محبوبترینها
از کجا بفهمیم قاشق چنگال اصل است | قاشق چنگال تقلبی نخرید!
با چاپ روی وسایل یک کسب و کار پرسود بسازید
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1798971736
سعدی و متنبی مدخل مناسبی برای گفت و گوی بینافرهنگی اند
واضح آرشیو وب فارسی:مهر:
سعدی و متنبی مدخل مناسبی برای گفت و گوی بینافرهنگی اند
شناسهٔ خبر: 2537194 یکشنبه ۳۰ فروردین ۱۳۹۴ - ۱۲:۰۸
دین و اندیشه > همایش ها و میزگردها
موسی اسوار آثار سعدی و متنبی را موضوع و مدخلی مناسب برای صورت‌بندی یک گفت‌وگوی بینافرهنگی ارزیابی کرد و این دو شاعر را مناسب‌ترین نمونه تعامل دو فرهنگ از دو اقلیم هم‌جوار خواند. به گزارش خبرگزاری مهر، شهر کتاب در سال‌های گذشته، مصادف با سال‌روز بزرگداشت سعدی، همایش‌های سعدی و پوشکین، سعدی و یونس امره و سعدی و سروانتس را در تهران مسکو، آنکارا و مادرید برگزار کرده است. این همایش‌ها ضمن به‌کارگیری رویکردی بینامتنی و بینافرهنگی، به‌منظور بررسی مشابهت‌های فرهنگی و ادبی ایران و کشورهای دیگر برگزار شده‌اند. این رویکرد، در سال جاری با بررسی اشعار سعدی و متنبی، شاعر عرب، در قالب همایشی دو روزه پی گرفته شد. اولین روز این همایش ۲۹ فروردین در مرکز فرهنگی شهر کتاب با حضور مهدی محقق، سیروس شمیسا، موسی اسوار، محمدعلی آذرشب، کوروش کمالی سروستانی و علی‌اصغر محمدخانی برگزار شد.در اولین روز این همایش موضوعات «تاثیر متنبی بر سعدی»، «سعدی و متنبی، دو اسلوب متفاوت»، «تناظر بلاغت و حکمت در سعدی و متنبی» و «عزت‌خواهی در گفتمان سعدی و متنبی» طرح و بررسی شدند.متنبی و شعر کهن فارسیمحمدخانی، در ابتدای این همایش، ضمن شرح پیشینه شهرکتاب درباره‌ی فعالیت‌های بینافرهنگی و جایگاه متنبی در گستره‌ی شعر جهان، شکل تاثیرگذاری وی در ادب پارسی را تبیین کرد. وی گفت: شاید متنبی نزدیک‌ترین شاعر عرب به سعدی باشد. او در قرن چهارم (سه قرن پیش از سعدی) و تنها پنجاه سال زیست. متنبی هم در ادبیات معاصر خویش و در ادبیات عصر حاضر جایگاهی در خور و شایسته دارد. در ایران از قرن چهارم به این‌سوی، غالب شاعران فارسی‌زبان چون انوری، خاقانی، ناصرخسرو، حافظ، مولوی و بسیاری دیگر از او متاثر بوده‌اند و شعرش را خوانده‌اند. اما گفته می‌شود، بیش از همه سعدی از وی متاثر بوده است. بررسی این تاثیرپذیری از ابعاد مختلف حائز اهمیت است که در این همایش قدری محقق خواهد شد.معاون فرهنگی شهر کتاب، ضمن اشاره به فعالیت‌هایی که تاکنون در این‌باره صورت گرفته است، افزود: مقاله‌ها، پایان‌نامه‌ها و کتاب‌های متعددی درباره چگونگی تاثیرگذاری متنبی بر شعر کهن فارسی، از جمله تاثیر وی بر سعدی، نوشته شده است. اولین آنها رساله دکتری یک خارجی (حسین‌علی محفوظ) از دانشگاه تهران در سال ۱۳۳۱ است و اختصاصا به مقایسه سعدی و متنبی پرداخته است. تاکنون بیش از ۱۰۰ پایان‌نامه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، ۶۰ مقاله و ۲۰ کتاب درباره زندگی و آثار متنبی و تاثیر وی بر شاعران ایرانی تدوین شده است.