محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1826691616
يك كلاغ، چهل كلاغ
واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: جام جم آنلاين: شايعه دهان به دهان ميچرخد، رد يا تاييد ميشود، قضاوتها را برميانگيزد، برخي واكنشها را موجب ميشود و از ديدگاه كلينگر بر زندگي افراد جامعه تاثير مي‌گذارد. در جامعه ما كه شايعه، گسترش و مقبوليت بيشتري دارد، اين تاثير پررنگ‌تر است و شايد اغراق نباشد اگر ادعا كنيم بخشي از مناسبات، ارتباطات و هويت جمعي ما را تشكيل مي‌دهد. تعاريف متعددي براي اين پديده مرموز ارائه شده است كه همگي به مفاهيم كليدي آن نظير ابهام، اهميت، جذابيت و سرعت انتشار اشاره دارد. اما چه چيز شايعه را جذاب مي‌كند؟ چرا سرعت انتشار و پذيرش آن تا اين حد زياد است و اهميت شايعه از كجا ناشي ميشود؟ جواب همه اين پرسش‌ها را بايد در بسترهاي اجتماعي و فرهنگي يك جامعه و البته شوون رفتاري ميان افراد و ساختار اطلاع‌رساني موجود جستجو كرد. شايعه كاركردي قوي دارد و ذهنيت و جهتگيري‌هاي مختلفي مي‌آفريند كه در مرحله توليد، انتشار و دريافت، خاستگاهي معين دارد. شناسايي بسترهاي شايعه در حوزه هاي روان‌شناسي ، آداب و عقايد و فرهنگ ارتباطي نشان مي‌دهد شايعه از خلاء ناشي ميشود و در آن جريان مي‌يابد. حال اين خلاء مي‌تواند ذهني، رواني و دروني باشد يا واقعي، ملموس و بيروني. گزارشي كه مي‌خوانيد به ماهيت‌شناسي شايعه و دلايل پنهان و آشكار انتشار آن در جامعه ما اختصاص دارد. شايعه را گزارش يا خبري نادرست و با اهميت دانسته‌اند كه به صورت غيررسمي و سينه به سينه ميان افراد و اقشار جامعه در گستره‌هاي وسيع جغرافيايي رد و بدل و همه‌گير ميشود. تعريف ديگري به اجمال شايعه را خبري مي‌داند كه فاش شود، ولي صحت آن مشخص نشود. در اين تعاريف 2 نكته قابل اعتناست؛ اول آن كه شايعه نتيجه نياز به اطلاعات و عدم دسترسي به آنهاست. احساس نياز به اطلاعات و اخبار شالوده انتشار شايعه محسوب ميشود؛ چرا كه يك خبر بي‌‌ارزش هرگز ميان گروه‌هاي اجتماعي نقل نمي‌شود و قالب شايعه به خود نمي‌گيرد. در حقيقت سرعت شايعه چيزي جز اشتياق افراد براي دانستن آن نيست. در اين باره ساختارشناسي نظام ارتباطي و اطلاع رساني شيوه‌اي راهگشاست. هنگامي كه اين تصور ميان افكار عمومي وجود دارد كه رسانه‌هاي رسمي و كانال‌هاي ارتباطي اخبار مهم را به گوش همگان نمي‌رسانند، شايعه به صورت رسانه‌اي غيررسمي و اصطلاحا مردمي رخ مي‌نمايد و عرض اندام مي‌كند. دكتر هادي فراهاني، جامعه‌شناس و كارشناس علوم ارتباطات در اين باره معتقد است: همين كاربرد شايعه را نزد عموم مطلوب و آنها را ترغيب مي‌كند تا براي اطمينان از صحت و دقت خبر به رسانه‌هاي عمومي مكتوب، ديداري يا شنيداري متوسل شوند. قدرتمند بودن فرهنگ شفاهي نزد ايرانيان عاملي است كه سرعت انتشار شايعه راتقويت مي‌كند و حتي تا حدي آن را باورپذير و مقبول جلوه مي‌دهد. اگر نظام اطلاع‌رساني جامعه در تمام سطوح بتواند اين مدعا را ثابت كند كه خبرهاي مهم، جذاب و تاثيرگذار را همواره و در هر شرايطي به اطلاع همگان برساند ، قدرت شايعه كاهش مي‌يابد و عكس اين موضوع نيز صادق است. افراد جامعه به اخبار