوی مصرف مردم یک شاخص است در اقتصاد مقاومتی و مسلما همه ی آن را شامل نمی شود. دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره ی اقتصاد مقاومتی میگوید: این اقتصاد به معنای اقتصاد ریاضتی نیست بلکه باید با اصلاح مدیریت اقتصادی ،تغییر در قوانین و مقررات و برخورد قوه ی قضائیه با مفسدان اقتصادی در شرایط تحریم تولید ثروت داشته باشیم . و مردم را در آسایش نسبی قرار دهیم . (نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری دانشگاه نوشیروانی بابل،1391) دکتر حسین زاده ی بحرینی نماینده ی مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی در تعریف و توضیح خود پیرامون اقتصاد مقاومتی ،آورده است: اقتصاد مقاومتی از نگاه من ،یک مدل و یک نگاه استراتژیک برای رسیدن به سطوح عالی اقتصاد است و خاستگاه این نوع اقتصاد تحریم ها نیستند بلکه ،سند چشم انداز 1404 کشور است که در آن هدف پیش رو در زمینه ی اقتصادی کسب رتبه ی اول منطقه می باشد و این هدف تعیین شده استراتژی بلند مدت در حوزه ی اقتصاد می طلبد که همان اقتصاد مقاومتی است. وی در تکمیل تعریف خود از اقتصاد مقاومتی توضیح می دهد که ؛اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصادی که با توجه به همه ی قوت ها و ضعف ها ی داخلی و خارجی و تهدید ها و فرصت های بیرونی ،سناریو سازی می کند و برای هر شرایطی برنامه دارد .خلاصه اینکه اقتصاد مقاومتی عبارت است از ,اقتصادی راهبردی که محیط سنج است و درون و برون را به خوبی می بیند و برای شرایطی که هر لحظه ممکن است تغییر کند ،واکنش مناسبی دارد.(حسین زاده بحرینی ؛1392) به نظر می آید در نظر گرفتن سند چشم انداز 1404به عنوان خاستگاه این ایده ی مهم اقتصادی ، همان طور که در تعریف بالا آمد ،به نوعی فروکاستن از اهداف بسیار بلند مدت و عمیق این طرح است .و به تمام معنا گویای محتوی عمیق این پروژه نیست. اقتصاد مقاومتی ،طراحی و مدل سازی ویژه ای از شرایط و ساز و کارهای اقتصادی است که مبتنی بر آن ،فضای اقتصادی کشور بر اساس فرض وجود حداکثر تحریم ها و فشار ها ،به صورت فعال و نه منفعل ،طراحی میشود .در واقع اقتصاد مقاومتی بنیانی نظری و عملی برای مدل سازی گونه ای ویژه از اقتصاد است که فعالانه خود را برای مواجهه با تحریم ها بیش از پیش آماده ساخته است .مکانیسم های اقتصادی ،فضای کسب و کار ،تجارت خارجی ،نهاد های مالی و واسطه ای و... در اقتصاد مقاومتی مبتنی بر این پیش فرض طراحی می شوند که کشور در تعارض ایدئولوژیک دائمی با نظام سلطه است. هر ضربه ی اقتصادی از غرب ممکن است در هر لحظه بر کشور وارد شود . در چنین فضایی ،تحریم های اقتصادی ،نه تهدید بلکه فرصت ویژه ای هستند که زیر فشار آنها می توان راهبرد های اقتصاد مقاومتی را با قدرت و اجماع ملی همراه و پیاده سازی آنها را تسریع کرد. در این رویکرد کسب ثروت و درآمد ملی از مسیر هایی دنبال می شود که قدرت چانه زنی کشور در فضای سیاسی بین المللی را تقویت میکند ،نه آنکه کشور ناگزیر باشد به دلیل مسائل اقتصادی از اهداف ایدئولوژیک خود در فضای سیاسی دست بکشد .