واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: سازوكارهاى هدفمند كردن يارانه نان
استفاده بهينه از منابع اقتصادي ايجاب مي كند كه پرداخت يارانه ها از شكل همگاني (عمومي) به شكل هدفمند تغييريابد. در شكل همگاني، يارانه ها به افرادي نيز كه در گروههاي درآمدي بالا هستند پرداخت مي شود. اما در يارانه هاي هدفمند، فقط گروههاي كم درآمد مدنظر هستند. آنچه اهميت دارد و مايه نگراني است حجم يارانه هاي پرداختي و تورم ناشي از آن طي سالهاي گذشته است كه در صورت ادامه آن، هزينه يارانه هاي پرداختي سهم قابل توجهي از بودجه دولت را به خود اختصاص مي دهد.
در صورت تصميم به جايگزيني يارانه هاي هدفمند به جاي يارانه هاي همگاني از دو روش مي توان استفاده كرد:
1- اعمال روش قيمتي در بازارهاي مختلف
اين روش مستلزم آن است كه بازارها از يكديگر قابل تفكيك باشند. از آنجا كه برحسب متوسط درآمد مصرف كنندگان و رجحان مصرفي آنان، بازارها متفاوت از هم هستند، اين شرط براي بسياري از كالاها از جمله نان صدق مي كند. براي مثال در شهر تهران، ميزان درآمد و رجحان مصرفي خانوارهاي برخي مناطق به گونه اي است كه گرايش به مصرف نانهاي مرغوبتر با قيمت بالا را دارند. در اينصورت مي توان نان را با قيمتهاي غيريارانه اي (آرد آزاد) در بازارهاي با درآمد بالا و باقيمت يارانه اي در بازارهاي با درآمد پايين ارائه كرد، همچنين مي توان ضمن هدايت نانواييهاي سنتي در بازارهاي بادرآمد بالا به توليد نان با آرد آزاد، آنها را به توليدكنندگان انواع نان ماشيني نيز تبديل كرد. اين سازوكار چند مزيت دارد كه عبارتند از:
الف- بدون اعلام رسمي، كاهش يارانه از سوي دولت امكان پذير است. در نتيجه آثار تورمي و سياسي اندكي به جاي مي گذارد.
ب- اين روش را مي توان به تدريج و با تشويق نانوايان به تغيير خط توليد، پيش برد. در نتيجه حالت خودجوش و خودكار پيدا مي كند.
ج- خانوارهاي كم درآمد در بازارهاي بادرآمد بالا، مي توانند با مراجعه به بازارهاي كم درآمد، نان را با قيمت ارزانتري بدست آورند.
د- در ميزان مصرف نان يارانه اي به علت افزايش زمان صرف شده براي تهيه آن، صرفه جويي بيشتري بعمل مي آيد.
2- بهينه سازي يارانه نان
واگذاري قيمت آن به بازار آزاد و پوشش مابه التفاوت يارانه اي و آزاد از طريق بن، بابه كارگيري اين روش مي توان قيمت گذاري نان را كاملا به بازار واگذار كرد و هرنان برحسب كيفيت، قيمتهاي مختلفي مي تواند داشته باشد. اين روش مستلزم شرايط زير است:
الف- شناسايي اقشار آسيب پذير
ب- شناسايي ميزان متوسط مصرف گروههاي درآمدي آسيب پذير
ج- انتشار بن نان و توزيع آن به خانوارهاي هدف
درباره شناسايي اقشار آسيب پذير چند نكته وجود دارد. اگر دولت اين خانوارها را شناسايي كند، امكان عدم پوشش خانوارهاي مستحق وجود دارد. در نفس چنين سياستي گرايش به انقباضي شدن وجود دارد و بنابراين اگر آسيب پذير بودن و يانبودن به عهده خانوارها و اگذار شود، بعلت مسائل روان شناختي ممكن است خانوارهاي بادرآمدي بالا، خود را آسيب پذير ندانند، اما اين امكان نيز وجود دارد كه برخي از آنها بعلت وجود پديده سواري مجاني در اين حالت خود را آسيب پذير بدانند، اين مسئله به ويژه زماني رخ مي دهد كه با حذف يارانه نان، مابه التفاوت قيمت آزاد و يارانه اي آن به شدت افزايش يابد. همينطور، در صورت قابل خريد و فروش بودن بن، انگيزه براي استفاده از سواري مجاني در خانوارهاي غيرآسيب پذير بالا خواهد رفت. درباره شناسايي ميزان متوسط مصرف نان خانوارها و تعيين مقدار بن به دو شكل مي تواند عمل كرد:
1- تعيين مقدار ثابت به ازاي يك فرد
2- تعيين مقدار مصرف براساس نياز واقعي
حالت دوم امكان ناپذير است، اما حالت اول نيز بدون اشكال نخواهد بود. حتي در درون دهكدهاي درآمدي پايين، بسته به ميزان درآمد خانوارها، سهم نان در تأمين كالري آنها متفاوت است.
با توجه به اينكه كالاهاي ضروري چون نان در سبد كالايي خانوارهاي كم درآمد سهم بيشتري را به خود اختصاص مي دهد. بنابراين مقدار ثابت ممكن است براي برخي از خانوارها كمتر از مقدار لازم باشد، مگر آنكه اين مقدار بالاتر از مقدار متوسط مصرف اين خانوارها تعيين شود.
درباره انتشار بن نيز نكات قابل تأملي وجود دارد. تعداد اعضاي خانوار و متوسط مصرف هر فرد كه در بن اعلام مي شود، مقدار قابل ابتياع باهر بن را مشخص مي كند. اما اولا، بن بايد روزانه باشد تا خانوارها حداقل روزي يكبار به نانوايي مراجعه و نان مورد نياز را خريداري كنند. ثانيا بن بايد به سرعت قابل تبديل به پول باشد، يعني بايد با واريز مقدار يارانه تخصيص داده شده به بن ها توسط دولت در يكي از بانكها،نانواييها بتوانند در هر زمان كه مايل بودند با مراجعه به شعبات بانك موردنظر و ارائه بن، يارانه تخصيص داده شده به آن را دريافت كنند. براي سهولت كار مي توان، نانواييها را همانند كاركنان دولت به گونه اي هدايت كرد كه در انتهاي هر ماه به بانكها مراجعه كنند، كه البته اين امر مستلزم حل مشكل آنها در ماه اول اجراي اين سياست است.
مجيد بياتاني
چهارشنبه 25 دي 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: کيهان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 742]