اهميت مي‌دهند و گروه‌ها و اقشار مختلف دلايل متنوعي براي اين اهميت دارند كه تصميم‌گيري ايجاد منفعت و پاسخگويي به حس كنجكاوي بخشي از آنهاست. پيچيدگي شوون زندگي، پيوستگي حوزه‌هاي اقتصادي، معيشتي و فرهنگي در كنار ارزش اطلاعات در دنياي امروز كه مبناي تصميم‌گيري و اقدام بهينه قرار مي‌گيرد، بر گسترش شايعه و مطلوبيت آن مي‌افزايد. نكته ديگري كه در تعاريف مطرح ميشود، وضعيت مبهم درباره درستي يا نادرستي شايعه است. اين ابهام در دشواري تشخيص و دسترسي نداشتن به منبع اصلي خبر ريشه دارد؛ چرا كه اگر مردم بفهمند خبري شايعه و دروغ است، انتشار آن متوقف ميشود و چه بسا خيلي سريع‌تر به ورطه فراموشي بيفتد. در مقابل ابهام كه در فرهنگ ما مثل سكوت علامت رضاست؛ همچون لفافه‌اي تحقيق براي صحت شايعه را از اولويت خارج مي‌كند و افكار عمومي ترجيح مي‌دهند به شنيدن و بازگو كردن آن اكتفا كنند گفته‌اند كه شايعه تلاشي است براي پر كردن خلاء اطلاعاتي و تعبير و تفسير يك موقعيت مبهم ولي جذاب ديگر آن كه تحقيقات علوم اجتماعي نشان مي‌دهد شايعه چه بر مبناي خبري درست شكل گرفته باشد چه نادرست، در مسير انتقال مخدوش ميشود و اعوجاج مي‌يابد. دكتر فراهاني در اين باره مي‌گويد: يكي از خاصيت‌هاي فرهنگ شفاهي كه بستري براي انتشار شايعه قرار مي‌گيرد، ايجاد برداشت‌هاي گوناگون، شخصي و گاه نامربوط از يك گزاره خبري است. افكار و عقايد، هنجارها، سلايق و جهتگيري‌هاي رفتاري و فكري گوينده و شنونده بر اصل خبر تاثير مي‌گذارد و آن را از قالبي به قالب ديگر در مي‌آورد. حتي لحن گوينده و اشتباه‌هاي كلامي وي و اشكالات شنيداري و تفهيمي شنونده بر اصل خبري كه به صورت شايعه انتشار يافته تاثيري فاحش دارد و تعدد انتقال‌هاي بي‌قاعده و شفاهي كه گاه معنايي ديگرگونه مي‌آفريند، اعوجاج شايعه را به اصلي مسلم و اجتناب‌ناپذير تبديل مي‌كند. هر حلقه‌اي از زنجير گسترش شايعه براساس نظر شخصي چيزي بر آن مي‌افزايد يا از آن مي‌كاهد و خبري مسخ شده را به ديگري تحويل مي‌دهد. در چنين شرايطي اغلب شايعه‌ها در جامعه ما مصداق بارز يك كلاغ، چهل كلاغ مي‌شوند و گاهي به صورت گزاره‌هايي عجيب و محيرالعقول درمي‌آيند كه بيشتر به مضحكه مي‌ماند تا شايعه. نسخه‌هاي تحريف شده حقايق و اخبار كه در قالب شايعه منتشر مي‌شوند، هيچ‌كس را در امان باقي نمي‌گذارد و تقريبا همه افراد جامعه به نوعي در انتشار آن سهيم هستند. چرا شايعه را باور مي‌كنيم؟ با توجه به دشوار بودن دريافتن صحت يا كذب شايعه معمولا اصل بر پذيرش خبر يا سخني است كه به صورت شايعه منتشر شده مگر اين كه خلاف آن ثابت شود. ديگر آن كه مكرر شنيدن يك موضوع با باور آن ارتباط دارد. شايعه از تريبون‌هاي مختلف و اقشار متنوع افراد جامعه شنيده ميشود و بالطبع باور آن دور از انتظار نيست. در اين باره تحقيقات روان‌شناسي نشان مي‌دهد افكار عمومي بر افكار فردي تاثير مي‌گذارد و آن را با خود همسو مي‌كند. اهميت شايعه نيز پذيرش و باور آن را به شرط احتياط تبديل مي‌كند؛ چراكه برخي از انواع شايعه در قالب هشداري تجلي مي‌يابد كه آمادگي در برابر وقوع حادثه يا اتفاقي را مي‌طلبد. از اين رو شايعه‌هايي كه درباره ترس‌هاي بزرگ اجتماعي نظير