(تراب زاده و دیگران ،1392: 3) اقتصاد مقاومتی، اقتصادی مبتنی بر مقاوم سازی ،ترمیم ساختارها ،قوانین و نهادهای فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی است یعنی با تدوین یک استراتژی علمی و کارشناسی شده و باز تعریف فلسفه ی وجودی نهادها و قوانین اقدام به حذف موانع رشد و توسعه ،حذف دوباره کاری ها و به نوعی هرس کردن ساختارها ی اقتصادی مبادرت نماییم ،تا از یک بدنه ی چابک تر و هوشمند تر در مقابله با مشکلات برخوردار شویم و منفعلانه در برابر اتفاقات عمل نکنیم .(شیروانی و مرادی ،1392) به عبارت دیگر اقتصاد مقاومتی یعنی تشخیص حوزه های اعمال فشار سایر کشورها و تلاش برای کنترل و کم اثر کردن این فشارها،ودر شرایط آرمانی تبدیل تهدید ها به فرصت ها .اقتصاد مقاومتی ،کاهش وابستگی ها و تأکید روی مزیت ها ی تولید داخل و تلاش برای خود اتکایی را در دستور کار قرار می دهد و هدف از اجرای اقتصاد مقاومتی ،شناسایی حوزه های فشار و تلاش جهت کاهش اثر آن است بنابر این درک صحیح وشناخت کامل اقتصاد از منظر تهدیدها ،فرصت ها،نقاط ضعف و قوت بسیار حائز اهمیت است. بر این اساس در ادبیات اقتصاد مقاومتی اول از همه باید بدانیم مشکل اصلی اقتصاد ایران چیست ،بعد از آن باید روش درست برخورد با مشکل را شناسایی و سپس اقدامات لازم جهت مقابله با مشکل را اعمال کنیم.(کرباسیان ،1392) در تعریف دیگری از اقتصاد مقاومتی آمده است که ؛ اقتصاد مقاومتی در شرایطی معنا پیدا می کند که ملتی دچار جنگ اقتصادی شده باشد البته گاهی ممکن است تحریم در قالب جنگ مطرح نشده باشد ولی در بعضی شرایط می شود تحریم را به جنگ هم تعبیر کرد. زمانی که دشمن از نظر نظامی نمی تواند حریف را از پای در آورد به فشار های اقتصادی روی می آورد .بنابر این مقاومت در جنگ اقتصادی را اقتصاد مقاومتی می نامند .(مصباحی مقدم ،1391) در این تعریف گویا اقتصاد مقاومتی با مقاومت اقتصادی هم معنی پنداشته شده اند در حالی که چنین نیست در ادامه به تفاوت این دو اشاره خواهد شد. اقتصاد مقاومتی گونه ای از سناریو پردازی اقتصادی است که در آن با خلق قوانین و نهادهای موازی و پارالل در نحوه ی مواجهه با چالش ها یک اطمینان نسبی به وجود آورد ،طوری که علاوه بر در اختیار داشتن ابعاد هر مشکل بتوان واکنش سریع و همه جانبه در زمان مقتضی بروز داد .(شیروانی و مرادی ،1392) در توضیحی دیگر پیرامون اقتصاد مقاومتی آمده است که؛ اقتصاد مقاومتی در حقیقت یک وضعیت اقتصادی است .معمولا هم وقتی حادث میشود که یک نظام اقتصادی در اثر عوامل مختلفی نظیر جنگ ،بلایای طبیعی ،سوء مدیریت ها ،تقابل های اجتاعی و اقتصادی دولت ها مانند تحریم و برخی عوامل دیگر به سمت بحران و گره پیش می رود .