واضح آرشیو وب فارسی:فارس: فارس از شور و شيرين شب چله گزارش ميدهداز خوردن كله پاچه تا هديه كله قندي براي نوعروس
شب يلدا درازترين شب سال و يكي از بزرگترين جشنهاي ايرانيان است، اين جشن هر ساله با شور و شيريني خاصي در بين خانوادههاي مردم قزوين برگزار ميشود.
به گزارش خبرگزاري فارس از قزوين، دير زماني است كه مردمان ايراني و بسياري از جوامع ديگر، در آغاز فصل زمستان مراسمي را برپا ميدارند كه در ميان اقوام گوناگون، نامها و انگيزههاي متفاوتي دارد. در ايران و سرزمينهاي همفرهنگ مجاور، از شب آغاز زمستان با نام شب چله يا شب يلدا نام ميبرند كه همزمان با شب انقلاب زمستاني است.
مردم قزوين همانند ديگر مردم ايران در شب يلدا، اين آيين كهن را با رفتن به خانه بزرگترها ميگذرانند. به عقيده بزرگترها آوردن ميوههاي مختلف خشك و تر و ميوههاي سرخ فام كه به «شب چله» معروف است، همراه با خوراكيهاي ديگر شگون داشته و زمستان پر بركتي را نويد ميدهد.
قزوين به دليل اينكه در شاهراه ارتباطي بين چند استان قرار گرفته است داراي چهار راه فرهنگي است و اقوام مختلفي مانند كرد، ترك و لر در اين شهر زندگي ميكنند و هر يك آداب خاصي را در شب يلدا برگزاري ميكنند.
آيين شب يلدا در قزوين خوردن آجيل مخصوص، هندوانه، انار و شيريني و ميوههاي گوناگون است كه همه جنبهٔ نمادي دارند و نشانهٔ بركت، تندرستي، فراواني و شادكامي هستند.
ولي مردم قزوين در شب چله بر خلاف عيد نوروز آجيل شور و شيرين تهيه ميكنند و همچنين آنان از باسلق كه شيرين است در كنار تخمه شور استفاده ميكنند تا شبنشيني خود را به اولين صبح زمستاني گره بزنند.
پسته در بين مردم قزوين جايگاه خاصي دارد و تكتك عناصر فرهنگي از آن به عنوان آجيل شب چله استفاده ميكنند و از آنجايي كه باقلوا شيريني مخصوص قزوين است مردم در اين شب كامشان را با خوردن آن شيرين ميكنند
شبنشينى در اين شب از آداب و رسوم خاصي است كه از ديرباز اين سنن در بين مردم قزوين در شب يلدا اجرا ميشود و در آن اعضاي خانواده به خانه بزرگتر مانند مادربزرگ و پدر بزرگ ميروند تا در اين شب كه طولانيترين شب سال است با هم باشند و با گوش كردن به قصهگويي بزرگترها از دور هم بودن لذت ببرند.
حافظخواني و گرفتن فال حافظ در اين شب از ديگر رسوم قزوينيها است كه تاكنون زنده نگه داشته شده و در آن اعضاي خانواده به ويژه جوانان با نيت كردن يك آرزو و قرائت فاتحهاي براي حافظ از وي يك فال خوب طلب ميكند.
*صد دانه ياقوت در شب يلدا
خوردن ميوههاي متنوع در شب يلدا هر يك با هدف خاصي صورت ميگيرد، در قزوين نيز خوردن انار از آيين مردم اين شهر در اين شب است، آنان انار را دون دون ميكردند و آن را داخل ظرفي ميريختند تا در شب چله ميل كنند. اين دانههاي انار همانند ياقوت در اين شب در جمع اعضاي خانواده ميدرخشيد و قلبهاي آنان را روشن ميكرد.
خوردن هندوانه كاهي و خرمالو در شب چله
خوردن هندوانه در شب يلدا از ديگر رسوم مردم قزوين بود. از آنجايي كه هندوانه در اواخر پاييز نبود، آنان هندوانه را از فصل تابستان در انبار كاه در مكاني نه سرد و نه گرم نگه ميداشتند تا اين ميوه خوشمزه نپوسد تا آن را در شب چله در بين اعضاي خانواده با يكديگر بخورند و معتقد بودند هر فردي كه در اين شب هندوانه بخورد در تابستان سالآينده دچار عطش و تشنگي نميشود.
خوردن خرمالو از ميوههاي ديگر مردم قزوين در آيين شب يلدا بود و از آنجايي كه از قديم اين ميوه به وفور در اين شهر يافت ميشد به همين دليل جايگاه خاصي در بين آنان داشت و اكنون نيز تهيه كردن آن در اين شب از آيينهاي مردم اين شهر است.