زلزله سر زبان‌ها مي‌افتد، بي‌هيچ چون و چرايي پذيرفته ميشود. با اين حال بايد پذيرفت اعتبار اصلي شايعه و وثوق آن از كثرت شنيداري ناشي ميشود و بر اين اساس استوار است كه «چون همه مي‌گويند، درست است» يا به قول ما ايراني‌ها «تا نباشد چيزكي، مردم نگويند چيزها.» برخي محققان بر اين پايه شايعه را پاسخ اجتناب‌ناپذير و طبيعي افكار عمومي به مساله‌اي مهم مي‌دانند كه با ابهام روبه‌رو شده است. علاوه بر آن شايعه ساخته ميشود كه باور شود و گسترش يابد و اگر باور نشود، ديگر شايعه نيست. داغ بودن خبر شايعه نيز سرعت بيشتر آن را موجب ميشود. چون خبر تا داغ است جذاب است. سرعت انتشار تصاعدي شايعه و دسترسي به وسايل ارتباط عمومي خبر داغ را در طول چند ساعت در يك شهر يا حتي كشوري گسترده و پخش مي‌كند و مردم و رسانه‌ها درباره صحت آن عملا خلع‌سلاح مي‌شوند. با اين حال، افراد در مقابل شايعه به چند دسته تقسيم مي‌شوند: اكثريتي كه باور مي‌كنند، اقليتي كه نمي‌پذيرند، آنان كه مرددند، كساني كه سود مي‌برند و افرادي كه ضرر مي‌كنند. از اين رو شايعه به فراخور اهميت و فراگيري روحيه جديدي در ميان جامعه مي‌آفريند كه ممكن است آسيب‌ها و لطمات بسياري به بار آورد. دلايل گسترش شايعه دلايل متعددي در انتشار شايعه سهيم‌اند كه برخي حوزه‌هاي خرد و كلان رفتاري و اجتماعي را دربر مي‌گيرند. مهم‌ترين اين دلايل بدين شرح‌اند: - جا افتادن شايعه در قالب رسانه‌اي سريع و جذاب كه قابليت پيگيري قانوني ندارد. - انحصار اطلاعاتي كه جامعه را از بخشي از اخبار مهم و موردنياز محروم مي‌كند. اين انحصار رانت اطلاعاتي را موجب ميشود كه به معناي تبديل اطلاعات به ابزاري براي ارتقا، سودجويي، دستيابي به شان اجتماعي و احتمالا فخرفروشي كلامي است. انحصار خبري علاوه بر بي‌پاسخ گذاشتن نياز اطلاعاتي اقشار جامعه و آسيب‌زايي در اين حوزه از ميزان اعتماد مردم به مسوولان بالادستي مي‌كاهد. - جنبه‌هاي اقتصادي شايعه كه رانت خبري را به رانت اقتصادي تبديل مي‌كند و بستري براي سودجويي فراهم مي‌آورد. - محدوديت نداشتن در همه حوزه‌ها. - وجود بستري كه اعتماد به شايعه را افزايش دهد. براي مثال مشخص شدن صحت بسياري از شايعات پس از انتشار. - وجود نارضايتي عمومي درباره بخش‌هايي از مناسبات اجتماعي كه روحيه تخريب‌گري افراد را موجب ميشود. در اين حوزه اگر شايعه ضد كسي باشد، زودتر پخش و باور ميشود. بويژه اگر آن فرد نفرت يا حسادت ديگران را برانگيخته باشد. اين نوع شايعات كه با صفت سياه يا كثيف همراه مي‌شوند، به مسائلي نظير رذايل اخلاقي و تمايلات نادرست مي‌پردازند و جنبه‌اي تخريبگر دارند. درباره شايعات اقتصادي نيز بايد گفت مهم‌ترين انواع هدفدار شايعه‌پراكني در اين حوزه اتفاق مي‌افتد. هدف اين نوع شايعات از بين بردن فضاي رقابتي سالم، تخريب منافع رقبا و تبليغ به نفع خود است. تجربه نشان مي‌دهد بيشتر شايعاتي كه در مقاطع زباني خاص مبني بر ورشكستگي شركت‌ها و كارخانجات توليدي، غيربهداشتي بودن محصولات، وجود رانت‌هاي غيرقانوني و حمايت‌هاي نامشروع در جامعه پخش ميشود، جزو شايعات هدفدار هستند كه گروه‌هاي رقيب و ذي‌نفع آنها را اشاعه داده‌اند. ضعف‌هاي قانوني براي پيگيري