در این شرایط معمولا عوامل تولید یا کمیاب و گرانند و یا به عللی کارایی خود را از دست داده اند ،کشور با کاهش تولید ، افزایش قیمت ها و تورم زیاد ،رکود گسترده و نبود برنامه ریزی و هدف گذاری دقیق و درست اقتصادی رو به روست و فشار تقاضا هر لحظه بر وخامت اوضاع می افزاید. در چنین شرایطی برای پرهیز از فرو رفتن در یک بحران واقعی و از هم پاشیدگی سیستم در واقع نوعی تعامل مثبت با کمبودهاست ،روی آوردن به صرفه جویی گسترده ،بهینه کردن سیستم هی مدیریتی ،جلوگیری از میل فزاینده به مصرف ،قناعت به داشته ها و تلاش برای استفاده بهینه از آن ها ،پیاده کردن چنین سیستمی نیز نیازمند یک برنامه ریزی چند بعدی و همه جانبه است.(شهر آبادی ،1391) اقتصاد مقاومتی یک اقتصاد تدافعی نیست بلکه یک اقتصاد تهاجمی و رو به جلو است .اقتصاد مقاومتی به معنای بستن ورودی ها ،و تحمل فشار و کاهش مصرف و در یک کلام ریاضت کشی نیست.(حیدر زاده هنزائی ،1391) با توجه به تمام تعاریفی که از اقتصاد مقاومتی شد به نظر می آید در تعریف آن می توان چنین گفت که؛ اقتصاد مقاومتی یک پروژه و طرح اقتصادی بلند مدت و راهبردی است که در ادامه ی پروژه ی عظیم انقلاب اسلامی و در تکمیل آن مطرح شده است و به عبارت بهتر خاستگاه اصلی آن گفتمان انقلاب اسلامی است و هدف مهم آن مقاوم سازی دروازه ی اقتصادی انقلاب اسلامی است تا بتوان در مقابل تمام تهدیدات اقتصادی اعم از تحریم ها و سایر مسائل بین المللی اثرگذار بر اقتصاد کشورها محکم ایستادگی و مقاومت کرد . اقتصاد مقاومتی اهدافی را دنبال می کند که می توان به طور خلاصه اینچنین به آنها اشاره نمود؛ 1: توجه به تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ی ایرانی . 2- اصلاح الگوی مصرف از مصرف کالاهای خارجی به مصرف کالاهای ساخت داخل. 3-عدم وابستگی به نفت و عدم خام فروشی نفت وهمینطور فراورده های معدنی. 4-توجه به کشاورزی و تولید محصولاتی که در آنها دارای مزیت نسبی هستیم. 5- دور شدن از یک اقتصاد تک محصولی. 6-استفاده از حداکثر ظرفیت کشور در بخش های مختلف اقتصاد و همینطور استفاده بهینه از نیروی انسانی جوان ،فعال و متخصص. 7-اصلاح ساختارها ی اقتصادی و ایجاد قوانین و مقررات جدید و نهاد های نو در جهت ایجاد نظام اقتصادی مقاوم و پویا. و... «اقتصاد مقاومتی» گاهی اوقات به اشتباه با واژه ی «مقاومت اقتصادی» مشابه و هم معنا انگاشته می شود .در حالی که این دو به لحاظ مفهومی بسیار متفاوت از هم دیگر هستند. در ادامه ی بحث برای روشن تر شدن بحث «اقتصاد مقاومتی» این دو را از یکدیگر تمیز می دهیم. 2-2-1-1- «اقتصاد مقاومتی» و «مقاومت اقتصادی» با توجه به تعاریف ارائه شده پیرامون بحث اقتصاد مقاومتی می توان به تفاوت این مفهوم با مفهوم مقاومت اقتصادی پی برد. این دو مفهوم به یک معنا نیستند و متأسفانه به اشتباه گاهی به جای یکدیگر استفاده می شوند. همان طور که اشاره شد اقتصاد مقاومتی یک اقتصاد بلند مدت و راهبردی است برعکس مفهوم مقاومت اقتصادی که یک سیاست کوتاه مدت و گذرا را در نظر دارد. اقتصاد مقاومتی یک فلسفه، یک راهبرد و یک پارادایم پایدار بر مبنای تعامل انسان و طبیعت است، در حالی که مقاومت اقتصادی یک سبک سیال ، یک راهکار و یک دوره ی گذار برای گذر از موقعیت بحرانی است .