واضح آرشیو وب فارسی:ايران: گزارشي از جلسه نقد و بررسي كتاب «الهيات مسيحي» اثر آليستر مكگراث راوي دين طريقت محور
نگار كريمي
انتشارات دانشگاه اديان و مذاهب اخيراً كتابي از آليستر مكگراث با عنوان «الهيات مسيحي» روانه بازار نشر كرده كه به همت بهروز حدادي روي پارسي به خود گرفته است.
نويسنده اين اثر، استاد الهيات تاريخي دانشگاه آكسفورد است كه در كنار جان هيك و نينيان اسمارت از پژوهشگران صاحبنام انگليسي در حوزه دينپژوهي بهشمار ميرود. او صاحب بيش از 40 اثر در زمينههايي چون الهيات، تاريخ و علم و دين است. كتابهاي الهيات علمي، الهيات تاريخي، مقدمهاي بر تفكر اصلاح ديني از جمله تأليفات پرمخاطب اوست.
كتاب «درسنامه الهيات مسيحي» مكگراث به عنوان كتاب درسي شهرتي جهاني دارد و تاكنون به ويرايش پنجم رسيده است. جالب است كه بدانيد او در دورهاي از زندگي خود تجربه الحاد را داشته از اين رو وقتي به دين گرايش پيدا كرد، قلمش ويژگي صحبت با ملحدان و هدايت آنان به دين را يافت و به اين اعتبار به عنوان چهرهاي منحصر به فرد در دينپژوهي معاصر غرب شناسانده شد و از همين رو منتقدان بسياري پيدا كرد.
منتقدان مكگراث بر عدم تسلط او به تاريخ فلسفه غرب به عنوان نقطه ضعف آثارش تأكيد ميگذارند و از قضا كتاب «الهيات مسيحي» گواه خوبي بر اين مدعاي ناقدان است. اين كتاب با وجود اين كه اثري است تخصصي اما مؤلف فرض را بر اين گذاشته كه مخاطبش حداقل آشنايي را با بحث دارد و از اين رو با مباني و مقدمات آغاز كرده و كوشيده در چارچوب معيارهاي علمي و تعليمي، از مهمترين مسائل الهيات مسيحي تبييني منصفانه و عالمانه بهدست دهد. اين كتاب ماحصل بيش از دو هزار تقرير از آموزههاي دين مسيحيت توسط جمعي از الهيدانان و موحدان مسيحي است و به معرفي متفكراني ميپردازد كه الهيات مسيحي را در طي قرنها شكل دادند. مركز فرهنگي شهر كتاب، نشست اخير خود را به نقد و بررسي اين اثر با حضور مترجم و منتقداني چون دكتر شهرام پازوكي و دكتر همايون همتي اختصاص داد.
دكتر پازوكي، استاد فلسفه و عرفان و عضو مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران، كتاب و «الهيات مسيحي» را مناسبترين كتاب در زمينه مباحث الهيات مسيحي در كشور دانست و از آن رو كه كتاب با تاريخچهاي از مسيحيت آغاز ميشود، او هم مقدمه بحث خود را به ارائه تاريخچهاي از ادوار مسيحي اختصاص داد و گفت: «مسيحيت ذاتاً ديني عرفاني يا به عبارت اسلامي، ديني طريقتي است و اگر ثلاثي مشهور عرفا شريعت، حقيقت و طريقت را در نظر بگيريم، ميتوان يهود را شريعت محور، مسيحيت را طريقت محور و به يك معنا اسلام را حقيقت محور دانست، چرا كه عرفان محوري مسيحيت، كاملاً درتاريخ الهيات مسيحي مشهود است.»
با كمرنگ شدن ابعاد عرفاني و طريقتي مسيحيت به تدريج بعد نظري آن قويتر شده و به عبارتي بعد روحاني آن به بعدي كلامي نزديك ميشود. دكتر پازوكي در اين زمينه به اين نكته اشاره كرد كه هيچ ديني چون مسيحيت در مباحث كلامي و عقيدتي بحث نكرده و اينجاست كه الهيات مسيحي از بعد عملي به بعد نظري حركت ميكند. آن زمان كه مباحث عرفاني را با اصول كلامي طرح ميكنيم، ابهاماتي همچون تثليث به وجود ميآيد. به تعبيري تئولوژي مسيحيت را ميتوان تاريخ تبديل يك سنت ديني قوي عرفاني، به يك سنت كلامي دانست.
پافشاري بر «نظر» تا آنجا پيش ميرود كه باعث انتقاد خود مؤلف هم ميشود و او هم بر اتمام مباحثي همچون تثليث تأكيد ميگذارد و ميگويد بايد به بعد عملي پرداخت كه به اعتقاد پازوكي، اين در واقع نوعي واكنش «عمل» در برابر «نظر» است. اما در دوره اصلاح ديني كه در واقع ميتوان دغدغه خود مكگراث را هم در اين مقوله جاي داد، مسأله اين كه در كنار حفظ عقايد ديني مسيحيت، چه بر سر واقعيتهاي دنياي مدرن ميآيد؟ موضوعي قابل طرح است.
پازوكي در ادامه عليرغم ادعاي كتاب كه در مقدمه بيان شده بود و كتاب را براي افرادي كه الهيات مسيحي نميدانند، مفيد معرفي كرد و گفت: «اتفاقاً اين كتاب براي كسي كه الهيات مسيحي ميداند و مسيحي است، مناسب است، چراكه ذهنيتي از مسائل مسيحيت دارد اما براي مخاطبان مسلمان، به اعتقاد من خيلي هم تخصصي است. با اين حال اين كتاب در دورهاي فروش بالايي در جهان داشته و همين نشان ميدهد افرادي كه ميخواهند پيرامون الهيات مسيحي آگاهي داشته باشند، زيادند.»
وي درباره ترجمه كتاب هم افزود: «كماكان جلد اول را ميپسندم و به اعتقاد من، جلد دوم هنوز پختگي كامل را ندارد و به يكسري ويرايش ها نياز دارد.»
در ادامه اين جلسه، دكتر همتي هم ضمن تأكيد بر نگاه تاريخي حاكم بر جلد اول، آن را از مهمترين آثار مگگراث دانست و درباره محتواي جلد دوم گفت: «جلد دوم از خداي شخصوار حرف ميزند و از آنجا يكباره به الهيات فمنيستي وارد ميشود، عليرغم اين كه الهيات فمنيستي گستره مفهومي وسيعي دارد، به اشاراتي گذرا اكتفا كرده و حتي پيرامون آراي انديشمندان برجسته اين حوزه هم بحثي ارائه نميكند.»
وي تأكيد بر تفسيرهاي مفصل از مباحث آموزههاي مسيحي و آيينهاي مقدس، از جمله بحث تثليث را بيهوده تلقي كرد. اين در حالي است كه به اعتقاد او مكگراث به مباحث معاصري كه الهيات مسيحي با آن دست به گريبان است ازجمله الهيات زيست محيطي اصلاً نپرداخته است.
مترجم كتاب هم در پايان نشست ضمن پذيرش انتقادهاي وارد شده از تلاش براي چاپ كتاب با ملاحظات گفته شده آن هم در يك مجلد كه راحتتر در اختيار مخاطبان قرار گيرد، خبر داد.
چهارشنبه 4 دي 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ايران]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 73]