عوامل شايعه‌ساز و تاثير كوتاه و بلندمدت آن بر ذهن افراد و افكار عمومي شايعه را به حربه‌اي قدرتمند در حوزه رقابت اقتصادي تبديل مي‌كند كه به هر نحو جامه مشروعيت بر آن پوشانده ميشود، ذي‌نفعان را به هدف مطلوب مي‌رساند و ردپايي بر جا نمي‌گذارد. شرايط شايعه‌ساز در مواقع جنگ، بحران، تبليغات انتخاباتي، نارضايتي عمومي و اعتصابات شايعه‌سازي در جامعه بيشتر ميشود. در چنين شرايطي انواع شايعه در حوزه‌هاي اجتماعي، سياسي، فرهنگي و نظامي شكل مي‌گيرد و گاه از يك داستان غير حقيقي، استدلال شخصي و پيش‌بيني‌هاي زيركانه ناشي ميشود. جنگ يا بحران‌هاي اجتماعي موجب ميشود دشمنان داخلي و خارجي و مخالفان با هدف ايجاد ترس، فريب، بدبيني، تفرقه‌افكني و توطئه‌چيني به نشر اكاذيب بپردازند و از اين طريق بر افكار عمومي تاثير بگذارند. جنگ رواني نيز بر پايه شايعات شكل مي‌گيرد و پيش مي‌رود. معروف است كه با شايعه مي‌توان ارتشي مجهز را بدون جنگ شكست داد. غالبا نيز افراد ساده‌لوحي وجود دارند كه طعمه شايعه‌سازان مي‌شوند و خواسته يا ناخواسته منافع آنان را تامين مي‌كنند. جامعه ما اين قبيل شايعات مخرب و تشويش‌آفرين را در اوايل پيروزي انقلاب اسلامي، دوران جنگ تحميلي و دوره سازندگي تجربه كرده است و در حال حاضر نيز از آثار سوء و زيانبار آن مصون نيست. حقيقت آن است كه افراد جامعه برخلاف آموزه‌هاي فرهنگي و ديني در برابر شايعه بسيار آسيب‌پذيرند. شناسايي ريشه‌هاي ضعف در برابر شايعه موضوعي است كه دكتر فراهاني به آن اشاره دارد و درباره‌اش توضيح مي‌دهد: ضعف در برابر شايعه با پذيرش، تلاش براي انتقال و عمل براساس آن همراه است و از شرايط دروني و بيروني فرد ناشي ميشود. در بعد دروني ضعف‌هاي اخلاقي، تزلزل شخصيتي، دهان‌بين بودن، نداشتن قدرت تجزيه و تحليل و انكار فرد را در برابر شايعه تضعيف مي‌كند. اما ابعاد بيروني آسيب‌پذيري در برابر شايعه بسيار گسترده است و پيش از هر چيز از نظام ارتباطي و اطلاع‌رساني وديدگاه‌هاي مسوولان جامعه ناشي ميشود. رسانه‌هاي عمومي بايد در حوزه‌هايي كه براي مردم اهميت دارد اخبار كافي، متناسب و بموقع ارائه كنند تا اعتماد و رضايت آنان را كسب كنند. ناگفته پيداست چنين رفتاري در گرو واكنش مناسب و منطقي مسوولان جامعه در قبال مسائل مختلفي است كه به اطلاع‌رساني نياز دارند. اطلاعات بموقع و بدون تاخير راه را بر شايعه‌پراكني مي‌بندد و فرصت عملي را از سازندگان شايعه مي‌گيرد. علاوه بر آن، هنگامي كه تاخيرهاي طولاني وجود دارد به شايعه‌ساز نيازي نيست و حدس و گمان و بيان نگراني هاي شخصي بتدريج به شايعه‌ها و در حقيقت فرضيه‌هاي اجتماعي تبديل مي‌شوند و گسترش مي‌يابند. شنيدن شايعات پي‌درپي و تكذيب و تاييد آنها نيز عاملي است كه شايعه را بر جامعه تحميل مي‌كند و اعتماد‌ها را حداقل به‌طور نسبي برميانگيزد، متاسفانه جامعه ما به چنين آسيبي دچار شده‌اند. شايعات خرد و كلان به قدري زيادند كه تشخيص آنها از اخبار رسمي عملي نيست و در حقيقت نوعي آميختگي اخبار جمعي با كذب و صواب را شاهد هستيم كه آزار دهنده است. وي راه‌هاي مقابله با شايعه پراكني را چنين معرفي مي‌كند: ارائه اخبار درست پيش از شروع شايعه كه به بستر‌سازي