اقتصاد مقاومتی یک نگاه اقتصادی فرا مکانی و ورای زمان است. (حسین زاده ی بحرینی ،1392) اقتصاد مقاومتی یک اقتصاد استراتژیک و یک اقتصاد راهبردی است و هدف از آن رسیدن به اهداف بلند مدت اقتصادی می باشد در حالی که بحث مقاومت اقتصادی تنها عبور و گذر از یک بحران ، مثل تحریم را مد نظر دارد و از آن فراتر نمی رود و با اتمام بحران این سیاست نیز به پایان می رسد . و در زمان های صلح و سازش مقاومت اقتصادی کاربردی ندارد. نکته دیگر اینکه در بحث اقتصاد مقاومتی ، صحبت از اقتصاد مردمی است ، در حالی که لازمه ی مقاومت اقتصادی محدود کردن فعالیت بخش خصوصی و استفاده از شیوه های متمرکز برنامه ریزی در اقتصاد است و از سویی مقاومت اقتصادی تنها منافع کوتاه مدت را ممکن است پوشش دهد و چنین طرحی در بلند مدت توسعه ی اقتصادی را به تعویق می اندازد و در بلند مدت هم راستا با منافع بلند مدت جامعه نیست .(حسین زاده ی بحرینی ،1392) مقاومت اقتصادی یک مقوله ی کوتاه مدت و گذرا است یعنی مقاومت اقتصاد در برابر تند باد حوادث ،تحریم ها و مشکلات داخلی و بین المللی تا زمان کم شدن فشار ها و بازگشت آرامش نسبی به حوزه ی اقتصادی .در حالی که اقتصاد مقاومتی یک گونه یا سناریو ی اقتصادی است که الزامات خاص خود را دارد و برای ایجاد و اجرا مستلزم زمان ،ساختار سازی و نهادینه شدن در کلیه سطوح تجاری و مبادلاتی کشور است .به عبارت بهتر اقتصاد مقاومتی یک فرهنگ اقتصادی است که یک شبه و به صورت دستوری اجرا و اعمال نمی شود .(شیروانی و مرادی ،1392) «اقتصاد مقاومتی» علاوه بر قرابت مفهومی با مفهوم «مقاومت اقتصادی» ، با مفهوم دیگر «اقتصاد بدون نفت» نیز دارای هم پوشانی و قرابت معنایی زیادی است در ادامه به بررسی و مقایسه ی این دو مفهوم میپردازیم. 2-2-1-2-«اقتصاد مقاومتی» و «اقتصاد بدون نفت» پس از ورود مفهوم «اقتصاد مقاومتی» به ادبیات سیاسی و اقتصادی ایران ،یک سؤال که در ذهن بسیاری از افراد شکل گرفت نسبت بین این مفهوم با مفهوم و سیاست «اقتصاد بدون نفت» بود. سؤال این بود که آیا اقتصاد مقاومتی در حقیقت همان اقتصاد بدون نفت است؟ اگر نه ،تفاوت این دو سیاست اقتصادی در چیست؟ ما در فصول گذشته و حاضر این پژوهش به طور تقریبا مفصلی به این دو سیاست اقتصادی پرداختیم. در مورد اقتصاد مقاومتی اشاره شد ،که این طرح یک طرحی جدید در حوز ه ی اقتصاد ایران است و و هنوز به مرحله ی اجرا در نیامده و هم اکنون در مرحله ی نظریه پردازی و تکمیل به سر میبرد. گفته شد که سیاست اقتصاد مقاومتی یک سیاست راهبردی ،استراتژیک ،زمان بر و بلند مدت است و مستلزم ایجاد نهاد ها و ساختار های جدید و پایداری است . اقتصاد مقاومتی به عبارت