مضمون‌گیری شیرازیکمالی سروستانی، حضور استادان ادبیات پارسی را مغتنم شمرد و ضمن اشاره به مباحث محل بحث، طرح پرسش‌هایی را ضروری دانست. وی تصریح کرد: درباره جایگاه متنبی در شعر عرب نمی‌توان تردید کرد، اما درباره شکل تاثیرپذیری سعدی از وی مباحثی مطرح است. پیرامون تلاش استاد محفوظ نیز باید اذعان داشت که عرق او به وطن خویش در رویکرد مطالعاتی‌اش بی‌تاثیر نبوده است. به زعم وی مضامین غالب ابیات سعدی متاثر از متنبی بوده است. اگر این قول را بپذیریم، باید این نتیجه‌گیری را نیز قبول کنیم که کل ادبیات کهن پارسی از متنبی متاثر و او استاد شعر پارسی بوده است.وی ادامه داد: استاد راهنمای محفوظ استاد فروزان‌فر و داوران آن استاد قریب و استاد صفا بوده‌اند. از این‌روی اظهار نظر درباره‌ی کار وی قدر دشوار است. محفوظ در پایان‌نامه خود ضمن اشاره به قطعه‌ای از سعدی به‌عنوان شاهد، توجه ویژه‌ی او به متنبی را استخراج و ارتباط آن دو را تعریف کرده است. این قطعه این‌گونه است: به جزوی از متنبی نظر همی کردم/ در این سفینه دریای در بیش‌بها/ متاع خویشتنم در نظر حقیر آمد/ که رونقی ندهد پیش آفتاب سها/ به سمع خواجه رسیدست گویی این معنی/ که گفت خیر صلوه الکریم اعودها.کمالی سروستانی تاکید کرد: این ابیات در هیچ‌یک از نسخ چاپی اشعار سعدی اعم از نسخه‌ی فروغی، ایران‌پرست، مصفا، شوریده و نسخه‌های انگلستان، فرانسه و تاجیکستان دیده نمی‌شود. اولین سوال این است که این ابیات در کدام نسخه وجود دارند؟ قطعه اصلی که در دیوان سعدی وجود دارد در مدح صاحب دیوان است و می‌گوید: تو آن نکرده‌ای از فعل خیر با من و غیر/ که دست فضل کند دامن امید رها/ جز آستانه‌ی فضلت که مقصد امم است/ کجاست در همه عالم وثوق اهل بها. به همو خطاب می‌کند: متاع خویشتنم در نظر حقیر آمد؛ به این معنا که سخن من در مقابل صله تو آن‌قدر کم بود: که پرتوی ندهد پیش آفتاب سها. در آن روایت متاع شعر به سها بدل شده است و شعر متنبی به آفتاب.وی، به علاقه خاص محفوظ به گلستان و برخی اشارات و اقوال او در پایان‌نامه‌اش اشاره کرد و افزود: مضمون‌گیری و اقتباس خالی از ایراد است، اما به نظر می‌رسد برخی با عرب‌گرایی کوشیده‌اند در دیوان‌های شاعران عرب نکات تاثیرگذار بر ادب پارسی بیابند؛ حال آن‌که فراموش کرده‌اند، عرب‌ها خود بر این عقیده‌اند که پند و اندرز ساسانی به ادب عرب ورود یافته است و دوباره به پارسی بازگشته است. فارغ از تعصباتی از این‌دست، می‌باید به تاثیر ایرانی‌ها بر اعراب در عصر عباسیان که دوره‌ی شاعری متنبی نیز هست، اشاره کرد. مورخان و پژوهشگران چهار دوره‌ی ادبی در زندگی متنبی برشمرده‌اند. دوره‌ی چهارم زندگی ادبی او در شیراز گذشته است. به زعم بسیاری از نقادان آثار متنبی در این دوره‌ی سه ماهه، بهتر، دقیق‌تر، زیباتر و طبیعی‌تر از ادوار قبلی است. چرا تنها یک دوره‌ی سه ماهه به یک دوره‌ی زندگی تبدیل شده است؟سعدی و مضامین تکراریمحقق، در ابتدا به تشریح معنی لغوی متنبی پرداخت. وی گفت: متنبی در لغت یعنی کسی که ادعای نبوت می‌کند. گویا این شاعر عرب چنین ادعایی کرده است. کتاب‌های بسیاری در اسلام درباره‌ی وجوه تفاوت میان نبی و متنبی نوشته شده است، چراکه در ادوار مختلف تاریخ، متنبی‌های زیادی ظهور کرده‌اند؛ بنابراین دانشمندان مسلمان به ناچار می‌باید کتاب‌هایی در این‌باره می‌نوشتند.