براي كسب و پذيرش اطلاعات از منابع رسمي و رد شايعه نياز دارد، بهترين راه مقابله است. تصحيح اخبار پس از شيوع شايعه نيز اين راهكار را تكميل مي‌كند. اين تصحيح بايد مبتني بر واقعيات باشد و در اسرع وقت اتفاق بيفتد. شناسايي و معرفي افراد و نهادهاي شايعه‌ساز، بي‌اعتبار كردن آنها و دادن اطلاعات كاربردي به افرادي كه تحت تاثير شايعه يا ذي‌نفع آن هستند، بخشي از راهبرد‌هاي اين راهكار است. پاسخ به شايعه و تصحيح آن مي‌تواند مستقيم يا غيرمستقيم باشد، ولي در هر صورت بايد قابل اثبات و بدون هيچ شك و شبهه‌اي ارائه شود تا پذيرش همگاني شايعه‌هاي حاشيه موضوع را خنثي كند. اين عكس‌‌العمل به موقع هنگامي كه جامعه با اختلالات هيجاني و احساسي، عوامل ناشناخته يا موضوعي حاد و تاثيرگذار شوون زندگي جمع كثيري از افراد مواجه است، اهميتي مضاعف مي‌يابد و مي‌تواند از آسيب‌هاي رواني و اجتماعي جلوگيري كند. در مقابل واكنش نامناسب مسوولان بتدريج بر اهميت شايعه مي‌افزايد و آن را نزد عموم مطلوب و قابل اعتماد جلوه مي‌دهد. اگر چه گاهي بي‌‌اعتنايي به شايعه به دليل رعايت مسائل خاص امنيتي، فرهنگي و اخلاقي شيوه‌اي مقبول و كارساز است و اصلا بهترين راه مقابله محسوب ميشود، اما اين روش نبايد به يك راهبرد دايمي و معمولي تبديل شود. سكوت نابجا و تاخيري هنگامي كه به تكذيب آشكار نياز است كفه قضاوت را به نفع شايعه سنگين مي‌كند و بر قدرت تخريب آن مي‌افزايد. شايعه از منظر دين اسلام شايعه ناهنجاري‌اي است كه حوزه‌هاي اخلاقي، رواني و گاه امنيتي جامعه را هدف مي‌گيرد و نظم و آرامش جمعي را بر هم مي‌زند. از اين رو قرآن كريم با اشاره به شايعه‌سازي‌هايي كه در صدر اسلام عليه جامعه مسلمانان، نزديكان و شخص پيامبرص انجام مي‌شد، شايعه را خطري بزرگ معرفي و ضمن تعيين حكم مجازات بهترين روش پيشگيري از آن را به مومنان ارائه مي‌كند. نص صريح قرآن كريم مومنان را از تجسس در احوال يكديگر نهي كرده و دستور مي‌دهد پس از شنيدن هر خبري پيش از اقدام به انتشار درباره آن تحقيق شود. اين شيوه‌اي است كه پيامبراسلام‌ص و امامان معصوم‌ع در زندگي فردي و اجتماعي در پيش گرفته‌اند و مصاديق تاريخي بسياري دراين‌باره قابل ذكر است. شناسايي و تدبير اين كتاب آسماني درباره شايعه را هم بايد يكي از مظاهر اعجاز آن دانست؛ چرا كه با توجه به ريشه‌هاي قدرت شايعه و آثار تخريبي آن و از طريق دعوت افراد به اخلاق ، عقلانيت و منطق با شايعه‌پراكني و شايعه‌سازي مقابله مي‌كند تا روابط اجتماعي بر پايه اصول درست و واقعي ، حفظ شوون امنيتي و اخلاقي و رعايت حق احترام و آبروي يكديگر بنا شود. برخي شايعات خواسته يا ناخواسته به نفاق، ايجاد تفرقه و تشويش اذهان عمومي دامن مي‌زند كه علاوه بر آسيب به روح و روان افراد آنچه را رشته‌هاي پيوند اجتماعي ناميده ميشود از هم مي‌گسلد و جامعه را در برابر انواع تهديدات ضعيف مي‌كند. آتش شايعات رنگارنگ، تر و خشك را با هم مي‌سوزاند و دود آن به چشم آحاد جامعه مي‌رود. بي‌گمان بهترين روش و توصيه در اين‌باره مودب شدن به آداب كتاب مبين انسان‌ساز است.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 275]
-
سینما و تلویزیون
پربازدیدترینها