صحیح تر یک فرهنگ اقتصادی است که ویژگی ها ی خاص خود را دارد. یک نوع نظام اقتصادی جدید و مقاوم در برابر هرگونه حمله ی نرم و جنگ اقتصادی و از جمله تحریم اقتصادی است چه این تحریم بالقوه باشد و یا بالفعل و اقتصاد مقاومتی اقتصادی است که در برابر تحریم های بالقوه هم آماده و مقاوم است، بدون آنکه منفعل و منزوی شود. این سیاست و طرح بلند مدت و نیازمند بستر سازی ها و قوانین و مقررات جدیدی است دارای شاخص ها و اهدافی است که قبلا توضیح آن رفته است . نام گذاری 5سال پی در پی به موضوعات اقتصادی از طرف مقام معظم رهبری و طرح سیاست اقتصاد مقاومتی در این بین و همینطور ارتباط این نام گذاری ها با استراتزی کلی اقتصاد مقاومتی شاخص هایی کلی از بحث اقتصاد مقاومتی را به دست می دهد . از جمله اصلاح الگوی مصرف، توجه به کار و همت مضاعف ،توجه به تولیدات ملی و حمایت از سرمایه و کار ایرانی ، و از دیگر سو استفاده از تعابیری هم چون «جهاد» و «حماسه» ،که این همه معنایی خاص به واژه ی اقتصاد مقاومتی می بخشد. از جمله دیگر شاخص هایی که صاحبنظران به آنها اشاره کرده اند نیز عبارت بود از؛ کاهش وابستگی کشور به درآمدهای نفتی و توجه به تولید ملی و داخلی . این دو شاخص اخیر جز اهداف مهم طرح «اقتصاد مقاوتی » به شمار می آیند . در عین حال دو بال مهم از سیاست « اقتصاد بدون نفت » نیز به حساب می آیند. البته به جز این دو در بررسی دیگر شاخص های مطرح شده در اقتصاد مقاومتی ،میبینیم که تقریبا تمام آنها در بحث اقتصاد بدون نفت نیز مطرح هستند. اقتصاد بدون نفت نمونه ی یک تجربه ی موفق از کنترل و اداره اقتصاد کشور بر پایه ی عدم وابستگی به درآمد نفت بود هر چند با شکست دولت مصدق و نهضت ملی نفت ایران در پی کودتای 28 مرداد 1332 علیه مصدق و ملی شدن نفت این سیاست اقتصادی پایان نپذبرفت و دوباره با سرعتی روز افزون و بیش از پیش نفت به اقتصاد کشور باز گشت و این باز گشت ادامه پیدا گرد و وابستگی دولت به نفت هر روز بیشتر شد به طوری که ایران در دهه 1340 تبدیل به یک دولت رانتیر شد. بعد از انقلاب اسلامی هم به رغم تلاش های فراوان برای کاهش وابستگی به نفت با این حال این مهم که طبق آمار های اعلام شده هم اکنون بیش از 80 درصد درآمد ارزی کشور و بیش از 70 درصد از منابع بودجه عمومی به طور مستقیم و غیر مستقیم از محل بخش نفت تامین می شود (وردی نژاد،1390) دو تأثیر رانت بر اقتصاد عبارتند از: رانت دو تأثیر مهم بر اقتصا دارد اول اینکه ، باعث حاکم شدن نوعی روحیه رانتی در کشور می شود. ویژگی عمده ی روحیه ی رانتی این است که به گزاره ی " کار و کوشش علت ثروتمندشدن است " خدشه وارد می کند . به عبارت دیگر در اقتصاد رانتی ، کار و فعالیت شدید اقتصادی علت ثروتمندشدن نیست. بلکه شانس و تصادف است که ثروت می آفریند و اثر دوم رانت بر اقتصاد نیز این است که دولت رانتیر جهت کسب و حفظ مشروعیت و برای پاسخگویی به تقاضاهای فزاینده ی جامعه ی