از خوردن شيربرنج تا كله پاچه در شب يلدا
در گذشته بعضي از مردم قزوين در شب يلدا شام كله پاچه ميگذاشتند و بعد از خوردن شام، استخوانهاي آن را بيرون نميريختند و آن را نگه ميداشتند تا در فصل بهار و يا پاييز در جاليز و زمين كشاورزي بريزند و برخي ديگر استخوانهاي كله پاچه را ميسوزاندند و گرد آن در جاليز ميريختند تا با انجام اين دو روش محصولاتشان شته نزند.
بعضي از مردم قزوين نيز به مناسبت شب چله آش شير برنج درست ميكردند و آن را با شيره ميخوردند و عقيده داشتند كه خوردن آن در اين شب خاصيت فراواني دارد.
شال انداختن پسر دلباخته به دختري
رسم شال انداختن از رسوم گذشته شب يلدا در روستاها مردم قزوين بود، در اين مراسم پسر جواني كه از دختر خانوادهاي خوشش ميآمد و از او درخواست خواستگاري داشت در شب چله شالش را از سقف پشت بام خانه آن دختر از درجي سران يا باجه خانه آويزان ميكرد و اگر خانواده دختر تمايل به دادن دخترشان به اين پسر جوان بودند به آن شال هديهاي ميبستند.
معمولاً در بين خانواده دختر مرسوم بود كه جورابي را به اين شال ميبستند و برخي ديگر هم جوراب به اين شال ميدوختند و داخل آن كه كيسه مانند بود هديه ميگذاشتند اين هديهها در حد يك جفت جوراب و يك مشت نخود كشمش بود. البته اين مراسم به صورت نمادين در روستاها برگزار ميشد.
فرستادن چشم روشنى براى نوعروس در مراسم كرسيسري
زماني كه دختر و پسر نامزد بودند، در روستاها مردم قزوين در شب چله مراسم كرسي سري را برگزار ميكردند در اين مراسم خانواده پسر مجمعاي را روي كرسي ميگذاشت و دور مجمع را تزيين ميكرد و سپس داخل آن را با توجه به وسع مالي هديهاي مانند يك قواره لباس، كله قند، ميوه و آجيل ميگذاشت و آن را در اين شب به منزل دختر كه نوعروس بود، ميبرد.
پرهيز از چشم همچشمي در برگزاري شب يلدا
مجتبي عباسي كارشناس ارشد مردمشناسي پيرامون آسيبشناسي شب چله در گفتوگو به خبرنگار فارس ميگويد: برگزاري شب چله به صورت هزينههاي گزاف آسيبهاي را در پي دارد.
برخي افراد در شب چله آجيلهايي از انواع مختلف با قيمتهاي گزافي خريداري ميكنند كه تحقق اين مهم موجب ميشود كه نسل جوان مخصوصاً در قشرهاي عادي و متوسط جامعه از اين شب زياد خوشحال نشوند و به برپايي آن رغبت زيادي نشان ندهد.
هدف از شب چله گردهم آمدن اعضاي خانواده در كنار هم و با هم بودن است و هرچه اين مراسم به صورت سنتي و سادهتر برگزار شود علاقه و انگيزه مردم در برپايي اين شب بيشتر ميشود و آنان در اين شب بيشتر از بودن در كنار هم لذت ميبرند.
مردم قزوين بايد از چشمهم چشميها در برگزاري شب چله به طور جدي خودداري كنند تا لطمهاي به برگزاري مستمر اين رسوم وارد نشود.
جشن گرفتن در شب يلدا در بين مردم ايران بر اساس خرافات نيست بلكه بر اساس يك رويداد علمي و طبيعي اين مهم انجام ميشود. به عنوان مثال بلندترين شب سال را به عنوان شب چله و آغاز فصل بهار را به عنوان عيد نوروز ناميدند و همه اينها بر اساس اصالت درست بوده و نبايد آن را به تجملات و تشريفات زايد گره زد بلكه بايد همانند گذشته ساده و سنتي برگزار كرد.
ايجاد تغييرات در برگزاري آداب و رسوم از ويژگيهاي فرهنگ است و بايد اين فرهنگ به مرور زمان با توجه به فرهنگ امروز تغيير و تحول يابد. به عبارت ديگر فرهنگ بايد تغيير كند ولي نه اينكه از بين برود، اگر فرهنگ تغيير نكند ميپوسد و كهنه ميشود.
مثلاً اگر در مراسم كرسي سري داخل مجمع قواره لباس و كله قند ميگذاشتند امروز اين رسوم به بردن يك حلقه طلا و شيريني تغيير يافته در واقع اين رسم برگزار ميشود ولي شكل برگزاري ظاهري آن تغيير يافته است.
از آنجايي كه عناصر امروزي را به آيين عيد نوروز اضافه كرديم، اين آيين از بين نرفته است. ما بايد اين مهم را نيز در شب چله به كار بريم تا هميشه اين آيين كهن در طول تاريخ برگزار شود.
=============
گزارش از زهرا محبي
=============
انتهاي پيام/77009/خ40
شنبه 30 آذر 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 59]