وی، ضمن اشاره به تلاش‌های محفوظ افزود: من در سال ۱۳۳۸ مقاله‌ای درباره پایان‌نامه او نوشته‌ام. در این تاریخ کتاب محفوظ چاپ و جایزه سلطنتی را نیز دریافت کرده بود. من به نقل از دوستی شنیدم، محفوظ به هم‌درس و هم‌وطن خود گفته است، ایرانی‌ها تنها دو شاعر مهم دارند، سعدی را من در هم شکسته‌ام، حافظ را تو در هم بشکن. البته من این جمله را از خود وی نشنیدم. اما این قول بر من گران آمد و ناچار شدم مقاله‌ای بنویسم که در راهنمای کتاب و چندین‌بار در جاهای مختلف نیز چاپ شده است.محقق، در شرح مطالب این مقاله تصریح کرد: به عقیده بسیاری از قدما، شعرا توارد خاطرین داشته‌اند؛ به این معنا که اگر شاعری به‌عنوان مثال درخشندگی خورشید و سفیدی ماه را دید به شیوه‌ای اظهار می‌کند که ممکن است مشابه ابیات شاعری دیگر باشد. بنابراین نمی‌توان گفت سعدی همه‌چیز را از متنبی اقتباس کرده است و ابتکاری در خلق مضامین نداشته است. حال آن‌که در برخی کتاب‌های ادبی، این‌دست موارد و استفاده تشبیه‌هایی از سوی دو شاعر، به مولفه‌هایی برای بررسی شکل تاثیرپذیری و تاثیرگذاری بدل شده است.وی، به دیگر مولفه‌های مضمون‌گیری، برگرفته از مقاله خود، اشاره کرد و ادامه داد: بسیاری از صاحب‌نظران ادبیات و دانشمندان اهل بلاغت بر این عقیده‌اند که فضیلت کلام به معانی نیست، به شکل کاربرد الفاظ و واژگان است. به زعم ایشان آن‌چه امروز با عنوان محتوا می‌شناسیم، پیش‌پاافتاده و ناچیز است و فضیلت بر اوست که بتواند آن محتوا را با جامه‌ی فاخر الفاظ ادا کند. دیگر اینکه اسلام دروازه علم را گشوده است؛ آن‌چنان‌که پس از ظهور اسلام کتاب‌های متعددی از زبان‌هایی چون سانسکریت، پهلوی، یونانی، سوریانی و چون آنها به عربی ترجمه شده‌اند. بنابراین بسیاری از مضامین به این فرهنگ وارد شده است. اگر بر این اساس متنبی از این مضامین بهره جسته باشد و سپس سعدی از او برگرفته باشد، نمی‌توان اذعان داشت که سعدی از متنبی اقتباس کرده است و خود هیچ ابتکاری به کار نبسته است.محقق، ضمن بیان مصادیقی در این‌باره افزود: به‌عنوان مثال متنبی می‌گوید: کسی که به اهانت و ذلت تن دهد، خواری بر او هموار خواهد شد، اگر به مرده زخم زده شود، اظهار درد نمی‌کند. سعدی نیز می‌گوید: از ملامت چه غم خورد سعدی/ مرده از نیشتر مترسانش. این مضمون از زمان ارسطو در اسلام وجود داشته است، متنبی و سعدی نیز از آن استفاده کرده‌اند. بسیاری از ضرب‌المثل‌ها را می‌توان در این دسته جای داد. پس نمی‌توان بر این مبنا بر تاثیرپذیری سعدی تاکید کرد.وی ادامه داد: بسیاری از شاعران پارسی به متنبی توجه داشته‌اند و گاه در وزن از او تاثیر پذیرفته‌اند؛ این را می‌توان اقتباس خواند. اما با توجه به مساله توارد خاطرین و گسترش فرهنگ پارسی نمی‌توان سعدی را یک‌سر متاثر از متنبی و خالی از ابتکار دانست. در مقاله‌ای دیگر به کتاب زنده‌یاد علی دشتی درباره سعدی اشاره کرده‌ام. دشتی با استناد به برخی آثار سعدی اذعان داشته است که او نمی‌تواند خود را معلم اخلاق بداند؛ حال آن‌که من دریافتم سعدی در حقیقت تصویرسازی کرده است و آن داستان را از داستانی دیگر برگفته است.