نوکیسه اقدام به واردات فزاینده ی کالاهای مصرفی به ویژه واردسازی کالاهای لوکس و مواد غذایی می نماید و در نتیجه وابستگی دولت به این واردات فزونی می گیرد ، گذشته از این در دسترس بودن کالاهای خارجی که معمولاً ارزان و مرغوب است ضربه ی مهلکی بر فعالیت های تولیدی داخلی وارد می سازد و به کاهش تولید داخلی منجر می شود( طاهری ،18:1386) چالتوس، اعتقاد دارد با در نظر گرفتن رانت به عنوان درآمدی که از فعالیتهای تولیدی واحدهای مربوط سرچشمه نمیگیرد . و به عنوان امری که جریان و ابعادش به طور مستقیم با فعالیت کسی که آن را دریافت میکند ،پیوند ندارد ،اقتصاد تولیدی و اقتصاد چرخشی را از هم تمیز میدهد .اقتصادها ی رانتی نوع کاملی از اقتصادهای چرخشی هستند که افراد ،گروهها و حتی دولت ها برای کنترل رانت رقابت میکنند ،در این دیدگاه اغلب فعالیتهای اقتصادی به عنوان ابزار تضمین چرخه درآمد ،نه رفتار مبتنی بر تولید تلقی میشود .(حاجی یوسفی،87:1378) نتیجه گیری: دولت رانتیر حائز نوع خاصی از اقتصاد است که به آن اقتصاد رانتیر گفته می شود ،این نوع اقتصاد نقطه ی مقابل اقتصاد مقاومتی قرار می گیرد ،در اقتصاد رانتیر روحیه ی حاکم یک روحیه ی رانتی،به دنبال انحصارات و به دنبال یه شبه ثروتمند شدن از طریق انحصارات است به جای ثروتمند شدن از طریق کار و تلاش و تولید ،اما در اقتصاد مقاومتی روحیه ی حاکم بر جامعه ،روحیه ی تلاش و کار و استفاده از ظرفیت های تولید است. در اقتصاد رانتیر به دلیل وابستگی به درآمدهای رانتی که از خارج تأمین میشود، در نتیجه تحولات سیاسی –اقتصادی کشور شدیدا تحت تأثیر تحولات بین المللی ،تصمیمات سازمان های جهانی و قدرت های بزرگ است. اما در اقتصاد مقاومتی به دلیل عدم وابستگی به درآمدهای خارجی، از شدت تأثیر پذیر ی از نظام بین الملل و تصمیمات سازمان ها و تحولات سیاسی –اقتصادی دیگر کشورها ،به طور قابل توجهی کاسته خواهد شد. در اقتصاد رانتیر روز به روز بر بزرگی و حجم دولت افزوده خواهدشد و به همین ترتیب به میزان استقلال دولت از جامعه نیز افزوده می شود. اما در اقتصاد مقاومتی به نقش مردم در اقتصاد توجه ویژه ای میشود و بسیاری از امور اقتصادی به دست مردم و همینطور با اجرا ی طرح ها ی خصوصی سازی انجام می پذیرد. اما در اقتصاد رانتیر مردم در حاشیه قرار میگیرند ونقش دولت پر رنگ تر می شود در این نوع اقتصاد دولت بیشتر نقش دریافت کننده رانت و توزیع کنندگی دارد. نوع نظام اقتصادی در اقتصاد مقاومتی رقابت باز است ولی در اقتصاد رانتیر رقابت محدود است و انحصارات زیاد میشود. این ویژگی ها و مزیت های اقتصاد مقاومتی در مقابل اقتصاد رانتیر، در بلند مدت سبب می شود که دولت های رانتیر به فکر عبور از اقتصادرانتیر و حرکت به سمت اقتصاد مقاومتی بیافتند . منابع: -ابراهیمی،محسن و دیگران(1387)، «بررسی مکانیسم های اثر گذاری درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی کشورهای صادرکننده ی نفت ازدیدگاه بلای منابع»، فصلنامه ی مطالعات اقتصاد انرژی، سال پنجم، شماره16، بهار، صص131-156. -پناهی، محمد حسین و اشرف امینی (1390)،«دولت رانتی ،اقتصاد دولتی ، فرهنگ سیاسی و...»