سیاست‌های نادرست، بانک‌ها را به سمت بنگاه‌داری سوق می‌دهد

 ناترازی بانک‌ها و بنگاه‌داری، دو چالشی هستند که به شدت به هم گره خورده‌اند. در این چرخه معیوب، ناترازی بانک‌ها را به سمت بنگاه‌داری سوق می‌دهد و در عین حال، بنگاه‌داری نیز بر شدت ناترازی می‌افزاید.

ناترازی بانک‌ها: ریشه‌ها، پیامدها و راهکارها

گفت‌وگوی اخیر ولی‌الله سیف، رئیس اسبق بانک مرکزی، با برنامه تلویزیونی پایش، ابعاد پیچیده‌ی مسئله ناترازی بانک‌ها در ایران را به خوبی روشن کرده است. وی با تاکید بر اینکه ناترازی بانک‌ها ریشه در بدهی‌های ناشی از واگذاری شرکت‌های دولتی دارد، به طور مفصل به بررسی دلایل، پیامدها و راهکارهای مقابله با این معضل پرداخته است.

علل اصلی ناترازی بانک‌ها

بدهی‌های ناشی از واگذاری شرکت‌های دولتی: یکی از دلایل اصلی ناترازی بانک‌ها، بدهی‌هایی است که به دلیل واگذاری شرکت‌های دولتی به آن‌ها تحمیل شده است. این بدهی‌ها بانک‌ها را مجبور به بنگاه‌داری کرده و از انجام وظایف اصلی خود که ارائه خدمات بانکی است، بازداشته است.
مدل درآمدی ناکارآمد بانک‌ها: محدودیت‌های اعمال شده بر نرخ سود تسهیلات و افزایش نرخ سود سپرده‌ها، باعث زیان‌دهی بانک‌ها شده است. برای جبران این زیان، بانک‌ها به فعالیت‌های غیرمرتبط مانند بنگاه‌داری روی آورده‌اند.
انباشت بدهی‌ها: بدهی‌های نظام بانکی به طور قابل توجهی افزایش یافته است و از دارایی‌های آن پیشی گرفته است. این امر باعث شده تا بانک‌ها به منابع بانک مرکزی وابسته شوند و ناترازی آن‌ها تشدید شود.
کوتاه‌مدت بودن منابع بانکی و مصارف بلندمدت: منابع بانکی عمدتاً کوتاه‌مدت هستند، در حالی که برخی از مصارف بانکی مانند بنگاه‌داری، بلندمدت هستند. این عدم تطابق بین منابع و مصارف، باعث ایجاد ناترازی در بانک‌ها می‌شود.

پیامدهای ناترازی بانک‌ها

رشد تورم: ناترازی بانک‌ها به افزایش نقدینگی در اقتصاد منجر می‌شود که خود عاملی مهم در ایجاد تورم است.
کاهش کارایی نظام بانکی: بنگاه‌داری بانک‌ها باعث کاهش کارایی آن‌ها در ارائه خدمات بانکی می‌شود و به تبع آن، رشد اقتصادی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
افزایش ریسک سیستم بانکی: ناترازی بانک‌ها، ریسک سیستم بانکی را افزایش می‌دهد و احتمال بروز بحران مالی را بالا می‌برد.

راهکارهای مقابله با ناترازی بانک‌ها

اصلاح مدل کسب‌وکار بانک‌ها: بانک‌ها باید به سمت فعالیت‌های اصلی خود یعنی ارائه خدمات بانکی بازگردند و از بنگاه‌داری دست بکشند.
شفافیت در حسابرسی بانک‌ها: استفاده از روش‌های پیشرفته حسابرسی مانند AQR می‌تواند به شناسایی دقیق مشکلات بانک‌ها و ارائه راهکارهای مناسب کمک کند.
تقویت نظارت بانک مرکزی: بانک مرکزی باید با استفاده از ابزارهای نظارتی دقیق‌تر، بر فعالیت‌های بانک‌ها نظارت کرده و از انحراف آن‌ها از مسیر اصلی جلوگیری کند.
تعیین مسیر مشخص برای بانک‌ها: بانک مرکزی باید مسیر مشخصی را برای فعالیت بانک‌ها تعیین کند و از آن‌ها حمایت کند تا بتوانند به سودآوری برسند.
کنترل نقدینگی: کنترل نقدینگی یکی از مهم‌ترین ابزارها برای مقابله با ناترازی بانک‌ها و مهار تورم است.
تعادل در بودجه دولت: ایجاد تعادل در بودجه دولت و کاهش تقاضای دولت از بانک‌ها، می‌تواند به کاهش ناترازی بانک‌ها کمک کند.

ناترازی بانک‌ها یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی ایران است که پیامدهای گسترده‌ای برای اقتصاد کشور دارد. برای حل این مشکل، نیازمند یک برنامه جامع و هماهنگ هستیم که در آن همه دستگاه‌های ذیربط همکاری کنند. اصلاح مدل کسب‌وکار بانک‌ها، تقویت نظارت بانک مرکزی، کنترل نقدینگی و ایجاد تعادل در بودجه دولت، از جمله مهم‌ترین اقداماتی است که باید در این راستا انجام شود.