ریاست به دست کسانی خطاست... اسوار، در ابتدای سخنان خود شرح نکاتی درباره پرسش‌های کمالی سروستانی را ضروری دانست و اظهار داشت: در پی مطالعه شروح متنبی درمی‌یابیم او خود بسیاری از مضامین را از شاعرانی دیگر برگرفته است؛ بنابراین می‌توان رد این مضامین حکمی را در آثار شاعران مقدم بر وی و آبشخورهای حکمت اسلامی و یونانی جست. دیگر اینکه شاعرانی دیگر در گستره زبان پارسی از متنبی متاثر بوده‌اند، به‌ویژه در حوزه مثل‌های سایر؛ اما چرا همین مثل‌های سایر سعدی بر زبان‌ها جاری است؟ این امر به واسطه هنر سعدی، بلاغت و ابتکار او در خلق و پردازش مجدد مضامین محقق شده است.وی، بررسی آثار سعدی و متنبی را موضوع و مدخلی مناسب برای صورت‌بندی یک گفت‌وگوی بینافرهنگی ارزیابی کرد و این دو شاعر را مناسب‌ترین نمونه تعامل دو فرهنگ از دو اقلیم هم‌جوار خواند. اسوار تصریح کرد: از یک‌سو سعدی، قطع نظر از حشر و نشر بیست‌وچند ساله در حیات علمی و ادبی بغداد، وام‌دار و وام‌گذار زبان و ادب عرب است و از دیگر سو، متنبی مفتون جلوه‌های طبیعی و مدنی دیار فارس و نمک‌پروده آل بویه و اثرگذارترین شاعر عرب بر شعرا و نویسندگان پارسی‌گو بوده است. این دو سخن‌ور، با وجود فاصله سه قرن، از جهات بسیار به‌ویژه از حیث خلق مضامین حکمی و تفرد در بلاغت شباهت بسیار به یکدیگر دارند.اسوار افزود: شان و منزلت هر دو نیز تا حدود زیادی معطوف به همین دو خصیصه است، هرچند پاره‌ای از مایه‌های حکمی سعدی از مضامین متنبی بار و بر گرفته است. در شعر این دو شاعر بلاغت و حکمت در اوج است. هرجا مضمونی حکمت‌آمیز آمده است، در بلیغ‌ترین و رساترین تعبیر نشسته است و این دو مقوله، هم‌گام و هماهنگ، تقارنی نغز و موثر در صورت و محتوای شعر پدید آورده‌اند. بنابراین هم سعدی و هم متنبی از جهتی مصداق تناظرند و هم بلاغت و حکمت در شعر آن دو.وی، ضمن تشریح جایگاه متنبی در گستره‌ی ادبیات عرب و جهان و نیز شکل تاثیرگذاری وی بر شعرای ایرانی افزود: در ایران از دیرباز اشعار متنبی مدار اهتمام بوده است و دیوان او حتا در زمان حیاتش شهرت داشته است. غالب سخن‌وران پارسی‌گوی از اسدی طوسی تا سعدی، با شعر وی انس و الفت داشته‌اند یا به آن استناد کرده‌اند یا از آن اثر و مضمون پذیرفته‌اند یا برخی از همان مضامین را بازسرایی کرده‌اند.اسوار، مصادیقی در تایید این مدعا برشمرد و جایگاه سعدی در ادب پارسی را تشریح کرد. وی اظهار داشت: درباره شرح جایگاه او در ادب پارسی به شرح و بازگفت نیاز نیست. سخن را میزان همین بس که حدیث سعدی میزان سخن‌دانی است و سخن او معیار زبان پارسی؛ این دامنه نفوذ و تاثیر او در زبان و بیان فارسی‌گویان را نشان می‌دهد. اما در سخن از مضامین حکمی این دو شاعر باید گفت، این مایه‌ها بر دو گونه‌اند: مشترک و خاص. مضامین مشترک خود از دو راه حاصل شده‌اند: تاثیر متنبی بر سعدی که خود فصلی مستوفا است؛ توارد جداگانه مضمون در ذهن و زبان دو شاعر.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 257]
-
گوناگون
پربازدیدترینها