،فصلنامه ی تحقیقات سیاسی و بین الملل،شماره 7. -تراب زاده جهرمی، محمد صادق و دیگران(1392)،«بررسی ابعاد و مؤلفه های اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران در اندیشه ی حضر آیت الله خامنه ای»، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 32،ص 31-46. -حاجی یوسفی، -حسین زاده بحرینی، محمد حسین (1392)، «اقتصاد مقاومتی؛ راهکاری برای توسعه»، مشکوة، شماره 118، بهار، صص 138-155.. -حقیقی، منوچهر(1389)، «ضرورت دقت در سیاست های نفتی»، بازرگانی و تجارت، شماره33.. -حیدرزاده هنزائی ،علیرضا (1391)،اقتصاد مقاومتی؛بایدها و نبایدها ، بازارُسرمایه ،شماره 30، شهریور، ص9 -خدارحمی،بهروز(1391)، اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصاد بدون نفت ، بازارُسرمایه،شماره33، آذرماه، ص10. -خضری، محمد(1387)،« اقتصاد سیاسی رانت جویی در بودجه ریزی دولت ایران»، پژوهشنامه ی علوم سیاسی، سال سوم، شماره 4، پاییز، صص39-72 -زمان زاده، حمید و صادق الحسینی(1391)، «اقتصاد ایران در تنگنای توسعه»، تهران، نشر مرکز. -سرزعیم، علی(1391)، «اقتصاد سیاسی نفت»، سیاسی-اقتصادی،شماره288،تابستان، صص92-100. -شکاری، عبدالقیوم(1379)، «نظریه ی دولت تحصیلدار و انقلاب اسلامی»، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی. -شهرآبادی، ابوالفضل (1391)، اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصاد بدون نفت ، بازارُسرمایه ، شماره33، آذر، ص37-38. -شیخ زاده، حسین(1391)، «نفت ایران؛ عامل یا مانع توسعه»، تهران، شرکت سهامی انتشار -شیروانی ،امیر و احسان مرادی (1391)، تمایزهای اقتصاد مقاومتی و مقاومت اقتصادی ، بازارُسرمایه ،شماره33 ،28.. -طاهری، ابوالقاسم (1386)، رانت، دولت رانتیر و پیامدهای آن، فصلنامه ی مطالعات بین الملل آی اس جی، سال، شماره 4. -قنبری، علی(1390)، «اقتصادهای نفتی»، تهران، نشر چالش -کرباسیان، مهدی(1392)، الزامات موفقیت در اقتصاد مقاومتی ،دیدگاه ،شماره های 34و35،اسفند91 و فروردین92، ص 23. -مصباحی مقدم،غلامرضا(1391)، اقتصاد مقاومتی در بازار سرمایه معنا می یابد، بازارُسرمایه ،شماره33،آذر، ص32-33 -موثقی، احمد و دلارام غنیمی فرد(1391)، «نفت و دموکراسی: مورد کشورهای صادرکننده ی نفت»، فصلنامه ی سیاست، دوره ی 42، شماره 2، تابستان، صص247-262. -میرترابی، سعید(1386)، «مسائل نفت ایران»، تهران، نشر قومس. -میرترابی، سعید(1391)، «درآمدی بر اقتصاد سیاسی نفت و مسائل نفت ایران»، تهران، نشر قومس. منبع : مقاله ارائه شده در همایش ملی نفت و توسعه اقتصادی انتهای متن/
93/04/03 - 00:30
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 72]
-
اقتصادی
پربازدیدترینها